Wstęp do psychologii sądowej Wykład 6 RESOCJALIZACJA Wstęp do psychologii sądowej Wykład 6

Cela w nowym zakładzie karnym w Koszalinie

DEFINICJA RESOCJALIZACJA to ogół oddziaływań wychowawczych i psychokorekcyjnych stosowanych wobec osób niedostosowanych społecznie , których celem jest wtórne uspołecznienie. Oddziaływania te zmierzają do umożliwienia tym osobom przyswojenia norm i standardów postępowania przyjętych w danej społeczności, ukształtowania zdolności do podejmowania i pełnienia właściwych i zgodnych z oczekiwaniami społecznymi ról.

ROLA PSYCHOLOGA Wskazówki i opinie dotyczące zmiany form odbywania kary , zwolnienie warunkowe, przepustki itp.. Oddziaływanie resocjalizacyjne, reedukacyjne, psychoedukacyjne, różne formy terapii.

TEORIE KARY Teorie absolutne (bezwzględne lub sprawiedliwościowe) KARA JEST ODWETEM, ODPŁATĄ za naruszenie porządku prawnego, jej jedynym celem jest dolegliwość (odpłata równym złem „ oko za oko, ząb za ząb” Niemiecki idealizm Kanta i Hegla- kara urzeczywistnia ideę sprawiedliwości społecznej. Wymiar kary musi być odpowiedni do przewinienia.

Teorie kary Teorie relatywne KARA PEŁNI SPOŁECZNIE UŻYTECZNE CELE PREWENCJA OGÓLNE (GENERALNA) aspekt negatywny – odstraszenie potencjalnych sprawców (czynnikiem powstrzymującym nie tyle jest wysokość kary co ryzyko wykrycia i ujęcia)

PREWENCJA OGÓLNA Aspekt pozytywny – umacnianie w społecznej świadomości obowiązywania norm prawnych

PREWENCJA SZCZEGÓŁOWA (INDYWIDUALNA) ODDZIAŁYWANIE ZAPOBIEGAWCZE WOBEC SPRAWCY KONKRETNEGO CZYNU KARALNEGO Unieszkodliwienie (izolacja) Odstraszenie Poprawa ( resocjalizacja)

SYSTEM WIĘZIENNY XVI wiek Anglia – zakład poprawczy dla żebraków i włóczęgów (Bridewell) Amsterdam – „Dom rządności i dyscypliny” początkowo dla mężczyzn, potem też dla kobiet – osoby uchylające się od pracy, włóczęgi itp.. – całodzienna praca, nauka czytania i pisania, zamykanie na noc.

SYSTEM WIĘZIENNY XVII wiek 3. Rzym – przytułek św. Michała – starcy, sieroty i młodociani przestępcy. Uczono religii i rzemiosła, cisza podczas pracy a w nocy izolacja w jednoosobowych celach. XVIII wiek 4. Polska – więzienie marszałkowskie ( Stanisław Lubomirski ) – 68 osób

SYSTEM WIĘZIENNY 5. Gandawa – system celkowy Praca więźniów podstawą ich moralnego odrodzenia. Dzienna praca we wspólnych pomieszczeniach z nakazem milczenia, w nocy izolacja w pojedynczych celach Zasada duchowej izolacji więźniów

System progresywny 6. Genewa – połowa XIX wieku Izolacja więźniów poprzez segregację w 4 reżimach : wiek, wysokość wyroku, ilość popełnionych przestępstw, szanse na poprawę KONCEPCJA W.CROFTONA (Irlandia) 3 fazy wykonywania kary pozbawienia wolności

Koncepcja Croftona Reżim surowy ( 9 miesięcy lub połowa orzeczonej kary) okres ciężkiej pracy, wspólna praca w dzień, izolacja w nocy Okres izolacji półwolnościowej (6 mies.) nieuzbrojony dozór, wynagradzanie pracy, brak kar dyscyplinarnych 3. Warunkowe zwolnienie

TYPOLOGIA ZAKŁADÓW KARNYCH Kodeks karny wykonawczy z 1997 roku Zakłady dla młodocianych do 24 roku życia Zakłady dla pierwszy raz karanych Zakłady dla recydywistów penitencjarnych Kara aresztu wojskowego TYPY: zamknięte, półotwarte, otwarte

TYPY ZAKŁADÓW KARNYCH RÓZNICE: stopień zabezpieczenia, stopień izolacji więźniów, zasady poruszania się po zakładzie. ZAMKNIĘTE ( art..90 kkw) : cele otwarte w określonych godzinach, zajęcia tylko w obrębie zakładu, praca poza zakładem w pełni dozorowana PÓŁOTWARTE : cele otwarte w ciągu dnia, czasem także w nocy, skazani zatrudnieni poza zakładem także na pojedynczych stanowiskach pracy, zajęcia też poza zakładem. Swoboda poruszania się po zakładzie w określonych porach. Własna odzież i korzystanie z przepustek (14 dni w roku, raz na 2 mies.)

Typ zakładu OTWARTY – zatrudniani poza zakładem bez konwoju, zajęcia poza zakładem, depozyt pieniężny, przepustki raz w miesiącu (28 dni w roku) systemy: Zwykły Programowego oddziaływania (nauka i określona praca) Terapeutyczny (uzależnienia, zaburzenia psychiczne, upośledzenie umysłowe

Zakład karny-instytucja totalna Podział społeczności-personel kontrolujący i pensjonariusze bezwzględnie podporządkowani Grupowy charakter władzy – każdy strażnik może ukarać każdego więźnia Niewielka , ograniczona, przestrzeń Przepełnienie Regulowanie i kontrolowanie całej aktywności człowieka Jednakowe traktowanie więźniów –uniformizacja, także zewnętrzne objawy-strój Regulamin-rozkład dnia, kolejność i czas zajęć Brak intymności Powszechność kar

zespół błędnej adaptacji Wyuczona bezradność Apatia Depresja Skrajna uległość Nasilona agresywność Utrata tożsamości indywidualnej Integracja z podkulturą więzienną

PODKULTURA WIĘZIENNA Tzw. „drugie życie” – zbiór niekontrolowanych, sekretnych zasad wyznaczających zachowania określonych grup w zakładzie karnym (Jedlewski) Antonimiczny układ norm, wartości i ról wytworzony przez wychowanków zgodnie z zasadami podkultury przestępczej

Podkultura zakładu Całokształt stosunków między skazanymi Normy sztywne, szczegółowe, rygorystycznie przestrzegane Specyficzny sposób porozumiewania się - grypsera

Normy kodeksu więziennego 1. Regulują kontakty więźniów z funkcjonariuszami (ostrożność, nieugiętość, cwaniactwo) 2. Regulują kontakty tzw. „ludzi” z więźniami spoza grupy (brutalność, agresja, dyskryminacja, eksploatacja) 3. Regulują kontakty w obrębie tzw. „ludzi” (lojalność, zakaz donosicielstwa, pomoc)

ZASADY FUNKCJONOWANIA PODKULTURY Zasada przemocy Zasada eksploatacji Zasada ograniczonej solidarności Zasada status quo

SYSTEM WARTOŚCI PODKULTUROWYCH CELE: Walka z prawem i jego instytucjami Solidarności grupowa Godność osobista i grypserski honor (norma podstawowa- nie donoś)

FUNKCJE PODKULTURY WIĘZIENNEJ REDUKCJA, MINIMALIZACJA DOLEGLIWOŚCI WIĘZIENNYCH (niezaspokojenie podstawowych potrzeb) Potrzeba bezpieczeństwa – ochrona przed agresją współwięźniów, przed presja personelu . Przynależność daje gwarancje bezpieczeństwa Potrzeba stymulacji – wzbogaca sytuacje społeczne ( nuda, nicość, pustka)

DEPRYWOWANE POTRZEBY 3. Potrzeba seksualna – zaspokojenie potrzeb i moralne usprawiedliwienie dla wyzysku seksualnego „frajerów” 4. Potrzeba przynależności do grupy (przyjaźnie, związki zerwane poprzez uwięzienie) – integracja wewnętrzna 5. Potrzeba odrębności – zachowanie tożsamości indywidualnej i społecznej. Zróżnicowanie społeczne- władza, role

DEPRYWACJA POTRZEB 6. POTRZEBA UZNANIA 7. Potrzeba potwierdzania własnej wartości – pozycja w grupie nieformalnej, aprobata i akceptacja współwięźniów 8. Potrzeba posiadania – ułatwienia przemytu pożądanych przedmiotów, dóbr 9. Potrzeba porządkowania rzeczywistości przystosowanie do istniejących warunków –wiedza i zrozumienie

Formy przystosowania do warunków więziennych Goffman wyróżnia następujące techniki adaptacyjne: WYCOFANIE - koncentracja wyłącznie na sobie i swoich sprawach. Zobojętnienie na problemy innych ludzi, rozluźnienie kontaktów społecznych, ucieczka w świat marzeń, fantazji, myślenie magiczne, życzeniowe-osoby niedojrzałe emocjonalnie

Opinie skazanych Kara pozbawienia wolności : 94 % Prowadzi do zaburzeń emocjonalnych 86 % jest to szkoła wypaczania zachowań 83 % kształtuje negatywne postawy wobec ludzi 71% obniża poczucie własnej wartości 69 % doprowadza do obcości bliskich osób 66% doprowadza do naznaczenia przestępcy 57% odbiera wiarę 57%skazany jest niezdolny do życia na wolności

BUNT jawny opór i wrogość (typowe dla 1 fazy uwięzienia) lub wewnętrzna cicha niechęć i opór. Silna integracja z podkultura przestępczą. Opinie skazanych - kara więzienia: 80% doprowadza do kontaktu z ludźmi, którzy uczą wiele złego 54% daje możliwość nawiązania przyjaźni

przystosowanie ZADOMOWIENIE – typowe dla recydywistów, stworzenie możliwej swobody działania (osoby odporne na sytuacje trudne) – fasada serdeczności, usłużności, akceptacji regulaminów Opinie więźniów- kara więzienia: 37% uczy samodzielności 26% uczy jak sobie dawać radę w życiu

konwersja KONWERSJA – pozorna uległość i podporządkowanie, więzień perfekcyjny, najczęściej funkcyjny, dba tylko o własne interesy ZIMNA KALKULACJA – wykorzystywanie słabostek i tajemnic więźniów i personelu

Opinie więźniów Kara pozbawienia wolności: 71% doprowadza do refleksji nad sobą 69% jest okazją do zdobycia zawodu lub wykształcenia 51% chroni społeczeństwo przed przestępcami 46% Stanowi zapłatę za krzywdę 40% uczy porządku 31% daje możliwość moralnego odrodzenia 31% odstrasza przed kolejnymi przestępstwami 23% zerwanie z negatywnym środowiskiem 20% oczyszcza z poczucia winy

PROCES PRIZONIZACJI (Clemmer 1940) Asymilacja kultury więziennej, norm nieformalnego kodeksu postępowania. Specyficzne dla więzienia postawy i sposób zachowania, rytuały i zwyczaje dotyczące jedzenia, ubierania się , pracy, język więzienny, sposób organizacji czasu. Prizonizacja służy łagodzeniu dolegliwości więzienia ale też i integracji z grupami przestępczymi i stylem życia

PSYCHOLOGICZNE SKUTKI IZOLACJI WIĘZIENNEJ STYGMATYZACJA STANDARYZACJA(UNIFORMIZACJA) DEGRADACJA SPOŁECZNA DEPERSONALIZACJA