Warszawa ul. Zgoda 11 tel/fax: (48-22) ; Opracował: Sławomir Cybulski Europejski system ochrony praw człowieka

2 Organizacja Narodów Zjednoczonych Strefa działania - ogólnoświatowa Organizacja Państw Amerykańskich Strefa działania - Ameryka Środkowa i Południowa Liga Państw Arabskich Strefa działania – kraje arabskie Unia Afrykańska Strefa działania - Afryka Rada Europy Strefa działania - Europa Systemy ochrony praw człowieka na świecie ASEAN Stowarzyszenie Narodów Azji Połudnoiowo-Wschodniej

3 Rada Europy polityczna organizacja międzyrządowa powstała 5 maja 1949 r. w Londynie Cele : 1. Ochrona praw człowieka, demokracji i rządów prawa 2. Promowanie i rozwój europejskiej tożsamości i różnorodności kulturowej 3. Poszukiwanie rozwiązań takich problemów jak: dyskryminacja mniejszości, ksenofobia, nietolerancja, ochrona środowiska, zorganizowana przestępczość, handel narkotykami itp.. 4. Umacnianie demokracji poprzez wspieranie reform politycznych, prawnych i konstytucyjnych

4 Struktura - Rada Europy działa za pośrednictwem trzech organów 1.Komitet Ministrów – zasiadają w nim ministrowie spraw zagranicznych bądź ich stali delegaci - jest to jedyny organ decyzyjny -decyzje podejmuje większością 2/3 głosów -przyjmuje rekomendacje dla państw członkowskich -współpracuje ze Zgromadzeniem Parlamentarnym i Kongresem Władz Lokalnych i Regionalnych, które są dla niego organami doradczymi - nadzoruje wykonanie wyroków Trybunału Praw Człowieka 2. Zgromadzenie Parlamentarne – zasiadają w nim przedstawiciele parlamentów państw członkowskich - jest ciałem opiniująco - doradczym dla Komitetu Ministrów - uchwala rekomendacje dla Komitetu Ministrów (większością 2/3 głosów) - wybiera Sekretarza Generalnego - wybiera sędziów Trybunału Praw Człowieka (kadencja 6 lat) - pracuje w 5 grupach politycznych i 14 komisjach tematycznych 3. Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych – pracuje w dwóch Izbach: - jedna reprezentuje władze lokalne poszczególnych państw - druga reprezentuje regiony Organy te obsługuje Sekretariat Generalny, na czele którego stoi Sekretarz Generalny wybierany na 5 letnią kadencję (Terry Davis)

5 Struktura Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (podpisana w Rzymie r.) 1.Preambuła – uroczyste odwołanie do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i podstawowych celów Rady Europy 2. Rozdział I - „Prawa i Wolności” - zawiera katalog materialnych praw i wolności (art. 2-14) 3. Rozdział II – „Trybunał Praw Człowieka „ - opisana struktura Trybunału, procedura podawania i rozpatrywania skarg Pracę Trybunału dokładnie określa Regulamin 4. Rozdział III – „Postanowienia Różne” – podpisanie, ratyfikacja, zastrzeżenia, zakres terytorialny, wypowiedzenie itp.. 5. Protokoły dodatkowe do Konwencji - określają bądź prawa materialne bądź kwestie formalno-proceduralne Protokoły dodatkowe stanowią immanentną część Konwencji

6 Podstawowe zasady mechanizmu kontrolnego opartego na Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności 1.Każde państwo przystępujące do Rady Europy musi podpisać i ratyfikować Konwencję 2. Ratyfikując Konwencję państwo poddaje się międzynarodowej kontroli przestrzegania zawartych w niej praw 3. Kontrola ta oparta jest na procedurze rozpatrywania przez Trybunał Praw Człowieka skarg indywidualnych i międzypaństwowych 4. Orzeczenia Trybunału Praw Człowieka są ostateczne i podlegają wykonaniu przez państwa 5. Konwencja funkcjonuje w państwach jako samoistne źródło prawa bez konieczności jej ustawowego przekształcenia

7 Struktura Europejskiego Trybunału Praw Człowieka * Trybunał składa się z sędziów, których liczba jest równa liczbie stron Konwencji. * Na czele Trybunału stoi Prezes i Wiceprezesi, którzy kierują pracami i administracją Trybunału przy pomocy Kancelarii i jej Szefa Trybunał rozpoznaje wniesione skargi, w: Komitetach składających się z 3 sędziów, w tym jeden jest sędzią sprawozdawcą Izbach składających się z 7 sędziów,( w tym sędzia z zainteresowanego państwa) na czele której stoi Prezes Izby Wielkiej Izbie składającej się z 17 sędziów, w skład której wchodzą: - Prezes i Wiceprezesi Trybunału - Prezesi Izb - sędzia z zainteresowanego państwa - sędziowie wybrani wg klucza geograficznego (kadencja 9 miesięcy) Sędziowie którzy wydawali orzeczenie w Izbie nie mogą zasiadać w Wielkiej Izbie z wyjątkiem Prezesa Izby oraz sędziego z państwa, p-ko któremu jest rozpatrywana skarga Sędzia zasiadający jednoosobowo ( nie może to być sędzia krajowy )

8 Warunki dopuszczalności skargi indywidualnej Podmiot (ratione persone) skargę może wnieść: osoba fizyczna, grupa osób lub organizacja pozarządowa, które w chwili skierowania skargi uważają się za ofiarę naruszenia praw Terminy (ratione temporis) skarga może dot. zarzutu naruszenia prawa z konwencji mającego miejsce po dacie wejścia Konwencji w życie skargę można wnieść nie później niż w ciągu 6 m-cy od ostatecznego orzeczenia w procedurze wewnątrz krajowej * Przedmiot (ratione materiae) przedmiotem skargi może być wyłącznie zarzut naruszenia praw gwarantowanych Konwencją Inne - skargę można wnieść po wyczerpaniu wszystkich dostępnych środków krajowych - sprawa nie jest rozpatrywana przez inny organ międzynarodowy - skarga nie może być anonimowa

9 Postępowanie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka skarga indywidualna badanie dopuszczalności skargi przez : Sędzia zasiadający jednoosobowo lub Komitet (3 sędziów) jednogłośna decyzja Komitetu o niedopuszczalności skargi = koniec postępowania badanie dopuszczalności skargi przez Izbę (7 sędziów) uznanie niedopuszczalności skargi większością głosów = koniec postępowania ustalenie faktów przez Izbę i wszczęcie postępowania ugodowego zawarcie ugody = koniec postępowania Orzeczenie Izby co do meritum sprawy Brak w ciągu 3 m-cy wniosku o zbadanie przez Wielką Izbę = koniec postępowania przekazanie sprawy do Wielkiej Izby (17 sędziów) - na wniosek stron postępowania orzeczenie Wielkiej Izby (ostateczne) nadzór Komitetu Ministrów RE nad wykonaniem orzeczenia wniosek oddalony przez zespół 5 sędziów = utrzymanie orzeczenia Izby

10 Wykonanie orzeczeń Zapłacenie kwoty słusznego zadośćuczynienia skarżącemu Podjęcie indywidualnych środków zapewniających usunięcie skutków naruszenia w sprawie indywidualnej Podjęcie środków ogólnych dla zapobieżenia przyszłym naruszeniom Konwencji w podobnych sytuacjach