1 Spójność społeczno- gospodarcza Rozwój zasobów ludzkich Programy, instytucje, doradztwo dla MSP Konferencja Kadry dla Biznesu 18.02.2004 Poznań Ida Musiałkowska.

Prezentacja na temat: "1 Spójność społeczno- gospodarcza Rozwój zasobów ludzkich Programy, instytucje, doradztwo dla MSP Konferencja Kadry dla Biznesu 18.02.2004 Poznań Ida Musiałkowska."— Zapis prezentacji:

1 1 Spójność społeczno- gospodarcza Rozwój zasobów ludzkich Programy, instytucje, doradztwo dla MSP Konferencja Kadry dla Biznesu 18.02.2004 Poznań Ida Musiałkowska akredytowany trener EFS i.musialkowska@ae.poznan.pl

2 Fundusze Unii Europejskiej Cztery fundusze strukturalne : 1) Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 1) Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 2) Europejski Fundusz Społeczny 2) Europejski Fundusz Społeczny 3) Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej 3) Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej 4) Instrument Finansowy Ukierunkowania 4) Instrument Finansowy Ukierunkowania Rybołówstwa Rybołówstwa Fundusz Spójności Fundusz Spójności

3 Zasady działania funduszy strukturalnych koncentracji - środki są przeznaczone przede wszystkim dla obszarów znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji (Cel 1 i Cel 2) partnerstwa - współpraca układu europejskiego, krajowego, regionalnego i lokalnego (wertykalne) oraz z partnerami gospodarczymi i społecznymi (horyzontalne) programowania - proces organizowania, podejmowania decyzji i finansowania odbywa się w kilku szczegółowo określonych etapach aktywizacja zawodowa kobiet

4 Europejski Fundusz Społeczny Obszary wsparcia - Europejska Strategia Zatrudnienia: aktywizacja zawodowa bezrobotnych i zagrożonych bezrobociem przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu kształcenie ustawiczne doskonalenie kadry pracowniczej i rozwój przedsiębiorczości

5 Zasady działania funduszy strukturalnych koordynacji - pomiędzy poszczególnymi funduszami poprzez: dokumenty programowe, monitorowanie i ocenę pomocy, indykatywne wytyczne Komisji Europejskiej w sprawie polityk Wspólnoty dodatkowości - środki europejskie muszą uzupełniać finansowanie krajowe, a nie mogą go zastępować zgodności - operacje finansowane z funduszy europejskich muszą być zgodne z innymi politykami Wspólnoty i prawodawstwem wspólnotowym

6 Europejski Fundusz Społeczny Artykuł 2 rozporządzenia - fundusz winien pełnić rolę wspierającą, uzupełniającą w stosunku do działań państw członkowskich w dziedzinie rozwoju rynku pracy i zasobów ludzkich..., w tzw. pięciu obszarach wsparcia, dotyczących polityki zatrudnienia, tzn.: aktywne formy walki z bezrobociem, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, rozwój powszechnego kształcenia, doskonalenie kadr gospodarki oraz rozwój przedsiębiorczości, aktywizacja zawodowa kobiet. Rozporządzenie Nr 1784/1999/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 1999 r. w sprawie EFS.

7 Tematy przekrojowe Komisji Europejskiej Równość szans Polityka zrównoważonego rozwoju Nowoczesne technologie informatyczne i sieci komunikacyjne (e-Europa) Lokalne Działania

8 Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006 Kompleksowy dokument określający strategię rozwoju społeczno-gospodarczego Polski w pierwszych latach członkostwa w UE Wyznacza cele i zadania konieczne do realizacji w celu osiągnięcia spójności społeczno-gospodarczej Będzie służył jako fundament do przygotowania Podstaw Wsparcia Wspólnoty - dokumentu określającego kierunki i wysokości wsparcia z funduszy strukturalnych UE

9 Narodowy Plan Rozwoju 2004 - 2006 Celem strategicznym NPR jest rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do długofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia i poprawę spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z Unią Europejską na poziomie regionalnym i krajowym. jest strategicznym, średniookresowym dokumentem planistycznym, które scala na poziomie krajowym horyzontalne, sektorowe i regionalne działania państwa, określa najważniejsze działania strukturalne, które Polska będąc członkiem Unii Europejskiej, zamierza uruchomić w latach 2004 - 2006 przy wykorzystaniu środków wsparcia UE, wskazuje kierunki rozwoju gospodarczego Polski w pierwszych latach po akcesji, mające zapewnić warunki sprzyjające długotrwałemu wzrostowi gospodarczemu i podniesieniu poziomu życia mieszkańców.

10 Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004 - 2006 Narodowa Strategia Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju zasobów Ludzkich 2000-2006 Spójna Polityka Strukturalna Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa 2000-2006 Polska Polityka Strukturalna w Sektorze Rybołówstwa 2001-2006 Narodowa Strategia Rozwoju Transportu 2000-2006 Narodowa Strategia Ochrony Środowiska 2000-2006 Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2001- 2006

11 Realizacja strategicznego celu NPR Osiągnięcie i utrzymanie w dłuższym czasie wysokiego wzrostu PKB Zwiększenie poziomu zatrudnienia i wykształcenia Włączenie Polski do europejskiej sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej Zwiększenie w strukturze gospodarki udziału sektorów o wysokiej wartości dodanej Wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce

12 Zadania Narodowego Planu Rozwoju Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia Tworzenie warunków dla zwiększenia poziomu inwestycji, promowanie zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej Przekształcenia strukturalne w rolnictwie i rybołówstwie, rozwój obszarów wiejskich Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów

13

14 Narodowy Plan Rozwoju 2004 - 2006 Oś Rozwojowa NPR - Rozwój Zasobów Ludzkich Cel generalny budowa otwartego, opartego na wiedzy społeczeństwa poprzez zapewnienie warunków do rozwoju zasobów ludzkich w drodze kształcenia, szkolenia i pracy. Cele szczegółowe poprawa zatrudnialności poprzez rozwój jakości zasobów ludzkich, rozwój przedsiębiorczości, poprawa zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i ich pracowników do warunków zmieniającego się rynku, wzmocnienie polityki równości szans na rynku pracy.

15 Środki finansowane EFS w Polsce Sektorowy Program Operacyjny - Rozwój Zasobów Ludzkich - 1270 mln euro Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego - 360 mln euro Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL - 118,5 mln euro

16 Środki funduszy strukturalnych dla Polski na lata 2004-2006 Fundusze strukturalne: 7,635 mld euro (67,2%): EFRR: 4,652 mld euro (60,9%). EFS: 1,748 mld euro (22,9%). EFOiGR: 1,055 mld euro (13,8%) IFUR: 0,178 mld euro (2,4%). Fundusz Spójności: 3,733 mld euro (32,8%) Razem ze środkami krajowymi: 14,891 mld euro

17 Sektorowy Program Operacyjny - Rozwój Zasobów Ludzkich Priorytet 1: Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.1. Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy Działanie 1.2. Perspektywy dla młodzieży Działanie 1.3. Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia Działanie 1.4. Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych Działanie 1.5. Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup szczególnego ryzyka Działanie 1.6. Integracja i reintegracja zawodowa kobiet Priorytet 2: Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy Działanie 2.1. Zwiększenie dostępu do edukacji – promocja kształcenia przez całe życie Działanie 2.2.Podniesienie jakości edukacji w odniesieniu do potrzeb rynku pracy Działanie 2.3.Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki Działanie 2.4. Wzmocnienie zdolności administracyjnych Pomoc Techniczna Wsparcie zarządzania SPO RZL Informacja i promocja działań SPO RZL

18 Sektorowy Program Operacyjny Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw EFRR Priorytet 1: Rozwój Przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu Działanie 1.1. Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw Działanie 1.2. Poprawa dostępności do zewnętrznego finansowania przedsiębiorstw Działanie 1.3. Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm Działanie 1.4. Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką Działanie 1.5. Rozwój systemu dostępu przedsiębiorców do informacji i usług publicznych on-line Priorytet 2: Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw Działanie 2.1. Wzrost konkurencyjności MSP poprzez doradztwo Działanie 2.2.Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw Działanie 2.3. Wzrost konkurencyjności MSP poprzez inwestycje Działanie 2.4. Wsparcie dla inwestycji w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska Pomoc Techniczna Wsparcie zarządzania SPO WKP Informacja i promocja działań SPO WKP

19 Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Działanie 1.1: Układ transportowy; 1.1 – Infrastruktura drogowa, 1.2 – Infrastruktura transportu publicznego, Działanie 1.2: Infrastruktura ochrony środowiska; Działanie 1.3: Infrastruktura społeczna; 3.1 – Infrastruktura edukacyjna, 3.2 – Infrastruktura zdrowia, Działanie 1.4: Kultura i turystyka; Działanie 1.5: Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego; Działanie 1.6: Infrastruktura transportu publicznego w aglomeracjach Priorytet 1. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury regionalnej

20 Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Działanie 2.1: Rozwój regionalnego rynku pracy i kształcenie ustawiczne; Działanie 2.2: Programy stypendialne; Działanie 2.3: Reorientacja zawodowa dla osób odchodzących z rolnictwa; Działanie 2.4: Reorientacja zawodowa dla osób dotkniętych procesami restrukturyzacyjnymi; Działanie 2.5: Promocja przedsiębiorczości; Działanie 2.6: Regionalne strategie innowacyjne. Priorytet 2. Wzmocnienie regionalnej bazy zasobów ludzkich

21 Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Działanie 3.1: Obszary wiejskie; Działanie 3.2: Obszary podlegające restrukturyzacji; Działanie 3.3: Obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe; Działanie 3.4: Mikroprzedsiębiorstwa; Działanie 3.5: Infrastruktura społeczna. Priorytet 3.Rozwój lokalny

22 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.2. Perspektywy dla młodzieży Cel działania: Udzielenie możliwie pełnego wsparcia młodzieży, w tym absolwentom wszystkich typów szkół tak, aby nie stawali się i nie pozostawali bezrobotnymi. System instytucjonalny wdrażania Instytucja Zarządzająca - Departament Zarządzania EFS w MGPiPS, Instytucja Pośrednicząca - Departament Zarządzania EFS w MGPiPS, Końcowy Beneficjent - 16 WUPów.

23 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.2. Perspektywy dla młodzieży Schemat A – Wspieranie młodzieży na rynku pracy Projektodawcy: WUP Tryb wyboru projektów: projekt rozszerzony Budżet: 236,555 MEURO Beneficjenci Ostateczni: Bezrobotna młodzież do 24 roku życia, Absolwenci wszystkich typów szkół, Osoby młode do 24 roku życia chcące rozpocząć działalność gospodarczą, NGOs – bezrobotni lub zagrożeni bezrobociem młodzież.

24 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.2. Perspektywy dla młodzieży Schemat B – Promocja aktywności zawodowej młodzieży Projektodawcy: JST /województwo, powiat, gmina/ NGOs, szkoły /w tym wyższe/, organizacje pracodawców. Tryb wyboru projektów: konkurs Budżet: 41,74 MEURO Beneficjenci Ostateczni: Bezrobotna młodzież do 24 roku życia, Absolwenci wszystkich typów szkół, Osoby młode do 24 roku życia chcące rozpocząć działalność gospodarczą, NGOs – bezrobotni lub zagrożeni bezrobociem młodzież.

25 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.2. Perspektywy dla młodzieży Typy projektów: Subsydiowane zatrudnienie młodzieży w sektorze MSP, Staże i szkolenia – dostosowanie kwalifikacji do potrzeb rynku pracy, Doradztwo, szkolenia i dotacje dla podejmujących działalność gospodarczą, Poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy, Programy specjalne i innowacyjne na rzecz młodzieży, Wspieranie wolontariatu – pokrywanie kosztów świadczeń i kosztów związanych z pracą, Opracowywanie i rozpowszechnianie informacji o rynku pracy i MSP, Akcje promocyjne aktywne postawy – samozatrudnienie, Promowanie idei planowania kariery i rozwoju zawodowego, Promowanie mobilności, elastyczności, przedsiębiorczości i adaptacyjności, Wspieranie inicjatyw lokalnych w zakresie pomocy młodzieży w wejściu na rynek pracy, Kluby pracy.

26 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.3. Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia Cel działania: Ograniczenie zjawiska długotrwałego bezrobocia i jego przyczyn poprzez wsparcie dla osób bezrobotnych i długotrwale bezrobotnych w zakresie reintegracji zawodowej i zagrożonych utratą pracy System instytucjonalny wdrażania Instytucja Zarządzająca - Departament Zarządzania EFS w MGPiPS, Instytucja Pośrednicząca - Departament Zarządzania EFS w MGPiPS, Końcowy Beneficjent - 16 WUPów.

27 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.3. Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia Schemat A – Wspieranie osób zagrożonych bezrobociem oraz osób bezrobotnych, w rym długotrwale bezrobotnych Projektodawcy: WUP Tryb wyboru projektów: projekt rozszerzony Budżet: 227,545 MEURO Beneficjenci Ostateczni: Osoby bezrobotne pozostające bez pracy do 12 miesięcy Osoby długotrwale bezrobotne /12-24 miesiące/

28 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.3. Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia Typy projektów: Subsydiowane zatrudnienie, Dotacje i szkolenia oraz dotacje dla osób samozatrudniających się oraz podejmujących działalność gospodarczą, Szkolenia zawodowe – nowe technologie, dostosowane do potrzeb rynku pracy, Poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy – indywidualne plany działań, Wsparcie realizacji programów specjalnych i innowacyjnych /nowe podejście do problematyki bezrobocia/, Zapewnienie opieki dzieciom oraz innym osobom zależnym od beneficjentów, Promocja inicjatyw lokalnych, Wsparcie inicjatyw samoorganizacji.

29 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.4. Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych Cel działania: Poprawa poziomu przygotowania zawodowego i możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz tworzenie nowych i doskonalenie dotychczasowych instrumentów zwiększających możliwości osób niepełnosprawnych na rynku pracy. System instytucjonalny wdrażania Instytucja Zarządzająca - Departament Zarządzania w MGPiPS, Instytucja Pośrednicząca - Departament Zarządzania w MGPiPS, Końcowy Beneficjent - Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

30 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.4. Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych Schemat A – Wspieranie osób niepełnosprawnych na rynku pracy Projektodawcy: Instytucje rynku pracy, JST /województwo, powiat, gmina/, NGOs, instytucje szkoleniowe, partnerzy społeczni, Media, niepubliczne ośrodki wspierania przedsiębiorczości, Jednostki naukowo – badawcze. Tryb wyboru projektów: konkurs Budżet: 53,65 MEURO Beneficjenci Ostateczni: Osoby niepełnosprawne /absolwent, długotrwale bezrobotni, mające trudności z wejściem na rynek pracy/, PUP, PCPR, urzędy starostw, NGOs, służby medycyny pracy, instytucje rynku pracy, Pracodawcy i organizacje pracodawców, Pracownicy współpracujący z niepełnosprawnymi, Instytucje szkoleniowe i jednostki badawczo – rozwojowe, PFRON.

31 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.4. Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych Schemat B – Poprawa skuteczności systemu wspierania osób niepełnosprawnych Projektodawcy: PFRON Tryb wyboru projektów: przetarg Budżet: 53,65 MEURO Beneficjenci Ostateczni: Osoby niepełnosprawne /absolwent, długotrwale bezrobotni, mające trudności z wejściem na rynek pracy/, PUP, PCPR, urzędy starostw, NGOs, służby medycyny pracy, instytucje rynku pracy, Pracodawcy i organizacje pracodawców, Pracownicy współpracujący z niepełnosprawnymi, Instytucje szkoleniowe i jednostki badawczo – rozwojowe, PFRON.

32 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.4. Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych Typy projektów: Szkolenia dla osób niepełnosprawnych /tradycyjne, modułowe, na odległość/, Wspieranie osób niepełnosprawnych w pierwszym okresie zatrudnienia /6 miesięcy - doradztwo/ Subsydiowane miejsca pracy, Wspieranie poprzez elastyczne formy zatrudnienia /telepraca, praca zastępcza, etc./, Samozatrudnienie – doradztwo, szkolenia, dotacja, Akcje informacyjno – promocyjne skierowane do MSP, Szkolenia dla pracowników zajmujących się niepełnosprawnymi, Podnoszenie umiejętności pracy z niepełnosprawnym klientem i jego rodziną, Podnoszenie umiejętności rozpoznawania potrzeb i oczekiwań MSP i niepełnosprawny, Podnoszenie umiejętności pracy z niepełnosprawnym planującym rozpocząć działalność, Utworzenie, udostępnienie i aktualizacja centralnej i regionalnej bazy danych niepełnosprawnych, Upowszechnianie informacji dla osób niepełnosprawnych /internet, etc./.

33 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.5. Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup społecznego ryzyka Cel działania: Ograniczenie zjawiska marginalizacji społecznej i przygotowanie osób narażonych na wykluczenie społeczne do wejścia na rynek pracy, utrzymania zatrudnienia lub powrotu do czynnego życia zawodowego. System instytucjonalny wdrażania Instytucja Zarządzająca - Departament Zarządzania EFS w MGPiPS, Instytucja Pośrednicząca - Departament Zarządzania EFS w MGPiPS, Końcowy Beneficjent - Departament Wdrażania EFS w MGPiPS.

34 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.5. Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup społecznego ryzyka Schemat A – Wspieranie osób z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym Projektodawcy: JST /województwo, powiat, gmina/, publiczne służby zatrudnienia, NGOs, organizacje pracodawców, instytucje szkoleniowe. Tryb wyboru projektów: konkurs Budżet: 30,45 MEURO Beneficjenci Ostateczni: Osoby zagrożone wykluczeniem społecznym ze szczególnym uwzględnieniem osób korzystających długotrwale ze świadczeń pomocy społecznej /osoby bezrobotne powyżej 24 miesięcy, alkoholicy, narkomani, bezdomni, osoby opuszczające zakłady karne, uchodźcy, młodzież z placówek opiekuńczo – wychowawczych/, Osoby w wieku 15 – 24 lat /nie uczące się, nie pracujące i nie zarejestrowane jako bezrobotne, uczące się ale sprawiające problemy wychowawcze, osoby pochodzące z rodzin ubogich/, Pracodawcy.

35 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.5. Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup społecznego ryzyka Schemat B – Wspieranie młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym Projektodawcy: OHP. Tryb wyboru projektów: wniosek OHP /rozszerzony/ Budżet: 10,15 MEURO Beneficjenci Ostateczni: Młodzież wychowująca się w placówkach opiekuńczo – wychowawczych i rodzinach zastępczych, Osoby w wieku 15 – 24 lat /nie uczące się, nie pracujące i nie zarejestrowane jako bezrobotne, uczące się ale sprawiające problemy wychowawcze, osoby pochodzące z rodzin ubogich, osoby mające kolizje z prawem/, Pracodawcy.

36 Działanie 1.5. Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup społecznego ryzyka SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Typy projektów: Warsztaty obejmujące diagnozowanie potencjału zawodowego i możliwości jego rozwoju, Szkolenia dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym /przezwyciężanie problemów, zwiększanie samodzielności życiowej, metody integracji społecznej/, Wspierania zatrudnienia socjalnego, Działania towarzysząc /dzienne placówki opiekuńcze, środowiskowe ogniska wychowawcze/, Współfinansowanie ogólnopolskiej sieci młodzieżowych centrów kariery /poradnictwo zawodowe, pośrednictwo w celu zapobiegania porzucania szkoły, powrót do nauki/, Szkolenia i warsztaty wychowawcze /usamodzielnianie się młodzieży, powrót do nauki w celu zdobycia zawodu, etc./, Wsparcie finansowe dla kampanii promujących wolontariat, Rozwój standardów jakości usług instytucji pomocy społecznej, Tworzenie ośrodków przeznaczonych dla osob zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym /Centra Integracji Społecznej, Kluby Integracji Społecznej/,

37 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.5. Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup społecznego ryzyka Typy projektów: Szkolenia dla kadry instytucji pracujących z osobami szczególnego ryzyka, Rozwiniecie systemu informacji dla kadry, Szkolenia aktywizujące i spotkania integracyjne z udziałem społeczności lokalnych, Szkolenia dla pracodawców w zakresie specyfiki zatrudnienia osób z wykluczenia, Pomoc dla pracodawców w tworzeniu subsydiowanych miejsc pracy, staży zawodowych oraz spółdzielni socjalnych,

38 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.6. Integracja i reintegracja zawodowa kobiet Cel działania: Udzielenie wielostronnego wsparcia kobietom w zakresie rynku pracy prowadzące do wzrostu stopy zatrudnienia kobiet oraz podwyższenia ich statusu ekonomicznego i społecznego. System instytucjonalny wdrażania Instytucja Zarządzająca - Departament Zarządzania EFS w MGPiPS, Instytucja Pośrednicząca - Departament Zarządzania EFS w MGPiPS, Końcowy Beneficjent - Departament Wdrażania EFS w MGPiPS.

39 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.6. Integracja i reintegracja zawodowa kobiet Schemat A – Promocja równości szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy Projektodawcy: Sekretariat Pełnomocnika Rządu ds.. Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn, NGOs, instytucje rynku pracy, partnerzy społeczni, Publiczne i niepubliczne instytucje działające w obszarze rynku pracy, Prywatne i publiczne placówki naukowo – badawcze. Tryb wyboru projektów: konkurs Budżet: 33,00 MEURO Beneficjenci Ostateczni: Kobiety : bezrobotne, bierne zawodowo, o niskich kwalifikacjach, powracające na rynek pracy, posiadające kwalifikacje w zawodach nietradycyjnych, prowadzące działalność gospodarczą lub chcące ją rozpocząć, Pracodawcy, Partnerzy społeczni.

40 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.6. Integracja i reintegracja zawodowa kobiet Schemat B – Doskonalenie, aktualizacja umiejętności i kwalifikacji kobiet w warunkach nowoczesnej gospodarki i tworzenie nowych miejsc pracy Projektodawcy: Instytucje rynku pracy, NGOs, ośrodki doradztwa rolniczego, Ośrodki poradnictwa zawodowego i psychologicznego, Niepubliczne ośrodki wspierania przedsiębiorczości /fundacje, stowarzyszenia, Agencje rozwoju regionalnego i lokalnego/. Tryb wyboru projektów: konkurs Budżet: 24,75 MEURO Beneficjenci Ostateczni: Kobiety : bezrobotne, bierne zawodowo, o niskich kwalifikacjach, powracające na rynek pracy, posiadające kwalifikacje w zawodach nietradycyjnych, prowadzące działalność gospodarczą lub chcące ją rozpocząć,

41 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.6. Integracja i reintegracja zawodowa kobiet Typy projektów: Projekty badawcze i ekspertyzy mające na celu diagnozę sytuacji kobiet na rynku pracy, Projekty pilotażowe – samoorganizacja kobiet, Opracowanie baz danych o lokalnych rynkach pracy, Akcje informacyjno – promocyjne /edukacyjne/ na rzecz zwalczanie stereotypów, Promowanie równości szans w zawodach tradycyjnie uznawanych za kobiece lub męskie, Promowanie przedsiębiorczości wśród kobiet, Promowanie równości wynagradzania, Promowanie łączenia obowiązków zawodowych i życia prywatnego, Promowanie partnerskiego modelu włączającego mężczyzn na równi z kobietami w realizację obowiązków rodzicielskich i domowych, Promowanie korzystania z usług opiekuńczo – wychowawczych nad dziećmi,

42 SPORZL - Priorytet 1 - Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.6. Integracja i reintegracja zawodowa kobiet Typy projektów: Kursy szkoleniowe dla kobiet /podnoszenie kwalifikacji, praca w trzecim sektorze, wolontariat/, Indywidualne palny działań dla kobiet z obszarów wiejskich, Doradztwo zawodowe dla kobiet, Doradztwo psychologiczne i prawne, Programy specjalne i innowacyjne na rzecz kobiet, Subsydiowane staże pracy, Szkolenia dla pracodawców /elastyczne formy zatrudnienia/, Wspieranie i rozwój otoczenia instytucjonalnego /opieka dla dzieci, szkolenia w tym zakresie/.

43 SPORZL - Priorytet 2 - Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy Działanie 2.3. Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki Cel działania: Podniesienie konkurencyjności i rozwój potencjału adaptacyjnego poprzez inwestowanie w kadry System instytucjonalny wdrażania Instytucja Zarządzająca - Departament Zarządzania EFS w MGPiPS, Instytucja Pośrednicząca - Departament Zarządzania EFS w MGPiPS, Końcowy Beneficjent - Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.

44 SPORZL - Priorytet 2 - Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy Schemat A – Doskonalenie umiejętności i kwalifikacji kadr Projektodawcy: Publiczne i niepubliczne placówki kształcenia dorosłych, Szkoły – w tym wyższe szkoły - państwowe i niepaństwowe, Placówki naukowe i instytuty badawcze, Związki zawodowe Organizacje pracodawców i przedsiębiorców /izby gospodarcze/. Tryb wyboru projektów: konkurs Budżet: 221,20 MEURO Beneficjenci Ostateczni: Przedsiębiorstwa i ich pracownicy, Placówki naukowe i instytuty badawcze. Działanie 2.3. Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki

45 SPORZL - Priorytet 2 - Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy Działanie 2.3. Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki Schemat B – Promocja rozwiązań w zakresie potencjału adaptacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy Projektodawcy: PARP Tryb wyboru projektów: przetarg Budżet: 46,60 MEURO Beneficjenci Ostateczni: Przedsiębiorstwa i ich pracownicy, Placówki naukowe i instytuty badawcze, Media, JST /województwa, powiaty, gminy/, Placówki kształcenia dorosłych, Uczelnie.

46 SPORZL - Priorytet 2 - Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy Działanie 2.3. Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki Typy projektów: Szkolenia i doradztwo dla kadr zarządzających i pracowników przedsiębiorstw o charakterze ogólnym i specjalistycznym /IT, edukacja na odległość, kursy zawodowe języków obcych/, Studia podyplomowe dla pracowników, Praktyczne szkolenia i staże dla pracowników przedsiębiorstw odbywane w instytucjach naukowo – badawczych, Szkolenia i doradztwo dla kadr zarządzających i pracowników w zakresie usprawniania zarządzania /zasobami ludzkimi/, poprawy organizacji pracy, uelastycznienia form świadczenia pracy oraz identyfikacji potrzeb i kwalifikacji pracowników, Szkolenia w zakresie BHP, Pilotażowe projekty szkoleniowo – doradcze w zakresie pracy atypowej /telepraca, jobrotation/, Podwyższenie umiejętności i kwalifikacji pracowników o niskim poziomie przygotowania do pracy.

47 SPORZL - Priorytet 2 - Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy Działanie 2.3. Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki Typy projektów: Projekty promujące i badawcze w zakresie powiązań między światem nauki i przedsiębiorstw oraz ideę doskonalenia zawodowego, Projekty promujące aktywne wsparcie dla przedsiębiorczości /samorząd lokalny/ oraz postawy przedsiębiorczości /młodzież/, Pomoc doradcza i szkoleniowa dotycząca poprawy jakości usług doradczych i szkoleniowych dla MSP, Realizacja wysokospecjalistycznych kursów dla kadry przedsiębiorstw o zasięgu ponadlokalnym i ogólnopolskim.

48 SPO RZL Uzupełnienie Programu Uzupełnienie Programu pokazuje, w jaki sposób Instytucja Zarządzająca Sektorowym Programem Operacyjnym Rozwój Zasobów Ludzkich wykorzysta środki Europejskiego Funduszu Społecznego dla wsparcia zatrudnienia oraz zasobów ludzkich w Polsce w latach 2004 - 2006. Uzupełniający dokument programowy jest dokumentem wdrażającym strategię i priorytety pomocy oraz zawierającym szczegółowe elementy na poziomie działań, opracowany przez państwo członkowskie i przekazywany do Komisji Europejskiej.

49 Uzupełnienie SPO RZL Dokument określa: - potencjalnych projektodawców, a więc podmioty uprawnione do zgłaszania projektów, które mogą być finansowane w ramach SPO RZL, - tryb składania i rozpatrywania wniosków o środki, - kryteria i zasady wyboru projektów, - wskaźniki monitorowania poszczególnych zadań, - ogólne określenie kategorii wydatków, które mogą być finansowane z EFS

50 Sektorowy Program Operacyjny - Rozwój Zasobów Ludzkich a ZPORR ZPORR rozwija cele NPR określając priorytety, kierunki i wysokość środków przeznaczonych na realizację polityki regionalnej. ZPORR został przygotowany przez MGPiPS w ścisłej współpracy z samorządami regionów. Proponowane cele, priorytety i działania obejmują terytorium całej Polski, ale wielkość środków finansowych przeznaczonych na ich realizację jest zróżnicowana w zależności sytuacji i struktury społeczno - gospodarczej regionu. Dopełnieniem działań podejmowanych w ramach SPO RZL będą działania realizowane w ramach ZPORR i finansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego. EFS dofinansuje na kwotę 360 mln EURO działania w ramach Priorytetu 2 ZPORR Wzmocnienie regionalnej bazy ekonomicznej i zasobów ludzkich.

51 Działanie 2.1 Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie szkolenia osób dorosłych w zakresie podwyższania i dostosowywania ich kwalifikacji zawodowych do potrzeb regionalnego rynku pracy, szkolenia osób dorosłych w zakresie języków obcych oraz wykorzystania technik informacyjnych i komunikacyjnych, usługi doradcze dla osób dorosłych wspomagających kształtowanie ich kariery zawodowej, praktyki zawodowe dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych i studentów ułatwiających nabycie praktycznych umiejętności i poznanie specyfiki przyszłego zawodu,

52 Działanie 2.1 Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie wzmacnianie współpracy i wymiana doświadczeń pomiędzy instytucjami zaangażowanymi w monitorowanie regionalnego rynku pracy, badania, eksperty, publikacje analizujące sytuację na regionalnym rynku pracy, w tym w zakresie poznania oczekiwań pracodawców odnośnie pożądanych kwalifikacji i umiejętności pracowniczych, prowadzonych w regionie działaniach edukacyjnych, zachodzących zmianach w sektorze MŚP, wpływu promocji przedsiębiorczości na lokalny i regionalny rynek pracy, rozwoju społeczno-gospodarczego regionów.

53 Działanie 2.1 Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie PROJEKTODAWCY publiczne i prywatne firmy szkoleniowe szkoły wyższe organy prowadzące szkoły szkoły mające upoważnienie organu prowadzącego jednostki samorządu terytorialnego organizacje pozarządowe publiczne i niepubliczne instytucje rynku pracy placówki prowadzące kształcenie ustawiczne instytucje informacji i poradnictwa zawodowego organizacje pracodawców

54 Działanie 2.3 Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa szkolenia, kursy, warsztaty powiązane z programem praktyk umożliwiających praktyczną naukę nowego zawodu, staże ukierunkowane na przyuczenie do nowego zawodu zgodnie z potrzebami regionalnego rynku pracy, subsydiowanie miejsc pracy, szeroko rozumiane pośrednictwo pracy, informacja zawodowa, usługi doradcze w zakresie wyboru nowego zawodu i zdobycia nowych kwalifikacji zawodowych.

55 Działanie 2.3 Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa PROJEKTODAWCY instytucje szkoleniowe biura pośrednictwa pracy jednostki samorządu terytorialnego publiczne i niepubliczne instytucje rynku pracy organizacje pozarządowe instytucje informacji i poradnictwa zawodowego

56 Działanie 2.4 Reorientacja zawodowa osób dotkniętych procesami restrukturyzacyjnymi szkolenia i kursy w zakresie zmian kwalifikacji zawodowych staże związane z programem przekwalifikowania, subsydiowanie miejsc pracy usługi doradcze w zakresie wyboru nowego zawodu i osiągnięcia nowych kwalifikacji zawodowych

57 Działanie 2.4 Reorientacja zawodowa osób dotkniętych procesami restrukturyzacyjnymi PROJEKTODAWCY instytucje szkoleniowe biura pośrednictwa pracy jednostki samorządu terytorialnego publiczne i niepubliczne instytucje rynku pracy organizacje pozarządowe instytucje informacji i poradnictwa zawodowego

58 Działanie 2.5 Promocja przedsiębiorczości Udzielanie kompleksowego wsparcia w formie: świadczenia usług doradczych dla osób zamierzających rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej poprzez organizowanie kursów grupowych i świadczenie porad indywidualnych, zapewnienia przedsiębiorcy opieki indywidualnego doradcy, skonkretyzowanego doradztwa dotyczącego m.in. marketingu, finansów przedsiębiorstwa, biznes planów, udzielania dodatku na przetrwanie w postaci dotacji dla poszczególnych przedsiębiorców, Upowszechnianiu dobrych praktyk i metod rozwoju.

59 Działanie 2.5 Promocja przedsiębiorczości PROJEKTODAWCY publiczne i niepubliczne instytucje wspierania przedsiębiorczości organizacje pozarządowe samorządy gospodarcze i zawodowe placówki naukowo-badawcze itp.

60 Działanie 2.5 Promocja przedsiębiorczości GRUPY DOCELOWE osoby zamierzające rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej na terenie Polski (bez względu na wiek, płeć czy posiadane doświadczenie zawodowe). Priorytetowo traktowane będą osoby odchodzące z rolnictwa i osoby zagrożone utratą zatrudnienia.

61 Działanie 2.5. Szczegóły: Działanie 2.5. Promocja przedsiębiorczości Cel działania - promocja przedsiębiorczości poprzez stymulowanie powstawania nowych przedsiębiorstw zatrudniających do 9 osób, tzw. mikroprzedsiębiorstw. Opis działania - doradztwo dla osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą, - monitorowanie skuteczności wsparcia doradczo-szkoleniowego, - projekty promujące tworzenie przyjaznego środowiska dla przedsiębiorców. Grupy docelowe – odbiorcy - osoby zamierzające rozpocząć działalność gospodarczą, - przedsiębiorcy (głównie mali) działający do 3 lat.

62 Działanie 2.6 Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy Wsparcie tworzenia sieci transferu innowacji i powiązań w zakresie RSI pomiędzy światem akademickim, przedsiębiorstwami i innymi partnerami na szczeblu międzyregionalnym, regionalnym i lokalnym. Rozwój systemu komunikowania się i wymiany informacji (w tym gromadzenia danych), jak również działania informacyjne i szkoleniowe w zakresie wsparcia innowacyjnego podejścia w regionie.

63 Działanie 2.6 Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy Transfer wiedzy ze szkół wyższych / instytucji akademickich do przedsiębiorstw poprzez staże: absolwentów szkół wyższych w przedsiębiorstwach pracowników instytucji akademickich w przedsiębiorstwach. Stypendia dla najlepszych absolwentów szkół wyższych kontynuujących naukę na studiach doktoranckich, na kierunkach istotnych z punktu widzenia RSI.

64 Działanie 2.6 Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy PROJEKTODAWCY szkoły wyższe jednostki naukowe, laboratoria, centra doskonałości, parki naukowo- technologiczne, instytucje okołobiznesowe, centra badawczo-rozwojowe, samorządy gospodarcze i zawodowe itp.

65 Struktura wdrażania SPO RZL - zarządzanie Beneficjenci Końcowi - oznaczają instytucje oraz firmy publiczne i prywatne odpowiedzialne za zlecanie operacji, które przyznają pomoc. MGPiPS /jednocześnie będące Instytucją Pośredniczącą/, MENiS /jednocześnie będące Instytucją Pośredniczącą/, WUP, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych; Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Zadania : odpowiedzialni za zapewnienie, że przedstawione dokumenty zawierają jedynie kwalifikowane i zgodne z zatwierdzonym projektem wydatki, muszą zapewnić, iż istnieje przejrzysta ścieżka audytu, muszą zapewnić, że wszystkie wnioski o płatność mają potwierdzone dowody świadczące o dokonaniu wydatków /faktury /.

66 Instytucje okołobiznesowe Rola instytucji okołobiznesowych wspieranie rozwoju przedsiębiorczości ze szczególnym naciskiem na małe i średnie przedsiębiorstwa realizacja celów strategicznych wynikających z dokumentów planistycznych: konkurencyjność MSP kompleksowość usług dla MSP

67 Rodzaje instytucji okołobiznesowych: agencje fundacje banki izby gospodarcze ośrodki doradcze, promocji i innowacji inkubatory przedsiębiorczości fundusze pożyczkowe i poręczeń kredytowych banki towarzystwa ubezpieczeniowe Instytucje okołobiznesowe i pomoc doradcza dla MSP

68 Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) www.parp.gov.pl Regionalne Instytucje Finansujące (RIF) Agencja Rozwoju Regionalnego w Koninie www.arrkonin.org.pl Punkty Konsultacyjno-Doradcze (PKD) KRAJOWY SYSTEM USŁUG (KSU)

69 Instytucje okołobiznesowe Rola Regionalnych Instytucji Finansujących (RIF) regionalny partner PARP - wdrażają politykę "sektorową" adresowaną do MSP w regionie, analogiczna rola wobec samorządowych władz regionalnych - wdrażających strategie rozwoju regionu w obszarze dotyczącym MSP. łącznik, który w sposób spójny stosuje odpowiednie i skoordynowane instrumenty na poziomach regionalnym i krajowym. RIF w swej strukturze posiada PKD

70 Instytucje okołobiznesowe i pomoc doradcza dla MSP Podstawowe funkcje RIF : udzielanie informacji o dostępnych programach dotacji i warunkach uczestnictwa, pomoc w wyborze wykonawcy dotowanych usług doradczych i szkoleniowych, obsługa administracyjna komponentu krajowego programów Phare 2000, zarządzanie zleconymi programami dotacji Phare 2000 i 2001 Spójność Społeczna i Gospodarcza promocja programów adresowana do potencjalnych wykonawców usług doradczych i szkoleniowych, promocja programów adresowana do potencjalnych beneficjentów (przedsiębiorców), współpraca z PARP w zakresie merytorycznego i finansowego monitoringu wdrażanych programów, sporządzanie raportów merytorycznych i finansowych, prowadzenie bazy danych o uczestnikach programów,

71 Instytucje okołobiznesowe i pomoc doradcza dla MSP a także w ramach prowadzonego Punktu Konsultacyjno - Doradczego: świadczenie usług konsultacyjno - doradczych, diagnozowanie potrzeb przedsiębiorstwa, definiowanie rodzaju i zakresu potrzebnej pomocy oraz dostępnych instrumentów wsparcia (dotacje, zewnętrzne źródła kredytowania). PKD w Wielkopolsce: ARR w Koninie Fundacja Kaliski Inkubator Przedsiębiorczości Regionalne Izby Gospodarcze: Turecka, Leszczyńska Polska Izba Gospodarcza Importerów, Eksporterów i Kooperacji Wielkopolska Izba Przemysłowo-Handlowa Wielkopolski Klub Techniki i Racjonalizacji

72 Instytucje okołobiznesowe i pomoc doradcza dla MSP Fundusze Poręczeń Kredytowych na przykładzie PFPK (www.pfpk.pl) : Poręczenia Funduszu udzielane są na zabezpieczenie kredytów udzielanych przez np. PKO BP SA zabezpieczana jest spłata kredytów obrotowych i inwestycyjnych, Uzyskania poręczenia Funduszu wymaga: złożenie przez kredytobiorcę wniosku kredytowego w jednym z oddziałów PKO BP S.A., wypełnienie wniosku o udzielenie poręczenia, uzyskanie z banku promesy kredytowej (decyzji o gotowości kredytowania) oraz zawarcie umowy kredytowej wraz z umową zlecenia udzielenia poręczenia Fundusz oferuje też: usługi marketingowe, usługi doradcze, usługi edukacyjne i szkoleniowe z zakresu prowadzonej działalności. nawiązanie kontaktów handlowych, ułatwiających rozpoczęcie działalności na rynkach UE.

73 Instytucje okołobiznesowe i pomoc doradcza dla MSP Park Naukowo-Technologiczny UAM : www.ppnt.poznan.pl Centrum Wspierania Innowacji Regionalny Punkt Kontaktowy 6 Programu Ramowego UE Ośrodek Przekazywania Innowacji IRC West Poland Punkt Informacji Patentowej PROMOTOR + (start-ups) RSI Innowacyjna Wielkopolska

74 Instytucje okołobiznesowe i pomoc doradcza dla MSP Analiza problemów MSP w ramach Innowacyjna Wielkopolska i RSI brak środków finansowych brak dostępu do instytucji okołobiznesowych: brak przedsiębiorstw działających innowacyjnie: środki finansowe, niechęć instytucji finansujących do kredytowania ryzykownych inwestycji brak strategicznego myślenia i chęci wprowadzania zmian konieczność inwestycji w branże o długim okresie życia produktu: transport energetyka telekomunikacja informatyka konieczność stworzenie powiązań MSP, dużych firm i instytucji okołobiznesowych oraz ośrodków B&R - wymiana doświadczeń

75 Instytucje okołobiznesowe i pomoc doradcza dla MSP Próba przezwyciężenia problemu: Poznań Urząd Miejski, Wydział Działalności Gospodarczej : wortal dla MSP - www.city.poznan.pl/msp Porozumienie 14 instytucji o współpracy na rzecz MSP: 7.08.2003 r.

76 Instytucje okołobiznesowe i pomoc doradcza dla MSP Biuro Karier UAM Centrum Doradztwa Zawodowego Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej Fundusz MIKRO Polska Izba Gospodarcza Poznański Park Naukowo-Technologiczny UAM Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Powiatowy Urząd Pracy Poznański Fundusz Poręczeń Kredytowych Poznański Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości Urząd Miasta Poznania Wielkopolski Związek Pracodawców Prywatnych Wielkopolska Izba Przemysłowo-Handlowa Wielkopolskie Zrzeszenie Handlu i Usług

77 Źródła informacji europejskiej Beneficjenci Końcowi EFS: WUP, PARP, PFRON, MENiS, MG, Urząd Marszałkowski Beneficjenci Końcowi EFRR: Urząd Marszałkowski, PARP, MŚ, MI RCIE Poznań, CIE ARR Konin PKD UKIE strony UE i Komisji Europejskiej: www.europa.eu.int

78 Dziękuję Państwu za uwagę!