Seminarium Wiedza o dialogu społecznym Gdańsk - 5 grudnia 2008 r., Katowice - 22 stycznia 2009 r. Rola paktów społecznych w dialogu – doświadczenia Irlandii,

Prezentacja na temat: "Seminarium Wiedza o dialogu społecznym Gdańsk - 5 grudnia 2008 r., Katowice - 22 stycznia 2009 r. Rola paktów społecznych w dialogu – doświadczenia Irlandii,"— Zapis prezentacji:

1 Seminarium Wiedza o dialogu społecznym Gdańsk - 5 grudnia 2008 r., Katowice - 22 stycznia 2009 r. Rola paktów społecznych w dialogu – doświadczenia Irlandii, próby Słowenii a realia polskie realizowane w ramach projektu KOMPETENTNY UCZESTNIK DIALOGU SPOŁECZNEGO Prowadzący: dr hab. Jacek Sroka

2 Pojęcie paktu społecznego (inicjująca rola tzw. konferencji konsensusu) Zróżnicowanie terminologii stosowanej w praktyce zachodnioeuropejskiej oraz nakładanie się zakresów poszczególnych pojęć – social pact, social charter, social code, social rule, frame agrement, general agrement, procedural agrement, basic agreement itp. Ogólnie: 1.Porozumienia (pakty) ramowe ustalają reguły gry pomiędzy uczestnikami stosunków trójstronnych, zręby instytucji dialogu, zakres zagadnień poddawanych konsultacjom, ogólnych praw i obowiązków stron dialogu - przydatne w warunkach transformacji. Przykłady: szwedzki układ z Saltsjöbaden (1932), hiszpański pakt Moncloa (1978), szwajcarskie porozumienie (1937) z generalną klauzulą pokoju społecznego, do której przestrzegania, jako zasadniczej normy proceduralnej, zobowiązali się aktorzy areny przemysłowej - trwałości klauzuli o pokoju strzeże zasada Treu und Glauben głosząca potrzebę porozumień sięgających możliwie daleko oraz ustaw sięgających tylko tam gdzie to konieczne 2.Zbliżone charakterem do porozumień ramowych są porozumienia proceduralne. Dotyczą one kwestii bardziej szczegółowych - m.in. kryteriów reprezentatywności organizacji interesów, procedur rozwiązywania sporów zbiorowych, czy ogłaszania strajków i lokautów 3.Z kolei porozumienia generalne określają zakres spraw wymagających zaangażowania państwa, ich ustalenia dotyczą konkretnych wielkości, parametrów wzrostu, wskaźników, które będą brane pod uwagę podczas konsultacji. Standardy te ustala się z reguły w odniesieniu do porozumień płacowych, porozumień o zatrudnieniu oraz porozumień co do kształtu polityki gospodarczej, a także polityki dochodowej państwa

3 Związek paktów społecznych z wywodzącą się z okresu oświecenia kategorią umowy społecznej (zob. np. J.J. Rousseau, T. Hobbes, J. Locke) 1.Pakty społeczne są aktami o znaczeniu wyjątkowym, ich inicjatorem najczęściej jest rząd, który zabiega o zjednanie partnerów społecznych do określonego programu reform w sprawach: redukcji bezrobocia, zamrożenia płac, obniżenia inflacji, redukcji deficytu handlowego, czy integracji ze strukturami międzynarodowymi 2.Pakty społeczne zawierane są często w momentach przełomowych, a ich ustalenia dotyczą sposobów zrównoważenia sytuacji społeczno-gospodarczej – niemiecki pakt solidarnościowy zawarty w marcu 1993 dotyczący zagadnień zjednoczenia Niemiec, polski pakt o przedsiębiorstwie państwowym w trakcie przekształcania (przyjęty przez Sejm w 1993) jako środkowoeuropejski przykład paktu społecznego uzupełniającego wcześniejszy pakt polityczny (Okrągły Stół, 1989)

4 Rola studium przypadku - czy odwołania do doświadczeń Irlandii mają sens w Polsce? Tak, oprócz istotnych różnic istnieją wyraźnie podobieństwa pomiędzy sytuacją w obydwu krajach tuż po akcesji: Wysoka stopa bezrobocia (w Irlandii spadała wolniej +/- 2% w ciągu 3 lat) Oddziaływanie tradycyjnych wzorców kulturowych, w tym religijnych Wysoki udział zatrudnienia w pierwszym sektorze gospodarki Stosunkowo niski poziom zamożności Zagrożenie demograficzne w wyniku odpływu ludności w celach zarobkowych

5 Dokonania paktów irlandzkich od 1987 roku Priorytet – tworzenie nowych miejsc pracy a zarazem: Podniesienia poziomu edukacji i kwalifikacji pracowników celem przygotowania ich do podejmowania zatrudnienia w nowych gałęziach gospodarki Obniżenie podatku dochodowego do poziomu 10% dla przedsiębiorstw lokujących swą działalność w uprzywilejowanych przez rząd dziedzinach Powstrzymanie rozrostu administracji publicznej Wprowadzenie przez rząd tzw. selektywnej polityki gospodarczej w 1988 (wzór – Japonia, 1987) – uprzywilejowanie mikroelektroniki, farmaceutyki, produkcji urządzeń medycznych, usług finansowych

6 Działania prowadzone równolegle z paktami Priorytet – sprowadzenie BIZ, przede wszystkim z USA: instytucjonalnego wsparcia inwestycji ze strony Agencji Rozwoju Przemysłowego (Industrial Development Agency – IDA), PAIZ raczej niezbyt wiernie odzwierciedla ten wzór działania na rzecz podniesienia poziomu badań naukowych i edukacji na poziomie wyższym (do 13% budżetu Irlandii, Polska w 2008 – 1,5%)

7 Najważniejsze efekty: Irlandia, w ciągu kilkunastu lat z zacofanego kraju, w którym PKB na jednego mieszkańca wynosił zaledwie 59% średniej unijnej przeistoczyła się w jedną z najbardziej konkurencyjnych i innowacyjnych gospodarek świata, gdzie dochód PKB na mieszkańca osiągnął pułap 29 600 (130% średniej w UE) Pomimo spektakularnego wzrostu zaawansowanych technologicznie sektorów irlandzkiej gospodarki, główną jej dziedziną pozostaje nadal zreformowane rolnictwo

8 Przykład Słowenii (początek – pakty z 1995 i 1996) Priorytety: rozwój gospodarczy, wzrost zatrudnienia, obniżenie inflacji, bezpieczeństwo socjalne, państwo prawa, wzrost konkurencyjności, BIZ, członkostwo w UE: likwidacji nielegalnych form zatrudnienia kreacja funduszy wspierających tworzenie nowych miejsc pracy Niższe podatki dla lepiej zarabiających Realny wzrostu płac na poziomie co najmniej 2% rocznie

9 Słoweński pakt na lata 2003-2005 Priorytety: utrzymania dyscypliny budżetowej (ad. plan przyjęcia Euro) równomierne rozłożenie obciążeń fiskalnych z wykorzystaniem progresji podatkowej (utrzymanie progów podatkowych) efektywnej alokacji środków finansowych służącej wzrostowi ekonomicznemu podniesienia poziomu edukacji wzmacniania roli zbiorowych układów pracy (w 2006 dwustronne układy branżowe wzmocnione w kodeksie pracy) utrwalania bezpieczeństwa socjalnego oraz promocji polityki rodzinnej przy jednoczesnym stymulowaniu wzrostu zatrudnienia poprzez podnoszenie poziomu edukacji oraz rozwój umiejętności zawodowych zwiększenia szans zatrudnienia młodych i młodocianych

10 Słoweński pakt na lata 2007-2009 (18 m-cy rozmów) Priorytety: Wzrost wynagrodzeń zmierzający do zrównania ich średniego poziomu z krajami rozwiniętymi z uwzględnieniem inflacji i stopnia produktywności Wzrost płac uzgadniany na trzech równoległych i korespondujących ze sobą poziomach porozumień autonomicznych – sektorowym, międzysektorowym, zakładowym W zależności od kondycji konkretnych przedsiębiorstw możliwe jest różnicowanie poziomów wynagrodzeń w granicach wyznaczonych ww. porozumieniami System ten ma być testowany do 2009, a następnie – po modyfikacjach – wprowadzony do kodeksu pracy

11 Polska - uchwałą TK z marca 2006 zapowiadająca podjęcie działań zmierzających do zawarcia umowy społecznej Gospodarka-Praca-Rodzina- Dialog 6 obszarów problemowych: tworzenie nowych miejsc pracy, polityka zatrudnienia i instytucji rynku pracy warunki rozwoju społeczno-gospodarczego i przedsiębiorczości zabezpieczenie społeczne polityka rodzinna ochrona zdrowia dialog, partnerstwo społeczne i społeczeństwo obywatelskie Stan obecny – klęska konsultacji w sprawie paktu

12 Mając nadzieję na kontynuację i pamiętając o wskazanych doświadczeniach zagranicznych można oczekiwać wysiłku w kilku kluczowych obszarach: zwiększenia innowacyjności polskiej gospodarki ochrony i promocji interesów MŚP dalszej restrukturyzacji branż strategicznych (dalszy los TZB) działań na rzecz uzdrowienia finansów publicznych oraz reformy systemu podatkowego reorientacji programów polityki zatrudnienia (młodzi) dyskusji o przyszłości zbiorowych układów pracy przyszłości dialogu regionalnego (regionalnych paktów społecznych?)

13 Dziękuję za uwagę. j.sroka@politologia.wroc.pl

14 Strona internetowa projektu: www.kuds.pl Biuro projektu: Aleje Jerozolimskie 91, piętro VI 02-001 Warszawa tel. 022 628 90 75 fax: 022 629 41 06