Usługi opiekuńcze w systemie pomocy społecznej i ich finansowanie Piotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Szczecin, 7 września 2009 r.

Czynniki determinujące zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze Demograficzne starzenie się społeczeństwa Zmiany w strukturze rodzin i gospodarstw domowych Stanowisko gminy wobec kierowania do dps Dostępność świadczeń opieki długoterminowej Sytuacja na lokalnym rynku pracy

Demograficzne starzenie się społeczeństwa (1) Wzrost odsetka ludności w wieku 65 lat i więcej „Podwójne starzenie się” – wzrost odsetka ludności w wieku 80 lat i więcej Spadek wartości wskaźnika potencjału pielęgnacyjnego 2007: 13,5% 2015: 15,6% 2007: 3,0% 2015: 3,9% 2007: 281 2015: 276

Demograficzne starzenie się społeczeństwa (2) Odsetek ludności w wieku 80+ w Polsce w latach 2007 i 2015 Miejsce zamieszkania Ogółem Mężczyźni Kobiety 2007 3,0 1,8 4,1 Miasto 2,9 1,7 3,9 Wieś 3,2 2,0 4,4 2015 2,5 5,2 4,0 2,6 3,8 2,4

Zmiany w strukturze rodzin i gospodarstw domowych Odwrócenie relacji między liczbą wnuków i dziadków w rodzinie Zmniejszenie przeciętnej liczby osób w rodzinie Przestrzenne rozproszenie rodziny Starsi wiekiem single – wybór z przymusu

Gospodarstwa jednoosobowe prowadzone w Polsce przez osoby w wieku 65 lat i więcej w latach 2002 - 2030 Grupy wieku Lata 2002 2030 w % w tys. 65 – 69 9,4 9,5 487,5 70 – 74 10,7 12,9 663,5 75 – 79 13,7 702,3 80 i więcej 9,2 17,3 886,9 RAZEM 38,7 53,3 2740,3

Alternatywa instytucjonalna Spadek liczby osób skierowanych do dps powinien powodować wzrost liczby osób objętych świadczeniami opiekuńczymi Potrzeba ujednolicenia struktury zakładowej opieki długoterminowej (ZOL i ZPL) Organizacja zespołów (grup) opiekuńczych na bazie placówek instytucjonalnych

Sytuacja na lokalnym rynku pracy Bezrobocie jako czynnik wpływający na skalę zapotrzebowania na świadczenia opiekuńcze (możliwości pomocy w ramach rodziny i sytuacja materialna rodziny) Bezrobocie jako element podaży świadczeń - możliwości podjęcia pracy w sektorze usług

Korzystający ze świadczeń opiekuńczych w latach 1998-2008

Wydatki na świadczenia opiekuńcze w latach 1999-2008 w zł

Liczba korzystających i wielkości wydatków na świadczenia opiekuńcze w latach 1999-2008

Przeciętna liczba świadczeń na osobę w roku

Przeciętna liczba świadczeń na osobę w roku Rok ma 365 dni

Udział świadczeń opiekuńczych i korzystających (w %) Wydatki na świadczenia Liczba świadczeniobiorców

Dynamika wydatków na świadczenia opiekuńcze i liczby świadczeniobiorców (rok poprzedni = 100)

Wnioski: Finansowanie dalszego wzrostu liczby świadczeniobiorców korzystających ze świadczeń opiekuńczych i dostosowanie częstości udzielania świadczeń do faktycznych potrzeb jest przy obecnej strukturze świadczeń mało realne Samorządy będą obiektem coraz większego nacisku ze strony starszych mieszkańców

Możliwości finansowania świadczeń opiekuńczych ze środków publicznych Finansowanie świadczeń opiekuńczych Przy pomocy podatków Podatki bezpośrednie Podatki pośrednie Przy pomocy składek Dodatkowo w ramach ubezpieczenia zdrowotnego W ramach nowego ubezpieczenia pielęgnacyjnego Według metody repartycyjnej, zasada społeczna Według metody kapitałowej, zasada indywidualna

Potrzeba wprowadzenia społecznego ubezpieczenia pielęgnacyjnego Postępujące demograficzne starzenie się społeczeństwa i bezwzględny wzrost liczby osób w najwyższej grupie wieku spowoduje wzrost wydatków na leczenie; Zmiany w strukturze, wielkości i funkcjach rodziny ograniczają możliwości pełnienia przez nią funkcji pielęgnacyjnych; Podniesienie poziomu pielęgnacji wymaga używania nowoczesnych sprzętów, których obsługa pozostaje w gestii przeszkolonych pracowników; Według badań niemieckich 4% osób w wieku 60+ oraz 20% osób w wieku 80+ nie jest samodzielnych.

Zasady ubezpieczenia pielęgnacyjnego: solidarności społecznej samorządności samofinansowania prawa wyboru świadczeniodawcy przez ubezpieczonego prawa wyboru przez ubezpieczonego formy świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego prymatu opieki i pielęgnacji domowej nad innymi formami udzielania świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego zapewnienia równego dostępu do świadczeń gospodarności i celowości działania

Świadczenia z ubezpieczenia pielęgnacyjnego - CEL zwiększanie samodzielności, zapobieganie negatywnym skutkom niesamodzielności i kompensowanie utraconej samodzielności w szczególności w zakresie : 1) zapewnienia podstawowych potrzeb życiowych 2) bezpieczeństwa w otoczeniu 3) koegzystencji społecznej Zakres świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego nie obejmuje świadczeń paliatywno-hospicyjnych

Obowiązek ubezpieczenia pielęgnacyjnego: osoby objęte powszechnym - obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym Ubezpieczenie pielęgnacyjne realizowane jest przez Fundusz Ubezpieczenia Pielęgnacyjnego, który gromadzi środki finansowe, zarządza nimi, wydaje decyzje ustalające prawo niesamodzielnego do świadczeń oraz zawiera umowy ze świadczeniodawcami.

Świadczeniodawcy Świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego mogą udzielać: świadczeniodawcy profesjonalni świadczeniodawcy nieprofesjonalni Istotą takiego rozwiązania jest wprowadzenie możliwości decydowania przez osobę niesa- modzielną o wyborze świadczeniodawcy i stworzenie rynku usług opiekuńczych.

Umowa o udzielanie świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego Świadczeniodawcy profesjonalni zgłaszają z własnej inicjatywy lub w odpowiedzi na ogłoszenie Funduszu, do oddziału wojewódzkiego Funduszu ofertę udzielania świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego Umowa ramowa o udzielanie świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego jest zawierana na czas określony

Orzekanie o niesamodzielności Należy rozważyć wprowadzenie trzech stopni niesamodzielności: 1. niesamodzielność pierwszego stopnia orzeka się w stosunku do ubezpieczonych, którzy wymagają pomocy przy pielęgnacji ciała, odżywianiu lub mobilności codziennie przez całą dobę, w tym w nocy, a ponadto kilka razy w tygodniu potrzebują pomocy w zaopatrzeniu gospodarstwa domowego 2. niesamodzielność drugiego stopnia orzeka się w stosunku do ubezpieczonych, którzy potrzebują pomocy przy pielęgnacji ciała, odżywianiu lub mobilności przynajmniej trzy razy dziennie o różnych porach, a ponadto kilka razy w tygodniu potrzebują pomocy w zaopatrzeniu gospodarstwa domowego 3. niesamodzielność trzeciego stopnia orzeka się w stosunku do ubezpieczonych, którzy potrzebują pomocy przy pielęgnacji ciała, odżywianiu lub mobilności przynajmniej raz dziennie i w przynajmniej dwóch rodzajach czynności, a ponadto kilka razy w tygodniu potrzebują pomocy w zaopatrzeniu gospodarstwa domowego

Postępowanie w sprawie przyznawania świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego Po orzeczeniu stopnia niesamodzielności (lekarz) ustala się szczegółowo formę, rodzaj, zakres i ilość świadczeń niezbędnych niesamodzielnemu dla zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych Ustalenia rodzaju, zakresu i ilości świadczeń dokonuje zespół do spraw świadczeń, po dokonaniu przez niesamodzielnego wyboru formy świadczeń W skład zespołu wchodzą: pielęgniarka i pracownik socjalny W razie potrzeby, na wniosek zespołu, jego skład może zostać powiększony o dodatkowe osoby posiadające wiedzę specjalistyczną konieczną w danym przypadku dla prawidłowego ustalenia rodzaju i zakresu świadczeń niezbędnych niesamodzielnemu.

Formy i rodzaje świadczeń Świadczeniami rzeczowymi są : 1) świadczenia pielęgnacyjne 2) świadczenia opiekuńcze

Formy i rodzaje świadczeń Świadczeniem pielęgnacyjnym jest pomoc w niezbędnych regularnie powtarzanych czynnościach dnia codziennego w zakresie: 1) pielęgnacji ciała 2) odżywiania 3) mobilności Świadczeniem opiekuńczym jest towarzyszenie i pomoc w niezbędnych i regularnie powtarzanych czynnościach dnia codziennego w zakresie prowadzenia gospodarstwa domowego, funkcjonowania w społeczeństwie. Świadczenia opiekuńcze przysługują niesamodzielnemu wyłącznie w przypadku, gdy przysługują mu świadczenia pielęgnacyjne

Dziękuję za uwagę W razie pytań lub uwag proszę o kontakt piotr.bledowski@sgh.waw.pl