DZIECI 6-LETNIE IDĄ DO SZKOŁY CZYLI KILKA SŁÓW O GOTOWOŚCI SZKOLNEJ 6-LATKA

Rozpoczęcie nauki szkolnej jest ważnym momentem w życiu każdego dziecka. To jak jest ono przygotowane do tego wyzwania, w znacznym stopniu decyduje o przebiegu i wynikach nauki w szkole, a w odległej perspektywie, o jakości jego życia.

CZYM JEST GOTOWOŚĆ SZKOLNA? Gotowość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju fizycznego, umysłowego, społecznego i emocjonalnego, który umożliwia mu przystosowanie się do wymagań szkoły, który czyni dziecko wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie. Jest to moment równowagi pomiędzy wymaganiami szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka. Gotowość jest wynikiem dwóch procesów nakładających się na siebie a mianowicie dojrzewania dziecka i procesu uczenia się.

OD CZEGO ZALEŻY? Badania wykazały, iż stopień gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole zależy od trzech czynników: dojrzałości biologicznej, środowiska rodzinnego, wychowania przedszkolnego. Gotowość nie jest stanem, na który wystarczy czekać, ale trzeba ją wykształcić. (J. Bruner)

KRYTERIA GOTOWOŚCI SZKOLNEJ

Kryteria gotowości szkolnej obejmują odpowiedni poziom: rozwoju fizycznego – warunki fizyczne (wzrost, waga), stan zdrowia, sprawność ruchowa, sprawność rąk i sprawność rysowania; rozwoju psychicznego - uwaga, pamięć, spostrzeganie wzrokowe i słuchowe, orientacja w otoczeniu, myślenie, liczenie, mowa; rozwoju społeczno – emocjonalnego - kontakty z rówieśnikami i dorosłymi oraz emocje.

DZIECKO GOTOWE FIZYCZNIE a) pod względem warunków fizycznych: osiągnęło odpowiedni wzrost i wagę, odpowiedni stopień skostnienia, b) pod względem stanu zdrowia: jest zdrowe, odporne na choroby, właściwie się odżywia, zdolne do większego wysiłku, mniej się męczy, ma dobre samopoczucie, jest pogodne i aktywne, generalnie lubi się ruszać,

jest sprawne ruchowo, zręczne, ma dobrą koordynację ruchów, odpowiednią siłę rąk i palców, przejawia oszczędność ruchów i zwiększoną ich precyzję, potrafi stać na jednej nodze, skakać na niej i przeskakiwać przez przeszkody, przejść stopkami po linii, c) pod względem sprawności fizycznej:

wspina się na drabinki, jeździ na rowerze, hulajnodze, pokonuje wzniesienia, po schodach wchodzi i schodzi naprzemiennie, bez konieczności trzymania się poręczy, sprawnie i szybko biega, przy czym ruchy rąk i nóg są zharmonizowane,

zapina guziki, wiąże sznurowadła, lepi z plasteliny, koloruje nie wychodząc za linię, wycina po prostej i po łuku, wycina proste figury, rysuje po śladzie, odwzorowuje koło, kwadrat trójkąt, stawia budowle z klocków typu wieża, most, brama, buduje wg podanego wzoru. c) pod względem sprawności rąk:

DZIECKO GOTOWE PSYCHICZNIE Przede wszystkim chce się uczyć, interesuje się czytaniem i pisaniem, pragnie dowiadywać się różnych rzeczy od dorosłych, ale także osiągnęło odpowiedni poziom funkcji poznawczych, takich jak: uwaga, pamięć, spostrzeganie wzrokowe i słuchowe, orientacja w otoczeniu, myślenie, liczenie, mowa.

a) w zakresie uwagi potrafi skupić swoją uwagę na jednej czynności, potrafi też uważnie słuchać dorosłego, skupia się i słucha czytanej bajki, poświęca uwagę ulubionej zabawie czy zwykłej codziennej czynności, posiada rozwiniętą uwagę dowolną, pozwalającą na skupieniu i skoncentrowaniu jej przez dłuższy czas na dowolnym, nawet mało interesującym przedmiocie,

b) w zakresie pamięci chętnie uczy się i jest w stanie zapamiętać krótki wierszyk czy piosenkę, umie zapamiętać i odtworzyć materiał ze zrozumieniem: polecenia, kształty i ruchy;

c) w spostrzegania wzrokowego c) w zakresie spostrzegania wzrokowego posiada zdolność dostrzegania elementów obrazu, np. liter, odszukuje podobieństw i różnic między obrazkami, potrafi dopasować brakujący element, umie dorysować brakujące elementy, ułoży układankę (puzzle, obrazek) z kilku części.

d) w zakresie spostrzegania słuchowego wsłuchuje się w opowiadane bajki i czytane książki, dzieli proste zdania na wyrazy, wyraz na 2-3 sylaby, składa wyrazy z sylab, wyróżnia pierwszą i ostatnią głoskę w wyrazie, podaje słowa zaczynające się określoną głoską lub sylabą. chętnie poruszać się w rytm muzyki lub tamburynu,

e) w zakresie orientacji w otoczeniu jest aktywne i ciekawe świata, zadaje pytania dotyczące najbliższego i dalszego otoczenia, orientuje się w swoim otoczeniu, zna swój adres zamieszkania, imiona rodziców, dziadków, rodzeństwa, zna nazwę kraju, stolicy, symbole narodowe,

opowiada o pracy zawodowej taty i mamy, o ulubionych bohaterach książek i filmów, posiada odpowiedni zasób doświadczeń życiowych wynikający z obserwacji najbliższego otoczenia, (zjawiska atmosferyczne, zasady bezpieczeństwa na drodze), wymienia elementy z różnych kategorii: owoce, warzywa, rośliny, zwierzęta, pojazdy, pożywienie, itp. (ok. 10 przedmiotów z każdej kategorii).

f) w zakresie myślenia analizuje i rozumienie proste zależności, dostrzega przyczyny i skutki, układa historyjki obrazkowe w logicznej kolejności, rozkłada całości na części i je scala, spostrzega istotne szczegóły pewnych faktów i zdarzeń, wnioskuje, porządkuje, uogólniania, dostrzega co pasuje i co nie pasuje do siebie, tworzy zbiory np. zabawek, mebli, figur, rozumie symbole, rozwiązuje zagadki.

g) w zakresie liczenia i pojęć matematycznych przelicza kilku przedmiotów i rozróżnia błędne liczenie od poprawnego, posługuje się liczebnikami porządkowymi, określa gdzie jest więcej a gdzie mniej przedmiotów, dodaje i odejmuje pomagając sobie liczmanami lub palcami, prawidłowo ujmuje stosunki przestrzenne, m. in. stosuje poprawnie określenia: na, pod, nad, przed, za, u góry, na dole, z lewej i prawej strony, zna nazwy i następstwo dni tygodnia, miesięcy, pór roku, pór dnia, wie, na czym polega pomiar długości i zna proste sposoby mierzenia: krokami, stopa za stopą,

h) w zakresie mowy prawidłowo wymawia dźwięki mowy, posiada zdolność rymowania, posiada odpowiednio ukształtowany słownik czynny (czyli ten, który używa na co dzień) i bierny (czyli ten, który rozumie), odpowiada całymi zdaniami, używa wielu określeń, zna prawidłowe znaczenia użytych słów,

zwraca się bezpośrednio do rozmówcy, stara się mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, gramatyczny, fleksyjnym i składniowym, mówi płynnie, niezbyt głośno, dopasowuje ton głosu do sytuacji, uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach, w zrozumiały sposób mówi o swoich potrzebach i decyzjach;

DZIECKO GOTOWE SPOŁECZNIE bez problemów nawiązuje kontakty z innymi, nie izoluje się od grupy, nie stroni od kolegów, nie unika wspólnych zabaw, nie poddaje się dominacji kolegów, nie jest bierne, nieśmiałe lękliwe, małomówne, potrafi współżyć w grupie, dziecko inicjuje kontakty z rówieśnikami,

umie odróżnić co dobre, a co złe, okazuje współczucie i chęć pomocy, śmiało mówi o sobie i wyraża swoje uczucia, swobodnie porozumiewa się z rówieśnikami i nauczycielem, umie podporządkować swoje osobiste pragnienia i chęci wymaganiom szkolnym, umie słuchać starszych, liczy się z potrzebami swoich kolegów, potrafi współdziałać z innymi, przestrzega reguł życia w zbiorowości, przestrzegając zawartych umów, jest zdolne do podejmowania, wykonywania i doprowadzania do końca określonych zadań,

posiada rozwinięte takie cechy charakteru jak: samodzielność, systematyczność, zdyscyplinowanie, wytrwałość, poczucie obowiązku wobec zadań, zrozumienie dla pracy, karność, nie absorbuje uwagi nauczyciela, domagając się ciągłego wyróżniania, nie dąży do uprzywilejowanej pozycji w grupie, dobrze czuje się w środowisku szkolnym, z chęcią podejmuje zadania na rzecz innych, np. dyżury,

DZIECKO GOTOWE EMOCJONALNIE cechuje zrównoważenie emocjonalne, umożliwiające mu adekwatny stosunek do trudności i problemów szkolnych, posiada umiejętność panowania nad swoimi emocjami, kontroluje je, posiada dostateczną motywację do nauki, wrażliwość na uwagi nauczyciela, wytrwałość i obowiązkowość, odczuwa i umie wyrazić uczucia wdzięczności, przyjaźni, życzliwości, odczuwa więź uczuciową ze swoją grupa i nauczycielem,

jest ambitne i wrażliwe na pochwały i nagany, odpowiednio reaguje na pozytywne bądź negatywne uwagi dotyczące zachowania lub nauki, radzi sobie z porażkami i płaczem, nie ma napadów złości, nie płacze z błahego powodu, nie popada w częste konflikty z rówieśnikami, słucha poleceń kierowanych do grupy.

PODSUMOWANIE Nie wszystkie jednak dzieci rozwijają się jednakowo. Każde dziecko ma indywidualną drogę rozwoju. Ideałem byłaby harmonia i równy rozwój wyżej wymienionych sfer rozwojowych. Zwykle jednak pomiędzy poszczególnymi sferami rozwoju dziecka mogą być mniejsze lub większe różnice. Nie oznacza to, że uczeń mający niewielkie braki, np. w rozwoju społecznym czy dojrzałości emocjonalnej nie będzie w stanie przystosować się do warunków szkolnych. Przy odpowiedniej opiece środowiska, kiedy rodzice zdają sobie sprawę z braków dziecka i pracują nad ich likwidacją oraz przy współpracy i aktywności dziecka, te niedobory się wyrównują.

Rodzic we współpracy z wychowawcą potrafi spostrzec sfery, w których wyraźnie widać, iż pomimo uporczywych starań, dziecko nie potrafi osiągnąć zadowalającego efektu. Aby wspomóc rozwój dziecka w takiej sytuacji należy udać się do Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w celu dokonania diagnozy i wytyczenia „ścieżki” pomocy dla dziecka. W szkole dziecko zostanie objęte dodatkową pomocą (np. zajęciami korekcyjno- kompensacyjnymi lub wyrównawczymi, ewentualnie zostaną dostosowane warunków edukacyjne do jego potrzeb i możliwości – wszystko w zależności od zaleceń poradni). W każdym przypadku wątpliwości czy problemów pomocą służą Państwu wychowawca w przedszkolu lub szkole oraz psycholog i pedagog w poradni.

Opracowała E. Jóźwiakowska