Język Łemkowski

Alfabet łemkowski wygląda następująco: А а – а Є є – je К к – k С с – s Ш ш – sz Б б – b Ж ж – ż Л л – ł Т т – t Щ щ – szcz В в – w З з – z М м – m У у – u Ю ю – ju Г г – h І і – і Н н – n Ф ф – f Я я – ja Ґ ґ – g И и – y О о – о Х х – ch Ь ь – „miękki znak” Д д – d Ы ы – y П п – p Ц ц – c Ъ ъ – „twardy znak” Е е – е Й й – j Р р – r Ч ч – cz

OPIS JĘZYKA Język łemkowski doświadczał podobnych problemów, co kaszubski, gdyż przez wiele dziesiątków lat trwała dyskusja co do jego statusu – dyskutowano, czy jest on dialektem języka ukraińskiego, czy też odrębnym językiem (wschodnio)słowiańskim. W tym drugim wypadku często uważa się łemkowszczyznę za element rusińskiego kompleksu językowego sięgającego od łemkowskiego Beskidu Niskiego w Polsce i Słowacji, przez ukraińską Ruś Zakarpacką, po wysepki rusińskie w Chorwacji i Serbii (Wojwodinie). Przez cały okres powojenny, aż do 1989 roku łemkowski uważany był oficjalnie za dialekt języka ukraińskiego, a związane z tym językowe dylematy Łemków pogłębiła Akcja Wisła w 1947 roku, kiedy to Łemków wraz z Ukraińcami wysiedlono prawie w całości z południowo-wschodnich terenów Polski. Część Łemków osiedliła się wówczas – podobnie jak Ukraińcy – na terenach zachodniej i północnej Polski (które przed II wojną światową należały do Niemiec) tworząc tam nowe skupiska tych mniejszości.

Przykładowy tekst piosenki w języku łemkowskim Чого же-с ся, чого же-с ся Погнівала, КоИ єс щьіро, коИ єс щьіро Не думала? Забуд, мИла, то гніваня, Во то бнло на прощаня, Душко моя. Од тьіх думок, од тьіх думок Серце болИт, Хто на двоє, хто на двоє Любов ділит. Моя любов знат лем тебе, Не ходж ку двом, прИд до мене, Душко моя! Czoho żes sia, czoho żes sia Pohniwała, Koj-jes szczyro, koj-jes szczyro Ne dumała? Zabud, myła, to hniwania, Bo to było na proszczania, Duszko moja. Od tych dumok, od tych dumok Serce bołyt, Chto na dwoje, chto na dwoje Lubow diłyt. Moja lubow znat łem tebe, Ne chodż ku dwom, pryd do mene, Duszko moja!

Teren zamieszkania, lokalizacja i mieszkańcy Łemkowie – wschodniosłowiańska grupa etniczna, do okresu wysiedleń w latach 1945–1947 (wysiedlenia do ZSRR) zamieszkująca w zwartej grupie obszar Łemkowszczyzny. Jedna z czterech uznanych prawnie mniejszości etnicznych w Polsce. Obecnie niewielka ich część mieszka w historycznej ojczyźnie, pozostali żyją rozproszeni głównie na terenie Polski i Ukrainy.

Ogólna lokalizacja

Obyczaje Łemkowie, poprzez swoją odrębność, język, religię, zwyczaje, muzykę, stroje stworzyli bogatą kulturę, która nadała im wyrazisty charakter i odróżniła od innych grup etnicznych. Łemkowski folklor cechowała duża różnorodność, czego przykładem będzie bardzo bogata twórczość lokalnych gawędziarzy z dominującymi w niej pieśniami lirycznymi, obrzędowymi i historycznymi. Ważnym elementem w życiu Łemków była również religia. Pomimo wielu dziejowych tragedii, które niejednokrotnie uniemożliwiały praktykowanie w swojej wierze, pozostali oni wierni wschodniemu obrządkowi, nabożeństwom w języku cerkiewno słowiańskim i "staremu stylowi", czyli kalendarzowi juliańskiemu. Współcześnie Łemkowie stanowią grupę ludności zróżnicowaną pod względem społecznym, religijnym i narodowym. Kultywują tradycję przodków oraz rozwijają własną kulturę i sztukę.

Boże Narodzenie u Łemków

Opis Bożonarodzeniowe nabożeństwa w Kościele Wschodnim podkreślają, że Syn Boży stał się człowiekiem. Dlatego mniejszą uwagę zwraca się w Chrystusie na to co ludzkie niż na to co boskie. Kościół chce w ten sposób zwrócić uwagę na człowieka ze względu na jego dobra duchowe. Dlatego w czasie nabożeństw przypadających w to święto nie ma częstych wspomnień o żłobku, stajence, jak to bywa w tradycji Kościoła na Zachodzie. W nabożeństwach tych bardzo mocno akcentuje się duchowy moment wcielenia Słowa Bożego, które stało się Człowiekiem, aby mogło przebywać wśród nas.

Przykładowy dom podczas Bożego Narodzenia

W czasie odprawiania jutrzni występuje "myrowannia" , podczas którego kapłan pozdrawia lud boży słowami: "Chrystos Rażdajetsia", a każdy z osobna podchodząc do kapłana odpowiada: "Sławyte Jeho". W ten sam sposób wszyscy wierni pozdrawiają się przez cały okres Bożego Narodzenia. Ludność łemkowska sam dzień święta czci bardzo uroczyście. Jest to dzień pełen szacunku i wzajemnego pokoju. Nie ma zwyczaju chodzenia w gości poza dom, a wszystkie drugoplanowe sprawy należy odłożyć na dni poświąteczne. W samo Boże Narodzenie rodzice zabraniają swym dzieciom odrabiać lekcje lub iść na sanki

Pierwszego gościa (tylko mężczyznę lub młodzieńca), który zaszedł w ten dzień w ten dzień do domu nazywano "połaznykom". Podłaźnik przynosił do domu szczęście lub nieszczęście. Od niego zależało jaki będzie cały rok. Niektórzy gospodarze zapraszali wracających z cerkwi chłopów, aby byli u nich za podłaźników. Porządnym podłaźnikiem był chłopiec wesołego usposobienia, śmiały, najlepiej kawaler, który zalecał się do córki gospodarza. Takiego chłopca zdarzało się, że siłą nawet wciągano do domu, aby był za podłaźnika. Podłaźnik wchodził do domu z dołu do góry, aby się gospodarstwo bogaciło. W domu rozsiewał zboże i winszował: Na szczasti, na zdrowla, Na to Boże Narodżynia, Szczob ste byli zdorowi, weseli,

Łemkowie nie dzielą się opłatkiem, lecz prosforą - chlebem z mąki i wody - odpowiednikiem opłatka. Tradycyjnie jedzą też czosnek z solą i kutię. Na stole musi znaleźć się - obowiązkowo - dwanaście tradycyjnych potraw, a pośród nich kesełyca, czyli biały żur.

Skład grupy projektowej: Kacper Górak Kamil Kośmider Łukasz Kopeć Kamil Wrona Kamil Budyn Adrian Gajec