Edukacja włączająca w Europie – dobre praktyki Ilona Rzemieniuk, Stowarzyszenie NIE-GRZECZNE DZIECI

HOLANDIA przygotowanie do jak największej samodzielności i zaradności życiowej pragmatyzm: jeśli chcemy mieć maksymalnie niezależnych od systemu wsparcia obywateli – rozwijamy ich mocne strony, a nie zmuszamy do niemożliwego

Uproszczona procedura - jedna diagnoza medyczna, wykorzystywana w służbie zdrowia, oświacie i pomocy społecznej - za sprawy rehabilitacyjne odpowiada gmina, z którą szkoły współpracują na wielu poziomach. Zamiast orzeczenia - szczegółowy opis specjalnych potrzeb edukacyjnych dla każdego dziecka – bardzo duży stopień indywidualizacji. Brak poradni psychologiczno-pedagogicznych– odpowiednikiem PPP są regionalne grupy współpracy (75 w kraju), które na podstawie informacji od rodziców decydują do jakiej szkoły skierować dziecko. Rodzice muszą informować o deficytach i problemach zdrowotnych dziecka (obowiązek prawny) Prawo oświatowe o tzw. „pasującym kształceniu lub adekwatnej edukacji”: każdy uczeń ma prawo otrzymać edukację najbardziej mu potrzebną i odpowiadającą w zależności od niepełnosprawności, deficytów, problemów psychicznych – za całość odpowiada szkoła. Jeśli się tylko da należy organizować nauczanie włączające – partycypujące społeczeństwo

Szkoła ma obowiązek: przyjąć ucznia (wybór rodziców), znaleźć inną placówkę, jeśli w trakcie edukacji uczeń wymaga wsparcia, którego nie może zapewnić współpracy z rodzicami i specjalistami prowadzącymi dziecko w procesie edukacji szkoła musi wykorzystać wszystkie możliwości dziecka biorąc pod uwagę jego ograniczenia Osobisty plan potrzeb – odpowiednik IPET – nie ma wzoru, plan roczny, indywidualny, ustalany razem z rodzicami (ewaluacja w połowie roku) Szkoły specjalne przyjmują dzieci z: dysfunkcją wzroku, słuchu, zaburzeniami komunikacji, niepełnosprawnością ruchową, zaburzeniami psychicznymi i zachowania.

Szybsze diagnozowania - mniejsza biurokracja Szczegółowa inwentaryzacja i wycena specjalnych potrzeb Wsparcie pracowników - szkoły dostają pieniądze na doszkolenie, zatrudnienie terapeutów, specjalistów (etaty, godziny, konsultacje), Szkoły otrzymują pomoc z zewnątrz – współpraca z gminami – dodatkowe usługi względem dziecka Wszystko co jest wypisane w potrzebach – szkoła ma obowiązek zrealizować i otrzymuje na to pieniądze Więcej osób dorosłych w klasie z dokładnym podziałem ról; nauczyciel, asystent, tłumacz alternatywny Szkoła masowa przyjmuje dzieci z różnymi niepełnosprawnościami. Analizuje listę potrzeb, przejmuje organizację całościowego wsparcia (np. zatrudnia osobę z zewnątrz do czynności pielęgnacyjnych, godziny opłacane przez Ministerstwo Zdrowia) Mniejsza liczebność klas Rodzic jest traktowany jako ekspert

Brak ściśle wyliczonej subwencji oświatowej – jest pula podstawowa plus wycena usług na rzecz potrzeb specjalnych ucznia Szkoła nawet bez diagnozy ustala listę potrzeb dziecka, kontaktuje się z rodzicami, pokazuje możliwości wsparcia dziecka W przypadku niemożności opanowania podstawy programowej z powodu niepełnosprawności uczeń nie realizuje niektórych treści Szkoły mają dużą dowolność realizacji programów, mogą decydować same o wielu sprawach, ale maja tez dużo obowiązków; - rodzice mogą skorzystać ze świetlicy, dowozem zajmuje się również szkoła nauczanie indywidualne - tylko w wyjątkowych przypadkach jak najkrócej – nauczanie to przede wszystkim proces rozwoju społecznego i rozwoju emocjonalnego. Pomoc jest szyta na miarę

Austria Kwestia jakości nauczania jest najważniejsza. Klasy integracyjne tworzy się nawet dla jednego ucznia

Podwójne orzecznictwo - socjalne (o niepełnosprawności w %) i oświatowe przez Kuratoria Diagnoza wykonywana jest w ścisłym kontakcie z rodzicami - szkoła lub przedszkole od razu informuje rodziców o podejrzeniu Diagnoza na zlecenie Kuratorium w Centrum Pedagogiki Specjalnej (CSP) – Centra opisują potrzeby wspomagania ucznia przez różnych specjalistów oraz metody i formy edukacji, kluczowe decyzje podejmuje pedagog specjalny Diagnoza w środowisku szkolnym- (do 5 miesięcy). CSP wydaje decyzję o potrzebie kształcenia specjalnego, szkoła przygotowuje indywidualny program nauczania – odpowiednik IPET, bardzo szczegółowy. Specyfika w systemie edukacji istnieje kilka programów nauczania np. dziecko jest w klasie integracyjnej i realizuje program szkoły specjalnej, dziecko niepełnosprawne może realizować standardowy program, ale musi mieć dodatkowe wsparcie (osoby i pomoce naukowe czy materiały – np. uczeń niedowidzący, niedosłyszący, niesłyszący etc)

System stara się jak najdłużej uczyć dziecko w nauczaniu włączającym – niezależnie od problemu. Jeśli trudności nie pozwalają na nauczanie włączające dyrekcja kieruje dziecko do szkoły dla dzieci z problemami wychowawczymi/ specjalnej W małych wsiach tworzy się klasy integracyjne nawet dla jednego ucznia, często też z poważną niepełnoprawnością, dbając o edukację w najbliższym otoczeniu. Organizuje się dla niego odpowiednią pomoc i wdraża ją w szkole rejonowej. W dużych ośrodkach są klasy integracyjne (czasami wszystkie na poziomie) – zazwyczaj z mniejszą liczbą uczniów. Rodzic i dziecko (w miarę swoich możliwości) uczestniczą w opracowaniu indywidualnego planu nauczania. ewaluacja średnio co 6 tygodni do kilku miesięcy, Gmina zapewnia dowóz, pomoc socjalna, medyczną, pielęgnacyjną. Dostosowanie egzaminów w wyjątkowych przypadkach jest indywidualne: np. dyskalkulia, agnozja – zwolnienie lub inne zadania przygotowane przez kuratorium.

Nauczanie domowe nie jest rozpowszechnione (kuratorium wydaje zgodę, zgodę można cofnąć w przypadku słabych wyników nauki). Zabezpiecza to prawa ucznia do rzetelnego procesu edukacji. Praktycznie brak nauczania indywidualnego – zakłada się, że każde dziecko jest zdolne do obowiązku szkolnego (może być zwolnione na max. 6 m-cy z powodów medycznych) –nauczanie indywidualne nie jest rozwiązaniem problemów społecznych - szkoła i kuratorium nie wyrażają zgody na taką formę edukacji nawet na wniosek rodziców Kwestia jakości nauczania jest najważniejsza – kształcenie nauczycieli, przygotowanie asystentów, dostosowanie form i metod pracy, rozwój i podniesienie jakości nauczania przez nauczycieli oraz personel wspomagający edukację np. niższy personel medyczny. Pedagog specjalny, mentor, asystent, nauczyciel przedmiotu – wszyscy są przygotowani i zaangażowani w proces socjalizacji. Grupy szkolne/ klasy nie są i nie mogą być homogeniczne, nawet w najbardziej „prestiżowych” szkołach nie można w ten sposób myśleć - dzieci niemówiące, karmione sondą, upośledzone również znajdują swoje miejsce w klasach ogólnodostępnych.

Szwecja Edukacja dzieci odbywa się we współpracy z rodzicami i dąży do harmonijnego rozwoju, aby stali się odpowiedzialnymi członkami społeczeństwa.

Diagnoza jest bardzo dokładna i wykonywana w szkole/ przedszkolu przez zespół. Zespół zbiera specjalistów różnych specjalności (pedagodzy specjalni, lekarze szkolni, kuratorzy, pielęgniarki) obejmuje kilka placówek. Diagnoza to proces – obserwacja dziecka w szkole i na konsultacjach, kontakt z rodzicem, psychologiem w placówce oświatowej, badanie przez specjalistę, poradnia specjalistyczna przyszpitalna. Zespół przystosowuje programu nauczania, metod i form nauki indywidualnie, dla każdego dziecka. Diagnoza nie jest konieczna, żeby otrzymać pomoc. Na terenie szkoły są wyłapywane problemy ucznia i opisywane jego potrzeby przez psychologa. Wspomaganie zaczyna się w momencie wykrycia problemu. Odpowiednik WWR – w przedszkolu wychowawcy współpracują z ośrodkami zewnętrznymi (terapia i rehabilitacja) kontrolują na bieżąco program, modyfikują go przy czym rodzice otrzymują konkretne zalecenia do realizacji do domu na każdym etapie.

Tylko dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, niewidome lub niesłyszące, które idą do szkół specjalnych organizowanych przed państwo – otrzymują odpowiednik orzeczenia. W gminie jest koordynator, który kontaktuje rodzica z dyrektorem szkoły specjalnej. Rodzice otrzymują pełną informację w jednym miejscu. Decyzję o formie nauczania dziecka podejmują rodzice. Brak nauczania domowego i indywidualnego w takiej formie jak w Polsce. Nauczanie indywidualne tylko w przypadku poważnej choroby – dziecko ma jak najszybciej wrócić do środowiska szkolnego, pozostawienie dziecka w domu szkodzi jego socjalizacji w szkole a potem w społeczeństwie. Wyjątkiem jest moment przygotowania – np. przy dziecku z głębokim autyzmem jest przewidziany czas nauczania w domu jako przystosowanie do pójścia do szkoły.

Szkoły i wszystkie specjalne potrzeby finansują gminy, dyrektor musi zorganizować pieniądze na wspomaganie nauczania dziecka Szkoły integracyjne jako takie nie istnieją. W klasach jest 2-3 niepełnosprawnych uczniów lub organizuje się grupy douczające, tworzone są również zajęcia ze względu na diagnozę dzieci. Wydział edukacji i wydział pomocy społecznej współpracują ze sobą – szkoła odpowiada za zorganizowanie dojazdu, nawet wtedy jeśli rodzic wybiera oddalona szkołę (w tym przypadku dziecko musi mieć diagnozę medyczną). Jeśli dziecko nie daje sobie rady w wybranej szkole, to rodzicami z dyrekcją poszukują najlepszego rozwiązania. W przypadku zachowań trudnych czy agresywnych – chroni się pozostałe dzieci, zatrudnia psychologów i asystentów. Decyzję o ujawnieniu diagnozy podejmuje rodzic. Jeśli jej nie ujawni a szkoła uzna, że dziecko ma problemy zaczyna działać. Szkoła działa niezależnie od tego, czy dziecko ma diagnozę lub orzeczenie czy nie.