DIAGNOZA PROBLEMU UŻYWANIA I POSTAW WOBEC ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH ORAZ INNYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH WŚRÓD DZIECI I MŁODZIEŻY W MIEŚCIE BIELSKO – BIAŁA Analiza porównawcza badań z roku 2007 i 2011

Próba badawcza oraz zastosowana metodologia 1005 ankiet techniką ankiety audytoryjnej z uczniami: 3 klas gimnazjum 2 klas ponadgimnazjalnych 25 indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI) z nauczycielami oraz pedagogami

Podział prezentacji Palenie papierosówPicie alkoholuZażywanie narkotyków

III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej Jedna trzecia uczennic (34%) i podobny odsetek uczniów (37%) III klasy gimnazjum swojego pierwszego papierosa zapaliło w wieku 13 lat lub niższym. W przypadku dziewcząt udział osób mających inicjację tytoniową w wieku 13 lat lub mniej jest nieco wyższy wśród uczennic gimnazjum (34%) niż wśród uczennic szkół ponadgimnazjalnych (28%), natomiast w przypadku chłopców udział ten jest jednakowy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych i wśród gimnazjalistów (po 37%). Wiek inicjacji tytoniowej 2007 rok

Analogicznie do roku 2007, 28% uczniów gimnazjum zapaliło pierwszego papierosa w wieku 13 lat lub niższym, co daje niższy odsetek dzieci próbujących papierosów w porównaniu z rokiem W szkole ponadgimnazjalnej podobny wiek inicjacji palenia papierosów dotyczy 23% uczniów. Wiek inicjacji palenia papierosów się podwyższa. Wiek inicjacji tytoniowej 2011 rok

Trudność w zdobyciu papierosów w podziale na szkołę, do której uczęszcza respondent - rok 2007 Uczniowie obu szkół uważają, że zdobycie papierosów jest łatwe – 86% uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz 78% gimnazjalistów. Tylko 3% więcej gimnazjalistów w porównaniu do uczniów szkół ponadgimnazjalnych uważa, że zdobycie papierosów jest trudne.

Trudność w zdobyciu papierosów w podziale na szkołę, do której uczęszcza respondent - rok 2011 Zdobycie papierosów jako łatwe (odp. „bardzo łatwe” + „dość łatwe”) określa 87,4% uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz 71% gimnazjalistów. Daje to podobne wyniki w porównaniu do roku 2007.

Częstotliwość palenia papierosów W klasach trzecich gimnazjum w ciągu ostatnich 30 dni częściej paliły dziewczęta niż chłopcy (24% wobec 18%). W starszych klasach odsetki palących dziewcząt i chłopców pozostają na tym samym poziomie (po 27%). Większe ilości papierosów (powyżej pięciu) wypaliły w ciągu ostatnich 30 dni podobne odsetki dziewcząt i chłopców. Powyżej pięciu papierosów dziennie wypala 7% chłopców oraz 9% dziewcząt w trzecich klasach gimnazjum oraz 8% chłopców i 6% dziewcząt w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych

Częstotliwość palenia papierosów Ponad 5 papierosów dziennie pali 6% dziewczyn oraz 13% chłopców. W podziale na szkoły przeważają uczniowie szkół ponadgimnazjalnych – 12% nad gimnazjalistami – 5% tych uczniów pali więcej niż 5 papierosów dziennie. Dane z obu lat są przedstawione w innej dekompozycji, natomiast widać wyraźnie, że większych różnic nie ma pomiędzy palaczami w dwóch latach.

Wiek inicjacji picia piwa przez gimnazjalistów – rok 2007 i 2011 W wieku 13 lat i młodszym po raz pierwszy piło piwo 55% gimnazjalistów badanych w 2007 roku (według średniej arytmetycznej z podziału na płeć) oraz 41% gimnazjalistów w 2011 roku rok 2007 rok

W wieku 13 lat i niższym po raz pierwszy piło piwo średnio 42% uczniów szkół ponadgimnazjalnych (dane z 2007 roku) i 40% tych uczniów w roku rok Wiek inicjacji picia piwa przez uczniów szkół ponadgimnazjalnych – rok 2007 i rok

W wieku 13 lat i niższym po raz pierwszy piło wino średnio 42% gimnazjalistów (dane z 2007 roku) i 31% tych uczniów w roku rok Wiek inicjacji picia wina przez gimnazjalistów – rok 2007 i rok

W wieku 13 lat i niższym po raz pierwszy piło wino średnio 35,5% gimnazjalistów (dane z 2007 roku) i 29% tych uczniów w roku rok 2011 rok Wiek inicjacji picia wina przez uczniów szkół ponadgimnazjalnych – rok 2007 i 2011

2007 rok 2011 rok Wiek inicjacji picia wódki przez gimnazjalistów – rok 2007 i 2011 W wieku 13 lat i niższym po raz pierwszy piło wódkę średnio 27% gimnazjalistów (dane z 2007 roku) i 22% tych uczniów w roku 2011

2007 rok 2011 rok W wieku 13 lat i niższym po raz pierwszy piło wódkę średnio 22,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych (dane z 2007 roku) i 18% tych uczniów w roku 2011 Wiek inicjacji picia wódki przez uczniów szkół ponadgimnazjalnych – rok 2007 i 2011

Określana trudność w potencjalnym zdobyciu piwa – rok 2007 i rok Dokładnie taka sama ilość uczniów biorących udział w badaniu w 2007 i 2011 roku stwierdziła, że zdobycie piwa jest łatwe - po 84% rok

Określana trudność w potencjalnym zdobyciu wina – rok 2007 i 2011 Prawie taka sama ilość uczniów biorących udział w badaniu w 2007 i 2011 roku stwierdziła, że zdobycie wina jest łatwe – 73,4% odpowiedzi w 2011 roku i średnio 73,5% odpowiedzi w 2007 roku rok 2007 rok

Nieco inna ilość uczniów biorących udział w badaniu w 2007 i 2011 roku stwierdziła, że zdobycie wódki jest łatwe – średnio 62,5% osób badanych w 2007 i 67,9% badanych w 2011 roku. Określana trudność w potencjalnym zdobyciu wódki – rok 2007 i rok

2007 rok Z danych wynika, że nieco więcej chłopców w roku 2011 piło w ciągu ostatnich 30 dni alkohol 1-2 razy – 38,9%. Z taką samą częstotliwością w 2007 roku piło 36% chłopców. W przypadku dziewczyn sytuacja jest odwrotna – więcej dziewczyn piło w ciągu 30 dni od 1 do 2 razy alkohol w roku 2007 – 48% natomiast w roku 2011 – 41,4%. Zdecydowanie większa ilość chłopców piła od 3 do 5 razy w 2007 roku – 32%, natomiast w 2011 roku taką częstotliwość zaznaczyło 14,6% badanych. Dane w obu wykresach nie sumują się do 100% i uczestnictwo w odpowiedziach różni się dla poszczególnych lat. Ilość pijących dziewcząt w ogóle zwiększyła się o niecały procent – średnio 59% w 2007 roku i 59,9% w Ilość pijących chłopców w ogóle na wykresie z 2011 roku to 62,1% natomiast średnia liczba chłopców pijących w 2007 roku to 59% Częstotliwość spożytego alkoholu w ciągu ostatnich 30 dni w podziale na płeć – rok 2007 i 2011

Z danych wynika, że z pijących osób biorących udział w odpowiedzi na to pytanie zdecydowanie większa liczba zarówno gimnazjalistów jak i uczniów szkół ponadgimnazjalnych piła od 1 do 2 razy w ciągu 30 dni od badania w 2011 roku – kolejno 35% oraz 44,7%. W 2007 roku od 1 do 2 razy piło 22% gimnazjalistów oraz 21% starszych uczniów. Przy czym ilość w ogóle pijących gimnazjalistów zmniejszyła się z 50% w 2007 roku do 46% w 2011 roku. Ilość pijących w ogóle uczniów szkół ponadgimnazjalnych na wykresie z 2011 roku to 72,7% natomiast liczba tych uczniów pijących w 2007 roku to 68% Częstotliwość spożytego alkoholu w ciągu ostatnich 30 dni w podziale na szkołę do której uczęszcza respondent – rok 2007 i rok

Wiek inicjacji alkoholowej gimnazjalistów – upicie się. Rok 2007 i r.2007r. Nigdy nie upiło się średnio 58% gimnazjalistów z 2007 roku i 60,8% tych uczniów w 2011 roku. W wieku 13 lat i niższym pierwsze upicie się deklaruje niemal ta sama liczba gimnazjalistów z dwóch lat – około 15% III klasa gimnazjum

Nigdy nie upiło się średnio 42% uczniów szkół ponadgimnazjalnych z 2007 roku i 37,1% tych uczniów w 2011 roku. W wieku 13 lat i niższym pierwsze upicie się deklaruje średnio 8,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych z 2007 roku oraz 10,9% tych uczniów z 2011 roku. Wiek inicjacji alkoholowej uczniów szkół ponadgimnazjalnych– upicie się. Rok 2007 i 2011 II klasa szkoły ponadgimnazjalnej 2011 r.2007r.

Ilość gimnazjalistów, którzy choć raz palili marihuanę lub haszysz 2007/2011 Biorąc pod uwagę nieco inny kształt kafeterii można estymować, iż kiedykolwiek w życiu średnio miało do czynienia z marihuaną lub haszyszem 15,5% gimnazjalistów z 2007 roku oraz 18,8% tych uczniów w 2011 roku. Nigdy nie miało do czynienia z tego typu używkami 81,3% gimnazjalistów z 2011 roku oraz średnio 84,5% tych uczniów w 2007 roku rok III klasa gimnazjum 2007 rok

Ilość uczniów szkół ponadgimnazjalnych, którzy choć raz palili marihuanę lub haszysz. Rok 2007 i W tym przypadku kiedykolwiek w życiu miało do czynienia z marihuaną lub haszyszem średnio 27% gimnazjalistów z 2007 roku oraz 32% tych uczniów w 2011 roku. Nigdy nie miało do czynienia z tego typu używkami 68% gimnazjalistów z 2011 roku oraz średnio 73% tych uczniów w 2007 roku. II klasa szkoły ponadgimnazjalnej 2007 rok 2011 rok

2011 r.2007r. Potencjalne zdobycie tego typu używek jest postrzegane jako łatwe – uważa tak 46,7% uczniów szkół ponadgimnazjalnych w 2011 roku oraz 46% tych uczniów w 2007 roku. Uczniowie gimnazjum w mniejszym stopniu postrzegają zdobycie marihuany i haszyszu jako łatwe, po 35% w obu latach. Postrzegana trudność w potencjalnym zdobyciu marihuany lub haszyszu w podziale na szkołę, do której uczęszcza respondent. Rok 2007 i 2011.

Postrzegana trudność w potencjalnym zdobyciu amfetaminy, w podziale na szkołę, do której uczęszcza respondent. Rok 2007 i rok Według wykresów zdobycie amfetaminy dla gimnazjalistów w 2007 roku było o połowę prostsze (20%) niż w roku 2011 (10%). Dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych w nieco mniejszej proporcji ale również zdobycie amfetaminy było kiedyś prostsze – 25% w 2007 roku i 21% w 2011 roku. GimnazjumSzkoła ponadgimnazjalna

Zdobycie ecstasy dla gimnazjalistów w 2007 roku było prostsze (20%) niż w roku 2011 (14%). Dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych zdobycie tego narkotyku również było prostsze w 2007 roku – 25% niż w roku 2011 – 18%. w 2011 roku. Gimnazjum Szkoła ponadgimnazjalna 2007 rok Postrzegana trudność w potencjalnym zdobyciu ecstasy, w podziale na szkołę, do której uczęszcza respondent. Rok 2007 i 2011.

Podsumowanie Wiek inicjacji palenia tytoniu podwyższa się. W 2007 roku w wieku 13 lat lub niższym po pierwszego papierosa sięgało średnio 35,5% gimnazjalistów oraz 32,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. W 2011 roku odsetek ten wyniósł kolejno 28% i 23%. W dalszym ciągu zdobycie papierosów przez młodzież określane jest jako łatwe. Twierdzi tak zdecydowana większość badanych – średnio 82% w 2007 roku i 79,2% w 2011 roku. Również w tym przypadku wiek inicjacji alkoholowej podwyższa się. W wieku 13 lat lub niższym po raz pierwszy piło piwo 55% gimnazjalistów w 2007 roku i 41% tych uczniów w 2011 roku. Odsetek uczniów szkół ponadgimnazjalnych w tym aspekcie jest podobny - około 41%. Również w przypadku wódki wiek inicjacji podwyższa się: - w wieku 13 lat i mniej piło ją 27% gimnazjalistów i 22,5% starszych uczniów w 2007 roku oraz 22% gimnazjalistów i 18% starszych uczniów w Zależność ta również występuje w przypadku wina w wieku 13 lat lub niższym próbuje go 42% gimnazjalistów w 2007 r. i 31% w Starsi uczniowie w wieku 13 lat lub niższym w 35,5% deklarowali w 2007 roku spożycie tego trunku, a 29% w 2011 roku. Dalej badani twierdzą, że zdobycie poszczególnych alkoholi jest łatwe – średnio 74% odpowiedzi. Po raz pierwszy w wieku 13 lat i niższym upija się w podziale na lata taka sama ilość gimnazjalistów – 15%. W przypadku roku 2011 upija się w tym wieku więcej starszych uczniów – 10,8% w stosunku do 8,5% z 2007 roku. Ponownie odnotowano wysoką deklaratywność potencjalnego dostępu do marihuany lub haszyszu. Dane te dotyczą zarówno gimnazjalistów jak i uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Około 46% uczniów szkół ponadgimnazjalnych zarówno w roku 2007 jak i 2011 uważa potencjalne zdobycie marihuany lub haszyszu za łatwe. Po 35% gimnazjalistów w obu latach uważa zdobycie tych używek za łatwe. Zarówno uczniowie gimnazjum jak i starsi uważają w 2011 roku zdobycie amfetaminy oraz ecstasy za mniej łatwe niż w 2007 roku.

Wnioski Warto pomyśleć przy projektowaniu programu profilaktycznego o stałym kontakcie z PARP-ą która doradza w jaki sposób przygotować profesjonalny program profilaktyczny: Wykorzystujący skuteczne strategie profilaktyczne w zakresie: przekonywania normatywnego, osobistego postanowienia, wzmacniania systemu wartości, informowania o bieżących konsekwencjach, uczenia konstruktywnego odmawiania, alternatywy; Stosujący interaktywne metody pracy z dziećmi i młodzieżą; Angażujący rodziców; Posiadający ewaluację; Zapewniający intensywność oddziaływań. Jak przestrzega PARPA odnotowano wzmożoną aktywność branży browarniczej oraz spirytusowej dot. przejawianej chęci współpracy przy projektowaniu programów profilaktycznych – doradza się, aby szczególnie ostrożnie podchodzić do tego typu inicjatyw lub po prostu odmawiać. Spotkania z tzw. „byłymi narkomanami” oferują często zwykli aktorzy – doradza się ostrożność, ponieważ działania tych osób na poziomie profilaktyki uniwersalnej mogą być wręcz szkodliwe.

Wnioski Wobec wciąż obniżającego się nie tylko w Bielsku - Białej ale i w całym kraju wieku inicjacji alkoholowej i dużej dostępność alkoholu dla osób nieletnich sugerujemy: Przeprowadzenie audytów z wykorzystaniem metodologii TAJEMNICZY KLIENT ze szczególnym zwróceniem uwagi na sklepy w których nie przestrzega się wymaganych procedur Wprowadzenia regularnych szkoleń wraz z opracowaniem oraz drukiem ulotek informujących sprzedawców o wymaganych prawem procedurach Wdrożenie akcji „ALKOHOL DLA DZIECI – NIE U NAS!” Wyróżnienie sklepów które stosują procedury (sklep otrzymuje specjalny certyfikat „ALKOHOL DLA DZIECI – NIE U NAS!” Warto również zastanowić się nad: Stosownymi aktami prawnymi dot. sprzedaży alkoholu nieletnim (włącznie z cofaniem zezwoleń) Tworzeniem alternatywnych form spędzania wolnego czasu, zwłaszcza dla grup ryzyka

Wnioski Absolutnie nie należy zaniedbywać problemu palenia tytoniu, szczególnie wśród młodych ludzi. Pamiętać należy iż często obserwujemy współwystępowanie różnych zachować ryzykowanych w tej samej grupie młodych ludzi. Zachowania te często układają się w stałą sekwencję zdarzeń: częste picie piwa i/lub wina, palenie tytoniu i stosowanie mocniejszych napojów alkoholowych, marihuana, a w dalszej kolejności inne „mocniejsze” narkotyki. Mówimy wtedy o „zespole/syndromie zachowań problemowych”.

Wnioski Projektując działania profilaktyczne należy wziąć pod uwagę doświadczenie m.in. PARP-y, gdzie bardzo wzbogaciła się oferta propozycji w zakresie szkolnych programów profilaktycznych. Powstały System Rekomendacji Programów Profilaktycznych i Promocji Zdrowia Psychicznego pozwalają uniknąć błędów przy projektowaniu działań. Działanie własne szkół, autorskie programy nauczycieli i wszelkiego rodzaju profilaktyka powinny być wkomponowane w nauczanie przedmiotowe. Należy pamiętać o innych propozycjach profilaktycznych tj: kampanie, teatry profilaktyczne, prelekcje i krótkie programy prowadzone przez specjalistów.

INSTYTUT BADAWCZY IPC NA ZLECENIE URZĘDU MIASTA DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ