Doświadczenia instytucji związane ze stwierdzanymi nieprawidłowościami w Polityce Spójności Warszawa, 11 stycznia 2016 r.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013: Art. 2 pkt 36 – „nieprawidłowość” – każde naruszenie prawa unijnego lub krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie funduszy, które ma lub może mieć wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie budżetu Unii nieuzasadnionym wydatkiem Art. 2 pkt 37 – „podmiot gospodarczy” – każda osoba fizyczna lub prawna lub inny podmiot biorący udział we wdrażaniu pomocy z funduszy, z wyjątkiem państwa członkowskiego wykonującego swoje uprawnienia władzy publicznej Art. 2 pkt 38 – „nieprawidłowość systemowa” – każda nieprawidłowość, która może mieć charakter powtarzalny, o wysokim prawdopodobieństwie wystąpienia w podobnych rodzajach operacji, będąca konsekwencją istnienia poważnych defektów w skutecznym funkcjonowaniu systemu zarządzania i kontroli, w tym polegająca na niewprowadzeniu odpowiednich procedur zgodnie z niniejszym rozporządzeniem oraz z przepisami dotyczącymi poszczególnych funduszy 2 NIEPRAWIDŁOWOŚCI - ISTOTNE PRZEPISY

Ustawa wdrożeniowa: Art. 2 pkt 14 – definicja nieprawidłowości indywidualnej – zgodna z definicją nieprawidłowości z rozporządzenia 1303/2013 (art. 2 pkt 36) Art. 2 pkt 15 – definicja nieprawidłowości systemowej – zgodna z definicją tej nieprawidłowości z rozporządzenia 1303/2013 (art. 2 pkt 38) Art. 2 pkt 12 – „korekta finansowa” – kwota, o jaką pomniejsza się współfinansowanie UE dla projektu lub programu operacyjnego w związku z nieprawidłowością indywidualną lub systemową Art. 11 ust. 2 – w przypadku, o którym mowa w art. 24 ust. 11 pkt 1, anulowanie części albo całości dofinansowania w wyniku nałożenia korekty finansowej nie zwalnia instytucji, która dopuściła się uchybień, lub instytucji obowiązanej do wypłaty dofinansowania z obowiązku wypłaty równowartości dofinansowania należnego beneficjentowi 3 NIEPRAWIDŁOWOŚCI - ISTOTNE PRZEPISY

Ustawa wdrożeniowa: Art. 9 ust. 2 pkt 8 i 9 - nakładanie korekt i odzyskiwanie kwot podlegających zwrotowi jest kompetencją instytucji zarządzających Art instytucja zarządzająca może powierzyć realizację tych zadań instytucjom pośredniczącym i wyrazić zgodę na ich dalsze powierzenie instytucjom wdrażającym Art sposób postępowania w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, w tym ust. 9, zgodnie z którym w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości: –przed zatwierdzeniem wniosku o płatność – należy pomniejszyć wartość wydatków kwalifikowalnych ujętych we wniosku o płatność, –w uprzednio zatwierdzonym wniosku o płatność – należy nałożyć korektę finansową oraz wszcząć procedurę odzyskiwania środków. 4 NIEPRAWIDŁOWOŚCI - ISTOTNE PRZEPISY

Nieprawidłowość oznacza łączne spełnienie wszystkich przesłanek określonych w definicji zawartej w art. 2 pkt 36 rozporządzenia 1303/2013: Działanie lub zaniechanie podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie EFSI Prowadzące do naruszenia prawa unijnego lub prawa krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, Które ma lub może mieć szkodliwy wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie budżetu nieuzasadnionym wydatkiem. 5 NIEPRAWIDŁOWOŚCI

Art. 2 pkt 36 – „nieprawidłowość” – każde naruszenie prawa unijnego lub krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie funduszy, które ma lub może mieć wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie budżetu Unii nieuzasadnionym wydatkiem Podmiot gospodarczy zaangażowany we wdrażanie funduszy – nie tylko beneficjent, ale także wykonawca, czy podwykonawcy. 6 PODMIOT GOSPODARCZY

Art. 2 pkt 36 – „nieprawidłowość” – każde naruszenie prawa unijnego lub krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie funduszy, które ma lub może mieć wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie budżetu Unii nieuzasadnionym wydatkiem Ma wpływ na budżet Unii – wydatki nieprawidłowe zostały zrefundowane ze środków budżetu UE Może mieć wpływ na budżet Unii – nieprawidłowość została wykryta przed zadeklarowaniem wydatków do KE (refundacja z budżetu UE nie nastąpiła) Nieprawidłowości o wartościach trudnych bądź niemożliwych do oszacowania – to nieprawidłowości mające wpływ na budżet UE 7 SZKODA FINANSOWA – FAKTYCZNA VS. POTENCJALNA

Działania instytucji systemu zarządzania i kontroli Informacje przekazane przez instytucje spoza systemu, funkcjonujące w obszarze wdrażania funduszy Instytucje „zewnętrzne”, w tym organy ścigania Inne źródła ŹRÓDŁA INFORMACJI O NIEPRAWIDŁOWOŚCIACH 8

Beneficjent popełniający nieprawidłowość musi liczyć się z konsekwencjami: Związanymi z wydatkowaniem środków pochodzących z budżetu UE Karnymi Związanymi z dyscypliną finansów publicznych SKUTKI STWIERDZENIA NIEPRAWIDŁOWOŚCI DLA BENEFICJENTÓW 9

Ogólna liczba zgłoszonych nieprawidłowości – Liczba wybranych typów nieprawidłowości nie sumuje się do liczby ogólnej, gdyż: jedno zgłoszenie może być zakwalifikowane do kilku typów nieprawidłowości; wybrano tylko najliczniej reprezentowane typy nieprawidłowości. TYPY NIEPRAWIDŁOWOŚCI - INFORMACJE PRZEKAZANE KE 10

Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości oraz naruszenia w zakresie zamówień publicznych można podzielić na 3 zasadnicze grupy:  Nieprawidłowości w zakresie wymogów stawianych wykonawcom,  Nieprawidłowości w zakresie wyboru wykonawców,  Nieprawidłowości związane z wyborem procedury udzielania zamówień. 11 NIEPRAWIDŁOWOŚCI I NARUSZENIA W ZAKRESIE PZP

Nadużycie finansowe – szczególny rodzaj nieprawidłowości Zgodnie z art. 1 Konwencji w sprawie ochrony interesów finansowych WE jest to jakiekolwiek umyślne działanie lub zaniechanie naruszające interesy finansowe Wspólnot Europejskich w odniesieniu do wydatków, polegające na: wykorzystaniu lub przedstawieniu fałszywych, nieścisłych lub niekompletnych oświadczeń lub dokumentów w celu sprzeniewierzenia lub bezprawnego zatrzymania środków z budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich lub budżetów zarządzanych przez Wspólnoty Europejskie lub w ich imieniu, nieujawnieniu informacji, mimo istniejącego obowiązku w tym zakresie, w celu sprzeniewierzenia lub bezprawnego zatrzymania środków z budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich lub budżetów zarządzanych przez Wspólnoty Europejskie lub w ich imieniu, niewłaściwym wykorzystaniu takich środków do celów innych niż te, na które zostały pierwotnie przyznane. 12 NADUŻYCIA FINANSOWE

Powyższy wykres zawiera informacje zarówno nt. przypadków potwierdzonych, jak i podejrzeń nadużyć finansowych. 13 NADUŻYCIA FINANSOWE – INFORMACJE PRZEKAZANE KE

Powyższy wykres zawiera informacje zarówno nt. przypadków potwierdzonych, jak i podejrzeń nadużyć finansowych. 14 NADUŻYCIA FINANSOWE – KATEGORIE

Fałszywe lub sfałszowane dokumenty (towarzyszące) Umowa została rozwiązana z powodu przedłożenia przez Beneficjenta do rozliczenia wniosku o płatność zawierającego nieprawdziwe pisemne oświadczenia dotyczące wykonania i zakończenia realizacji zadań wskazanych w Harmonogramie rzeczowo-finansowym Projektu. Beneficjent został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo z 297 § 1 k.k. popełnione w związku z realizacją projektu. Art § 1. Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi - kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat NADUŻYCIA FINANSOWE – PRZYKŁADY

Beneficjent zakupił środki trwałe. IP została poinformowana przez Centralne Biuro Antykorupcyjne o wszczęciu i prowadzeniu śledztwa pod nadzorem Prokuratury w sprawie o czyn z art. 297 § 1 kodeksu karnego przeciwko Beneficjentowi. Śledztwo zostało wszczęte na skutek złożenia anonimowej informacji. Z informacji udostępnionych przez CBA wynika, iż Beneficjent znacznie zawyżył wartość nabywanych w projekcie produktów. W związku z powyższym przedłożone przez Beneficjenta dokumenty (kserokopie potwierdzonych za zgodność z oryginałem faktur VAT, umowy sprzedaży, oferty na zakup urządzeń oraz notatki z rozeznania rynku) budzą uzasadnione wątpliwości i są dokumentami nierzetelnymi w rozumieniu art. 297 § 1 k.k., bowiem w treści powyższych dokumentów zawarto ceny maszyn odbiegające od ich wartości rynkowej. Pozyskane przez Beneficjenta oferty oraz sporządzona notatka z rozeznania rynku zostały przygotowane w celu uwiarygodnienia zawyżonej wartości rynkowej maszyn. 16 NADUŻYCIA FINANSOWE – PRZYKŁADY

Beneficjent do wniosku o płatność końcową przedłożył potwierdzoną przez niego za zgodność z oryginałem kserokopię faktury VAT dokumentującą nabycie w ramach projektu maszyny. Poproszony o przedstawienie oryginału dokumentu, przedłożył kontrolującym fakturę VAT o takim samym nr, ale wystawioną innego dnia. Tym samym Beneficjent przedstawił dwa różne dokumenty (z inną datą wystawienia) dokumentujące to samo zdarzenie gospodarcze (nabycie tej samej maszyny). Na obu opisanych dokumentach widnieją dane osoby wystawiającej przedmiotowe dokumenty księgowe wraz z jej podpisami. Jednocześnie Beneficjent oświadczył, że nie posiada oryginału faktury na zakup maszyny. Jeden z przedstawionych dokumentów stwierdza nieprawdę i różni się od dokumentu oryginalnego – został podrobiony, a Beneficjent przedłożył go w celu otrzymania dofinansowania projektu ze środków europejskich. Ponadto wraz z wnioskiem o płatność końcową Beneficjent przedstawił potwierdzoną za zgodność z oryginałem kserokopię umowy „kupna sprzedaży” przedmiotowej maszyny, natomiast w toku czynność kontrolnych okazał Zespołowi kontrolującemu oryginał umowy kupna sprzedaży z innego dnia. Również w tym przypadku uzasadnione jest podejrzenie, że Beneficjent posługiwał się dokumentem stwierdzającym nieprawdę. 17 NADUŻYCIA FINANSOWE – PRZYKŁADY

Dyrektor Departamentu X Urzędu Marszałkowskiego w Y złożył zawiadomienie do Prokuratury Rejonowej o podejrzeniu popełnienia przestępstwa polegającego na posłużeniu się dokumentami poświadczającymi nieprawdę (przelewy zapłaty). W związku z tym, iż wydatek opisany fakturą poniesiony został z naruszeniem przepisów prawa (art. 297 § 1 kk, art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk), został przez IZ uznany za niekwalifikowany w całości. Art § 1. Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art. 11 § 2. Jeżeli czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach ustawy karnej, sąd skazuje za jedno przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów. 18 NADUŻYCIA FINANSOWE – PRZYKŁADY

W trakcie kontroli na miejscu pojawiły się wątpliwości co do wartości oraz autentyczności przedstawionych maszyn. Zespołowi kontrolującemu i rzeczoznawcy majątkowemu nie udostępniono maszyn. Wobec powyższego wyceny dokonano w oparciu o materiał zgromadzony podczas przeprowadzonej wcześniej kontroli. Sporządzona przez rzeczoznawcę wycena wykazała, że przedstawione maszyny/urządzenia były prymitywną imitacją, a w zasadzie samą ramą konstrukcyjnie znacznie różniącą się od maszyn, które miały zostać nabyte. Posiadały one wprawdzie tabliczki znamionowe, ale nie były one oryginalne. Ze sporządzonej przez rzeczoznawcę wyceny wynika, że szacunkowa wartość dwóch maszyn wynosi ,00 zł netto podczas, gdy do rozliczenia przedstawiono fakturę o wartości brutto ,92 zł. Mając na uwadze przytoczone okoliczności sprawy, jak również fakt prowadzenia przez Prokuraturę Okręgową postępowania przeciwko prezesowi firmy podejrzanemu o popełnienie czynu z art. 13§ 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. instytucja rozwiązała umowę z Beneficjentem. 19 NADUŻYCIA FINANSOWE – PRZYKŁADY

IZ otrzymała prawomocny wyrok wydany przez Sąd Okręgowy, zgodnie z którym Beneficjent doprowadził i usiłował doprowadzić do wypłacenia nienależnego mu - zgodnie z realizowanym projektem - dofinansowania, przedkładając konieczne do wypłacenia transz dofinansowania nierzetelne dokumenty mające pozorować poniesienie na przewidziane w umowie kategorie wydatków kwalifikowanych. Ponadto w trakcie kontroli stwierdzono, że Beneficjent nie zrealizował określonego w umowie o dofinansowanie Projektu zakresu rzeczowego, m.in. nie udokumentował dostatecznie zakresu i przebiegu prac budowlanych, nie posiadał zakupionych w ramach projektu wszystkich produktów, nie informował IZ o zakupie sprzętu używanego i złożył oświadczenie stwierdzające nieprawdę. Ponadto Beneficjent zakupił produkt o innych parametrach, niż określone w umowie, za znacznie zawyżoną kwotę (nie rozeznał rynku) oraz nie posiadał produktu, którego zakup deklarował. 20 NADUŻYCIA FINANSOWE – PRZYKŁADY

Beneficjent przedstawił do rozliczenia we wniosku o płatność faktury wystawione przez nieistniejące podmioty. Jednocześnie podczas kontroli przedstawiono Zespołowi Kontrolującemu sfałszowane dokumenty, tj. umowę potwierdzającą, że właścicielem nieruchomości jest osoba inna, niż w rzeczywistości. Beneficjent przedstawił podrobiony protokół odbioru inwestycji infrastrukturalnej (drogi gminnej) (oskarżony podpisał się w miejscu, gdzie winien podpisać się z ramienia inwestora inspektor nadzoru). 21 NADUŻYCIA FINANSOWE – PRZYKŁADY

Beneficjent przedstawił niepełne oraz odbiegające od stanu faktycznego dokumenty, celem uzyskania refundacji wydatków przedstawionych we wnioskach o płatność: przekazał niepełną informację o istotnych zmianach w projekcie dotyczących zmiany terminu zakończenia robót budowlanych; zataił fakt podpisania aneksu do umowy przedłużającego termin realizacji umowy; poświadczył nieprawdę zaprzeczając, iż umowa z Wykonawcą została przedłużona; poświadczył nieprawdę w dokumentacji potwierdzającej odbiór robót budowlanych; dokonywał odbiorów częściowych po zgłoszeniu przez wykonawcę zakończenia robót. 22 NADUŻYCIA FINANSOWE – PRZYKŁADY

Beneficjent przedłożył do refundacji fakturę dot. budowy obiektu na kwotę wyższą niż faktycznie zrealizowany zakres robót. Do refundacji we wniosku o płatność przedstawił fakturę wraz z kosztorysem ofertowym, umową z wykonawcą, podpisanym przez obie strony protokółem odbioru robót oraz potwierdzonym przez kierownika budowy oświadczeniem Beneficjenta o częściowym, zgodnym z projektem budowlanym zakończeniu robót. Mając na uwadze powyższe oraz utrudnienie przez Beneficjenta przeprowadzenie kontroli w miejscu realizacji projektu, Beneficjent dopuścił się tym samym naruszenia obowiązków skutkującego powstaniem podstawy do jednostronnego rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym. Beneficjent został poinformowany o konieczności zwrotu otrzymanego dofinansowania wraz z odsetkami liczonymi jak dla zaległości podatkowych. Zawiadomienie o podejrzeniu przestępstwa zostało wysłane do prokuratury. Umowa o dofinansowanie została rozwiązana. 23 NADUŻYCIA FINANSOWE – PRZYKŁADY

Podczas kontroli przeprowadzonej na miejscu realizacji projektu stwierdzono nieprawidłowości związane z zakresem prac termomodernizacyjnych (wymiana okien). W momencie składania Wniosku o dofinansowanie Beneficjent dokonał wymiany znacznej części okien w termomodernizowanym budynku, jednak w złożonym Wniosku o dofinansowanie oświadczył, iż okna te będą dopiero wymieniane. Składając Wniosek o płatność końcową przedstawił Protokół odbioru robót (końcowy), w którym strony podpisami poświadczają zrealizowanie bez zastrzeżeń i uwag umowy, której przedmiotem była „Wymiana (…) okien drewnianych na okna plastikowe (…)” oraz zapłaconą fakturę VAT. Powyższa dokumentacja dotyczy zakresu prac termomodernizacyjnych, które w większości zostały wykonane przed złożeniem wniosku o dofinansowanie i przedłożone do refundacji jako wydatki poniesione w ramach realizowanego Projektu. W efekcie wskaźniki realizacji projektu założone we Wniosku o dofinansowanie nie będą mogły zostać osiągnięte. Umowa o dofinansowanie została rozwiązana. Dodatkowo przedłożono do organów ścigania zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. 24 NADUŻYCIA FINANSOWE – PRZYKŁADY

Na podstawie weryfikacji dokumentacji przedłożonej do uzupełnień do wniosku o płatność pośrednią wystąpiło podejrzenie autentyczności dostarczonej dokumentacji zdjęciowej przedstawiającej zakupione środki trwałe (w szczególności piec do pizzy, szafa chłodnicza, kuter). W wyniku kontroli doraźnej przeprowadzonej na miejscu realizacji projektu, stwierdzono, iż ww. środki trwałe nie znajdują się w miejscu realizacji projektu. IP2 przystąpi do rozwiązania umowy oraz procedury odzyskania wypłaconych w ramach płatności pośrednich środków wraz z odsetkami. 25 NADUŻYCIA FINANSOWE – PRZYKŁADY

Śledztwo Prokuratury Rejonowej w sprawie działania na szkodę Skarbu Państwa tj. przestępstwo określone w art. 305 § 1 kk w zw. z art. 12 kk. Art § 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, udaremnia lub utrudnia przetarg publiczny albo wchodzi w porozumienie z inną osobą działając na szkodę właściciela mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Śledztwo prowadzone jest w sprawie m.in. popełnienia przestępstw związanych z poświadczeniem nieprawdy w dokumentach, wręczaniem i przyjmowaniem korzyści majątkowych oraz popełnianiem oszustw kredytowych, zakłócaniem przetargów publicznych, nadużyciem uprawnień przez funkcjonariuszy publicznych. 26 NADUŻYCIA FINANSOWE – PRZYKŁADY

W ramach prowadzonego przez Prokuraturę Apelacyjną postepowania oraz w związku z prowadzonymi przez Centralne Biuro Antykorupcyjne czynnościami śledczymi postawiono osobom reprezentującym beneficjenta i wykonawców zarzuty z następujących art. kodeksu karnego: art. art. 228 par.1 (przyjęcie korzyści majątkowej lub osobistej w związku z pełnieniem funkcji publicznej), art. 229 (udzielenie lub obietnica udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej punkcję publiczną), art. 231 (przekroczenie uprawnień lub nie dopełnienie obowiązków powodujące szkodę interesu publicznego), art. 296 (nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie obowiązków w celu uzyskania korzyści majątkowej), art. 299 (próba udaremnienia lub znacznego utrudnienia ustalenia pochodzenia korzyści majątkowych związanych z popełnieniem czynu zabronionego). Postawione zarzuty mogą odnosić się do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, dla których wydatki zostały częściowo sfinansowane ze środków UE w ramach realizowanego projektu. 27 NADUŻYCIA FINANSOWE – PRZYKŁADY

Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju ul. Wspólna 2/ Warszawa