Główne ujęcia osobowości w koncepcjach psychologii Zbigniew Nęcki – 2014 Klasyka, psychoanaliza, behawioryzm, teoria poznawcza, agresja i altruizm, role.

Prezentacja na temat: "Główne ujęcia osobowości w koncepcjach psychologii Zbigniew Nęcki – 2014 Klasyka, psychoanaliza, behawioryzm, teoria poznawcza, agresja i altruizm, role."— Zapis prezentacji:

1 Główne ujęcia osobowości w koncepcjach psychologii Zbigniew Nęcki – 2014
Klasyka, psychoanaliza, behawioryzm, teoria poznawcza, agresja i altruizm, role społeczne, teoria pola,

2 ( ten typ myślenia dominował w latach 30 –tch XX wieku)
Koncepcje pierwotne: Hipokrates (460 – 377 r. pne) - czarna żółć (melancholik) - żółć (choleryk) - śluz (flegmatyk - krew (sangwinik) Teorie konstytucjonalne (ciało – dusza): Kretschmer ; pyknik – okrągły, towarzyski, wesoły 2. astenik (leptosomik) – szczupły, wątły introwertyk 3. atletyk – silny sprawny, spokojny. 4. dysplastyk – kombinacja wcześniejszych typów ( ten typ myślenia dominował w latach 30 –tch XX wieku) Sheldon – endomorfik (zmysłowiec) , mezomorfik (sportowiec), ektomirfik (myśliciel)

3 wykład z psychoanalizy
Zbigniew Nęcki wykład z psychoanalizy (Zygmunt Freud 6 V 1856 – 23 IX 1939)

4 Psychoanaliza (obraz wnuka Freuda, Lucjana z 1995 roku, sprzedany za 17 mln funtów)
Człowiek w sieci popędów i nieświadomych sił (natury) Faza oralna 0 – 2 lata usta Ssanie, jedzenie Zależność, bierność, zachłanność, zawiść Faza analna 2 – 3 lata odbyt Wydalanie. Trening czystości Oszczędzanie, upór, porywczość, destrukcja Falliczna 4 – 5 lat Narządy płciowe Zabawa własną erotyką Spontaniczność, zuchwałość, agresywność, Ukryta 6 do dojrzewania Całe ciało Brak specyfiki --- Genitalna Narządy seksualne Dążenie do kontaktu partnerskiego z osobą płci przeciwnej Dojrzała aktywność skierowana na produktywność i wychowanie dzieci Tab. 1. Stadia rozwoju psychoseksualnego

5 Zasada funkcjonowania Sposób działania
Fragment osobowości Zasada funkcjonowania Sposób działania Id – popędy, energia, biologiczne siły życia Przyjemność, zaspokojenie Energia do spontanicznego działania, życzenia i marzenia, sny Ego – działanie w realności, Zasada racjonalności Badanie świata, interpretacja doświadczenia, realne plany Superego moralność i wzory rodzicielskie Zasada powinności Sumienie i moralne oceny oraz ideał samego siebie Tab. 2. Struktura osobowości w psychoanalizie

6 Problemy specjalne: Nieświadomość – potężny zestaw instynktów „zwierzęcych” Marzenia senne - wszystko to seks i genitalia (wypukłe i wklęsłe) Kompleks Edypa – lęk przed ojcem jako „kastrującym” rywalem Pochodzenie kultury – blokowanie egoizmu na korzyść altruizmu = niewola Dynamika rodziny – nienawiść do kochanej wcześniej idealnej matki/ojca, którzy okazują się rozczarowaniem. Grupa – identyfikacja z symbolem fallicznym, silnym mężczyzną

7 „obłudne” uzasadnianie swych porażek lub sukcesów innych osób
nazwa określenie przykład Racjonalizacja „obłudne” uzasadnianie swych porażek lub sukcesów innych osób Zadowolenie z braku biletów do kina „Mam czas” Regresja Cofnięcie się w rozwoju do wcześniejszych faz, „pod napięciem” Niszczenie w złości sprzętu sprawiającego kłopot, Projekcja Rzutowanie własnego stanu emocji na drugą osobę Przypisanie złego nastroju partnerowi, gdy się jest „złym” Wyparcie Wycofanie ze świadomości myśli i wspomnień, które budzą lęk Zapominanie o wizycie umówionej u dentysty Zaprzeczanie Negowanie istnienia zagrożenia „palenie nie jest szkodliwe” Reakcja upozorowana Wyrażanie i wmawianie sobie uczuć przeciwnych do prawdziwie odczutych Przesadne chwalenie sukcesu kolegi, drastycznie dokładne badanie „grzechu” innych sublimacja „Oczyszczenie” motywów seksualnych przez uwznioślenie Erotyczne malarstwo w zastępstwie seksu. Chirurg – sadysta. anulowanie „odczynianie” zła przez rytualne czynności Obsesyjne mycie rąk jako zmazanie winy (Makbet) Tab. 3 Mechanizmy obronne

8 Socjalizacja Od egoizmu do altruizmu - brutalna wieloletnia kontrola poprzez nakładanie ograniczeń dla modyfikacji egoistycznego dziecka w szanującego prawa innych członka społeczności. Celem jest uformowanie silnego superego. niepowodzenie w socjalizacji to słabość ego (brak satysfakcji w ramach stałych kontaktów z innymi) lub słabość superego gdy nie następuje identyfikacja z wzorami społecznymi (przestępczość, aspołeczność) Funkcja Superego – analogicznie jak rodzicielskie funkcje: polecenia, korekty intencji, ocenianie, sądzenie, karanie poprzez poczucie winy, wyrzuty sumienia.

9 Struktura rodziny W istniejący wcześniej układ małżeński wkracza dziecko – początkowa absolutna miłość do matki podlega frustracji – matka nie tylko kocha ale i karci, wymaga i zdradza dziecko z mężem (ojcem) ! Miłość zmienia się w nienawiść : to pierwowzór wszelkiej miłości i zawartej tam ambiwalencji . Miłość i nienawiść przeplatają się blisko, obojętność jest daleka. Pojawia się lęk przed kastracją – przez ojca . Kastracja ma być karą za pożądanie matki – rozwija się kompleks Edypa. U dziewcząt poczucie kastracji wynika z odkrycia braku penisa. Osłabienie tego poczucia niższości może nastąpić po urodzeniu syna !

10 Psychologia grup Grupa to związek oparty na libidinarnej więzi z liderem i między członkami grupy. Podstawa to identyfikacja członków oparta na energii id , głębokiej i niekontrolowanej świadomie tożsamości z symbolem reprezentowanym przez lidera. Radość z udziału zależy od uzyskiwanych gratyfikacji emocjonalnych.

11 Pochodzenie i natura kultury
Pierwszy kontrakt społeczny to tabu kazirodztwa (zasada egzogamii) czyli zakaz nawiązywania kontaktów seksualnych z partnerami z własnej rodziny. Wyniknęło ono z dramatycznych konsekwencji walk o przewagę w okresie po śmierci ojca. Wcześniej, podobnie jak w hordach zwierzęcych, nad grupą panował najsilniejszy samiec, bezwzględnie eliminujący słabsze samce i utrzymujący wyłączne prawo do współżycia z wszystkimi samicami.

12 Funkcja kultury to: ochrona przed przyrodą ochrona przed innymi ludźmi
ograniczenie wolności indywidualnej to koszt bezpieczeństwa ograniczenie pierwszej zasady przyjemności (bo licz się z innymi! ) Kultura to wielki zbiór zakazów: elementarnych (fizjologia) i wyższych (równość)

13 regresja do pierwotnych form życia ( ucieczka do lasów)
Efektem jest obrona przed wymaganiami kultury w formie buntu (id walczy z superego) =(biologia kontra społeczność) : regresja do pierwotnych form życia ( ucieczka do lasów) nowe systemy religijne (ucieczka w kosmos) przestępczość i antyspołeczność choroby psychiczne, nerwice i depresje Wniosek - kultura walcząc z naturalnymi siłami biologii skazuje człowieka na cierpienie a ludzkość na zagładę !

14 Następcy: Alfred Adler - psychologia niższości i dążenia do mocy
Karol Jung - nieświadomość kolektywna (archetypy) i indywidualna (anima i animus), stereotypy i pragnienia zbiorowe, kultura przekazem emocjonalnym ! Erich Fromm - ucieczka od wolności ku zależności (faszyzm) Karen Horney – emocje wynikające z urodzenia dają orientację : ku – od – przeciwko ludziom

15 Behawioryzm Behawioryzm
Zachowanie jest wypadkową nagród i kar (kosztów) związanych z daną reakcją na określony bodziec. Stopień związku między bodźcem i reakcją zależy od siły i przebiegu procesów warunkowania, wzmocnienia (treningu). Zachowania złożone, takie jak kontakty międzyludzkie są złożony łańcuch prostszych skojarzeń „S - R” (stimulus - response). Cztery główne wątki… Zbigniew Nęcki

16 I. Koncepcja naśladowania
Neal Miller i John Dollard (1941 „Social learning and imitation”, New Haven) Naśladowanie jest zachowaniem wyuczonym dzięki temu, że prowadzi do otrzymywania wzmocnień pozytywnych, nagród. Jesteśmy nagradzani za konformistyczne naśladowanie swych bliskich i dalszych bliźnich.

17 II. Teoria uczenia społecznego
II. Teoria uczenia społecznego A.Bandura i R. Walster (1963, Social learning and personality development, Holt, Reinhart and Winston, New York) przyjmują, iż podstawą formowania się zachowań społecznych jest obserwacja zachowań „wzorców” czyli innych osób, a zwłaszcza osób z autorytetem. Zawierają one „skrypt” postępowania, przepis na właściwe działania (np. reakcją na frustrację jest agresja).

18 III. Zasada wzmocnienia i społeczeństwo utopijne
B. Skinner (Walden Two, New York, Macmillan, 1948) proponuje społeczeństwo oparte na zasadzie konsekwentnego warunkowania. Podobnie jak w jego badaniach nad zachowaniami gołębi tak i w społeczeństwie ludzi musi być czytelny związek między zachowaniami a konsekwencjami tych zachowań.

19 IV. Teorie wymiany społecznej
John Thibaut i Harold Kelley (1959, The social psychology of groups, 1959, New York: Wiley) proponują koncepcję „bilansu interakcji” opartą o pojęcie wymiany zawierającej nagrody i koszty ich uzyskania. Zadowolenie = duże nagrody przy minimalnych kosztach. Im większe nagrody przy stałych kosztach lub / i im mniejsze koszty przy stałych nagrodach tym korzystniejszy bilans interakcji. U.Foa & E.Foa (1980, Resources Theory: Interpersonal Behaviour as Exchange, w: Social Exchange, red.: Gerger, Greenberg & Willis, New York) Typologia wymienianych w interakcji zasobów : pieniądze dobra materialne - usługi - informacje - status emocje

20 Teoria J.Thibaut’a i H.Kelley’a (1959) Wszystkie relacje społeczne sprowadzalne są do procesów zachodzących w diadach. Ilość diad w grupie to : x (n-1) : 2 np. w grupie 10 osób jest (10) x (10 - 1) : 2 diad. Czyli ile? Interakcja zachodzi wtedy, gdy dwie osoby emitują wzajemnie zachowania powodujące powstawanie korzyści lub strat. Czyli gdy wzajemnie wpływają na swój stan, oddziałują na siebie. Może to być mikro działanie (mina) lub makro działanie (np. zwolnienie z pracy).

21 Bilans interakcji obniża produkcja kosztów: napięcie, straty, niezgoda
Istota interakcji to produkowanie nagród takich jak: poprawa samopoczucia, przydatne wiadomości, korzyści materialne, zdrowie fizyczne. Także powodowanie redukcji kosztów jest nagradzające: zrównoważenie, tolerancja, opanowanie, ustępliwość, życzliwość etc. Nagroda to uzyskiwanie przyjemności, satysfakcji i zaspokojenia potrzeb. Czy można zastosować uniwersalną skalę pomiaru nagród? (Utyl – przyjemnie jest znaleźć sto złotych , niczyich) Koszt to wszelkie czynniki, które hamują wykonanie sekwencji behawioralnej (czyli utrudniają osiągnięcie celu). Koszt wzrasta, gdy zachowanie innej osoby powoduje powstawanie trudności i wysiłku (fizycznego, psychicznego, ekonomicznego) dla osiągnięcia celu. Także, gdy zachowanie innej osoby wywołuje lęk, konflikt lub trudność w podejmowaniu decyzji. Bilans interakcji obniża produkcja kosztów: napięcie, straty, niezgoda wartości, patologia etc.

22 Interakcje należy analizować w formie „sekwencji behawioralnych” czyli serii przewidywalnych zachowań, ukierunkowanych na osiągnięcie końcowego celu. Przejście od jednej sekwencji do drugiej - spadek przewidywalności . Repertuar behawioralny w diadzie zależy od wszystkich możliwych sekwencji zachowań partnerów oraz ich kombinacji (np. ilość poznanych języków obcych i ich wzajemne nakładanie się).

23 Wartość wyniku interakcji (goodness of outcome) to proporcja nagród do kosztów potrzebnych do ich uzyskania. Duże nagrody i małe koszty = bardzo korzystny bilans interakcji Małe nagrody i duże koszty = ujemny bilans interakcji Uwaga: zagadnieniem metodologicznie centralnym jest pomiar nagród i kosztów (HIOB? UTYL?).

24 Matryca interakcji: konsekwencje kombinacji dwu repertuarów behawioralnych partnerów interakcji. Jacek / Kuba 1. Ziewanie 2. Śmiech 3. Płacz 4. Odmowa Żart Oferta C. Zaproszenie D. Jedzenie E. Upadek np. a/2 czyli Jacek opowiada kawał, Kuba się śmieje jest b.i . korzystny e/2 czyli Jacek się poślizgnął, Kuba się śmieje = b.i. jest niekorzystny

25 Determinanty interakcji:
Determinanty interakcji: Zewnętrzne: cechy sytuacji, cechy osób wchodzących w interakcję Wewnętrzne (zależne od interakcji): interdependencja, facylitacja, repetycja.

26 Ocena wyników: standardy oceny.
standard CL (comparison level) - poziom oczekiwań określa zadowolenie z interakcji. standard CL alt (comparison level of alternatives) - bilans innych możliwości określa stopień uzależnienia od partnera. Podsumowanie: Formowanie się relacji zależy od: Matrycy możliwych wyników interakcji Procesu badania możliwości (eksploracja matrycy) Użyteczności wyników w porównaniu z CL i CL alt.

27 źródło zachowania:teraz czy przeszłość
teoria źródło zachowania:teraz czy przeszłość czynniki wewnętrzne czy zewnętrzne Jednostka analizy Założenia o naturze ludzkiej Behawioryzm ( S - R) teraz (plus proces uczenia) sytuacyjne: rozkład nagród odruchy, nawyki formowanie poprzez wzmocnienia Poznawcza subiektywna oba źródła „gestalt”, skrypty, schematy świadomy, aktywny samo realizator. Pola silne teraz równowaga obu źródeł wielka dowolność nieznaczne - otwartość na wpływy Psycho - analiza nacisk na przeszłość wnętrze decyduje osobo- wość egoistyczne dziecko zmienić w oso bę społeczną t. ról społecznych Teraz sytuacja społeczna odgrywa- nie ról Natura to rola społeczna

28 Psychologia Poznawcza (Postaci, Gestalt)
„ Całość jest większa niż suma części” Nie da się rozłożyć zachowania ludzkiego na sekwencje odruchów czy nawyków, bo ich łączny układ tworzy nową jakość znaczeniową. (Podobnie dom nie jest sumą cegieł ale specyficzną organizacją cegieł ). Zachowanie ludzkie jest świadome, zorientowane na cel – stan antycypowany przez podmiot w jego poznawczej reprezentacji świata, czyli na osiągnięcie wizji przyszłych, upragnionych stanów. Pro – aktywność a nie re –aktywność jest naturą człowieka. System przekonań, wartości i postawy a nie bodźce same w sobie wyznaczają stany i psychiczne i fizyczne działania Zbigniew Nęcki

29 Podejście krańcowo fenomenologiczne:
By rozumieć człowieka trzeba wiedzieć jak on percepuje (widzi...) i interpretuje świat. Reagujemy na wizję świata a nie na świat jako taki. (mapy Europy, obrazy niebios, raju; stereotypy etniczne) Przykład: Nowe wiadomości mogą drastycznie zmienić odbiór sytuacji. Bezludna wyspa, na której żyją trzej rozbitkowie: Polak, Niemiec i Amerykanin. Jak wpłynie na ich sytuację informacja, że Niemcy zaatakowały Polskę. Albo Japończycy atakują Stany w Pearl Harbour – (kto to jest „nasz wróg” ile pokoleń Japończyków zamknąć ?) Jak wiadomość, że kolega - pracownik był w więzieniu zmienia jego obraz ??? Czy rozwodnik nadaje się na męża mojej córki? np. w reklamie działa na zasadzie dopasowania elementów w ramach danej jednostki poznawczej

30 F.Heider, 1956 – jednostka poznawcza: elementy składające się na rozumienie danego fragmentu rzeczywistości... (np. percepcja grupy społecznej, przestrzeni miasta, miłości, przyjęcia weselnego) Sąsiad lubi swojego psa - ale ja nie lubię psa, więc nie lubię sąsiada. Totolotek „daje szansę na” wygraną - więc ja go lubię . „ja – pasta do zębów – bakterie” Badania Salomona Ascha nad percepcją wykładowcy w zależności od jego wcześniejszej charakterystyki: Inteligentny, zdolny, praktyczny, rozważny i ciepły (zimny)… Zmiana jednego przymiotnika zmieniła „pierwsze wrażenie” i zmieniła zachowania studentów , więcej pytań dostał „ciepły”. Cechy kluczowe radykalnie zmieniają obraz całości – np. wulgarne słowa , czarna skóra. Pierwsze wrażenie powstaje w oparciu o pozory !

31 Rozwinięcie – teoria atrybucji.
W jaki sposób człowiek wnioskuje o cechach niewidocznych w oparciu o wskaźniki widoczne – np. kobieta/ mężczyzna , Polak/ Niemiec, Krakus/ Warszawiak, Nowohucianin, łysy/długowłosy .... (stereotypy, uprzedzenia , ) itd. Podstawowy błąd atrybucyjny: Moje sukcesy wynikają z mych zalet (umysłu, sprawności, motywacji) , moje klęski wynikają z negatywnych działań środowiska zewnętrznego (losy, ludzie, czasy, organizacje, przyroda).

32 Czynniki wewnętrzne sukcesu/porażki mogą być trwałe (np
Czynniki wewnętrzne sukcesu/porażki mogą być trwałe (np. inteligencja) lub zmienne (np. nastrój). Podobnie czynniki zewnętrzne mogą być trwałe (np. sąsiedztwo rzeki) lub zmienne (np. koniunktura na dany towar). Czyli ogólnie mówiąc: Świat ma się zmieścić w mych schematach poznawczych ! Sposoby interpretacji zdarzeń wynikają z przeszłych doświadczeń, aktualnego stanu i przekazów przychodzących od innych ( ludzi, mediów).

33 1. Dysonans i konsonans to stany niezgodności lub zgodności między:
Teoria dysonansu poznawczego: Leon Festinger, 1957. 1. Dysonans i konsonans to stany niezgodności lub zgodności między: dwoma przekonaniami (psychoterapeuta wykorzystujący relację...) przekonaniami a zachowaniem (palenie papierosów a zdrowie ...) dwoma zachowaniami (oszczędzanie a zakupy zbędne) 2. Wielkość dysonansu zależy od: ważności przekonań (dotyczą drobiazgu czy istoty) ilości przekonań sprzecznych (im więcej tym gorzej) wielkości rozbieżności (kosztuje 100 czy 2.000)

34 3. Redukcja dysonansu (jako stanu przykrego) przez :
Zmiana jednego z przekonań tak, by się zgadzały (sympatia do „przymusowych” znajomych) Kwestionowanie wiarygodności źródła informacji (co taki może wiedzieć?) przyjęcie założeń dodatkowych, „wyjątkowości” sprawy. (np. nie piszę, bo zła pogoda...)    4. Dysonans decyzyjny to odczucie napięcia przy wyborze z dwu podobnie atrakcyjnych obiektów. Im ważniejsze – tym większe napięcie.

35 5. Dysonans post – decyzyjny i jego wielkość zależy od:
wagi sprawy, atrakcyjności odrzuconej opcji, stopnia podobieństwa porównywanych obiektów. 6. Jego redukcja polegać może na kilku działaniach: podwyższenie oceny wybranej alternatywy obniżenie alternatywy odrzuconej minimalizacja odmienności („to to samo...) wycofanie się z podjętej decyzji (jeśli możliwe)

36 Agresja Agresja - intencjonalne działanie na szkodę innych
(autoagresja - szkodzenie sobie) Zbigniew Nęcki

37 Ofiara agresji – pan Roman N.

38 Rodzaje agresji wg Buss - Durkee:
fizyczny napad agresja pośrednia okazywanie irytacji negatywistyczne blokowanie poczucie urazy chroniczna podejrzliwość agresja słowna

39 Źródła agresji I. Biologiczne dziedzictwo człowieka
Zygmunt Freud - Tanatos: instynkt śmierci i destrukcji daje przyjemność niszczenia. Konrad Lorenz: instynkt agresji pozwala bronić swego życia i terenu. Zwierzęta zabijają z konieczności, tylko człowiek z innych powodów. Blokowanie agresji u zwierząt przez sygnały poddania, u ludzi nie. Fizjologiczne pośrednictwo hormonalne (może w psychopatii?) lub szczególne formy mikrouszkodzeń mózgu ?

40 II. Społeczne nauczanie agresji
Wychowanie - agresywni rodzice wychowują agresywne dzieci, ale ogólnie w większości kultur blokowanie agresji i ukierunkowanie na wroga. Brak nagradzania za agresję w szkole powoduje jej wygaszanie. Karanie - wprowadzanie kar fizycznych ogranicza karane zachowanie na krótko, w dalszej konsekwencji wzmacnia agresywność. Naśladowanie: Bandura i Ross - lalka „Bobo” w rękach agresywnego modela zwiększa agresywność obserwatorów - dzieci. Także prezentacja filmu (bicie ludzi) zwiększa agresywność widzów. Media i gry komputerowe - najsilniejszy stymulator agresji u nastolatków katharsis, naśladowanie , desensytyzacja (banał, oswojenie, możliwość)

41 III. Frustracja jako jedyne źródło agresji
Frustracja jako blokowanie możliwości osiągnięcia celu wywołuje atak na przeszkodę, próbę obejścia lub szukanie celów zastępczych. Jej siła zależy od wagi zablokowanych motywacji, stopnia zakłócenia działania i liczby zablokowanych potrzeb. Czynniki modyfikujące to: - lęk przed karą ( zmniejszany jest przez: anonimowość, alkohol i narkotyki, zaburzenia psychicznego rozpoznania)redukcja poczucia winy (należy mu się, dehumanizacja ofiary, )

42 Udzielanie pomocy i wsparcia mimo ryzyka ponoszenia strat własnych
Altruizm Udzielanie pomocy i wsparcia mimo ryzyka ponoszenia strat własnych

43 Efekt obserwatora Dyfuzja odpowiedzialności (Katy Genovese, 13.III ) - Bystender effect. 37 sąsiadów pół godziny obserwuje mord Bib Latane i John Darley : seria badań eksperymentalnych. Dym: częstość reakcji w warunkach: sam - 75%, trójka - 38 % , kilka - 10 %

44 Eksperyment nad udzielaniem pomocy
Atak epilepsji: pojedyncza dyskusja - pomoc 85%, w 3- osobowych grupach 62%, w większych 31%. Wyjaśnienia: zmiana interpretacji sytuacji na bardziej bezpieczną obawa przed ośmieszeniem się rozłożenie kosztów nieinterwencji naśladowanie innych

45 Motywy zachowań prospołecznych
Dlaczego ludzie pomagają? Normy społeczne - pomagaj potrzebującym i odwzajemniaj pomoc otrzymaną (ograniczenia wzajemności: wielkość datku, formalność, itd.) Analiza kosztów działania (im mniejsze, tym więcej pomocy) i oczekiwanych nagród (materialnych, emocjonalnych, moralnych) Nastroje i uczucia: dobry nastrój zwiększa pro społeczność uczucia: poczucie winy, poczucie niesprawiedliwości, sympatia do ofiary

46 Teoria ról społecznych
Teoria ról społecznych Rola - zespół zachowań (obowiązków i przywilejów) przypisywanych czyli oczekiwanych od osoby zajmującej określoną pozycję w danej społeczności.

47 1. Człowiek to zespół ról okazjonalnych i stałych
1. Człowiek to zespół ról okazjonalnych i stałych. Okazjonalne - grane krótko, przelotnie (klient, widz) , stałe to : matka, pracownik itd. 2. Główny mechanizm zachowania to spełnianie oczekiwań społecznych za co uzyskuje się aprobatę. Łamanie oczekiwań (spowodowane brakiem zdolności lub brakiem motywacji) powoduje odrzucenie, sankcje. 3. Ocena wykonania obowiązków związanych z pełnioną rolą dokonywana jest przez osoby pełniące komplementarne role (uczeń - nauczyciel; lekarz - pacjent; kapłan - wierny; sąsiad - sąsiad itd.).

48 4a. Role przypisane (obowiązkowe):
płeć wiek dziecko w swej rodzinie narodowość wybrane interpersonalne 4b. Role osiągnięte (wybrane): rodzic pracownik sportowiec itd.

49 5. Główne problemy: a. Konflikt między rolami
5. Główne problemy: a. Konflikt między rolami (np. Jan jako psycholog dotrzymuje tajemnicy pacjenta - Jan jako obywatel powinien zgłosić ewentualne złe zamiary, przestrzec innych); czy układ sekretarka i koleżanka : powiedzieć szefowi o braku dyscypliny koleżanki? b. Konflikt wewnątrz roli Te same role mogą być zdefiniowane odmiennie przez różne kręgi społecznego uczestnictwa: np. student w oczach wykładowcy to czytelnik, słuchacz i pilny uczeń student w oczach kolegów to partner do pracy i zabawy student w oczach rodziców to posiadacz dobrych ocen Wniosek : Trzeba wybrać audytorium - odbiorców mej gry i narazić się na konflikt z innymi audytoriami (czyli zdefiniować przepisy pełnienia danej roli)

50 6. Wersja rozbudowana - symboliczny interakcjonizm;
Życie społeczne to stała interakcyjna działalność „na symbolach” , w wyniku której powstaje świat kultury (społeczny) - definiowany przez wszystkich uczestników interakcji. Przykład: Definicja „Wroga Narodu” albo uzgodnienie symbolu (godła) miasta. Albo: Ile środków finansowych przeznaczyć na naprawę jakiej ulicy (radni) Jaki kupić obraz do salonu? Podzielmy się obowiązkami wychowawczymi i rodzinnymi. Kto zasługuje na większy szacunek - ty czy ja? Itd.

51 7. Główne problemy: a. Tworzenie się osobowości jako wynik etykietowania („nazywania”) człowieka b. Znaczący inni jako szczególnie silne źródło wpływu. c. Znaczące Symbole (Masters symbols) jako podstawa działania w świecie społecznym (np. Flaga narodowa, Matka ) d. Interakcja - permanentny proces podtrzymywania i modyfikacji systemu społecznego przez komunikację na wszelkich poziomach. Katastrofa społeczeństwa oznacza zanik danego porządku i niemożność odtworzenia „ich” sposobu postępowania

52 Przykład: Majowie -X wiek - opuszczają miasta, (gra „pelota” - zwycięzca w nagrodę ofiarowany bogom w Chichen Itzy w XVI wieku znikają z historii, Imperium Sasanidów - potęga w III - VI wieku, potem zniszczeni przez Arabów.) Wniosek - kim jestem, kim są inni i jak traktować życie, świat jest kwestią uzgadniania w nieustającym procesie komunikacji społecznej.

53 Teoria Pola Życiowego Kurt Lewin, 1946.
1. Zachowanie człowieka jest wypadkową osoby (P.) i jej środowiska (E) Więc B = f (P. x E.) 2. Metafora pola sił fizycznych, wyznaczających ruch dowolnego obiektu fizycznego , wektory kierunku i siły grawitacji itd. odpowiada sytuacji człowieka w kontekście społecznym. 3. Przestrzeń (pole) życiowa to „Wszystkie fakty psychologiczne (myślenie, działanie, odczucia, sny itd.) trzeba rozpatrywać jako funkcję przestrzeni życiowej, która składa się z osoby i środowiska, widzianych jako konstelacja współzależnych czynników.” (Deutsch, 1968)

54 4. Zadaniem psychologii jest badanie interakcji między człowiekiem i jego środowiskiem, społecznym, symbolicznym i fizycznym, czyli teraźniejszej wymiany i aktualnych relacji. Nawet drobne zmiany wewnętrzne lub zewnętrzne mogą zmienić radykalnie decyzje o kierunku działania. Przykład: decyzja o zakupie danego towaru może zależeć od koloru opakowania a nie jego jakości… …lub: przypadkowo spotkana osoba staje się partnerem życia 5. W przestrzeni życiowej istnieje SYSTEM NAPIĘĆ - generowany przez potrzeby wewnętrzne, wartości i motywacje oraz przez oczekiwania innych wobec nas a także czynniki fizyczne (klimat, hałasy ...)

55 6. Z wielości napięć wyrasta jeden jedyny kierunek działania. A więc pojawia się stały gość życia - wybory i dylematy. Trzy rodzaje wyborów: wybierz miedzy dwiema dodatnimi wartościami (kino – teatr), czasem między dwiema negatywnymi wartościami (choroba – koszt leków), czasem też plusem i minusem w jednym (smaczne ciastko – kalorie).

56 7. Nawet po dokonaniu wyboru trzeba się liczyć z blokadami osiągania celu, a więc z sytuacją frustracji. Między tobą z celem pojawia się przeszkoda. Zewnętrzna lub wewnętrzna. Co wtedy można zrobić? - atak na przeszkodę, - próba ominięcia - cel substytucyjny. motywacja PRZESZKODA cel

57 źródło zachowania:teraz czy przeszłość
teoria źródło zachowania:teraz czy przeszłość czynniki wewnętrzne czy zewnętrzne Jednostka analizy Założenia o naturze ludzkiej Behawioryzm ( S - R) teraz (plus proces uczenia) sytuacyjne: rozkład nagród odruchy, nawyki formowanie poprzez wzmocnienia Poznawcza subiektywna oba źródła „gestalt”, skrypty, schematy świadomy, aktywny samo realizator. Pola silne teraz równowaga obu źródeł wielka dowolność nieznaczne - otwartość na wpływy Psycho - analiza nacisk na przeszłość wnętrze decyduje osobo- wość egoistyczne dziecko zmienić w oso bę społeczną t. ról społecznych Teraz sytuacja społeczna odgrywa- nie ról Natura to rola społeczna