Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce

Podstawy prawne funkcjonowania rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce Ustawa z dnia – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych Ustawa z dnia – o funduszach inwestycyjnych Ustawa z dnia – o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych Ustawa z dnia – o funduszach inwestycyjnych

Ustawa z 1991 roku – podstawowe cechy Wyłącznie fundusze otwarte Fundusz powierniczy – mający charakter funduszu otwartego, oparty na koncepcji funduszu kontraktowego i służący do zbiorowego lokowania środków pieniężnych w papierach wartościowych Fundusz był wyodrębnioną finansowo wspólną masą majątkową o zmiennej wartości i stałym przeznaczeniu gospodarczym Fundusz nie posiadał osobowości prawnej Fundusz emitował jednostki uczestnictwa, nie będące papierami wartościowymi, niezbywalne i nieoprocentowane ale podlegające dziedziczeniu Fundusze były tworzone i zarządzane przez Towarzystwa Funduszy Powierniczych (TFP) Minimalny kapitał własny TFP – dla zarządzania 1 funduszem, wzrost o 50% kwoty minimalnej na każdy kolejny fundusz

Ustawa z roku 1997 – podstawowe cechy Wyodrębnienie dwóch osób prawnych: Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI) i funduszu Inwestycyjnego TFI: kapitał minimalny: , dodatkowy na każdy kolejny fundusz Przedmiot działania TFI: tworzenie funduszy inwestycyjnych, zarządzanie funduszami inwestycyjnymi, reprezentowanie funduszy inwestycyjnych wobec osób trzecich Wprowadzenie instytucji depozytariusza, jako podmiotu przechowującego aktywa funduszu

Ustawa z roku 1997 – podstawowe cechy 2 Fundusz inwestycyjny – osoba prawna, której wyłącznym przedmiotem działalności było lokowanie zebranych publicznie środków pieniężnych w określonych w ustawie papierach wartościowych i inne prawa majątkowe Wpłaty do funduszu mogły być dokonywane w gotówce, lub – w szczególnych przypadkach – w papierach wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu Wysokość wpłat niezbędnych do uruchomienia funduszu – PLN, minimalna wartość aktywów netto funduszu – PLN (później obniżona do PLN)

Ustawa z roku 1997 – podstawowe cechy 3 Typy funduszy ◦ Fundusz Inwestycyjny Otwarty (FIO) – zastępujący dotychczasowe fundusze powiernicze ◦ Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty (SFIO) – fundusz otwarty, który mógł określać w statucie wymogi formalne dla uczestników oraz specjalne warunki odkupu jednostek ◦ Fundusz Inwestycyjny Zamknięty (FIZ) – fundusz o stałym kapitale emitujący certyfikaty inwestycyjne notowane na rynku publicznym ◦ Fundusz Inwestycyjny Mieszany (FIM) – typ pośredni, fundusz emitujący certyfikaty notowane na rynku publicznym ale umarzający je na żądanie uczestników z częstotliwością określoną w statucie (nie rzadziej niż raz na rok) W funduszach SFIO i FIZ wprowadzono radę inwestorów, jako organ kontrolny W ustawie określono cele działalności funduszu: ◦ Ochrona realnej wartości kapitału ◦ Osiąganie dochodu funduszu z lokowania aktywów funduszu ◦ Wzrost wartości aktywów funduszu w wyniku wzrostu wartości lokat

Ustawa z roku 2000 – nowe rozwiązania Zbiorczy portfel papierów wartościowych – konstrukcja zbliżona do amerykańskiego UIT. TFI nabywa walory tworzące zbiorczy portfel a następnie przydziela inwestorom jednostki uczestnictwa, które reprezentują prawo posiadacza do żądania zbycia proporcjonalnej części aktywów zbiorczego portfela i przeniesienia na rzecz posiadacza jednostek środków pieniężnych uzyskanych w wyniku tego zbycia.

Ustawa z roku 2004 Uchwalenie nowej ustawy miało na celu dostosowanie polskiego prawa do dyrektyw UCITS.

Ustawa z roku 2004 – nowe rozwiązania Rozszerzenie przedmiotu działalności TFI o: ◦ Zarządzanie na zlecenie cudzym pakietem papierów wartościowych (np. tworzenie IKE) ◦ Usługi doradztwa w zakresie obrotu papierami wartościowymi ◦ Dystrybucję jednostek uczestnictwa funduszy tworzonych przez inne towarzystwa (krajowe i zagraniczne) ◦ Pełnienie funkcji przedstawiciela funduszy zagranicznych Konieczność zatrudniania doradców inwestycyjnych dla świadczenia usług doradczych i zarządzania portfelem Zmiana wymogów kapitałowych – dokładne przepisanie wymogów z dyrektywy UCITS, co oznacza w praktyce znaczne obniżenie minimalnych wymogów (gdy oprócz zarządzania funduszami TFI świadczy usługi doradcze i zarządzanie portfelem minimalny kapitał to EUR) Regulacja zasad tworzenia oddziałów TFI w państwach członkowskich Unii, działalności na ich terytorium bez tworzenia oddziału, oraz zasad prowadzenia takiej działalności i tworzenia oddziałów w Polsce przez zagraniczne spółki, mające siedziby na terenie krajów członkowskich

Ustawa z roku 2004 – nowe rozwiązania 2 Pozostawienie trzech typów funduszy: FIO, SFIO i FIZ Większa dywersyfikacja źródeł dochodów funduszy – rozszerzenie zakresu dopuszczalnych typów lokat Liberalizacja limitów inwestycyjnych Wprowadzenie szczególnych konstrukcji funduszy: ◦ Fundusz z różnymi kategoriami jednostek uczestnictwa ◦ Fundusz parasolowy ◦ Fundusz podstawowy i fundusze powiązane Wprowadzenie szczególnych typów funduszy: ◦ Fundusz rynku pieniężnego ◦ Fundusz portfelowy ◦ Fundusz sekurytyzacyjny ◦ Fundusz aktywów niepublicznych Zezwolenie funduszom otwartym na udzielanie pożyczek papierów wartościowych, a funduszom zamkniętym także na udzielanie pożyczek pieniężnych oraz poręczeń i gwarancji

Definicja funduszu Fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych za pośrednictwem publicznego lub niepublicznego proponowania nabycia jednostek uczestnictwa lub certyfikatów inwestycyjnych we wskazane w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe Fundusze inwestycyjne są tworzone przez zarządzające nimi Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, za zezwoleniem KNF. Rejestr funduszy inwestycyjnych prowadzi Sąd Okręgowy w Warszawie.

Typy funduszy inwestycyjnych Fundusz inwestycyjny otwarty; Specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty; Fundusz inwestycyjny zamknięty.

Fundusz inwestycyjny otwarty Fundusz inwestycyjny otwarty zbywa jednostki uczestnictwa i dokonuje ich odkupienia na żądanie uczestnika funduszu. Z chwilą odkupienia jednostki uczestnictwa są umarzane z mocy prawa. Jednostki uczestnictwa są niezbywalne to znaczy, że inwestorzy nie mogą sobie odsprzedawać jednostek, mogą je jedynie przedstawić funduszowi do odkupu, podlegają jednak dziedziczeniu. Jednostki uczestnictwa mogą być przedmiotem zastawu. Jednostki uczestnictwa nie są papierami wartościowymi w rozumieniu polskiego prawa.

Specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty Specjalistyczny fundusz otwarty jest rodzajem funduszu otwartego (zbywa jednostki uczestnictwa). Specjalny charakter tego funduszu określony jest w statucie, który zgodnie z ustawą może np. stanowić, że uczestnikami funduszu mogą zostać podmioty w nim określone lub spełniające pewne warunki. Fundusze tego rodzaju mają mniejsze ograniczenia inwestycyjne, a ich uczestnicy mogą utworzyć radę inwestorów, która kontroluje realizację celu inwestycyjnego funduszu i polityki inwestycyjnej oraz stosowanie ograniczeń inwestycyjnych.

Fundusz inwestycyjny zamknięty Fundusz inwestycyjny zamknięty emituje certyfikaty inwestycyjne podlegające wprowadzeniu do publicznego obrotu albo niepodlegające wprowadzeniu do publicznego obrotu, o czym decyduje statut funduszu. W funduszu inwestycyjnym zamkniętym działa rada inwestorów lub zgromadzenie inwestorów. Certyfikaty inwestycyjne funduszu inwestycyjnego zamkniętego mogą być papierami wartościowymi imiennymi lub na okaziciela, z tym że certyfikaty inwestycyjne dopuszczone do publicznego obrotu mogą być wyłącznie na okaziciela. Certyfikat inwestycyjny jest niepodzielny. Statut funduszu może uzależnić ustanowienie zastawu na certyfikacie inwestycyjnym imiennym od zgody zgromadzenia inwestorów.

Wycena aktywów funduszu otwartego Z częstotliwością określoną w statucie, nie rzadziej niż w każdym dniu zbywania lub odkupywania jednostek fundusz dokonuje: Wyceny aktywów funduszu, Ustalenia wartości aktywów netto funduszu, Ustalenia ceny zbycia i odkupienia jednostek uczestnictwa, Ustalenia wartości aktywów netto funduszu na jednostkę uczestnictwa.

Wycena aktywów funduszu zamkniętego Fundusz zamknięty dokonuje wyceny aktywów i ustala wartość aktywów netto na 1 certyfikat z częstotliwością określoną w statucie, nie rzadziej niż raz na trzy miesiące i na siedem dni przed rozpoczęciem przyjmowania zapisów na certyfikaty kolejnej emisji, a także w dniu ich wykupu. Cena emisyjna certyfikatów drugiej i kolejnych emisji nie może być niższa niż wartość aktywów netto przypadająca na 1 certyfikat według ostatniej wyceny, chyba że statut funduszu określi maksymalna wysokość różnicy między wartością aktywów netto funduszu przypadającą na certyfikat według tej wyceny a cena emisyjną certyfikatu kolejnej emisji. W przypadkach określonych w statucie może on wykupywać a następnie umarzać wyemitowane certyfikaty. Cena wykupu jest równa wartości aktywów netto danego funduszu przypadającej na certyfikat według wyceny z dnia wykupu.

Zasady polityki inwestycyjnej - FIO Polityka inwestycyjnaZasady dywersyfikacji lokat -Papiery wartościowe notowane na rynkach regulowanych (max 10% w dowolne papiery wartościowe) -Instrumenty rynku pieniężnego -Depozyty w bankach krajowych lub instytucjach kredytowych o terminie zapadalności do 1 roku, płatne na żądanie -Instrumenty pochodne (w tym niewystandaryzowane) (wyłącznie w celu zarządzania ryzykiem) - Zasada 5% - 10% - 40% wartości aktywów (patrz UCITS) -Max 20% wartości aktywów w depozyty jednego banku -Max 20% w instrumenty jednego emitenta (papiery wartościowe + instrumenty rynku pieniężnego + depozyty + instrumenty pochodne) w przypadku funduszy indeksowych -Max 25% aktywów w listy zastawne jednego banku hipotecznego (suma lokat w listy zastawne – max 80% wartości aktywów) -Max 35% aktywów w papiery wartościowe emitowane przez SP, NBP, jednostki samorządu terytorialnego, państwo OECD lub międzynarodową instytucję finansową lub w papiery poręczone lub gwarantowane przez powyższe podmioty -Max 20% wartości aktywów w papiery wartościowe i instrumenty rynku pieniężnego emitowane przez podmioty należące do tej samej grupy kapitałowej -Jednostki uczestnictwa innych funduszy inwestycyjnych otwartych polskich -Tytuły uczestnictwa funduszy UCITS -Tytuły uczestnictwa innych funduszy zagranicznych -max 20% wartości aktywów w jednostki uczestnictwa jednego funduszu otwartego lub funduszu UCITS Max 30% wartości aktywów w tytuły uczestnictwa funduszy innych niż otwarte

Zasady polityki inwestycyjnej - SFIO Polityka inwestycyjnaZasady dywersyfikacji lokat -Jak fundusze FIO -Jeśli uczestnikami funduszu mogą być wyłącznie: osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne dokonujące jednorazowej wpłaty minimum EUR to instrumenty jak fundusze FIZ Jak fundusze FIO oraz: - Powyżej 20% ale nie więcej niż 50% wartości aktywów w jednostki uczestnictwa jednego funduszu otwartego, funduszu UCITS, lub innego zagranicznego funduszu otwartego spełniającego warunki UCITS - 100% wartości aktywów w jednostki uczestnictwa jednego funduszu – gdy statut tak stanowi i wskazuje konkretny fundusz

Zasady polityki inwestycyjnej - FIZ Polityka inwestycyjnaZasady dywersyfikacji lokat Jak fundusze FIO plus: -Certyfikaty inwestycyjne funduszy inwestycyjnych lub instytucji wspólnego inwestowania -Wierzytelności, z wyjątkiem wierzytelności wobec osób fizycznych -Udziały w spółkach z o.o. -Waluty -Instrumenty pochodne -Prawa majątkowe -Nieruchomości -Max 20% w instrumenty jednego emitenta (papiery wartościowe + instrumenty rynku pieniężnego + depozyty + instrumenty pochodne), limit ten nie dotyczy instrumentów, których emitentem, gwarantem lub poręczycielem jest SP, NBP, państwo OECD lub międzynarodowa instytucja finansowa -Max 25% aktywów w listy zastawne jednego banku hipotecznego -Max 20% wartości aktywów w depozyty jednego banku - max 50% wartości aktywów w jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne jednego funduszu lub w tytuły uczestnictwa funduszu zagranicznego -100% wartości aktywów w jednostki uczestnictwa jednego funduszu – gdy statut tak stanowi i wskazuje konkretny fundusz -Max 20% wartości aktywów w certyfikaty inwestycyjne innego funduszu inwestycyjnego zarządzanego przez to samo Towarzystwo -Max 20% wartości aktywów w walutę obcą jednego państwa lub EUR -Max 25% wartości aktywów w nieruchomości jednego podmiotu

Zasady polityki inwestycyjnej – limity koncentracji (tylko dla FIO i SFIO) Zakaz nabywania papierów wartościowych dających więcej niż 10% głosów w dowolnym organie emitenta Zakaz nabywania więcej niż 10% akcji jednego podmiotu, z którymi nie jest związane prawo głosu Zakaz nabywania więcej niż 25% ogólnej liczby jednostek uczestnictwa jednego funduszu otwartego Zakaz nabywania więcej niż 10% wartości nominalnej instrumentów rynku pieniężnego emitowanych przez jeden podmiot Zakaz nabywania więcej niż 10% wartości nominalnej papierów dłużnych emitowanych przez jeden podmiot

Rada inwestorów Rada inwestorów kontroluje realizację celu inwestycyjnego funduszu i polityki inwestycyjnej oraz stosowanie ograniczeń inwestycyjnych. Utworzenie rady inwestorów jest obligatoryjne w funduszu FIZ a dobrowolne w funduszu SFIO. Uczestnikiem rady inwestorów SFIO może być wyłącznie uczestnik funduszu posiadający jednostki funduszu reprezentujące co najmniej 5% ogólnej liczby jednostek funduszu lub przedstawiciel uczestników funduszu reprezentujących łącznie co najmniej 5% wszystkich jednostek funduszu. Uczestnikiem rady inwestorów FIZ może być uczestnik funduszu reprezentujący co najmniej 5% ogólnej liczby certyfikatów inwestycyjnych w funduszu. Rada może działać jeśli w jej skład wchodzą co najmniej 3 osoby. Rada inwestorów SFIO może podjąć decyzję o rozwiązaniu funduszu jeśli za taką decyzją zagłosują członkowie reprezentujący co najmniej 2/3 ogólnej liczby jednostek uczestnictwa. Statut funduszu FIZ może rozszerzyć uprawnienia rady inwestorów min. o wpływ na politykę inwestycyjna funduszu. Rada może wyrażać wiążący sprzeciw wobec projektów inwestycyjnych funduszu jeśli w skład rady wchodzą uczestnicy reprezentujący co najmniej 50% ogólnej liczby certyfikatów funduszu.

Zgromadzenie inwestorów Zgromadzenie inwestorów jest zwoływane w FIZ. Zgromadzenie jest zwoływane na żądanie uczestników reprezentujących co najmniej 10% wszystkich certyfikatów. W zgromadzeniu mogą brać udział wszyscy posiadacze certyfikatów. Zgromadzenie może podjąć decyzję o rozwiązaniu funduszu jeśli za uchwała zagłosują uczestnicy reprezentujący co najmniej 2/3 ogólnej liczby certyfikatów. Zgromadzenie inwestorów wyraża zgodę na: zmianę depozytariusza, emisję nowych certyfikatów, zmiany statutu w zakresie wyłączenia prawa pierwszeństwa do objęcia certyfikatów nowej emisji, emisji obligacji. Jeżeli statut funduszu nie stanowi inaczej, decyzja inwestycyjna dotycząca aktywów funduszu, których wartość przekracza 15% wartości aktywów funduszu, wymaga dla swojej ważności zgody zgromadzenia inwestorów Zgromadzenie inwestorów, w terminie 4 miesięcy po upływie każdego roku obrotowego, rozpatruje i zatwierdza sprawozdanie finansowe funduszu, połączone sprawozdanie finansowe funduszu z wydzielonymi subfunduszami, o którym mowa w art. 159, oraz sprawozdania jednostkowe subfunduszy za ten rok.

Ustawa z roku 2004 – szczególne konstrukcje funduszy Fundusze z różnymi kategoriami jednostek uczestnictwa – mogą występować jak FIO lub SFIO. Jednostki mogą różnić się sposobem naliczania opłat manipulacyjnych lub opłat obciążających aktywa funduszu Fundusze z wydzielonymi subfunduszami – tzw. fundusze parasolowe – fundusz może działać jako fundusz z wydzielonymi subfunduszami, z których każdy prowadzi odrębna politykę inwestycyjną. Subfundusze wydzielone w ramach funduszu nie mają osobowości prawnej. Mogą działać zarówno jako FIO, SFIO jak FIZ. Jeśli fundusz z wydzielonymi subfunduszami jest funduszem typu otwartego to działające w jego ramach subfundusze mogą być zarówno FIO jak i SFIO. Każdy subfundusz wystawia odrębne jednostki uczestnictwa (lub w przypadku FIZ certyfikaty związane z danym subfunduszem). Przenoszenie środków pomiędzy subfunduszami wchodzącymi w skład tego samego funduszu jest zwolnione od opodatkowania zysków kapitałowych. Fundusze inwestycyjne podstawowe i powiązane – Fundusz podstawowy to fundusz inwestycyjny, który zbywa jednostki uczestnictwa lub certyfikaty, wyłącznie określonym w statucie innym funduszom inwestycyjnym utworzonym przez to samo towarzystwo zwanym funduszami powiązanymi. Fundusze powiązane mogą lokować swoje aktywa wyłącznie w jednostki uczestnictwa lub certyfikaty funduszu podstawowego. Fundusz podstawowy i fundusze powiązane mogą być funduszami różnych typów.

Ustawa z roku 2004 – szczególne typy funduszy Fundusz rynku pieniężnego – fundusz typu FIO, który lokuje swoje aktywa wyłącznie w instrumenty rynku pieniężnego, oraz depozyty bankowego o terminie zapadalności do roku płatne na żądanie, lub które można wycofać przed terminem zapadalności, w bankach krajowych, instytucjach kredytowych o wysokim stopniu bezpieczeństwa. Maksymalny, ważony wartością lokat, średni termin wykupu lokat wchodzących w skład portfela funduszu nie może przekraczać 90 dni. Fundusz portfelowy – fundusz typu FIZ, emitujący w sposób ciągły publiczne certyfikaty inwestycyjne, który inwestuje swoje aktywa wyłącznie w: ◦ Portfel indeksowy – portfel oparty na składzie portfela będącego podstawą do ustalania wartości uznanego indeksu regulowanego rynku urzędowego papierów wartościowych, lub ◦ Portfel bazowy – portfel o składzie określonym w statucie nie oparty na indeksie Jeśli statut funduszu tak stanowi zapłata za nabywane certyfikaty może następować papierami wartościowymi wchodzącymi w skład portfela funduszu, w ten sam sposób fundusz może wykupywać certyfikaty. Statut funduszu może stanowić, że certyfikat odzwierciedla ściśle określony portfel papierów wartościowych

Ustawa z roku 2004 – szczególne typy funduszy 2 Fundusz sekurytyzacyjny – fundusz typu -FIZ, który nabywa wierzytelności, w tym wierzytelności finansowane ze środków publicznych, lub prawa do świadczeń z tytułu określonych wierzytelności ◦ Standaryzowany fundusz sekurytyzacyjny – tworzony jako fundusz z wydzielonymi subfunduszami, w którym co najmniej 75% aktywów każdego subfunduszu jest lokowanych w jedną pulę wierzytelności ◦ Niestandaryzowany fundusz sekurytyzacyjny – który nie może być funduszem z wydzielonymi subfunduszami i który lokuje nie mniej niż 75% swoich aktywów w: określone wierzytelności, papiery wartościowe inkorporujące wierzytelności pieniężne i prawa do świadczeń z tytułu określonych wierzytelności. Uczestnikami funduszu niestandaryzowanego mogą być wyłącznie osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej a osoby fizyczne tylko wówczas jeśli stanowi tak statut funduszu a cena emisyjna 1 certyfikatu jest nie niższa niż równowartość EUR Poza lokatami w wierzytelności fundusze sekurytyzacyjne mogą inwestować wyłącznie w: dłużne papiery wartościowe, jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego, depozyty w bankach krajowych lub instytucjach kredytowych, instrumenty rynku pieniężnego, instrumenty pochodne (wyłącznie w celu ograniczenia ryzyka) Fundusze sekurytyzacyjne nie mogą udzielać pożyczek, poręczeń czy gwarancji Jeśli w funduszu działa zgromadzenie inwestorów może on dokonywać emisji obligacji w wysokości nieprzekraczającej ◦ 25% wartości aktywów netto – fundusz standaryzowany ◦ 75% wartości aktywów netto – fundusz niestandaryzowany Poszczególne serie certyfikatów mogą reprezentować różne prawa w zakresie: wysokości udziału w dochodach funduszu, wysokości udziału w aktywach netto funduszu w przypadku jego likwidacji, kolejności zaspokajania roszczeń z tytułu posiadania certyfikatów. Fundusz sekurytyzacyjny może emitować certyfikaty podporządkowane dające prawo do udziału w dochodach funduszu lub aktywach netto funduszu w przypadku jego likwidacji dopiero po zaspokojeniu roszczeń posiadaczy wszystkich niepodporządkowanych serii certyfikatów.

Ustawa z roku 2004 – szczególne typy funduszy 3 Fundusz aktywów niepublicznych – fundusz typu FIZ lub SFIO, który lokuje co najmniej 80% swoich aktywów w aktywa inne niż: ◦ papiery wartościowe będące przedmiotem publicznej oferty lub papiery wartościowe dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, chyba że papiery wartościowe stały się przedmiotem publicznej oferty lub zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym po ich nabyciu przez fundusz; ◦ instrumenty rynku pieniężnego, chyba że zostały wyemitowane przez spółki niepubliczne, których akcje lub udziały wchodzą w skład portfela inwestycyjnego funduszu. Statut funduszu inwestycyjnego aktywów niepublicznych może przewidywać wypłacanie na rzecz uczestników funduszu przychodów ze zbycia lokat funduszu, pomniejszonych o koszty działania funduszu związane bezpośrednio ze zbytymi lokatami oraz o część kosztów działania funduszu przypadającą na takie lokaty proporcjonalnie do ich wartości w stosunku do wartości portfela inwestycyjnego funduszu.

Podmioty zaangażowane w funkcjonowanie funduszy inwestycyjnych Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych – działa w formie spółki akcyjnej, uzyskuje zezwolenie KNF, jest organem funduszu inwestycyjnego. Przedmiotem działalności TFI może być wyłącznie: tworzenie funduszy inwestycyjnych, zarządzanie funduszami, w tym pośrednictwo w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa, reprezentowanie funduszy wobec osób trzecich, zarządzanie zbiorczym portfelem papierów wartościowych oraz, po uzyskaniu zezwolenia KNF: Zarządzanie na zlecenie cudzym pakietem papierów wartościowych Doradztwo w zakresie obrotu papierami wartościowymi

Wymogi kapitałowe dla TFI Kapitał początkowy – równowartość w PLN kwoty EUR, a dla spółki zarządzającej aktywami o wartości powyżej EUR – EUR + 0,02% nadwyżki ponad EUR (wymagany kapitał obliczony w ten sposób nie może przekraczać EUR), ◦ W przypadku świadczenia usług doradztwa inwestycyjnego – kapitał początkowy = EUR, ◦ W przypadku świadczenia usług zarządzania portfelem na zlecenie – kapitał początkowy = EUR. Kapitał zakładowy spółki zarządzającej nie może być niższy niż ¼ kosztów stałych spółki z poprzedniego roku obrotowego.

Podmioty zaangażowane w funkcjonowanie funduszy inwestycyjnych Firma zarządzająca aktywami Funduszu: Towarzystwo funduszy inwestycyjnych może powierzyć zarządzanie portfelem inwestycyjnym lub jego częścią podmiotowi prowadzącemu działalność maklerską z siedzibą w Polsce, w innym państwie członkowskim UE lub państwie należącym do OECD lub innemu towarzystwu funduszy inwestycyjnych pod określonymi rygorami. Na analogicznych zasadach towarzystwo może powierzyć zarządzenie portfelem funduszu także innym podmiotom: 1. Towarzystwo zarządzające funduszem inwestycyjnym, który lokuje aktywa w nieruchomości, może: - zlecić czynności związane z zarządzaniem nieruchomościami wyspecjalizowanym podmiotom posiadającym uprawnienia wymagane przez ustawę o gospodarce nieruchomościami, - zlecić inne czynności związane z gospodarowaniem nieruchomościami, w szczególności realizację procesów inwestycyjnych, wyspecjalizowanym podmiotom posiadającym doświadczenie w tym zakresie. 2. Towarzystwo zarządzające funduszem aktywów niepublicznych może zlecić zarządzanie portfelem inwestycyjnym funduszu lub jego częścią wyspecjalizowanym podmiotom innym niż domy maklerskie, o ile podmioty te lub osoby kierujące ich działalnością posiadają doświadczenie w tym zakresie. 3. Towarzystwo zarządzające funduszem sekurytyzacyjnym może zlecić zarządzanie całością lub częścią portfela inwestycyjnego obejmującego pulę wierzytelności lub sekurytyzowane wierzytelności podmiotowi, który uzyskał stosowne zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego.

Podmioty zaangażowane w funkcjonowanie funduszy inwestycyjnych Depozytariusz – może być nim bank albo KDPW. Zajmuje się przechowywaniem i ewidencjonowaniem aktywów funduszu. Do jego obowiązków należy: Prowadzenie rejestru aktywów funduszy i podrejestrów subfunduszy Zapewnienie, aby zbywanie i odkupywanie jednostek uczestnictwa lub emitowanie, wydawanie i wykupywanie certyfikatów inwestycyjnych odbywało się zgodnie z prawem i statutem funduszu Zapewnienie aby rozliczanie umów dotyczących aktywów funduszu następowało bez nieuzasadnionego opóźnienia, oraz kontrolowanie terminowości rozliczania umów z uczestnikami funduszu Zapewnienie, aby wartość netto i wartość jednostki uczestnictwa były obliczane zgodnie z prawem i statutem funduszu Zapewnienie, aby dochody funduszu były wykorzystywane w sposób zgodny z przepisami prawa i statutem funduszu Wykonywanie poleceń funduszu, chyba że są sprzeczne z prawem lub ze statutem funduszu

Podmioty zaangażowane w funkcjonowanie funduszy inwestycyjnych Dystrybutor – zajmuje się zbywaniem i odkupywaniem tytułów uczestnictwa funduszy. Dystrybucja może się odbywać bezpośrednio (przez sam fundusz) lub za pośrednictwem: Towarzystwa zarządzającego danym funduszem inwestycyjnym Podmiotu prowadzącego działalność maklerską Podmiotu innego niż podmiot prowadzący działalność maklerską, który może pośredniczyć w obrocie jednostek uczestnictwa i współpracować z funduszami za zezwoleniem KNF Osób fizycznych, które na podstawie umowy zlecenia współpracują z podmiotami pośredniczącymi w dystrybucji jednostek uczestnictwa (osoby fizyczne mogą jedynie przyjmować oświadczenia woli uczestników funduszu, co oznacza, że nie mogą przyjmować wpłat na nabycie tytułów uczestnictwa lub otrzymywać i przekazywać opłat z tytułu ich wykupienia)

Podmioty zaangażowane w funkcjonowanie funduszy inwestycyjnych Agent transferowy - wyspecjalizowany podmiot prowadzący rejestr uczestników funduszu. W przypadku funduszu FIZ rolę agenta transferowego może pełnić: Towarzystwo zarządzające danym funduszem FIZ KDPW Dom maklerski Bank krajowy lub instytucja kredytowa Do zadań agenta transferowego w ramach prowadzenia rejestru uczestników funduszy należy bieżąca aktualizacja sald rejestrów i przyjmowanie od uczestników dyspozycji skutkujących zmianami w rejestrze.

Źródło: B. Jawdosiuk, K. Rożko: ABC inwestowania w fundusze inwestycyjne, KNF, Warszawa 2010

Nowelizacje ustawy 2009: ◦ skrócenie do jednego miesiąca terminu, w jakim Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) ma wydawać zgody na tworzenie nowych funduszy, ◦ możliwość przekształcenia funduszu inwestycyjnego otwartego w subfundusz funduszu inwestycyjnego otwartego z wydzielonymi subfunduszami oraz poszerzenie katalogu funduszy podlegających możliwości przekształcania w jeden fundusz z wydzielonymi subfunduszami, ◦ umożliwienie różnicowania opłat pobieranych od jednostek subfunduszy, ◦ Możliwość wnoszenia nieruchomości do FIZ nieruchomości, ◦ Możliwość powierzania zarządzania funduszami sekurytyzacyjnymi firmom zewnętrznym (licencjonowanym).

Nowelizacje ustawy uproszczenie zasad tworzenia Funduszy Inwestycyjnych Zamkniętych ◦ Utworzenie FIZ emitującego certyfikaty niepubliczne nie wymaga zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego, a podlega jedynie zgłoszeniu do niej. ◦ Komisja nie zatwierdza statutów takich funduszy ani ich zmian. ◦ Ustawa zakłada również zmiany w zakresie przekształcenia niepublicznych certyfikatów inwestycyjnych w certyfikaty publiczne, uwzględniając nowe zasady tworzenia funduszy.

Etapy rozwoju rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce Od lipca 1992 do lutego 1998 – od utworzenia pierwszego funduszu do wejścia w życie ustawy o funduszach inwestycyjnych z 1997 roku Od marca 1998 do października 2001 – okres przekształcenia funduszy powierniczych w fundusze inwestycyjne Od listopada 2001 do lipca 2003 – okres gwałtownego rozwoju rynku funduszy po wprowadzeniu podatku Belki Od sierpnia 2003 do czerwca 2004 – okres hossy na rynku akcji i bessy na rynku papierów dłużnych. Realokacja środków ulokowanych w funduszach w kierunku funduszy akcyjnych Od lipca 2004 – okres po wejściu Polski do UE i dostosowania regulacji rynku funduszy inwestycyjnych do zasad jednolitego rynku usług finansowych UE.

Liczba TFI i i funduszy na rynku polskim Na koniec października roku TFI zarządzały 929 funduszami i subfunduszami

Aktywa funduszy inwestycyjnych w Polsce Źródło: KNF

Aktywa netto funduszy inwestycyjnych – struktura I

Struktura rynku funduszy inwestycyjnych Źródło: GUS

Typologia polityk inwestycyjnych funduszy na rynku polskim GrupaOpisKonstrukcja i skład indeksu RPP Fundusze pieniężne i gotówkowe, inwestujące zebrane aktywa w depozyty bankowe lub instrumenty rynku pieniężnego IRFU rpp – indeks funduszy pieniężnych i gotówkowych, oparty na stawce WIBID 1M PDP Fundusze polskich papierów dłużnych, inwestujące posiadane aktywa w dłużne papiery wartościowe IRFU pdp – indeks funduszy papierów dłużnych, oparty na indeksie rynku obligacji skarbowych (IROS) SWP Fundusze stabilnego wzrostu, inwestujące od 0 do 50% aktywów na krajowym rynku akcji IRFU swp – indeks funduszy stabilnego wzrostu, oparty na WIG (20%) oraz IROS (80%) MIP Fundusze mieszane, inwestujące na krajowym rynku akcji średnio połowę zgromadzonych funduszy (zarówno 0-100% jak i 40-60%) IRFU mip – indeks funduszy mieszanych, oparty na WIG (50%) i IROS (50%) AKP Fundusze akcji polskich, dla których inwestycje na krajowym rynku akcji nie powinny być niższe niż 66% aktywów IRFU akp – indeks funduszy akcji polskich, oparty na WIG (75%) oraz indeksie WIBID 1M (25%) AKZ Fundusze akcji zagranicznych, dla których inwestycje na zagranicznych rynkach akcji nie powinny być niższe niż 66% aktywów Brak wspólnego indeksu PDU Fundusze dolarowych papierów dłużnych, inwestujące posiadane środki w dłużne papiery wartościowe denominowane w USD benchmark liczony na podstawie średniego oprocentowania 1- miesięcznych depozytów w USD (LIBOR) przeliczany na PLN PDE Fundusze „eurowych” papierów dłużnych, inwestujące posiadane środki w dłużne papiery wartościowe denominowane w EUR benchmark liczony na podstawie średniego oprocentowania 1- miesięcznych depozytów w EUR (EURIBOR) przeliczany na PLN

Typologia funduszy – nowe kategorie od roku 2007 GrupaOpisKonstrukcja i skład indeksu NIE Fundusze nieruchomości ALT Fundusze alternatywne, inwestujące w bardzo szerokie spektrum instrumentów finansowych SEK Fundusze sekurytyzacyjne PDX Fundusze zagranicznych papierów dłużnych, inwestujące posiadane aktywa w dłużne papiery wartościowe denominowane w innej walucie niż USD i EUR MIZ Fundusze mieszane inwestujące aktywa w instrumenty udziałowe i dłużne denominowane w walutach obcych

Struktura rynku funduszy inwestycyjnych według polityk inwestycyjnych na koniec 2006 roku

Struktura rynku funduszy inwestycyjnych według polityk inwestycyjnych na koniec 2010 roku

Struktura rynku funduszy inwestycyjnych według polityk inwestycyjnych na koniec 2013 roku

Struktura grupy funduszy mieszanych

Struktura rynku funduszy inwestycyjnych według polityk inwestycyjnych –

Struktura rynku funduszy inwestycyjnych według polityk inwestycyjnych - FIZ

Składniki portfeli funduszy inwestycyjnych

Struktura lokat funduszy inwestycyjnych Źródło: GUS

Udział w rynku największych TFI

Udział w rynku największych TFI - 2

Największe TFI na rynku polskim

Udział funduszy inwestycyjnych w oszczędnościach gospodarstw domowych (mld PLN)

Udział aktywów netto w wybranych kategoriach makroekonomicznych aktywa netto funduszy inwestycyjnych 134,57695,7120,1114,9146,1189,1208,9 wartość PKB (mld PLN) 1176,71275,41344,41416,41524, udział funduszy (%) 11,40%6,00%7,10%8,50%7,50%9,20%11,6%12,4% depozyty gospodarstw + aktywa netto funduszy 396,8407,9483,3546, ,6742,8814,2 udział funduszy (%) 33,90%18,60%19,80%22%19,30%22,00%25,5%25,7% Źródło: Raport roczny IZFiA 2013

WAN na głowę mieszkańca (tys EUR, 2014)

Koszty uczestnictwa w TFI na rynku polskim Opłata za zarządzanieOpłata manipulacyjna Fundusze akcyjne polskie uniwersalne 3,61%4,04% Fundusze mieszane zrównoważone 3,59%3,91% Fundusze mieszane stabilnego wzrostu 2,62%2,87% Fundusze mieszane aktywnej alokacji 3,23%3,22% Fundusze dłużne polskie uniwersalne 1,58%1,31% Źródło: Gierczak, J., Udział funduszy mieszanych w strukturze polskiego rynku funduszy inwestycyjnych, SGH, 2015

Koszty uczestnictwa w TFI na rynku polskim – problem kosztów funduszy zrównoważonych Źródło: Gierczak, J., Udział funduszy mieszanych w strukturze polskiego rynku funduszy inwestycyjnych, SGH, 2015

Koszty uczestnictwa w TFI na rynku polskim – fundusze polskie a zagraniczne

Fundusze zagraniczne w polsce Rejestr funduszy zagranicznych – stan na ◦ 51 funduszy prowadzące faktyczną działalność w zakresie zbywania i odkupywania tytułów uczestnictwa na terenie Polski

Aktywność funduszy zagranicznych na tle funduszy polskich Źródło: Komisja Nadzoru Finansowego