WIELKIE KSIĘSTWO POZNAŃSKIE Liczny udział Polaków z zaboru pruskiego w powstaniu listopadowym pokazał władzom pruskim, że nie uda się z nich uczynić „ Prusaków mówiących po polsku” 1. Likwidacja urzędu namiestnika – wprowadzenie naczelnego prezesa 2. Powierzenie funkcji prezesa Eduardowi Flottwellowi – „Noc flottwellowska” więzienie uczestników i wspierających powstanie grzywny i konfiskaty majątków germanizacja urzędów, szkół, sądów germanizacja rekrutów z wykorzystaniem poboru do wojska ( 3 lata) kasata polskich zakonów katolickich akcja osiedlania Niemców przekształcanie systemu prawnego i administracyjnego na wzór pruski 3. Odwilż poflottwellowska nowy król Fryderyk Wilhelm IV odwołanie Flottwella legalna działalność polityczna złagodzenie cenzury język polski w szkołach, sądach i urzędach Edward Flottwell

PRACA ORGANICZNA W WIELKIM KSIĘSTWIE POZNAŃSKIM Praca organiczna – legalne przedsięwzięcia gospodarcze, naukowe i kulturalne Gustaw Potworowski – 1835 – tzw. Kasyno w Gostyniu – rozwój oświaty, nowe idee gospodarcze Dezydery Chłapowski – propagowanie nowoczesnego rolnictwa (na bazie studiów agrotechnicznych w Anglii) wprowadzanie płodozmianu hodowla wyspecjalizowanych gatunków zwierząt upowszechnianie wiedzy wśród okolicznych ziemian Dezydery Chłapowski Budynek poznańskiego Bazaru

Praca organiczna Karol Marcinkowski – „lekarz ubogich” – twórca „Bazaru” 1841 – restauracje, hotel, kasyno, siedziby polskich firm handlowych miejsce dyskusji o sprawach narodowych, gospodarczych i społecznych Hipolit Cegielski zwolniony z posady nauczyciela w 1846 – za działalność patriotyczną założyciel fabryki narzędzi rolniczych Konstanty Żupański – kolekcja Działyńskich Maksymilian Jackowski – Centralne Towarzystwo Gospodarcze – Kółka rolnicze Ksiądz Piotr Wawrzyniak – Związek Spółek Zarobkowych Mieczysław Łyskowski – Towarzystwo Pożyczkowe w Poznaniu Krzysztof Mrongowiusz – obrona języka polskiego na Mazurach Gustaw Gizewiusz – pastor z Ostródy walka przeciwko niemczeniu szkół wydanie pierwszego polskiego pisma na Mazurach „Przyjaciel Ludu Łecki” Wojciech Kętrzyński – obrona polskości na Mazurach Józef Lompa – obrona polskości na Śląsku Karol Marcinkowski Hipolit Cegielski

Zabór austriacki – Galicja – pozbawiona autonomii po Kontynuacja germanizacji gubernatorzy i starostowie pochodzenia niemieckiego i czeskiego sejm stanowy ograniczony do funkcji doradczych ostra cenzura, a życie publiczne kontrolowane przez policję kary dla uczestników ruchów konspiracyjnych 2. Zacofanie gospodarcze i społeczne poddaństwo chłopów skonfliktowanie szlachty i chłopstwa

RZECZPOSPOLITA KRAKOWSKA ograniczanie kompetencji polskich organów autonomicznych – Senatu i Izby Reprezentantów konwencja w Minchengratz 1833 – współpraca państw zaborczych w zwalczaniu polskich działań narodowych wprowadzenie wojsk zaborczych do Krakowa

Przygotowania do powstania w trzech zaborach 1. Termin wybuchu powstania ustaliła Centralizacja Poznańska na 21 II Naczelnym wodzem Ludwik Mierosławski „kosami zdobędziemy karabiny, karabinami armaty, armatami twierdze” 3. Plany: * rozbrojenie garnizonów zaborczych w trzech zaborach jednocześnie(nierealne) * wykorzystanie zaskoczenia i przewagi liczebnej * utworzenie w kilka dni armii ochotniczej, która miała pokonać siły główne wroga * po zwycięstwie wsparcie rewolucji w Rosji 4. Przyczyny fiaska * brak funduszy na uzbrojenie * brak skutecznej agitacji * termin niekorzystny – w Europie pokój * niewiara w sukces, negatywna ocena planów * aresztowania przywódców (Mierosławski, Libelt) * nieliczne wystąpienia w zaborze pruskim i rosyjskim szybko stłumione Ludwik Mierosławski

Próby powstania: Tarnów 18II - powstańcy rozbici przez chłopów Chochołów na Podhalu(J. Anduszkiewicz, J. Kmietowicz) rozbici przez górali z czarnego Dunajca Pomorze – plany zdobycia Stargardu Poznań – plany ataku na Cytadelę Siedlce ( kilkunastu powstańców) w Miechowskiem (kilkuset chłopów przedarło się do Poznania)

Przyczyny powstania: 1. Niepowodzenie planów wywołania powstania we wszystkich zaborach 2. Wkroczenie 18II do Krakowa wojsk austriackich wzrost napięcia – obawa utraty resztek autonomii – aktywizacja żarliwych patriotów 3. Nie aresztowanie spiskowców przez policję – prowokacja ? 4. Wycofanie się wojsk austriackich bez walki

Rząd Narodowy Rzeczpospolitej Polskiej 22 II 1846 Ludwik Gorzkowski, Jan Tyssowski, Aleksander Grzegorzewski Manifest: wezwanie do walki o niepodległość ( fałszywa informacja o trwaniu powstaniu w całej Polsce) zapowiedź zniesienia przywilejów i różnic stanowych oddanie chłopom użytkowanej ziemi zniesienie pańszczyzny i ciężarów poddańczych rozdział ziemi bezrolnym( z dóbr narodowych) 24 II Jan Tyssowski (pod wpływem E. Dembowskiego) ogłasza się dyktatorem

Przyczyny niepowodzenia nie powiodło się pozyskanie chłopów (przyłączyli się do armii austriackiej) śmierć Dembowskiego – 27 II Tyssowski składa władzę 2 III 4 III do Krakowa wkraczają Austriacy

Rabacja galicyjska Wystąpienie chłopów w Galicji: przeciwko powstaniu krakowskiemu przeciwko wyzyskowi feudalnemu(mit dobrego cesarza i złego pana – podsycany przez Austriaków) Przebieg rabacji: początek w Tarnowskiem, później w całej zachodniej i środkowej Galicji na czele Jakub Szela(likwidacja pańszczyzny, przejęcie ziemi folwarcznej) Formy działania: napaści na dwory szlacheckie mordowanie ziemian i urzędników (ok. 1000) niszczenie folwarków (ok. 470) i archiwów zabieranie żywności i bydła Stłumienie rabacji – Austriacy po upadku powstania spacyfikowanie chłopów przez armię – powrót do pańszczyzny Szela otrzymał gospodarstwo na Bukowinie Epidemia głodu i tyfusu 1847

O wieczornym zmroku wpół pijana tłuszcza uderzyła na dwór. [...] Mieszkańcy dworu nie myśleli o oporze i Żeleńska, chcąc zasłonić męża oraz czworo drobnej dziatwy, wyszła na ganek. Prosiła napastników, by zaniechali gwałtów i spokojnie powiedzieli, czego żądają. Nie zdołała wymówić i słów kilku, gdy rozzuchwalone prośbą chłopstwo powitało ją gradem kamieni i wygrażając słabej niewieście cepami, pytało ją z urąganiem: - Kiej broń, kiej Polaki? Kiej proch i noże, którymi nas wyrzynać macie? I bez litości zrzuciła tłuszcza dziedziczkę swą ze schodów. A motłoch, cisnący się do drzwi, deptał ją ciężkimi butami. Widząc to Żeleński, porwał się do pałasza, ale kilka ciosów siekierą w głowę otrzymanych ubezwładniło go niebawem. Krwią zbroczonego jęli wiązać chłopi, pokrzykując zaciekle: - Nic ci już nie pomoże. Godzina twoja wybiła! Skrępowanego dziedzica wyrzucili hersztowie oknem na podwórze, gdzie wśród piekielnego wrzasku tłum rozszalały dobił go...”

Rzeź galicyjska, Jan Lewicki

Skutki powstania likwidacja Wolnego Miasta Krakowa – wcielenie do Austrii wzmożenie akcji germanizacyjnej przez Prusy i Austrię wzrost postawy lojalistycznej wobec zaborcy wśród ziemiaństwa