POWSTANIE CZECHOSŁOWACJI

I wojna światowa ( ) - stary kontynent przestał być mocarstwowym centrum świata, pod względem finansowym i gospodarczym mocarstwem numer jeden stały się Stany Zjednoczone - mapa Europy uległa radykalnym zmianom. Zniknęły z niej wielkie wielonarodowościowe monarchie: Austro-Węgry, Turcja – na ich miejsce powstał szereg mniejszych samodzielnych państw - monarchia rosyjska zmieniła się w „Rosję Radziecką“, dyktaturę rosyjskich radykałów marksistowskich – bolszewików. Upadło też Cesarstwo Niemieckie Europa przed I wojną światową i po I wojnie światowej

Polityka czeska przed wojną polityka czeska przed rokiem 1914 nie walczyła „przeciw Austrii“, ale „o Austrię“, tzn. o udział we władzy, o pozycje polityczne i gospodarcze wraz z wybuchem wojny upadła wizja sprawiedliwej pod względem narodowościowym wielonarodowościowej rzeszy jako domu i opiekuna narodów środkowoeuropejskich wojskowo-biurokratyczna dyktatura wszczęła antyczeskie represje – aresztowano wielu czeskich polityków oraz działaczy gospodarczych i kulturalnych Odjazd batalionu marszowego p.p. nr 18 w kwietniu 1915r.

Jedynie plany dwóch posłów liczyły się z rozpadem Austro-Węgier: 1) Karel Kramář opracował tajny projekt Rzeszy Słowiańskiej na czele z carem, której częścią obok Rosji, Bułgarii i Serbii miało być też Królestwo Czeskie 2) Tomáš G. Masaryk - Efektem wojny miała być demokratyzacja Europy i przebudowa całego terytorium między Niemcami a Rosją. Czesi i Słowacy uważani byli za dwie „gałęzie“ jednego narodu czechosłowackiego z dwoma językami literackimi – czeskim i słowackim Karel Kramář z żoną Nadieżdą Nikołajewną Abrikosowową w Pradze. Za swój stosunek do monarchii otrzymał karę śmierci za zdradę ojczyzny, która jednakże nie została wykonana. Tomáš Garrigue Masaryk, poseł sejmu Rzeszy w Wiedniu, stał się główną postacią czechosłowackiej emigracji.

18 grudnia 1914r. Masaryk wyemigrował do Włoch, następnie do Szwajcarii, a ostatecznie osiadł w Londynie 14 listopada komitet zagraniczny wydał oświadczenie, uważane za oficjalne obwieszczenie przedstawicielstwa zagranicznego jako samodzielnego państwa czechosłowackiego w lutym 1916r. ustanowiono centralę zagranicznego ruchu oporu, Czechosłowacką Radę Narodową w składzie: przewodniczący Masaryk przebywał w Londynie, generalny sekretariat kierowany przez E. Beneša miał siedzibę w Paryżu, również w Paryżu przebywał Słowak, obywatel francuski i żołnierz, astronom Milan Rastislav Štefánik Edvard Beneš kierował sekretariatem generalnym w Paryżu Milan Rastislav Štefánik, generał armii francuskiej, organizował Legiony Czechosłowackie za granicą Zagraniczny ruch oporu

Czechosłowacka Rada Narodowa stawiała sobie za cel pozyskanie władz i społeczeństw państw Ententy na rzecz idei utworzenia samodzielnego państwa Czechosłowackiego ziomkostwa stanowiły początkowo jedyną rzeczywistą siłę, na której Masaryk mógł się oprzeć (najliczniejsze w Ameryce i w Rosji, we Francji, Anglii, Szwajcarii) Członkowie czeskiego Sokoła w Chicago M.R. Štefánik w Waszyngtonie z przedstawicielami Ligi Słowackiej i Czeskiego Stowarzyszenia Narodowego Ziomkostwa za granicą

utworzenie wojska czechosłowackiego, które na frontach wojny światowej walczyłoby wprawdzie w szeregach armii Ententy, ale pod własnymi sztandarami w lutym 1915r. Masaryk oświadczył: „Jeżeli zbudujemy armię, znajdziemy się w nowej sytuacji prawnej wobec Austrii i Aliantów… Powstanie w ten sposób nowa sytuacja polityczna, która umożliwi nam podczas negocjacji pokojowych osiągnięcie co najmniej minimum naszych żądań. W każdym razie, ani Alianci, ani Wiedeń nie będą mogli przejść obok nas obojętnie, jeżeli będziemy mieć wojsko.“ Ziomkowscy ochotnicy przed wyjazdem do Kanady, gdzie przygotowywali się do wyruszenia na front francuski. Utworzenie wojska czechosłowackiego

na początku Legiony formowano z Czechów mieszkających za granicą. Później, i to w znacznie większej liczbie, z wziętych do niewoli czeskich żołnierzy z armii austro-węgierskiej ochotnicy z Francji i Anglii stworzyli mały oddział „Kompania Nazdar“ (Rota Nazdar) Plakat propagandowy wzywający do wstąpienia do armii czechosłowackiej we Francji We Francji Na drodze pod Orfeuil ( )

w Rosji stosunkowo mała jednostka ochotnicza pod nazwą „Czeska Drużyna“ rozrosła się w pułk, a następnie w brygadę 2 czerwca 1917r. stoczyła zwycięską bitwę pod Zborowem Przysięga Czeskiej Drużyny w Kijowie. Wycofywanie czechosłowackich oddziałów z różnych odcinków wcześniejszych działań i ściąganie ich do Jeziornej przed bitwą pod Zborowem. Zdjęcie lotnicze pola walki pod Zborowem, wykonane 29 czerwca W Rosji

oddziały wojska czechosłowackiego w Rosji formowano na podstawie umów z Rządem Tymczasowym (ustanowionym po obaleniu caratu w lutym 1917r.), który jednak został obalony przez przewrót bolszewicki w listopadzie 1917r. 3 marca 1918r. przedstawiciele Rosji radzieckiej podpisali w Brześciu Litewskim separatystyczny traktat pokojowy z Niemcami. Wojsko czechosłowackie w Rosji stało się częścią armii francuskiej i przemieszczało się na Daleki Wschód, by następnie drogą morską przedostać się do Europy Zachodniej Masaryk na inspekcji wojska czechosłowackiego na Wołyniu; przyjechał, by uregulować złożoną sytuację w Rosji.

w maju 1918r. Legiony weszły w konflikt zbrojny z Sowietami i zajęły kluczową magistralę syberyjską Czechosłowacka Rada Narodowa, pomimo początkowych zastrzeżeń, ostatecznie zgodziła się na czasowy pobyt Legionów Czechosłowackich w Rosji. Wojsko to stanowiło bardzo ważny argument zagranicznego politycznego ruchu oporu w negocjacjch z mocarstwami Ententy Mapa przedstawia przemieszczanie się Legionów Czechosłowackich w kierunku Władywostoku. Konflikt z bolszewikami

Pociąg pancerny Orlík Legionów Czechosłowackich na Syberii

Legioniści w czasie wojny ( ) Legioniści czechosłowaccy - cekaemiści 4. pułku, 1. dywizji w Ufie Artyleria Legionów Czechosłowackich ostrzeliwuje pozycje austriackie pod Zborovem. Zdjęcie lotnicze miejsca czechosłowackiego wypadu na pozycje niemieckie w Aspach le Bas 39. pułk Legionów Czechosłowackich we Włoszech nad doliną Adize.

Dyplomatyczne uznanie praw do samodzielności ze strony Ententy proklamacje rządu Stanów Zjednoczonych z 28 czerwca 1918r. oraz rządu francuskiego z 29 czerwca 1918r., uznające prawo „narodu czechosłowackiego“ do samodzielności, obiecywały, że będą się starać o utworzenie państwa czechosłowackiego w granicach historycznych rząd brytyjski w tzw. deklaracji Balfoura z 9 sierpnia 1918r. uznał Legiony Czechosłowackie za część sił zbrojnych Ententy 29 czerwca 1918r. rząd Republiki Francuskiej uznał prawo narodu czeskiego do samodzielnego państwa. Do uroczystego publicznego proklamowania tych zobowiązań doszło następnego dnia w miasteczku Darney. Oddziały zagranicznych Legionów Czechosłowackich przechodzą pod Łukiem Triumfalnym w Paryżu podczas uroczystości z okazji Zwycięstwa ( ).

w nocie z 14 października 1918r. E. Beneš oznajmił państwom Ententy, że ustanowiono Tymczasowy Rząd Czechosłowacki T.G. Masaryk pełnił w nim funkcję prezydenta, przewodniczącego rady ministrów oraz ministra finansów, E. Beneš był ministrem spraw zagranicznych oraz ministrem spraw wewnętrznych, a M. R. Štefánik ministrem wojny państwa Ententy uznały proklamowany Tymczasowy Rząd Czechosłowacki Prasa ziomkowska w Ameryce pisze o wizycie T.G.Masaryka. Budynki w Nowym Jorku ozdobione na cześć T.G.Masaryka.

18 października 1918r. Masaryk wystąpił z uroczystą deklaracją niepodległości, która, od miejsca swego powstania, znana jest jako Deklaracja Waszyngtońska. „Państwo Czechosłowackie będzie republiką. W ciągłym dążeniu do postępu zagwarantuje nieograniczoną wolność sumienia, wyznania oraz nauki, literatury i sztuki, słowa, prasy oraz prawa do zgromadzeń i do petycji. Kościół zostanie oddzielony od państwa. Nasza demokracja opierać się będzie na powszechnym prawie wyborczym; kobiety będą stały na równi z mężczyznami pod względem politycznym, socjalnym i kulturowym. Prawa mniejszości będą chronione przez proporcjonalną reprezentację; mniejszości narodowe będą korzystać z równych praw. Rząd będzie miał formę parlamentarną i będzie uznawał zasady, inicjatywy i referenda. Stałe wojsko zostanie zastąpione przez milicję… Naród czechosłowacki przeprowadzi dalekosiężne reformy socjalne i gospodarcze; wielkie majątki ziemskie zostaną wywłaszczone; przywileje szlacheckie zostaną zniesione. Naród nasz przejmie swoją część przedwojennego długu państwowego Austro-Węgier; długi wojenne pozostawimy tym, którzy je zaciągnęli.“ 26 października 1918r. T.G. Masaryk oraz przedstawiciele krajów zaangażowanych spotkali się w Filadelfii, aby podpisać deklarację dotyczącą wspólnych celów niezależnych narodów środkowoeuropejskich. Zdjęcie zrobiono przed Dzwonem Wolności. Proklamacja niepodległości

jesienią 1918r. także czeska polityka w kraju uważała utworzenie państwa czechosłowackiego za swój cel do bliższego kontaktu między emigracją i krajową polityką oraz ich politycznego zjednoczenia doszło pod koniec października w szwajcarskiej Genewie przedstawiciele czeskiej polityki w kraju ogłosili: „W pełni popieramy politykę i wszelką działalność, zarówno wojskową, jak i dyplomatyczną, Narodowej Rady Czechosłowackiej, przeobrażonej w tymczasowy rząd krajów czechosłowackich z tymczasową siedzibą w Paryżu, jak również zobowiązania, które w imieniu narodu czechosłowackiego poczyniła wobec Sojuszników i zaprzyjaźnionych mocarstw. Jednocześnie wyrażamy jej wdzięczność za wszystko, co uczyniła dla naszego narodu.“ Uczestnicy negocjacji genewskich w październiku 1918r.

28 października 1918r. - w odpowiedzi na demonstracje na ulicach Pragi w imieniu Komitetu Narodowego proklamowanie republiky oraz wydanie pierwszej ustawy - Komitet Narodowy przejął centralę zaopatrzeniową – Instytut Zbożowy, a następnie kolejne urzędy wraz z namiestnictwem Obywatele spontanicznie zrywali i zamalowywali symbol starej monarchii – dwugłowego orła. Zgromadzenie na Placu Wacława 28 października 1918r. o godz

Deklaracja przyłączenia się Słowaków 30 października 1918r. Słowacka Rada Narodowa przyjęła w Martinie deklarację, głoszącą zjednoczenie z Czechami w państwie czechosłowackim dnia 14 listopada 1918r. tymczasowe Zgromadzenie Narodowe przyjęło deklarację, która głosiła, że dynastia habsburska została pozbawiona tronu oraz że utworzono Republikę Czechosłowacką, prezydentem jej wybrano później T.G. Masaryka Deklaracja przyłączenia się Słowaków.

4 listopada minister spraw zagranicznych nowego państwa E. Beneš otrzymał oficjalne zaproszenie na konferencję państw zwycięskich do Wersalu rozmowy o granicach Republiki Czechosłowackiej znalazły się w porządku obrad dnia 4 kwietnia 1919r. Negocjacje dotyczące granic Kolorowy obraz przedstawiający podpisanie Umowy Wersalskiej 1919.

w Czechosłowacji na terenie 140,5 tysiąca km ² mieszkało 13,61 miliona obywateli (spis ludności z 1921r.) z tego narodowość „czechosłowacką“ deklarowało 8,76 miliona mieszkańców (6,79 Czechów i 1,97 Słowaków) Niemców w Republice Czechosłowackiej było 3,12 miliona Węgrów 0,74 miliona narodowość ukraińską, rosyjską, ewentualnie rusińską deklarowały 462 tysiące obywateli narodowość żydowską 181 tysięcy, polską 76 tysięcy