Wpływ sektora szkolnictwa wyższego na Produkt Krajowy Brutto

Prezentacja na temat: "Wpływ sektora szkolnictwa wyższego na Produkt Krajowy Brutto"— Zapis prezentacji:

1 Wpływ sektora szkolnictwa wyższego na Produkt Krajowy Brutto
Centrum Badań nad szkolnictwem Wyższym Uniwersytet Jagielloński Wpływ sektora szkolnictwa wyższego na Produkt Krajowy Brutto Materiał konferencyjny przygotowany przez: Justynę M. Bugaj Aleksandrę Fedaczyńską Radosława Rybkowskiego Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach pomocy technicznej Programu Infrastruktura i Środowisko.

2 Agenda: Wprowadzenie Funkcjonowanie szkolnictwa wyższego (perspektywa polska i międzynarodowa) Korzyści z wyższego wykształcenia (premia prywatna i premia publiczna) Wpływ szkolnictwa wyższego na PKB Prognozy

3 Wprowadzenie Założenia i pytania badawcze Metody badawcze
Źródła danych Wpływ sektora szkolnictwa wyższego na PKB dokonuje się dwojako: przez działanie uczelni jako instytucji świadczących usługi edukacyjno-badawcze; przez oddziaływanie absolwentów i ich późniejszą aktywność zawodową i społeczną.

4 Funkcjonowanie szkolnictwa wyższego perspektywa polska
Liczba uczelni 2004 2005 2006 2007 2008 szkoły wyższe ogółem 420 438 441 448 449 Uniwersytety 17 18 uczelnie techniczne 22 24 uczelnie rolnicze 9 8 uczelnie ekonomiczne 93 95 83 uczelnie pedagogiczne 16 wyższe szkoły morskie 2 uczelnie medyczne akademie wych. fizycznego 6 uczelnie artystyczne 21 uczelnie teologiczne 14 13 15 pozostałe uczelnie o profilu uniwersyteckim 28 31 36 40 wyższe szkoły zawodowe 181 195 193 198 205 w listopadzie 2011 na rynku szkolnictwa wyższego w Polsce funkcjonowało 460 uczelni, w tym 132 publiczne

5 Funkcjonowanie szkolnictwa wyższego perspektywa polska
Liczba studentów W podziale województwa Liczba studentów ogółem: w 2004 r.: w 2010 r.:

6 Funkcjonowanie szkolnictwa wyższego perspektywa polska
rok wydatki w mln zł udział wydatków publicznych w PKB (w %) budżetu państwa budżetu samorządu teryt. 2004 8822,3 31,9 0,96 2005 9675,5 76,8 0,99 2006 9888,7 122,0 0,94 2007 10701,4 143,5 0,93 2008 11091,0 100,0 0,88 2009 11654,5 197,0 2010 11722,4 70,2 0,71 W latach 2004 – 2010 można zaobserwować stały wzrost udziału wydatków publicznych w PKB. Widoczne są również zmiany finansowania z budżetu państwa (in plus) i z budżetu samorządów terytorialnych (w 2010 r. znacznie in minus).

7 Funkcjonowanie szkolnictwa wyższego perspektywa międzynarodowa kraje regionu Morza Bałtyckiego
Udział wydatków na szkolnictwo wyższe w PKB (w %) Polska nie wyróżnia się na tle pozostałych krajów regionu Morza Bałtyckiego. W Niemczech nakłady na szkolnictwo wyższe jako proporcja PKB są niższe niż w Polsce. 2006 2008 2010 2011 Dania 1,8 1,7 Estonia b.d. 1,3 Finlandia 1,6 Niemcy 1,1 1,2 Polska 1,5 Szwecja

8 Funkcjonowanie szkolnictwa wyższego perspektywa międzynarodowa
Wydatki na instytucje szkolnictwa wyższego w przeliczeniu na jednego studenta (jako procent PKB na głowę mieszkańca) PKB Niemiec, także w przeliczeniu na jednego mieszkańca, jest zdecydowanie wyższy niż w Polsce, dlatego też realne nakłady są zdecydowanie wyższe niż w naszym kraju. 2006 2008 2010 2011 B+R* bez B+R Dania 46 33 44 m. 45 Estonia b.d. 27 Finlandia 43 26 40 25 38 23 41 Niemcy 42 Polska 34 36 28 Szwecja 54 49 50 51

9 Funkcjonowanie szkolnictwa wyższego perspektywa międzynarodowa
wykształcenie 1997 2000 2002 2004 2006 2008 2009 Dania mniej niż średnie b.d. 6,9 6,4 8,2 5,5 3,5 7,3 średnie 3,9 3,7 4,8 2,7 2,2 5,0 wyższe 3,0 4,4 3,2 2,3 Estonia 19,0 15,4 11,7 9,7 24,1 10,5 9,5 5,7 5,2 14,8 5,8 2,8 6,3 Finlandia 15,6 12,1 12,2 11,3 10,1 8,1 9,8 11,9 8,9 8,8 7,9 7,0 5,4 7,7 6,5 4,7 4,5 3,3 4,0 Niemcy 16,7 13,7 15,3 20,4 19,9 16,5 7,8 9,0 11,2 9,9 7,2 7,5 5,6 3,4 Polska 13,8 20,6 25,2 27,8 21,5 11,5 13,9 17,8 17,4 16,6 2,1 4,3 6,2 3,1 3,6 Szwecja 8,0 7,1 10,0 9,4 5,3 4,6 5,1 4,1 4,2 W Polsce, podobnie , jak i w innych krajach regionu Morza Bałtyckiego istnieje wyraźna korelacja pomiędzy poziomem wykształcenia a zagrożeniem bezrobociem.

10 Funkcjonowanie szkolnictwa wyższego perspektywa międzynarodowa
Względna wysokość zarobków pozostaje na w miarę stabilnym poziomie. Poza Polską – największe zmiany można zaobserwować w Niemczech. Natomiast w Danii, Finlandii i Szwecji pozostają niemal niezmienione od ponad 10 lat. wykształcenie 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2009 Dania mniej niż średnie 86 b.d. 88 82 83 81 wyższe 124 126 125 127 Estonia 91 129 137 Finlandia 96 95 94 93 148 153 150 149 147 Niemcy 78 75 77 90 87 130 143 164 167 157 Polska 84 156 172 179 173 Szwecja 89 85

11 Korzyści z wyższego wykształcenia
Inwestowanie w wykształcenie wyższe społeczeństwa przynosi korzyści w czterech wymiarach finansowym publicznym (ze względu na premię publiczną), niefinansowym publicznym, finansowym prywatnym (ze względu na premię prywatną), niefinansowym prywatnym.

12 Korzyści z wyższego wykształcenia stopa korzyści prywatnej
Przyjęta metoda obliczania korzyści prywatnej 1 2 3 4 wykształcenie wyższe ogółem, średnie opłaty w uczelniach prywatnych -2,40 3,24 2,40 3,64 wykształcenie wyższe ogółem, bez opłat (studia stacjonarne, uczelnia publiczna) 0,91 3,91 3,28 4,23 wykształcenie wyższe ogółem, bez opłat (studia stacjonarne, uczelnia publiczna), stypendium w wysokości 200 zł miesięcznie 1,22 4,01 3,41 4,32 wykształcenie wyższe ogółem, bez opłat (studia stacjonarne, uczelnia publiczna), stypendium w wysokości zł miesięcznie, jak przy kierunkach zamawianych 3,50 5,05 4,65 5,26 dla porównania – wykształcenie wyższe ogółem, opłata w wysokości przeciętnych kosztów studiów na jednego studenta - 2,79 1,75 3,26 wykształcenie wyższe medyczne, bez opłat za studia (studia stacjonarne) 2,66 1,56 3,15 wyższe wykształcenie techniczne, bez opłat za studia (studia stacjonarne) 2,80 4,67 4,21 4,91 wyższe wykształcenie techniczne, bez opłat za studia (studia stacjonarne), stypendium w wysokości 200 zł miesięcznie 2,99 4,77 4,33 5,00 wyższe wykształcenie techniczne, bez opłat za studia (studia stacjonarne), stypendium w wysokości zł miesięcznie, jak przy kierunkach zamawianych 4,66 5,76 5,46 5,92 dla porównania - wykształcenie wyższe techniczne, opłata w wysokości przeciętnych kosztów studiów na jednego studenta -1,32 3,39 2,60 3,77

13 Korzyści z wyższego wykształcenia stopa korzyści prywatnej
Ogromną rolę w zwiększaniu prywatnej stopy zwrotu z inwestycji (niezależnie od przyjętej metody obliczenia) ma udzielenie finansowej pomocy w czasie studiów. Przyczynia się do tego przede wszystkim zmniejszenie kosztów ponoszonych przez studenta. Przy premii płacowej pozostającej bez zmian, ogólna suma kosztów studiów jest mniejsza i w ten sposób powiększa się rentowność prywatnej inwestycji w zdobycie wyższego wykształcenia. Tak więc tworzone przy pomocy wsparcia Funduszy Strukturalnych kierunki zamawiane, w których studenci mogą liczyć na stypendium nawet w wysokości złotych miesięcznie, stają się niezwykle opłacalne z punktu widzenia absolwenta.

14 Korzyści z wyższego wykształcenia premia prywatna
Do najczęściej wymienianych prywatnych korzyści pozafinansowych płynących z wykształcenia wyższego zalicza się dbałość o lepsze warunki pracy, o zdrowie indywidualne i rodziny, rozsądniejsze wydawanie środków na konsumpcję.

15 Korzyści z wyższego wykształcenia premia publiczna
Do niematerialnych zysków publicznych zalicza się: umacnianie demokracji i praw obywatelskich; polityczną stabilność, wynikającą ze sprawnie działającej demokracji; niższy poziom przestępczości oraz niższe straty generowane przez przestępczość (należy jednak uwzględniać wysokie straty w przypadku oszustw finansowych, najczęściej popełnianych przez osoby z wyższym wykształceniem); zmniejszenie nierówności społecznych poprzez szerszy dostęp do wykształcenia; stymulowanie dalszego postępu naukowo-technicznego oraz rozpowszechnianie użycia nowoczesnych technologii.

16 Korzyści z wyższego wykształcenia stopa korzyści publicznej
Przyjęta metoda obliczania korzyści publicznej 1. 2. 3. 4. wykształcenie wyższe ogółem, przeciętnych kosztów studiów na jednego studenta - 5,35 4,14 5,88 wykształcenie wyższe ogółem, przeciętnych kosztów studiów na jednego studenta, stypendium w wysokości 200 zł miesięcznie 5,32 4,05 5,86 wykształcenie wyższe medyczne, przeciętny koszt kształcenia w uczelniach medycznych 4,42 0,39 5,44 wykształcenie wyższe techniczne, przeciętny koszt kształcenia w uczelniach technicznych -0,69 6,17 5,26 6,60 wykształcenie wyższe techniczne, przeciętny koszt kształcenia w uczelniach technicznych, stypendium w wysokości 200 zł miesięcznie -1,95 6,15 5,21 6,59 wykształcenie wyższe techniczne, przeciętny koszt kształcenia w uczelniach technicznych, stypendium w wysokości zł miesięcznie, jak przy kierunkach zamawianych 5,92 4,64 6,47

17 Wpływ szkolnictwa wyższego na PKB
Wsparcie ze strony Programów Strukturalnych UE w 9,5% przyczyniło się do wytworzenia publicznej korzyści. A stąd płynie kolejny wniosek, że nakłady UE na szkolnictwo wyższe przyczyniły się do wytworzenia PKB w Polsce pomiędzy 0,4 a 0,5 procent. udział korzyści publicznej (rozumianej jako wartość dodana wynagrodzenia za pracę osób z wyższym wykształceniem) waha się pomiędzy 4,07% a 5,36% 2004 2006 2008 2010 korzyść publiczna w PLN (w ujęciu rocznym) PKB Polski (w PLN) udział procentowy korzyści publicznej 4,33 4,07 4,84 5,36 nakłady na szkolnictwo wyższe jako procent PKB 1,5 1,6 1,3

18 Prognozy Porównanie prognoz demograficznych dla Polski

19 Prognozy prognoza demograficzna ludności w Polsce

20 Prognoza przyrostu liczby ludności w grupach wiekowych 19 24 lata oraz 18-44 lata

21 Prognoza wartości premii prywatnej i korzyści publicznej
Rok 2010 2015 2022 miesięczne wynagrodzenie osób z wykształceniem wyższym (w zł) 4662,5 5546,3 6783,6 miesięczne wynagrodzenie osób bez wykształcenia wyższego (w zł) 2558,9 3066,7 3777,7 miesięczne wynagrodzenie osób z wykształceniem średnim (w zł) 2791,9 3276,9 3955,9 miesięczne uśr. wyn. Wyższe (w zł) 4430,5 5284 6478,9 miesięczne uśr. wyn. Niewyższe (w zł) 2175,2 2722,2 3488 referencyjna stopa inwestycyjna 0,04 liczba bezrobotnych 205000 250800 314920 liczba osób pracujących z wykształceniem wyższym średnie koszty kształcenia na studenta (w zł) 13321 14781 20625 liczba studentów ogółem roczne koszty kształcenia ogółem (w zł) ,00 ,00 ,00 korzyść prywatna metoda 1. (roczna stopa zwrotu) 0,91 0,60 0,23 korzyść prywatna metoda 2. (roczna stopa zwrotu) 3,91 3,81 3,71 korzyść prywatna metoda 3. (roczna stopa zwrotu) 3,28 3,16 3,03 korzyść prywatna metoda 4. (roczna stopa zwrotu) 4,23 4,14 4,05 korzyść publiczna metoda 1. (roczna stopa zwrotu) - korzyść publiczna metoda 2. (roczna stopa zwrotu) 4,56 5,49 6,65 korzyść publiczna metoda 3. (roczna stopa zwrotu) 3,30 4,28 5,34 korzyść publiczna metoda 4. (roczna stopa zwrotu) 5,10 6,02 7,22

22 Podsumowanie (1) Oprócz obopólnych korzyści finansowych, zarówno jednostki, jak i całe społeczeństwo odnoszą korzyści niefinansowe z wykształcenia wyższego. Podnoszą one poziom życia, a także kapitał społeczny społeczeństwa. Obopólne korzyści dotyczą następujących obszarów: zdrowie; rozwój intelektualny dzieci; świadome rodzicielstwo; racjonalność podejmowanych decyzji; zaangażowanie społeczne i obywatelskie.

23 Podsumowanie (2) Szczególnie przez najbliższe 15 lat inwestowanie w szkolnictwo wyższe będzie przynosić największe publiczne zyski. Po upływie tego czasu, ze względu na zmiany demograficzne zachodzące, Polska zbliży się do optymalnego udziału osób z wyższym wykształceniem w grupie pracujących, a który będzie odpowiadał poziomowi skolaryzacji w tradycyjnej grupie wiekowej studentów (19-24). Wówczas, ze względu na liczbę absolwentów pozostających na rynku pracy, koszty transferów społecznych wyrównają się. To z kolei doprowadzi do sytuacji, kiedy prywatna stopa zwrotu z inwestycji w wyższe wykształcenie zrówna się ze stopą publiczną.

24 Podsumowanie (3) Należy podkreślić, że przypuszczalne odkrycia naukowe i wynalazki technologiczne sprawią, że publiczne inwestowanie w szkolnictwo wyższe będzie nadal koniecznością, by nie zmniejszyła się liczba absolwentów odpowiednio przygotowanych do pracy przy wykorzystaniu najnowocześniejszych technologii

25 Podsumowanie (4) Posiadanie wyższego wykształcenia przekłada się na wyższe zarobki w życiu zawodowym. Dzięki temu także w przyszłości inwestowanie w szkolnictwo wyższe będzie opłacalne tak ze względu na prywatne, jak i publiczne korzyści. Polityka publiczna w tym zakresie wymaga z jednej strony ostrożności, a z drugiej strony odważnego wizjonerstwa wykraczającego poza perspektywę najbliższych lat, ponieważ zyski realizowane są w całym okresie aktywności zawodowej pracowników.

26 Bibliografia Sen Amartya, Castells Manuel, Społeczeństwo sieci, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007 Barnett Ronald, Being a University, New York: Routledge 2010. Barnett Ronald, Reshaping the University: New Relationships between Research, Scholarship and Teaching, London: Open University Press 2005. Baum Sandy, Payea Kathleen, The Benefits of Higher Education for Individuals and Society, College Board, 2005. Bowen Howard R., The Finance of Higher Education, Carnegie Commission on Higher Education, Berkeley 1968. Bowen Howard R., Investment in Learning. The Individual and Social Value of American Higher Education, Jossey-Bass, San Francisco 1977. Bowen Howard R., Servelle Paul, Who Benefits from Higher Education—and Who Should Pay?, American Association for Higher Education, ERIC Clearinghouse on Higher Education, Washington 1972. Braczyk Hans-Joachim, Cooke Philip N., Heidenreich Martin, Regional Innovation Systems. The role of governance in a globalized world, London: UCL Press, 2004. Breschi Stefano, Malerba Franco, Clusters, networks, and innovation, Oxford: Oxford University Press 2005. Cunningham Alisa, The Broader Societal Benefits of Higher Education, SolotionForFuture.ogr [Dok. Elektr.], Czapiński Janusz, Polska – państwo bez społeczeństwa, Nauka 1/2006, [Dok. Elektr.], De Walque Damien, Education, Information, and Smoking Decisions Evidence from Smoking Histories, , Washington: World Bank 2004. Długoterminowa Strategia Rozwoju Kraju – Polska Trzecia Fala Nowoczesności. i  [dok elektr ] Education at a Glance. OECD Indicators, wydawnictwo seryjne, Paris: OECD ( ). Florida Richard, Narodziny klasy kreatywnej, Warszawa: Wyd. Narodowe Centrum Kultury 2010. Fujita Masahisa, Krugman Paul, Venables Anthony, Spatial Economy: Cities, Regions and International Trade, Cambridge and London: MIT Press 1999. GUS, Szkoły wyższe i ich finanse w 2004 ( ). Higher Education to 2013, vol. 1 Demography, Paris: OECD 2008 Hill K., Hoffman D., Rex T.R., The Value of Higher Education: Individual and Societal Benefits, Tempe: W.P. Carey 2005 Ile zarobisz po studiach? Wynagrodzenia absolwentów w 2011 roku. Sedlak & Sedlak wynagrodzenia.pl, dn Kwiek Marek, Finansowanie szkolnictwa wyższego w Polsce a transformacje finansowania publicznego szkolnictwa w Europie, cpp.amu.edu.pl [Dok. Elektr ]. Leslie Larry L., Brinkman Paul T., The Economic Value of Higher Education, Phoenix: Oryx Press 1993. Lewandowski Piotr, Mućk Jakub, Skrok Łukasz, Znaczenie gospodarcze sektora kultury, wstęp do analizy problemu, Warszawa: Instytut Badań Strukturalnych 2010.

27 Bibliografia McMahon Walter W., Higher Learning, Greater Good, Baltimore: The Johns Hopkins University Press 2009. McMahon Walter W., The Social and External Benefits of Education, [w:] G. Johnes, J. Jones (red.), International Handbook on the Economics of Education, Northampton: Edward Elgar Publishing, Inc Ogólnopolske Badanie Wynagrodzeń (OBW) 2011, Sedlak&Sedlak, www. Polskie szkolnictwo wyższe: Stan, uwarunkowania i perspektywy, Warszawa 2009 Porter Michael E., The Competitive Advantage of Nations, New York: Free Press 1998. Prognoza ludności 2003 – 2030, GUS, [Dok. Elektr.], [ ]. Prognoza makroekonomiczna dla Polski 2005 – 2020, Warszawa: Ministerstwo Finansów .2004 Rocznik statystyczny RP 2004 (2005 – 2011), GUS, Warszawa Rybkowski Radosław, Upadek stopni – stopnie upadku. Problemy amerykańskiego szkolnictwa wyższego, Kraków: Wydawnictwo WAM 2011. Sierocińska Katarzyna, Kapitał społeczny, definiowanie, pomiar i typy, Studia Ekonomiczne, Nr 1 (LXVIII) 2011. Society At a Glance 2011, Paris: OECD 2012. St. George Elizabeth, Positioning Higher Education for the Knowledge Based Economy, „Higher Education”, vol. 52, nr 4 (grudzień 2006). Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego [ ]. Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce do roku 2010, dok elektr [ ] Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce do 2020 roku – drugi wariant, Ernst & Young, Warszawa 2010; [ ] Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego: Projekt środowiskowy, Warszawa 2009; Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego, Warszawa: E&Y, Luty 2010. Strawiński P., Czy w Polsce opłaca się studiować? Wyniki modelu inwestycji w wyższe wykształcenie. Uniwersytet Warszawski, [dok elektr ] Strategia Rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce do roku 2010, [ ]. Założenia do nowelizacji ustawy – Prawo o Szkolnictwie Wyższym oraz ustawy o stopniach i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki [dok elektr ]