Programowanie rozwoju społeczno-gospodarczego. Proces programowania – zagadnienia teoretyczne.

Prezentacja na temat: "Programowanie rozwoju społeczno-gospodarczego. Proces programowania – zagadnienia teoretyczne."— Zapis prezentacji:

1 Programowanie rozwoju społeczno-gospodarczego

2 Proces programowania – zagadnienia teoretyczne

3 Programowanie łączy planowanie rozwoju z etapem prognozowania specyficzny sposób porządkowania procedury prowadzenia polityki rozwoju danego regionu lub też odpowiedniego ich układu forma przewidywania i narzędzie aktywnego kształtowania rzeczywistości wytyczanie strategii rozwoju Strategia rozwoju program rozwoju społeczno-gospodarczego, który składa się z priorytetów, inaczej celów strategicznych (np. infrastruktura, innowacyjność, zatrudnienie, konkurencyjność), zadań (np. rozwój infrastruktury drogowej) instrumentarium (np. ekonomiczno-finansowe, administracyjno-prawne, planistyczne, organizacyjno-prawne, promocyjno- informacyjne ), oraz środków (fundusze UE, budżet krajowy, podmioty prywatne)

4 Programowanie rozwoju regionalnego programowanie w ramach poszczególnych regionów (zespół zasad i czynności związanych z przygotowaniem i wdrażaniem programów rozwoju w jednostkach terytorialnych, definiowanych jako regiony (administracyjne, ekonomiczne, planistyczne …; programowanie jako ogół form konstruowania pożądanego obrazu przyszłości, jako efekt samodzielnej decyzji władz regionu). można rozważać w dwóch aspektach: programowanie na poziomie kraju, całego układu regionalnego (w mniejszym stopniu stanowi formę przewidywania przyszłości, w większym natomiast narzędzie optymalizowania – rozmieszczania określonego zespołu zjawisk w układzie wyodrębnionych jednostek terytorialnych (np. przemysłu, usług), programowanie regionalne jest więc elementem, a jednocześnie narzędziem polityki regionalnej państwa (polityki interregionalnej))

5 Programy rozwoju regionów (kraju) kompleksowe, wewnętrznie skoordynowane zespoły zadań niezbędnych do osiągnięcia przyszłych celów społeczno- gospodarczych wraz z przyporządkowaniem mechanizmów realizacyjnych, w sposób dynamiczny wiążących cele i zadania ze zmiennymi uwarunkowaniami rozwoju

6 Dominantą cech rozwoju regionalnego (krajowego) jest programowanie kompleksowe (koncentracja na programowaniu obejmującym wszystkie aspekty decydujące o możliwych i pożądanych kierunkach rozwoju, odnosi się zasadniczo do związku pomiędzy programowaniem rozwoju społeczno-gospodarczego a przestrzenną kompozycją procesów rozwojowych programowanie o przewadze cech strategicznych (dot. wyróżników programów, w tym przypadku kryterium stanowi strategiczność programu selekcja zakresów problemowych i koncentrowanie się na kwestiach przesądzających o kierunkach i tempie rozwoju regionalnego (krajowego) przewaga celów aktualnych w dłuższym horyzoncie czasowym spójność oznaczająca uwzględnianie pełnej interakcji w zbiorze ustalonych celów koncentrowanie się na regułach określających obszar koniecznych poszukiwań w mniejszym natomiast na opisach konkretnych rozwiązań planistycznych) programowanie krótkookresowe (np. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006) programowanie średniookresowe (np. Narodowa Strategia Spójności na lata 2007- 2013 (na lata 2014-2020) programowanie długookresowe (np. Strategia Rozwoju Polski do 2030 roku)

7 Rozwój regionalny (krajowy) trwały wzrost poziomu życia mieszkańców i potencjału gospodarczego. Definiowany jest poprzez pryzmat zmian w takich komponentach jak: zagospodarowanie przestrzenne potencjał gospodarczy struktura gospodarcza środowisko przyrodnicze zagospodarowanie infrastrukturalne ład przestrzenny poziom życia mieszkańców

8 Istota programowania regionalnego (krajowego) przedmiotem jest rozwój, umożliwiający traktowanie programowania jako pewnej formy przewidywania i kształtowania przyszłości programowanie może dotyczyć pojedynczego regionu i wówczas oznacza programowanie rozwoju gospodarczego, społecznego, ekologicznego, i/lub przestrzennego danej jednostki terytorialnej, programowanie może się też odnosić do kształtowania układu regionalnego kraju, koncentrując się na wyborze sposobu osiągania celów interregionalnych, ważnych w przyjętej strategii rozwoju, w tym przypadku ogólnym celem jest optymalne wykorzystanie zróżnicowanych predyspozycji rozwojowych różnych obszarów dla kształtowania jak najwyższej dynamiki rozwoju gospodarki jako całości programowanie jest narzędziem polityki rozwoju regionalnego (kraju) głównym przedmiotem poddawanym pod dyskusję jest programowanie rozwoju pojedynczych, upodmiotowionych regionów administracyjnych przy założeniu spełniania przez nie cech regionów ekonomicznych; z programowania regionalnego wybrane zostają ujęcia o cechach programowania zintegrowanego i strategicznego

9 Cechy programowania regionalnego (krajowego) odnosząc się do pojedynczego regionu nie można abstrahować od programowania w ujęciu interregionalnego układu celów rozwoju podmiotem programowania są instytucje (podejmujące działania na rzecz i w imieniu społeczności), w układzie przedmiotowym koncentruje się na zagadnieniach, których rozstrzyganie wykracza poza możliwość szczebla lokalnego postulatywne uniwersalne ma charakter programowania raczej długookresowego ma charakter procesu ciągłego (w zasadzie nie jest możliwe wydzielenie okresu opracowywania programu i jego wdrażania) m a charakter kompleksowy (obejmować musi wszystkie fazy/etapy cyklu programowania: diagnozowanie, prognozowanie, negocjowanie, podejmowanie decyzji/ustalenia programu, ocena, monitorowanie; skutki podejmowanych decyzji planistycznych muszą być oceniane i analizowane w skali całego regionu (kraju), w układzie wszystkich zjawisk modyfikowanych realizowanymi ustaleniami programu, programowanie ma więc charakter zintegrowany (skutki społeczne, gospodarcze, przyrodnicze…))

10 Cele programowania regionalnego (krajowego) uzasadnianie określonej formy oprzyrządowania polityki rozwoju regionalnego (kraju) tworzenie warunków sprzyjających ekspansji podmiotów gospodarczych bezpośredni interwencjonizm w zjawiska, których zmiana jest w stosunku do pojedynczego podmiotu składową wyższego rzędu w rozwoju systemu gospodarczego regionu (kraju) (np. resktrukturyzacja, prowadząca do optymalnego wykorzystania endogenicznych stymulatorów rozwoju, wzrost innowacyjności gospodarki, utrzymanie na odpowiednim poziomie efektów zewnętrznych rozwoju np. stan środowiska)

11 Funkcje programowania regionalnego deklarowana forma oddziaływania podmiotów polityki rozwoju regionalnego na podsystem sfery realnej efektywnościowe porządkująca bieżąco podejmowane decyzje (program jako element sterowania rozwojem regionalnym jest podstawą nadawania podsystemowi realnego kierunku rozwoju spełniającego kryteria efektywnościowe pobudzająca/aktywizująca układ podmiotowy regionu (programowanie jest procesem wymuszającym na podmiotach władzy aktywność w kierunku poszukiwania możliwości optymalnego rozwoju regionu) integrująca (program jako płaszczyzna integracji regionalnego układu podmiotowego)

12 instrumentalne koordynacyjna (program z założenia ma oddziaływać na podmioty funkcjonujące w regionie w kierunku koordynowania ich zachowania zgodnie ze strategicznymi celami rozwoju regionu (kraju) regulacyjna (program jako wyznacznik podejmowanych decyzji gwarantujących realizację ustalonych zadań; przyjęty jako dokument zobowiązujący konkretne podmioty do realizacji ustalonych celów; muszą też istnieć odpowiednie stosunki/relacje pomiędzy podmiotami przyjmującymi (uchwalającymi) ustalenia a podmiotami zobowiązanymi do ich realizacji kontrolna (program będący podstawą oceny skuteczności działania organów) informacyjna (program będący zbiorem informacji o spodziewanych kierunkach rozwoju sytuacji i zamierzonych decyzjach władz regionalnych (centralnych)) promocyjna (program eksponuje te cele rozwoju, które są atrakcyjne i możliwe do osiągnięcia pod warunkiem zasilania zewnętrznego)

13 Układ funkcjonalny programowania dające się wyodrębnić w ramach procesu fazy odpowiednich prac wraz z ich następstwem czasowym i wzajemnymi związkami elementy konstytuujące strukturę programu od strony pełnionych w nim funkcji (cele, podmioty, instrumenty…)

14 Programowanie rozwoju – fazy/etapy regionalny system informacji VI I etap Monitorowanie I II etap Diagnozowanie blok analityczno-projekcyjny II III etap Prognozowanie III IV etap Negocjowanie IV V etap Podejmowanie decyzji/ustalenia programu Badanie skutków V VI etap Ocena

15 Monitorowanie - wiąże się ściśle z potrzebą budowy regionalnych systemów informacji: systemy informacyjno-decyzyjne (zbieranie i przetwarzanie informacji pod kątem wyboru decyzji) oraz systemy informacyjno-ewidencyjne (gromadzenie i przechowywanie w uporządkowanych zbiorach oraz udostępnianie w pożądanym zakresie i formie danych dotyczących określonych faktów lub obiektów) Diagnozowanie – polega na przetwarzaniu prostych informacji, analizowaniu wyników, ocenianiu i formułowaniu ogólnych wniosków. Diagnoza winna mieć charakter ukierunkowany, tj. koncentrować się na tych fragmentach analizowanej rzeczywistości, których rozpoznawanie jest ważne w kontekście dokonywanych projekcji na przyszłość Prognozowanie – sprowadza się do symulacyjnego rozpoznawania przyszłości, najprostsze są prognozy ekstrapolacyjne stanowiące prostą projekcję przyszłości dokonywaną na podstawie założenia o niezmienności prawidłowości rozwoju, tj. przebiegu określonych zjawisk. Bardziej zaawansowane analizy prognostyczne wiążą się z tzw. scenariuszową metodą konstruowania wariantowych obrazów przyszłości. Scenariusz to opis hipotetycznego rozwoju sytuacji, skonstruowany w celu zwrócenia uwagi na związki przyczynowo-skutkowe oraz momenty w których pożądana jest interwencja systemu rządzenia, tj. podjęcie decyzji sterującej lub regulującej funkcjonowanie systemu.

16 Negocjowanie – element procesu programowania przesądzający o realności zakładanych celów, sprawą podstawową jest wykreowanie układu podmiotowego programu. Problem negocjacji wynika z cech systemu hierarchicznie niepodporządkowanego z jakim mamy do czynienia, negocjacje są więc głównym elementem mechanizmu przekładającego ogólnie formułowane cele regionalne na bardziej operacyjne cele organizacji gospodarczych i instytucji oraz cele szczebla lokalnego. Podejmowanie decyzji/ustalenia programu – formułowanie wiążących ustaleń w zakresie: co, jak i kiedy zamierza się osiągnąć oraz jaka jest w tym rola poszczególnych składowych układu podmiotowego Ocena – ocena uwarunkowań, które stały się podstawą dokonanych wyborów oraz ocena skutków przyjętych ustaleń programu