Zasady racjonalnego żywienia, normy żywienia i zalecane racje pokarmowe na przykładzie dzieci w wieku szkolnym.
Przez prawidłowe żywienie rozumie się PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Przez prawidłowe żywienie rozumie się regularne spożywanie takich pokarmów, które dostarczają organizmowi optymalnych ilości energii i zalecanych składników odżywczych we właściwych proporcjach i z odpowiednią częstotliwością. Źródło: Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla ludności w Polsce. Warszawa, Instytut Danone, 1998
stan zdrowia człowieka, samopoczucie, stan emocjonalny, Prawidłowe żywienie wpływa na: stan zdrowia człowieka, samopoczucie, stan emocjonalny, zdolność do nauki i pracy. Źródło: Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla ludności w Polsce. Warszawa, Instytut Danone, 1998
NORMY ŻYWIENIOWE Normy żywieniowe – określają ilość energii i niezbędnych składników odżywczych, które zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, poszczególne grupy ludności powinny otrzymywać w przeliczeniu na jedna osobę, w całodziennym pożywieniu aby zapewnić prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny oraz pełnię zdrowia. Źródło: Ziemlański Ś.: Normy żywienia człowieka – fizjologiczne podstawy. Pod red. Ś. Ziemlańskiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2001.
Rodzaje norm żywieniowych Normy minimalne - określają najmniejsze ilości energii i składników odżywczych, które są konieczne do utrzymania stanu równowagi metabolicznej i doraźnie zabezpieczają organizm przed wystąpieniem chorób z niedoboru tych składników. Odpowiadają one zapotrzebowaniu fizjologicznemu. Źródło: Ziemlański Ś.: Normy żywienia człowieka – fizjologiczne podstawy. Pod red. Ś. Ziemlańskiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2001.
Bezpieczny poziom spożycia - Taka ilość składników odżywczych, jakie należy spożyć w ciągu dnia aby pokryć zapotrzebowanie 97,5% osób zaliczanych do danej grupy. Zalecane spożycie - Określa ilości składników odżywczych jakie należy spożyć w ciągu dnia, aby pokryć zapotrzebowanie każdej osoby w grupie, w tym także osób o szczególnie dużym zapotrzebowaniu, a ponadto zawiera większe rezerwy wystarczające na zaspokojenie potrzeb wynikających ze zwyczajów żywieniowych populacji . Źródło: Ziemlański Ś.: Normy żywienia człowieka – fizjologiczne podstawy. Pod red. Ś. Ziemlańskiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2001.
Zastosowanie norm: do oceny sposobu żywienia grup ludności i w ograniczonym zakresie do pojedynczych osób do planowania wyżywienia dla grup ludności (internaty, wojsko, domy opieki itd..) w przemyśle spożywczym – informacja żywieniowa na opakowaniach produktów spożywczych, wytwarzanie nowych produktów spożywczych i wzbogacanie żywności produkcja racji żywieniowych dla marynarzy i wojska do upowszechniania wiedzy. Źródło: Ziemlański Ś.: Normy żywienia człowieka – fizjologiczne podstawy. Pod red. Ś. Ziemlańskiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2001.
Dzieci i młodzież stanowią grupy ludności najbardziej wrażliwe na ujemne skutki nieprawidłowego żywienia. W tym wieku szczególnie silnie ujawniają się niekorzystne zmiany w rozwoju somatycznym spowodowane niedoborowym lub źle zbilansowanym żywieniem. Źródło: Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla ludności w Polsce. Warszawa, Instytut Danone, 1998
Żywienie dzieci i młodzieży powinno być zgodne z ich aktualnym stadium rozwojowym i fizjologicznym. W wieku pokwitania ma miejsce szczególnie szybki wzrost i rozwój organizmu, czego wyrazem jest między innymi tak zwany skok pokwitaniowy. Zaspokojenie potrzeb żywieniowych młodzieży w tym wieku warunkuje zarówno prawidłowy przebieg dynamicznych procesów rozwojowych, jak również sprzyja zapewnieniu dobrego zdrowia w przyszłości, najprawdopodobniej chroniąc przed rozwojem niektórych tzw. chorób cywilizacyjnych (np. miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, osteoporozy). Źródło: Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla ludności w Polsce. Warszawa, Instytut Danone, 1998
W celu ułatwienia stosowania norm zapotrzebowania na składniki odżywcze i upowszechnienie zasad racjonalnego żywienia w społeczeństwie, w codziennej praktyce stosuje się najczęściej zalecenia żywieniowe łączące obydwa te elementy, wyrażone jako określona liczba porcji poszczególnych artykułów spożywczych i potraw, które powinny być spożyte przez dzieci i młodzież w ciągu dnia. Źródło: Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla ludności w Polsce. Warszawa, Instytut Danone, 1998
- mleka i produktów mlecznych, - mięsa, ryb, drobiu, wędlin i jaj, Należy zapewnić spożywanie co najmniej 4 -5 posiłków dziennie z zachowaniem równomiernych przerw między nimi (np. co 4 godz.). Najlepszym sposobem dostarczenia młodym, rozwijającym się organizmom wszystkich niezbędnych składników odżywczych jest urozmaicone żywienie z wykorzystaniem odpowiednich ilości różnych produktów z każdej z pięciu podstawowych grup: - produktów zbożowych, - mleka i produktów mlecznych, - mięsa, ryb, drobiu, wędlin i jaj, - owoców i warzyw, - tłuszczów roślinnych (w ograniczonych ilościach), Źródło: Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla ludności w Polsce. Warszawa, Instytut Danone, 1998
3. Pożądane jest ograniczenie spożycia tłuszczu w całodziennych racjach pokarmowych z równoczesnym zmniejszeniem spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych (tłuszcze pochodzenia zwierzęcego), cholesterolu, cukru oraz soli. 4. Produkty, które powinny być spożywane w ograniczonych ilościach w diecie młodzieży, to: frytki (ok. 48% tłuszczu), hamburgery, cheesburgery (38% tłuszczu), pizza (33-39% tłuszczu) chipsy, ciastka, torty, słodycze i inne wysokotłuszczowe produkty. Podjadanie między posiłkami może pełnić pozytywną rolę w całodziennym żywieniu i równocześnie zaspokoić pewną naturalną potrzebę tego wieku do spożywania szybkich posiłków, pod warunkiem zorganizowania zarówno w domu jak i szkole pełnowartościowej alternatywy dla niepożądanych „fast foods”. Źródło: Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla ludności w Polsce. Warszawa, Instytut Danone, 1998
6. Pożądane produkty w żywieniu młodzieży to m. in 6. Pożądane produkty w żywieniu młodzieży to m. in. owoce, warzywa, soki, napoje mleczne, orzechy (bez soli), płatki śniadaniowe, sałatki warzywne z małym dodatkiem olejów roślinnych. 7. Zwiększone spożycie mleka i przetworów mlecznych zapewni prawidłowy rozwój i osiągnięcie jak najwyższej szczytowej masy kostnej. Wraz ze zwiększonym spożyciem owoców i warzyw te dwie grupy produktów mogą zmienić strukturę całodziennej racji pokarmowej młodzieży w kierunku prozdrowotnym. Źródło: Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla ludności w Polsce. Warszawa, Instytut Danone, 1998
Przy planowaniu i realizacji żywienia, szczególnie zbiorowego, korzystne jest posługiwanie się modelowymi racjami pokarmowymi, w których wyszczególnione są ilości poszczególnych grup produktów spożywczych. Racje te określano do niedawna mianem norm wyżywienia. Obecnie odchodzi się od nazewnictwa „normy", gdyż takie określenie wskazuje na konieczność ich bezwzględnego stosowania. W aktualnej sytuacji mają one formę zaleceń oraz spełniają rolę edukacyjną w praktycznej realizacji tego rodzaju żywienia. Źródło: Turlejska H., Pelzner U., Szponar L., Konecka-Matyjek E.: Zasady racjonalnego żywienia-zalecane racje pokarmowe dla wybranych grup ludności. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o. Gdańsk 2004.
Do połowy lat 90. w kraju obowiązywało zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 24 czerwca 1974 r. w sprawie racji pokarmowych w całodziennym wyżywieniu określonych grup ludności. Aktualnie zarówno normy żywienia jak i modelowe racje pokarmowe, podobnie jak w wielu krajach na świecie, nie stanowią dokumentu o charakterze obligatoryjnym, ani też nie są przedmiotem żadnego aktu prawnego. Są one natomiast praktyczną podstawą do realizacji racjonalnego żywienia. Źródło: Turlejska H., Pelzner U., Szponar L., Konecka-Matyjek E.: Zasady racjonalnego żywienia-zalecane racje pokarmowe dla wybranych grup ludności. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o. Gdańsk 2004.
Wydawca: Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o. o Wydawca: Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o. 80-317 Gdańsk Oliwa, ul Obrońców Westerplatte 32a tel./fax (058) 554 29 17 e-mail: oddk@oddk.pl