Znaczenie mleka i produktów mlecznych w diecie dzieci i młodzieży opracowanie mgr Aleksandra Cichocka prezentacja dr Lucyna Pachocka Instytut Żywności i Żywienia Kamienna Góra

Plan merytoryczny konferencji 1/ Prezentacja multimedialna – 45 minut 2/ – 45 minut pytania, dyskusja, wymiana doświadczeń, sugestie, pomysły, jak zwiększyć spożycie mleka i produktów mlecznych przez dzieci i młodzież.

Czynniki wpływające na nasze zdrowie: styl życia 52 % środowisko 22 % genetyka 16 % ochrona zdrowia 10 % Amer. Acad. Sci., 1997

Zdrowy styl życia, czyli jaki? Racjonalna dieta Regularna aktywność fizyczna Niepalenie tytoniu

Zdrowy styl życia jest ważny, bo zmniejsza ryzyko wielu chorób, m.in. - sercowo-naczyniowych na tle miażdżycy - niektórych nowotworów - nadwagi i otyłości - cukrzycy typu 2 - osteoporozy - próchnicy zębów - niedokrwistości - kamicy pęcherzyka żółciowego

Inne czynniki wpływające na zdrowie: - wystarczająca ilość snu, - unikanie stresu, - unikanie hałasu, - przebywanie na świeżym powietrzu, - mycie zębów.

Dieta dzieci i młodzieży powinna być tak skomponowana, aby codziennie: 1/ pokrywała zapotrzebowanie na: energię, białko, tłuszcze i węglowodany witaminy i składniki mineralne błonnik zgodnie z Normami Żywienia Instytutu Żywności i Żywienia, 2008, 2012

2008

Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Redakcja naukowa M. Jarosz, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2012 POL-HEALTH

Normy żywienia IŻŻ dla dzieci i młodzieży obejmują następujące grupy i podają zapotrzebowanie na dany składnik pokarmowy na jedną osobę na dobę dla: Grupa/wiek (lata) Dzieci Chłopcy Dziewczęta

Dieta dzieci i młodzieży powinna być tak skomponowana, aby była zgodna z: Piramidą Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej Zasadami Prawidłowego Żywienia opracowanymi w 2016 w Instytucie Żywności i Żywienia

Dieta dzieci i młodzieży powinna być tak skomponowana, aby: uwzględniała profilaktykę miażdżycy i innych chorób zależnych od diety, zapobiegała lub pomagała leczyć nadwagę lub otyłość.

Ważne jest, aby u dzieci i młodzieży - kształtować nawyki zdrowego żywienia - przybliżać im naukę zdrowego żywienia uczyć zdrowego wyboru produktów zachęcać do przygotowywania w domu z rodzicami zdrowych posiłków wpływać na pobudzenie zainteresowania tym, czy rodzice przygotowują zdrowe posiłki

Do piramidy dołączone jest 10 zasad prawidłowego żywienia Zarówno Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej, jak i 10 zasad prawidłowego żywienia (2016 r) znajdują się na stronie internetowej Instytutu Żywności i Żywienia

ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM (Instytutu Żywności i Żywienia 2009) 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawność i prawidłową sylwetkę. 3. Źródłem energii w twojej diecie powinny być głównie produkty znajdujące się w podstawie piramidy (na dole). 4. Spożywaj codziennie przynajmniej 3-4 porcje mleka lub produktów mlecznych takich jak jogurty, kefiry, maślanka, sery. 5. Jedz codziennie 2 porcje produktów z grupy – mięso, ryby, jaja. Uwzględniaj też nasiona roślin strączkowych. 6. Każdy posiłek powinien zawierać warzywa lub owoce. 7. Ograniczaj spożycie tłuszczów, w szczególności zwierzęcych. 8. Ograniczaj spożycie cukru, słodyczy, słodkich napojów. 9. Ograniczaj spożycie słonych produktów, odstaw solniczkę. 10. Pij codziennie odpowiednią ilość wody.

Nie istnieją produkty „idealne”, dostarczające wszystkich składników odżywczych, potrzebnych naszemu organizmowi. Dlatego: dieta powinna być urozmaicona i każdego dnia należy spożywać produkty z każdego piętra piramidy.

Warzywa i owoce Skarbnica: antyoksydantów – witaminy C, witaminy E, beta-karotenu, flawonoidów, składników mineralnych – zwłaszcza potasu, błonnika pokarmowego. Warzywa do - każdego posiłku Owoce - codziennie

podstawa piramidy, fundament naszego menu, główne źródło energii dla pracy mięśni i funkcjonowania organizmu. Dobre źródło: białka, węglowodanów złożonych, witamin B 1 i B 6, magnezu, żelaza, cynku i błonnika pokarmowego. Dobry wybór: pieczywo ciemne, płatki owsiane i inne bez dodatku cukru, soli, kasza gryczana, jęczmienna, ryż brązowy, makaron pełnoziarnisty. Produkty zbożowe

Mleko i produkty mleczne Najważniejsze źródło wapnia, bardzo dobre źródło białka, wit. B 2 i wit. B 12 dobre źródło wit. A, B 1, cynku i magnezu Napoje fermentowane: kultury pożytecznych bakterii Dobry wybór – produkty chude, bez dodatku cukru, soli

Mięso i jego zamienniki Dobre źródło: białka, żelaza, cynku, wit. B 1 i wit. B 6, ryby morskie - jodu, a tłuste ryby - wit. D., tłuste ryby morskie – zdrowych kwasów tłuszczowych omega-3 Dobry wybór: mięso i wędliny - chude Ryby: tłuste ryby morskie 1 raz w tygodniu - danie z fasoli, grochu, soi lub soczewicy Przygotowanie mięsa – z małym dodatkiem tłuszczu Uwaga: chuda szynka zawiera – ~1% tłuszczu kiełbasa cienka zawiera – do 50% tłuszczu

Tłuszcze Tłuszcz jest najbardziej kalorycznym składnikiem pożywienia: 1 gram tłuszczu - to 9 kcal, 1 gram białka - to 4 kcal, 1 gram węglowodanów - to 4 kcal, Dobry wybór: tłuszcze roślinne zamiast zwierzęcych Jako tłuszcz dodany najlepiej: olej rzepakowy lub oliwa z oliwek, margaryny miękkie, Niewskazane są tłuszcze zwierzęce: smalec, słonina, boczek, masło

2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawność i prawidłową sylwetkę. Zasada 2 przypomina o potrzebie codziennej aktywności fizycznej ( zaleca się co najmniej 60 minut dziennie ), dlatego u podstawy piramidy znajduje się aktywność fizyczna. Codzienny ruch korzystnie wpływa na kondycję fizyczną i sprawność umysłową oraz prawidłową sylwetkę. Staraj się każdego dnia przebywać na świeżym powietrzu: spacer, jazda na rowerze, gra w piłkę, rolki, hulajnoga, deska, tenis itp. Witamina D tworzy się w skórze pod wpływem słońca!

Sól częściowo zastępujemy ziołami Zalecenie WHO ograniczenie spożycia soli < 5 g/dzień (1 łyżeczka) Sól

Pij codziennie odpowiednią ilość wody. - zaleca się picie wody, herbatek owocowych niesłodzonych, soków warzywnych i owocowo-warzywnych i w mniejszej ilości soków owocowych, ze względu na zawartość cukrów.

Wartość odżywcza mleka i produktów mlecznych (1) główne źródło wapnia, ważne źródło białka, ważne źródło witaminy B 2, ważne źródło witaminy B 12, źródło witaminy A, źródło witaminy B 1, źródło magnezu, źródło cynku, jogurt, kefir, maślanka źródło pożytecznych bakterii

Wartość odżywcza mleka i produktów mlecznych (2) - Mleko i produkty mleczne są źródłem najlepiej przyswajalnego wapnia w diecie. - Na dobrą biodostępność wapnia z tych produktów wpływa obecność laktozy (cukru mlecznego). Wapń jest wchłaniany w różnym stopniu, w różnym wieku. Najlepiej jest wchłaniany u dzieci i młodzieży.

Dlaczego wapń jest ważny w diecie dzieci i młodzieży? (1) zapobiega krzywicy wpływa na prawidłowy rozwój kości i zębów odpowiednie spożycie pozwala zbudować wysoką szczytową masę kostną, która formuje się u dzieci i młodzieży do około roku życia zmniejsza ryzyko osteoporozy w wieku dojrzałym im większa jest zbudowana szczytowa masa kostna, tym mniejsze ryzyko osteoporozy

Dlaczego wapń jest ważny w diecie dzieci i młodzieży? (2) jest konieczny do prawidłowej pracy serca, jest konieczny do prawidłowej pracy układu naczyniowego, ma znaczenie w obniżaniu ciśnienia tętniczego krwi.

Rola mleka i produktów mlecznych w budowie szczytowej masy kostnej (1) Jak mocne kości są i będą w przyszłości zależy w głównej mierze od ilości zawartego w nich wapnia. Tworzenie kości rozpoczyna się już w dzieciństwie, a najintensywniej wapń jest wbudowywany w kości w okresie młodości.

Rola mleka i produktów mlecznych w budowie szczytowej masy kostnej (2) W okresie pokwitania roczny przyrost tkanki kostnej wynosi około 7-8%. W tym czasie kumulowane jest w organizmie młodego człowieka około 40% masy kostnej. Do roku życia tworzy się tzw. „szczytowa masa kostna”.

Rola mleka i produktów mlecznych w budowie szczytowej masy kostnej (3) Im większą masę kostną organizm wytworzy, tym większe będą zapasy na dalsze lata i tym większa jest ochrona przed osteoporozą. Od około 30 roku życia rozpoczyna się stopniowy ubytek masy kostnej.

Normy na wapń na poziomie zalecanego spożycia (RDA), wg IŻŻ (1) Grupa płeć, wiek (lata) Norma RDA, mg wapnia/osobę/dobę Dzieci 4-6, Chłopcy Dziewczęta Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja, (red. nauk.) Jarosz M., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2012.

Spożycie wapnia w dietach młodzieży warszawskich szkół podstawowych jest zbyt niskie W badaniu IŻŻ stwierdzono, że: blisko połowa badanej młodzieży warszawskich szkół podstawowych spożywała w dietach mniej niż 600 mg wapnia na dzień. Fakt ten wynika z niedostatecznego spożycia mleka i produktów mlecznych. Chwojnowska Z., Charzewska J., Chabros E. i wsp: Zawartość wapnia i fosforu w dietach młodzieży warszawskich szkół podstawowych. Roczn. PZH, 2002, 53, 2, 157.

Zawartość wapnia w 100 g produktów mlecznych Mleko120 mg Jogurt naturalny120*-170 mg Jogurt owocowy130 mg Kefir * mg Maślanka110 mg Ser biały100 mg Ser żółty mg Kunachowicz H. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa * Dane podane na etykietach niektórych produktów

Zawartość wapnia w mleku o różnej zawartości tłuszczu, 100 g Mleko 0,5% tłuszczu121 mg Mleko 1,5% tłuszczu120 mg Mleko 2% tłuszczu120 mg Mleko 3,2% tłuszczu118 mg Mleko kozie, 4,1% tłuszczu 130 mg Mleko owcze, 7% tłuszczu 193 mg Kunachowicz H. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005.

Ile wapnia dostarczają określone ilości produktów mlecznych? (1) Mleko lub jogurt, 500 ml600 mg Ser biały, 50 g50 mg Ser żółty, 2 plasterki, 30 g240 mg W sumie890 mg Na podst.: Kunachowicz H. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005.

Ile wapnia dostarczają określone ilości produktów mlecznych? (2) Mleko lub jogurt, 750 ml900 mg Ser biały, 50 g50 mg Ser żółty, 2 plasterki, 30 g240 mg W sumie~1200 mg Na podst.: Kunachowicz H. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005.

Normy na witaminę B 2 na poziomie zalecanego spożycia (RDA), wg IŻŻ Grupa płeć, wiek (lata) Norma RDA, mg wit. B 2 /os/dobę Dzieci 7-90,9 Chłopcy ,0 1,3 Dziewczęta ,0 1,1 Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja, (red. nauk.) Jarosz M., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2012.

Ile witaminy B 2 dostarczają określone ilości produktów mlecznych? (1) ProduktWit. B 2 *, mg % normy dla dzieci lat (1 mg/d) ** Mleko lub jogurt 500 ml 0,8585% Ser biały, 50 g0,2222% Ser żółty, 2 plasterki, 30 g 0,1212% W sumie1,19119% *Na podst.: Kunachowicz H. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa ** Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja, (red. nauk.) Jarosz M., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2012.

Normy na witaminę B 12 na poziomie zalecanego spożycia (RDA), wg IŻŻ Grupa płeć, wiek (lata) Norma RDA, µg wit. B 12 /os/dobę Dzieci 7-91,8 Chłopcy ,8 2,4 Dziewczęta ,8 2,4 Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja, (red. nauk.) Jarosz M., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2012.

Ile witaminy B 12 dostarczają określone ilości produktów mlecznych? (1) ProduktWit. B 12 *, µg% normy dla dzieci lat (2,4 µg/d) ** Mleko lub jogurt, 500 ml 283% Ser biały, 50 g0,417% Ser żółty, 2 plasterki, 30 g 0,625% W sumie3125% *Na podst.: Kunachowicz H. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa ** Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja, (red. nauk.) Jarosz M., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2012.

Normy na witaminę A na poziomie zalecanego spożycia (RDA), wg IŻŻ Grupa płeć, wiek (lata) Norma RDA, µg wit. A* /os/dobę Dzieci Chłopcy Dziewczęta *µg równoważnika retinolu Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja, (red. nauk.) Jarosz M., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2012.

Ile witaminy A dostarczają określone ilości produktów mlecznych? ProduktWit. A*, µg % normy, dla chłopców lat (600 µg wit. A)** % normy, dla chłopców lat (900 µg wit. A)** Mleko 2% tł., 500 ml12521%14% Ser biały półtłusty, 50 g 203,3%2,2% Ser żółty, 2 plasterki, 30 g 8013,3%9% W sumie22538%25% *Na podst.: Kunachowicz H. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa ** Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja, (red. nauk.) Jarosz M., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2012.

Normy na witaminę D na poziomie wystarczającego spożycia (AI), wg IŻŻ Grupa płeć, wiek (lata) Norma AI, µg wit. D* /os/dobę Dzieci 7-95 Chłopcy Dziewczęta Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja, (red. nauk.) Jarosz M., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2012.

Ile witaminy D dostarczają określone ilości produktów mlecznych? ProduktWit. D, µg* % normy, dla wieku 7-15 lat (5 µg wit. D)** Mleko 2% tł., 500 ml 0,12% Ser biały półtłusty, 50 g 0,051% Ser żółty, 2 plasterki, 30 g 0,081,6% W sumie0,234,6% *Na podst.: Kunachowicz H. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa ** Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja, (red. nauk.) Jarosz M., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2012.

Ile witaminy D dostarczają określone ilości produktów mlecznych, gdy użyto część produktów wzbogaconych w wit. D? (1) ProduktWit. D, µg* % normy, dla wieku 7-15 lat (5 µg wit. D)** Mleczko wzbogacone w wit. D***, 500 ml 3,7575% Ser biały półtłusty, 50 g0,051% Ser żółty, 2 plasterki, 30 g0,081,6% W sumie3,8878% *Na podst.: Kunachowicz H. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa ** Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja, (red. nauk.) Jarosz M., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, ***informacja o wzbogaceniu w wit. D na etykiecie

Ile witaminy D dostarczają określone ilości produktów mlecznych, gdy użyto część produktów wzbogaconych w wit. D? (2) ProduktWit. D, µg* % normy, dla wieku lat (5 µg wit. D)** Mleczko wzbogacone w wit. D ***, 500 ml 3,7575% Serek wzbogacony w wit. D ***, 100 g0,7515% Ser żółty, 2 plasterki, 30 g0,081,6% W sumie4,5891% *Na podst.: Kunachowicz H. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa ** Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja, (red. nauk.) Jarosz M., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, ***informacja o wzbogaceniu w wit. D na etykiecie

Dlaczego korzystne są produkty mleczne i inne produkty wbogacane w witaminę D? Witamina D m.in. zwiększa przyswajalność wapnia, odpowiednia ilość tej witaminy jest niezbędna do dobrego wykorzystania wapnia przez organizm. Trudno jest pokryć zapotrzebowanie na witaminę D w naszej diecie, głównym jej źródłem są tłuste ryby morskie. Witamina D tworzy się także w skórze pod wpływem słońca. Spożywanie produktów mlecznych wzbogaconych w witaminę D pomaga pokryć zapotrzebowanie na tę witaminę.

Produkty mleczne wzbogacane np.: w wapń, witaminę D i inne witaminy, kwas dokozaheksaenowy - DHA (należący do kwasów tłuszczowych z grupy omega-3) Pomagają pokryć zapotrzebowanie organizmu na te składniki odżywcze.

Jakie produkty mleczne powinny być preferowane w zdrowej diecie? o małej zawartości tłuszczu, bez dodatku cukru lub z małym jego dodatkiem, bez dodatku soli,

Dlaczego chude mleko i chude produkty mleczne? NKT – nasycone kwasy tłuszczowe, zwiększają stężenie cholesterolu we krwi, w diecie 1500 kcal powinno być < 17 g NKT/dzień 500 ml mleka 0,5% tł. zawiera 1,6 g NKT 500 ml mleka 2% tł. zawiera 6 g NKT Różnica 4,4 g NKT 500 ml mleka 3,2 % tł. zawiera 9,6 g NKT Różnica 8 g NKT 100 g sera białego chudego zawiera 0,3 g NKT 100 g sera białego półtłustego zawiera 2,8 g NKT 100 g sera białego tłustego zawiera 6 g NKT 30 g sera żółtego zawiera 4 g NKT 30 g sera pleśniowego zawiera 5,4 g NKT

Druga część konferencji 2/ pytania, dyskusja, wymiana doświadczeń, sugestie, pomysły, jak zwiększyć spożycie mleka i produktów mlecznych przez dzieci i młodzież.

Motywowanie dzieci i młodzieży do spożywania produktów mlecznych: są zdrowe, i modne (cool), i smaczne,

Ile kalorii można „zyskać” jedząc deser przygotowany samodzielnie z jogurtu w porównaniu ze słodyczami? ProduktyWartość energetyczna Jogurt naturalny 2% tł., 100 g60 kcal Plus maliny lub truskawki lub jagody, 3 łyżki, 50 g 20 kcal W sumie:80 kcal Chipsy, 100 g550 kcal Czekolada, 100 g550 kcal Wafelki, 100 g500 kcal Batoniki czekoladowe, 100 g kcal Herbatniki, 100 g440 kcal Pączki, 100 g400 kcal

Ćwiczenia dla dzieci i młodzieży: Ile kalorii można „zyskać” wybierając chude i niesłodzone jogurty? Sprawdźcie na etykietach, ile kalorii zawierają a/ jogurty naturalne o zawartości tłuszczu: 0; 0,5%; 1%; 1,5%; 2%; 3%; 7,5% i inne kremowe, b/ jogurty z dodatkiem cukru i bez dodatku cukru

Każdy uczeń zgłasza swoje propozycje, fantazja mile widziana Jak można wykorzystać produkty mleczne, propozycje potraw: cocktaile, budynie, do polania owoców zamiast śmietany, desery twarożkowe – z owocami, z galaretką, typu pascha, do zupy zamiast śmietany, do surówek, sałatek itp.

Zorganizowanie w klasie konkursów dla uczniów, np.: -na smaczne i zdrowe przepisy z jogurtem, kefirem i twarożkiem, -jak uczniowie proponują zwiększyć spożycie mleka i produktów mlecznych w rodzinie?

Zorganizowanie w klasie dyskusji na temat: Przyjęcie urodzinowe z deserami mlecznymi zamiast słodyczy

Zorganizowanie w klasie dyskusji na tematy: Dlaczego w szkole warto pić jogurt, kefir itp.? Jakie zmiany w diecie proponują uczniowie wprowadzić w swoich domach, żeby zwiększyć spożycie mleka i produktów mlecznych