CO POLACY MYŚLĄ O DEMOKRACJI NA BIAŁORUSI? Warszawa, marzec 2008 Przygotowanie: Paweł Ogrodziński, Mariusz Toniszewski,

O badaniu KIEDY? KTO? BŁĄD POMIARU W dniach 14 – 18.03. 2008 Instytut SMG/KRC Millward Brown Company przeprowadził sondaż typu OMNIBUS obejmujący ogólnopolską reprezentatywną próbę Polaków. KTO? Sondaż zrealizowano na losowej, dobieranej z operatu PESEL, N = 1007 osobowej próbie Polaków w wieku 15-75 lat. BŁĄD POMIARU Błąd pomiaru dla próby N = 1007 wynosi +/- 3.13%

Proszę powiedzieć, czy Białoruś, to…? Ustrój Białorusi (1) Proszę powiedzieć, czy Białoruś, to…? W pytaniu respondentom daliśmy do wyboru zarówno odpowiedź opisującą stan prawny (niepodległe państwo), jak i taką, która opisuje faktyczną sytuację Białorusi w kontaktach z Rosją. W porównaniu do poprzedniego roku bardziej równomiernie rozłożyły się wskazania na Białoruś jako państwo niepodległe (32%, w zeszłym roku 29%) bądź jako na państwo posiadające własny rząd i prezydenta, ale całkowicie zależne od Rosji (35%, w zeszłym roku 39%). Podstawa: reprezentatywna, losowa, próba Polaków w wieku 15 – 75, 2006; N = 1003, 2007; N = 1004, 2008; N = 1007

Ustrój Białorusi (2) Proszę powiedzieć na ile zdaniem Pana(i) Białoruś jest rządzona demokratycznie. Proszę skorzystać ze skali od 1 (zdecydowanie nie jest rządzona demokratycznie) do 7 (zdecydowanie jest rządzona demokratycznie) Ankietowani mieli za zadanie ocenić poziom demokracji na Białorusi korzystając z siedmiostopniowej skali. Pośród tych, którzy potrafili wykonać to zadanie, 51% uznało że jest on bardzo niski (odpowiedzi 1 i 2). W porównaniu do wyników z 2007 oznacza to spadek o 5% (z perspektywy 3 pomiarów możemy powiedzieć, że opinia o nie demokratycznych rządach na Białorusi z roku na rak słabnie). Nie mam zdania: 2006;26% 2007; 27% 2008; 25% zdecydowanie nie jest rządzona demokratycznie zdecydowanie jest rządzona demokratycznie 1 2 3 4 5 6 7

Ustrój Białorusi (3) Proszę powiedzieć na ile zdaniem Pana(i) Polska jest rządzona demokratycznie. Proszę skorzystać ze skali od 1 (zdecydowanie nie jest rządzona demokratycznie) do 7 (zdecydowanie jest rządzona demokratycznie) Aby móc odnieść opinie na temat poziomu demokracji na Białorusi poprosiliśmy respondentów także o ocenę poziomu demokracji w Polsce. Podobnie jak w poprzednim roku porównanie wypada na niekorzyść dla Białorusi, która zdecydowanie częściej (51% obecnie, 56% w roku 2007 dla odpowiedzi 1 i 2) postrzegana jest jako nie spełniająca kryteriów demokracji (dla porównania Polskę w ten sposób oceniło w roku 2008 21% ankietowanych, przy 20% postrzegających w ten sposób Polskę w roku 2007). 2007; Nie mam zdania: Białoruś; 27% Polska; 18% zdecydowanie nie jest rządzona demokratycznie zdecydowanie jest rządzona demokratycznie 1 2 3 4 5 6 7 2008; Nie mam zdania: Białoruś; 25% Polska; 19%

Kto aktualnie jest prezydentem Białorusi? Prezydent Białorusi Kto aktualnie jest prezydentem Białorusi? W porównaniu do poprzednich pomiarów nie zmieniła się wiedza Polaków na temat osoby pełniącej funkcję prezydenta Białorusi - wciąż około połowa Polaków potrafi prawidłowo wskazać nazwisko prezydenta Białorusi. Podstawa: reprezentatywna, losowa, próba Polaków w wieku 15 – 75, 2006; N = 1003, 2007; N = 1004, 2008; N = 1007

Wizerunek Aleksandra Łukaszenki Jakim człowiekiem jest Aleksander Łukaszenko? Proszę skorzystać ze skali od 1 do 7. Polacy, którzy kojarzą Aleksandra Łukaszenkę (wskazali go jako prezydenta Białorusi) na w większości mają o nim złą opinię. W porównaniu do poprzednich pomiarów obserwujemy znaczący wzrost deklaracji negatywnych (średnio o 17%) – obecnie dla każdego z ocenianych wymiarów na oceny negatywne przypisywane Łukaszence przypada średnio 77% wskazań. Jaki jest więc Łukaszenko w oczach Polaków? - niesprawiedliwy, nieprzewidywalny, brutalny oraz mający dyktatorskie skłonności. 1+2+3 ani …, ani … (4) 5+6+7 2006 2007 2008 niesprawiedliwy sprawiedliwy nieprzewidywalny przewidywalny brutalny łagodny żądny władzy dyktator ma na uwadze dobro obywateli Podstawa 2008: N = 556, osoby, które wskazały Aleksandra Łukaszenko jako prezydenta Białorusi

Dążenia Białorusinów Jak Pan(i) myśli o dążeniach Białorusinów, to jest to kraj, którego mieszkańcy …? W tym pytaniu respondenci mieli za zadanie wczuć się w punkt widzenia zwykłych Białorusinów. Rozkład odpowiedzi nie zmienił się znacząco w porównaniu do poprzednich lat. Niezmiennie ponad połowa Polaków przypisuje Białorusinom dążenie do bliższych związków z UE. Czynnikiem silnie wpływającym na takie przypisywanie dążeń Białorusinów jest fakt w większości pozytywnych doświadczeń Polaków w kontaktach z UE, przekładających się na bardzo pozytywne oceny obecności Polski w UE. Podstawa: reprezentatywna, losowa, próba Polaków w wieku 15 – 75, 2006; N = 1003, 2007; N = 1004, 2008; N = 1007

Przyszłość Białorusi Jak Pan(i) ocenia możliwość zmian na Białorusi? Czy zdaniem Pan(i) prawdopodobne jest, że w ciągu najbliższych 5 lat na Białorusi nastąpią demokratyczne zmiany? Opinia na temat przyszłości Białorusi nie zmienia się w porównaniu do poprzednich lat, a sądy Polaków co do możliwości szybkich zmian na Białorusi są podzielone -optymiści nieznacznie przeważają nad tymi, którzy sądzą, że prawdopodobnie nic się nie zmieni. Podstawa: reprezentatywna, losowa, próba Polaków w wieku 15 – 75, 2006; N = 1003, 2007; N = 1004, 2008; N = 1007

Proszę powiedzieć na ile zgadza się Pan(i) z każdym ze stwierdzeń Stosunek Polaków do sytuacji na Białorusi (1) Proszę powiedzieć na ile zgadza się Pan(i) z każdym ze stwierdzeń Ponad połowa (52%) Polaków uważa, że w interesie Polski leży niepodległość i niezależność Białorusi. Tyle samo Polaków uważa, że Polacy powinni wspierać demokratyczne ruchy na Białorusi (choć, co ciekawe w nieco mniejszym stopniu odnoszą taka postawę do siebie osobiście – 46% deklaruje, że osobiście popiera takie działania na Białorusi). Polacy w mniejszym stopniu (36%) oczekują od rządu polskiego, że będzie oficjalnie wspierał niezależne organizacji białoruskie, ale wyższa jest za to akceptacja dla finansowego zaangażowania Państwa Polskiego we wspieranie białoruskiej opozycji (45%). Co ciekawe prawie połowa Polaków wyraża opinię, że należy głośno manifestować poparcie dla demokratycznych zmian na Białorusi. Na następnym slajdzie pokazujemy jak zmieniał się stosunek Polaków do sytuacji na Białorusi na przestrzeni roku . tak nie Dla Polski będzie lepiej gdy Białoruś będzie w pełni demokratycznym i niezależnym państwem. Polacy powinni wspierać demokratyczne ruchy na Białorusi zmierzające do zakończenia rządów Łukaszenki Ja osobiście popieram demokratyczne ruchy na Białorusi zmierzające do zakończenia rządów Łukaszenki Polacy powinni manifestować swoje poparcie dla demokratycznych zmian na Białorusi Polska powinna wspierać finansowo demokratyczną opozycję na Białorusi. Rząd Polski powinien oficjalnie wspierać demokratyczne dążenia niezależnych organizacji białoruskich.

Proszę powiedzieć na ile zgadza się Pan(i) z każdym ze stwierdzeń Stosunek Polaków do sytuacji na Białorusi (2) Proszę powiedzieć na ile zgadza się Pan(i) z każdym ze stwierdzeń W porównaniu do roku 2007 spadło przekonanie o dobrodziejstwie przejścia Białorusi w poczet w pełni demokratycznych oraz niezależnych państw. Spadło także przekonanie o zasadności oficjalnych działań rządu polskiego mających na celu wspieranie niezależnych organizacji białoruskich. Wzrosło natomiast przekonanie o zasadności wspierania przez Polaków działań ruchów demokratycznej opozycji wobec Łukaszenki oraz manifestowania poparcia dla demokratycznych zmian na Białorusi (przy czym osobiste poparcie dla demokratycznych ruchów na Białorusi utrzymuje się na poziomie z roku 2007). Zdecydowanie wzrosło (niskie w poprzednich latach) przekonanie o tym, że Polska powinna włączyć się w demokratyczne zmiany na Białorusi poprzez finansowanie demokratycznej opozycji. Dla Polski będzie lepiej gdy Białoruś będzie w pełni demokratycznym i niezależnym państwem. 2006 2007 Polacy powinni wspierać demokratyczne ruchy na Białorusi zmierzające do zakończenia rządów Łukaszenki 2008 Ja osobiście popieram demokratyczne ruchy na Białorusi zmierzające do zakończenia rządów Łukaszenki Polacy powinni manifestować swoje poparcie dla demokratycznych zmian na Białorusi Polska powinna wspierać finansowo demokratyczną opozycję na Białorusi. Rząd Polski powinien oficjalnie wspierać demokratyczne dążenia niezależnych organizacji białoruskich. Podstawa: reprezentatywna, losowa, próba Polaków w wieku 15 – 75, 2006; N = 1003, 2007; N = 1004, 2008; N = 1007

Podsumowanie (1) Opinie Polaków odnośnie tego, czy Białoruś jest państwem w pełni niepodległym, czy też posiadającym własny rząd i prezydenta, ale całkowicie zależnym od Rosji rozkładają się w miarę równomiernie – 32% zgadza się z pierwszą opinią (przy czym w porównaniu do deklaracji z roku 2006 obserwujemy znaczący wzrost takich opinii), 35% potwierdza drugą (spadek o 4 punkty procentowe w porównaniu do roku 2007). Wydaje się, że rosnące od 2006 roku postrzeganie Białorusi w kategoriach państwa w pełni niepodległego w może wynikać z nagłaśnianych w mediach informacji na temat konfliktów Białorusi z Rosją odnoszących się do cen ropy i gazu, przy jednocześnie mniejszym zaangażowaniu polskich mediów w pokazywanie „życia na Białorusi”,. Obecnie 51% Polaków (56% w roku 2007, zaś 63% w roku 2006) wyraża opinię, że Białoruś nie jest krajem rządzony demokratycznie. Dla porównania tego typu opinię na temat Polski wyraża 21% Polaków (20% w roku 2007). W porównaniu do poprzednich lat nie zmieniła się wiedza Polaków na temat osoby pełniącej funkcję prezydenta Białorusi - 55% ankietowanych w wieku 15-75 lat prawidłowo wskazało nazwisko obecnego prezydenta Białorusi – Aleksandra Łukaszenkę. W porównaniu do poprzednich lat znacząco wzrosła negatywna ocena Łukaszenki. Ponad ¾ spośród tych, którzy rozpoznali Łukaszenkę jako prezydenta Białorusi, postrzega go negatywnie, czyli jako osobę: niesprawiedliwą, nieprzewidywalną, brutalną, żądną władzy. Wzrost tak negatywnych ocen można tłumaczyć postawą Łukaszenki wobec A. Kazulina (zwłaszcza w sytuacji śmierci jego żony) ocenianą przez Polaków zdecydowanie negatywnie (jak to pokazują oceny Łukaszenki, przy czym ocena ta nie przekłada się już tak jednoznacznie na postrzeganie państwa Białoruś).

Podsumowanie (2) Podobnie jak obserwowaliśmy to w poprzednich latach, ponad połowa Polaków zapytanych o dążenia Białorusinów wskazuje na chęć zbliżenia się Białorusi z Unią Europejską, a zaledwie 12% wyraża opinię, że Białorusini woleliby bliższych związków z Rosją. Nie zmienia się wśród Polaków odsetek optymistów, pozytywnie postrzegających przyszłość Białorusi - 37% ankietowanych ma nadzieję, że w ciągu najbliższych 5 lat nastąpią na Białorusi demokratyczne zmiany. Prawie 30% Polaków to pesymiści, którzy nie wierzą w takie zmiany na Białorusi w ciągu najbliższych 5 lat. Na poziomie deklaracji Polacy wyrażają pozytywny stosunek do zmian na Białorusi - popierają dążenia Białorusinów do pełnej niezależności i niepodległości (choć w porównaniu do roku 2007 odsetek zgadzających się z tą opinią spadł o 5 punktów) i deklarują poparcie także dla demokratycznych ruchów na Białorusi mających na celu zakończenie rządów Łukaszenki (w porównaniu do poprzedniego pomiaru odsetek deklarujących taką postawę wzrósł o 8 punktów), ale przy tym w mniejszym stopniu oczekują od rządu polskiego podejmowania działań wspierających niezależne organizacje białoruskie (36% obecnie, przy 43% w roku 2007). W porównaniu do poprzedniego pomiaru, gdzie na poziomie zachowań obserwowaliśmy większy dystans, obecnie Polacy deklarują konsekwentnie potrzebę głośnego manifestowania swojego poparcia dla zmian na Białorusi (wzrost o 7 punktów procentowych do 48%) oraz potrzebę wsparcia finansowego dla demokratycznej opozycji (wzrost o 18 punktów procentowych do 45%).