Zespół Aspergera w praktyce. Edukacja domowa Iwona Kowalska

Co to jest edukacja domowa? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Co to jest edukacja domowa? Edukacja domowa (pozaszkolna) jest formą spełniania obowiązku szkolnego poza szkołą, dopuszczoną w polskim systemie prawnym na podstawie ustawy o systemie oświaty (art. 16 ust. 8 do 14.) W tej formie edukacji dziecko uczy się w domu, a klasyfikowane jest na podstawie egzaminów klasyfikacyjnych organizowanych przez placówkę, do której jest zapisane.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Zespół Aspergera Zespół Aspergera to zaburzenie należące do grupy całościowych zaburzeń rozwojowych, do których należy również autyzm. Za czynniki odróżniające zespół Aspergera od autyzmu w kategoriach diagnostycznych uznaje się prawidłowy rozwój mowy oraz prawidłowe tempo rozwoju poznawczego. Mimo pozornej łagodności objawów, zespół Aspergera jest poważnym zaburzeniem rozwoju, które może w sposób znaczący odcisnąć się na życiu dziecka, a nieprawidłowe podejście pedagogiczne może sprzyjać pojawianiu się zaburzeń wtórnych, takich jak depresja czy zaburzenia lękowe. Im wyższy potencjał intelektualny dziecka, tym trudniej nam przyjąć do wiadomości jego problemy w innych sferach. Łatwiej nam uwierzyć w zaburzenie, gdy dziecko ogólnie nisko funkcjonuje.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Gdy zdecydowałam się na samodzielne prowadzenie terapii oraz edukacji Krzysia, syn miał 6 lat i bardzo poważne problemy sensoryczne, które w połączeniu z deficytami charakterystycznymi dla spektrum determinowały ogromne problemy adaptacyjne, a proces edukacji był utrudniony w takim stopniu, że niemal niemożliwy. Ogrom deficytów Krzysia był przytłaczający. Problemy sensoryczne utrudniały proces edukacji w tak ogromnym stopniu, że trudno było znaleźć punkt zaczepienia.

ZABURZENIA SENSORYCZNE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 ZABURZENIA SENSORYCZNE Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na funkcjonowanie osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu są zaburzenia w odbiorze i przetwarzaniu bodźców zmysłowych, które występują u większości osób z tym zaburzeniem. Zaburzenia te powinny być uwzględnione przy konstruowaniu programów edukacyjno – terapeutycznych. Wszystkie wyższe procesy umysłowe są uzależnione od sposobu w jaki układ nerwowy jest w stanie połączyć informacje płynące z poszczególnych zmysłów. Koordynacja ruchowa, percepcja słuchowa i wzrokowa, mowa, czytanie, pisanie, czy liczenie są zależne od procesów integracyjnych dokonujących się w ośrodkowym układzie nerwowym. Zdolność do koncentracji uwagi, samokontrola , możliwość adekwatnego wyrażania emocji są zależne od tego w jaki sposób przebiegają procesy organizacji bodźców zmysłowych. Warunki, w których uczy się dziecko mają OGROMNE znaczenie. Terapia wygaszania odruchów niemowlęcych Sekwencje stymulacyjne Delacato Terapia integracji sensorycznej Terapia Tomatisa Terapia Johansena

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Różnice w odbiorze wrażeń zmysłowych między osobą neurotypową a osobą z zaburzeniami sensoryki https://www.youtube.com/watch?v=plPNhooUUuc

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Trudności frustrowały Krzysia, powodowały, że zniechęcał się i demotywował. Wysiłek, który musiał włożyć w naukę był ogromny. Równie ogromny musiał być nakład pracy z mojej strony. Nadwrażliwość wzrokowa wykluczyła pracę ze zwykła liniaturą oraz korzystanie z komputera jako narzędzia wspomagającego. Próbując skupić wzrok na ćwiczeniach na białej kartce, Krzyś natychmiast odczuwał pieczenie oczu, łzawienie, ból głowy. Nie był też w stanie słuchać czytanego przeze mnie tekstu, jeśli ten nie był uzupełniony obrazem.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Podstawą do terapii było stworzenie optymalnego środowiska sensorycznego, a więc odpowiedniego otoczenia, ograniczenia ilości bodźców wzrokowych, słuchowych, węchowych. Wprowadzone zostały sekwencje stymulacyjne Delacato, zajęcia z zakresu integracji sensorycznej, wizyty w Sali Doświadczania Świata. Próby prowadzenia terapii SI przez terapeutę zakończyły się niepowodzeniem. Krzyś skupiał się na aktywnym unikaniu kontaktu z prowadzącą. Za wszelką cenę unikał dotyku. Przeniosłam więc ćwiczenia na grunt domowy. Moja rola ograniczyła się zmiany przyrządów i aranżowania zabaw.

Pracowaliśmy na materiale w którym: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Przez pierwsze 1,5 roku edukacji pracowaliśmy na przygotowanych przeze mnie materiałach edukacyjnych ponieważ wszystkie dostępne ćwiczenia, karty pracy nie nadawały się dla Krzysia ze względu na zbyt dużą ilość bodźców rozpraszających, źle dobraną czcionkę, interlinię lub poziom abstrakcji, który był całkowicie poza zasięgiem dziecka… Pracowaliśmy na materiale w którym: każde zadanie było na oddzielnej karcie zadania pozwalały na użycie różnych technik plastycznych, zależnie od preferencji dziecka (malowanie palcami, kolorowanie, wyklejanie) zadania były przygotowane w taki sposób, by umożliwiały osiągnięcie szybkiego, satysfakcjonującego dziecko efektu, pomimo niskiej sprawności manualnej.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

Powstała też liniatura w odcieniach szarości, 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Powstała też liniatura w odcieniach szarości, która niweluje problem nadwrażliwości wzrokowej. Obecnie opracowałam ją w formie zeszytu.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Do ćwiczeń związanych z czytaniem Krzyś używał folii optycznej i okularów fotochromowych. FOLIA OPTYCZNA Z uwagi na nadwrażliwość węchową, na początku używaliśmy wyłącznie bezwonnych farb w pędzelkach (bardzo łatwo nimi malować i mają mocne, ładne kolory). Używaliśmy też farb do malowania palcami, też bezwonnych. Krzyś tolerował, a nawet lubił ich konsystencję.

Jasna struktura i przewidywalność 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Jasna struktura i przewidywalność Zajęcia edukacyjno - terapeutyczne Krzysia mają jasną strukturę. Na początku dziecko otrzymuje informację, jak będą przebiegały, co będzie ich treścią. W każdym momencie zajęć, Krzyś ma świadomość, co zostało już wykonane, ile jeszcze zadań jest do zrobienia, co daje mu poczucie kontroli nad rzeczywistością oraz poczucie przewidywalności, które w znaczny sposób wpływa na obniżenie poziomu lęku. Na bieżąco dostosowuję intensywność zajęć do poziomu funkcjonowania dziecka w danym momencie.

Jasna struktura i przewidywalność 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Jasna struktura i przewidywalność Timery graficzne są bardzo pomocne w pracy. Używam ich do ustalania długości przerw między zadaniami. Bywają tez przydatne w wyznaczaniu czasu na ćwiczenie, którego dziecko nie lubi. Można użyć też klepsydry.

Ćwiczenia teorii umysłu i centralnej koherencji 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Ćwiczenia teorii umysłu i centralnej koherencji połączone z ćwiczeniem pisania

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Nauka w trybie edukacji domowej daje możliwości bardzo elastycznego podejścia do całego procesu edukacyjno – terapeutycznego dziecka. Mam możliwość ciągłego śledzenia potrzeb i możliwości dziecka, by dynamicznie reagować na zmiany w funkcjonowaniu i do tych zmian na bieżąco dostosowywać działania. W nauczaniu domowym mam większą możliwość wyczekiwania na gotowość dziecka do opanowania umiejętności zawartych w podstawie programowej, niż ma to miejsce w placówce edukacyjnej, gdzie tempo wprowadzania treści jest zazwyczaj „uśrednione”.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Gdy Krzyś gorzej funkcjonuje mogę sobie pozwolić na odejście od planowanych zajęć, na rzecz działań relaksujących – malowania, lepienia, masażu, obejrzenia filmu edukacyjnego…

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Dzięki edukacji domowej mam możliwość spójnego połączenia nauki z terapią, co znacznie odciąża dziecko.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Mam możliwość doboru zajęć grupowych dla syna w taki sposób, by odpowiadały jego aktualnym możliwościom i nie przeciążały układu nerwowego.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Pierwszym krokiem do pokonywania problemów adaptacyjnych były wizyty w Sali Doświadczania Świata. Kolejnym krokiem był udział Krzysia w zajęciach rytmiczno-ruchowych z elementami metody Ruchu Rozwijającego W. Sherborne. Krzyś brał udział w zajęciach ze mną w roli asystenta - cienia. Kolejnym etapem było uczestnictwo w projekcie „Godzina Zdrowia”. W ramach programu Krzyś uczestniczył w zajęciach ze wspinaczki. Ponownie ze mną w roli cienia.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Przez 3 lata edukacji z terapią syn zrobił ogromne postępy w każdej sferze. Coraz częściej odnajduje się wśród rówieśników. Przestał się bać i unikać dzieci. Szuka z nimi kontaktów. Nadal ma problemy z rozumieniem sytuacji społecznych i wymaga wsparcia w tym zakresie. Nadwrażliwości sensoryczne nadal się utrzymują, ale są znacznie mniej nasilone. Krzyś, czyta, korzysta z komputera wyszukując sobie prezenty na allegro ;)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 W pewnej książce przeczytałam, że terapia dziecka z tego rodzaju deficytami, to plan kilkudziesięcioletni. Trzeba mieć tego świadomość. Trzeba mieć świadomość celu, do którego dążymy, a którym jest wyposażenie dziecka w maksymalnie dużo kompetencji, by w przyszłości mogło być w jak największym stopniu samodzielne. Ale z doświadczenia wiem, że bardzo łatwo jest zatracić się w terapii dziecka. Dlatego warto również pamiętać o tym, by cały długi proces terapeutyczny nie zdominował życia dziecku i jego rodzinie. Warto dołożyć starań, by proces ten wplótł się w codzienność dziecka i jego bliskich w jak najmniej „inwazyjny” sposób. Ponieważ terapia w założeniu ma poprawić jakość życia dziecka i jego najbliższych. Jest to bardzo trudne i w przypadku każdej rodziny będzie przebiegało inaczej i wymagało indywidualnych, być może unikalnych rozwiązań.

Dziękuję za uwagę. Iwona Kowalska iwonek12@op.pl

BIBLIOGRAFIA i polecane pozycje „Dzieci z zaburzeniami łączonymi” Martin L. Kutscher, Tony Attwood, Robert R. Wolff „Autyzm, przyczyny, symptomy, terapia” Ewa Pisula „Byłam dzieckiem autystycznym” Temple Grandin, Margaret M. Scariano „Uwięziony umysł. Opowieści o ludziach z autyzmem” Peter Szatmari „Barwne cienie i nietoperze. Życie w autystycznym świecie” Axel Brauns „Dziecko własnym terapeutą” Hanna Olechnowicz „Uczę się przez ruch” Maria Kuleczka – Raszewska, Dorota Markowska „Gdybym mógł z wami rozmawiać” Dietmar Zöller „Patrz mi w oczy” – John Elder Robison „Dziwne, niepojęte dziecko autystyczne” Carl Delacato „Przetwarzanie informacji płynących z wybranych kanałów sensorycznych. Nieprawidłowości istotne dla procesu uczenia się.” Joanna Ławicka