Dr Artur Stachura Instytut Pedagogiki Uniwersytet Szczeciński Systemowa organizacja procesu edukacji i autoedukacji

Plan wykładu 1. Pojęcie systemu (i inne ważne pojęcia) 2. Edukacja jako system 3. Rzeczywistość i jej odwzorowanie w umyśle 4. Treści kształcenia jako system pojęć 5. Myślenie systemowe 6. Zorganizowane działanie dydaktyczne: system edukacji 7. Systematyzowanie treści kształcenia 8. Prezentowanie systemu treści kształcenia 9. Diagnozowanie myślenia systemowego

Cel wykładu: Zastosowanie podejścia systemowego do zwiększenia efektywności działań edukacyjnych

Definition of the system System: a complex of parts interconnected by relations and independently functioning System of knowledge: - complex of terms, ideas interconnected by relations - multi-dimensional, hierarchical structure, appropriate to the knowledge of humankind - individual for everyone, but the source is even the same: reality of our universe "I understand the idea" - what it really means? - that I can name the general term and can indicate more detailed, subsequent terms.

Działanie efektywne to osiąganie celu przy mimalnym nakładzie pracy

● Postawienie jasnego i zrozumia ł ego celu ● Zbadanie ś rodków i warunków, które trzeba zastosowa ć, ż eby osi ą gn ąć cel zamierzony ● Przygotowanie ś rodków i warunków uznanych za niezb ę dne do zastosowania ● Urzeczywistnienie, czyli wykonanie zamierzonej czynno ś ci wed ł ug przyj ę tego planu ● Kontrola otrzymanych wyników i wyci ą gni ę cie wniosków Cykl dzia ł ania zorganizowanego wg H. L. Le Chateliera (1926) ● Postawienie jasnego i zrozumia ł ego celu ● Zbadanie ś rodków i warunków, które trzeba zastosowa ć, ż eby osi ą gn ąć cel zamierzony ● Przygotowanie ś rodków i warunków uznanych za niezb ę dne do zastosowania ● Urzeczywistnienie, czyli wykonanie zamierzonej czynno ś ci wed ł ug przyj ę tego planu ● Kontrola otrzymanych wyników i wyci ą gni ę cie wniosków Cykl dzia ł ania zorganizowanego wg H. L. Le Chateliera (1926)

1 Proces edukacji 1. Oddziaływania wychowawcze

Diagnozowanie stanu wychowanka Proces edukacji

Oddziaływania wychowawcze 2. Diagnozowanie stanu wychowanka 3. Oddziaływanie środowiska na wychowanka Proces edukacji

Oddziaływania wychowawcze 2. Diagnozowanie stanu wychowanka 3. Oddziaływanie środowiska na wychowanka 4. Oddziaływanie wychowawcy na środowisko wychowanka Proces edukacji

Oddziaływania wychowawcze 2. Diagnozowanie stanu wychowanka 3. Oddziaływanie środowiska na wychowanka 4. Oddziaływanie wychowawcy na środowisko wychowanka 5. Diagnozowanie środowiska wychowanka Proces edukacji

Własności naturalnego rozwoju człowieka......i efektywnego systemu edukacji 2. Indywidualność 3. Systemowość 1. Ciągłość Anna Postawy Pavel Eva Wiedza Inteligencja

Nieefektywny system edukacji 2. Indywidualność 3. Systemowość 1. Ciągłość Anna Pavel Eva

Struktura rzeczywistości i jej poznawanie rzeczywistość system rzeczy (obiektów) obiekt (część systemu) własność obiektu (wartość zmiennej) właściwość obiektu (zmienna)

System celów edukacji - ujęcie statyczne poziom 0 - cele ogólne kształcenia poziom 1 - minimum programowe dla szczebli kształcenia poziom 2 - program kształcenia dla poszczególnych klas poziom 3 - blok tematyczny poziom 4 - wymagania ujęte w scenariuszu lekcji poziom 5 - ćwiczenia/zadania wykonywane na lekcji

System organizacji szkoły - ujęcie statyczne poziom 0 - system oświatowy państwa poziom 1 - rodzaj szkoły poziom 2 - szkoła poziom 3 - oddział klasowy poziom 4 - grupa poziom 5 - praca indywidualna ucznia

Proces rozwoju człowieka w edukacji masowej - ujęcie dynamiczne(procesualne) poziom 0 - całe życie poziom 1 - młodość poziom 2 - szkoła (szczebel kształcenia) poziom 3 - klasa (rok szkolny) poziom 4 - blok tematyczny poziom 5 - jednostka lekcyjna poziom 6 - ćwiczenie (zadanie) poziom (możliwa bardziej szczegółowa analiza)

Cele systematyzowania pojęć Efektywne przyswajanie treści (uczenie się) Efektywne przetwarzanie treści (rozumowanie) Efektywne przekazywanie treści (komunikacja)

Organizacja pojęć w umyśle - Pojęcia niezorganizowane: brak kryterium organizacji - Pojęcia zorganizowane: kryterium obiektywne nienaturalne - Pojęcia zorganizowane: kryterium subiektywne naturalne - Pojęcia zorganizowane: kryterium obiektywne naturalne kot dom lis zwierzę stół pies las

Organizacja pojęć w umyśle - Pojęcia niezorganizowane: brak kryterium organizacji - Pojęcia zorganizowane: kryterium obiektywne nienaturalne - Pojęcia zorganizowane: kryterium subiektywne naturalne - Pojęcia zorganizowane: kryterium obiektywne naturalne kot dom lis zwierz ę stół pies las (słownik)

Organizacja pojęć w umyśle - Pojęcia niezorganizowane: brak kryterium organizacji - Pojęcia zorganizowane: kryterium obiektywne nienaturalne - Pojęcia zorganizowane: kryterium subiektywne naturalne - Pojęcia zorganizowane: kryterium obiektywne naturalne kot dom lis zwierz ę stół pies las drzew o (skojarzenia)

Mind map: Subiektywny naturalny system pojęć

Organizacja pojęć w umyśle - Pojęcia niezorganizowane: brak kryterium organizacji - Pojęcia zorganizowane: kryterium obiektywne nienaturalne - Pojęcia zorganizowane: kryterium subiektywne naturalne - Pojęcia zorganizowane: kryterium obiektywne naturalne kot lis zwierz ę pies

Myślenie systemowe Operacje na systemie pojęć: ● Znajdowanie relacji między pojęciami ● Dołączanie do systemu nowych pojęć ● Modyfikowanie struktury systemu

example of the system: forest animals reptilesinsectsmammals foxbear wolf snake lizard antbee level 1 level 2 level 3

example of the system: forest animals (extended vertically down - another level added) forest animals reptilesinsects mammals foxbear wolf snake lizard antbee gray bear brown bear level 1 level 2 level 3 level 4

example of the system: forest animals (extended horizontally - another item in the existing level) birds level 1 level 2 level 3 level 4 forest animals reptilesinsects mammals foxbear wolf snake lizard antbee

example of the system: forest animals (extended vertically up), now: animals birds sea animals animals level 0 level 1 level 2 level 3 level 4 forest animals reptilesinsects mammals foxbear wolf snake lizard antbee

system pojęć w umyśle człowieka jest wielowymiarowy... ale człowiek przyjmuje informację linearnie! Musimy o tym pamiętać przy planowaniu edukacji.

Zastosowanie podejścia systemowego w pedagogice = zachowanie zasady systemowości rozwoju człowieka: - w stawianiu celów i wymagań dla ucznia: główne cele: - przekazanie bazowego systemu pojęć - nauczenie operowania na tym systemie - w organizowaniu procesu edukacji (praca szkoły) - w układaniu treści kształcenia - w metodach przekazywania treści kształcenia

Etapy systematyzacji treści kształcenia 1. Ustalenie pojęć kluczowych 2. Zdefiniowanie pojęć kluczowych 3. Określenie relacji pomiędzy pojęciami kluczowymi 4. Opracowanie sposobu przedstawienia (prezentacji) struktury (odpowiednio do jej złożoności oraz do możliwości i preferencji poznawczych studentów) 5. Wprowadzenie usystematyzowanych treści do praktyki dydaktycznej.

Etapy przekazywania usystematyzowanych treści 1. Diagnoza posiadanej struktury systemu pojęć 2. Dobór parametrów przekazu do wyniki diagnozy 3. Przekazanie struktury treści wraz z pojęciami kluczowymi (głównymi) 4. Przekazanie zasadniczej treści 5. Aktywizowanie samodzielnego operowania na treści i wykorzystania jej w praktyce 6. Sprawdzenie stanu końcowego systemu pojęć

Testing/evaluation of system thinking Examples of tasks for pupils: Order given terms from most general to most detailed: (reptile, snake, animal, forest animal) What term is more general than "bird"? How can we distinct animals? (on what criteria?) One of given terms does not match. Which one? (bear, fox, mammal, wolf) or (bear, bird, fox, wolf) How can we name these animals - with one word? (fox, wolf, snake, eagle) Possible good answers: "animals", "wild animals", "carnivores"

THANK YOU FOR THE ATTENTION