BANKI SPÓŁDZIELCZE wobec wyzwań i oczekiwań rynkowych Zdzisław Sokal Członek Zarządu Narodowego Banku Polskiego Rawa Mazowiecka 21.05.2009 r.

Plan Prezentacji Ocena sytuacji makroekonomicznej: sytuacja USA i UE bieżąca sytuacja gospodarcza w kraju Wybrane zagadnienia dotyczące sektora bankowego: sytuacja sektora bankowego przed kryzysem działania NBP ”Pakiet zaufania” bieżąca sytuacja płynnościowa i wypłacalność ryzyko wystąpienia błędnego koła Wyzwania i oczekiwania wobec banków spółdzielczych

ZMIAN ZACHODĄCYCH W OTOCZENIU MIĘDZYNARODOWYM I. OCENA SYTUACJI MAKROEKONOMICZNEJ W ŚWIETLE ZMIAN ZACHODĄCYCH W OTOCZENIU MIĘDZYNARODOWYM

Recesja w USA przy poprawie oczekiwań

Ocena sytuacji makroekonomicznej w strefie euro

Relatywna stabilizacja na światowych rynkach surowcowych i wzrost prognoz cen ropy źródło: HWWI. 6

Wyższe prognozy PKB i inflacji dla USA, niższe dla strefy euro (wg Foreign Exchange Consensus Forecasts) Data prognozy kwiecień 2009 2009 2010 USA PKB -2,7 (-2,8) 1,8 (1,7) inflacja -0,7 (-0,9) 1,6 (1,5) strefa euro -3,3 (-2,6) 0,3 (0,5) 0,4 (0,6) 1,3 (1,5) W nawiasach podano szacunki z poprzedniego okresu prognostycznego źródło: Consensus Economics Inc. 7

Polska

Spadek dynamiki wzrostu gospodarczego 1Q2009 – szacunek IE

Spadek produkcji przemysłu, zdecydowanie mniej głęboki niż w ostatnich miesiącach Produkcja przemysłowa w spadła w lutym 2009 o 14,3% r/r wobec spadku w styczniu o 15,3% r/r (korekta o -0,4pp.). W ujęciu miesięcznym produkcja ogółem wzrosła o 2,7%. Dynamika produkcji była wyższa niż wskazywały na to oczekiwania analityków rynkowych (konsensus wg ankiety Reutera wynosił -15,7% r/r) oraz nieznacznie niższa niż oczekiwał Instytut Ekonomiczny (-14,0%  r/r). Opublikowane dane za styczeń wskazują na kontynuację tendencji spadkowych w przemyśle, sygnalizowane wcześniej zarówno przez badania koniunktury, jak i badania ankietowe NBP przeprowadzone w IV kwartale 2008. W przetwórstwie przemysłowym w lutym 2009 dynamika produkcji wyniosła -14,4% r/r wobec -17,6% w styczniu (korekta o -0,3pp.). W górnictwie i wydobywaniu w lutym 2009 produkcja spadła o 18,6% r/r, wobec spadku w styczniu o 17,6% r/r (korekta o-0,3pp.), podobnie jak w sekcji zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (spadek o 14,2% r/r w lutym wobec spadku o 13,6% r/r w styczniu – korekta o -1,2pp.). W sekcji „dostawa wody i gospodarowanie ściekami i odpadami”, produkcja spadła w lutym o 1,0% r/r wobec wzrostu w styczniu o 4,3% r/r (korekta o +0,3pp.). Największy wkład do ujemnej dynamiki produkcji przemysłowej ogółem miało przetwórstwo W stosunku do lutego ub. roku spadek produkcji sprzedanej odnotowano w 25 (spośród 34) działach przemysłu. Szczegółowe dane o produkcji działowej pokazują, że w lutym 2009 kontynuowany był trend spadkowy produkcji pojazdów mechanicznych (spadek o 32,5% r/r), produktów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (spadek o 29,4% r/r), a także produkcji metali (spadek o 36,3% r/r). Wzrost produkcji sprzedanej przemysłu, w porównaniu z lutym ub. roku, wystąpił m.in. w produkcji i napojów, pozostałego sprzętu transportowego i urządzeń elektrycznych.przemysłowe. Źródło: GUS Źródło: SM NBP

Niska, ale dodatnia dynamika nakładów inwestycyjnych

Prognozy inwestycji, produkcja budowlano-montażowa i wykorzystanie mocy wytwórczych

Konsumpcja wciąż motorem wzrostu gospodarczego, przy niskiej dynamice sprzedaży detalicznej

Rynek pracy, głębsze dostosowanie ze strony zatrudnienia niż wynagrodzeń Zatrudnienie w SP Stopa bezrobocia Wynagrodzenia nominalne w SP Jednostkowe koszty pracy w GN

Projekcja PKB i inflacji – luty 2009

Prognozy IMF i Komisji Europejskiej

II. WYBRANE ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE SYTUACJI SEKTORA BANKOWEGO

Sytuacja sektora bankowego Bardzo dobre wyniki finansowe banków w całym 2008 r., lecz pogorszenie w drugiej połowie roku i w I kwartale 2009 r., Spadek bufora kapitałowego banków, Trudności w pozyskaniu bieżącego finansowania akcji kredytowej przez banki, Zmniejszająca się dynamika akcji kredytowej, Ograniczona płynność krajowych i zagranicznych rynków finansowych. Zysk netto sektora bankowego w I kwartale 2009 r. wyniósł 2,0 mld zł, co oznacza spadek o 49,5% w porównaniu do I kwartału 2008 r. W efekcie pogorszyły się też wskaźniki rentowności sektora bankowego. W marcu 2009 r. dynamika roczna skorygowanych danych o kredytach przedsiębiorstw i gospodarstw domowych wyniosła odpowiednio: 17,3%, 28,4%. W marcu 2008 r. roczna skorygowanych danych o kredytach przedsiębiorstw i gospodarstw domowych wyniosła odpowiednio: 27,3% i 40,6%. W marcu 2009 r. wartość kredytów dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych zwiększyła się odpowiednio o: 0,32 mld zł i 4,08 mld zł. W marcu 2008 r. wartość kredytów dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych zwiększyła się odpowiednio o: 4,5 mld zł i 7,4 mld zł.

Import nieufności Po 15 września 2008 r. kryzys zaufania w sektorze bankowym dotarł do Polski mimo: Braku w bilansach banków ryzykownych instrumentów, Niższych potrzeb w zakresie finansowania rynkowego (niższa relacja kredytów do depozytów sektora niefinansowego), Posiadania właściciela strategicznego przez większość banków krajowych.

Przed kryzysem…

Struktura transakcji o charakterze lokacyjnym na rynku międzybankowym w Polsce i w strefie euro Źródło:Obliczenia własne na podstawie danych NBP, KDPW oraz Euro Money Market Survey. Frankfurt 2008, ECB.

Udział kredytów w walutach obcych w kredytach mieszkaniowych Źródło: NBP, dane dla krajowych gospodarstw domowych.

„Pakiet zaufania” NBP Główne cele pakietu: Umożliwienie bankom pozyskiwania środków złotowych na dłuższe okresy (do 3 miesięcy), Umożliwienie bankom pozyskiwania środków walutowych (w EUR, USD, CHF).

„Pakiet zaufania” - szczegóły INSTRUMENT DZIAŁANIE Zasilające operacje otwartego rynku repo na okres do 3 miesięcy Umożliwienie bankom pozyskania środków złotowych na dłuższy okres Wprowadzenie SWAP- ów walutowych dla zasilania płynności złotowej banków Dodatkowy instrument zasilający system bankowy w płynność złotową Wprowadzenie SWAP- ów walutowych dla zasilania płynności walutowej banków Instrument zasilający system bankowy w płynność walutową Wprowadzenie depozytu walutowego jako zabezpieczenia dla kredytu refinansowego Instrument umożliwiający, w sytuacjach wyjątkowych, pozyskanie przez bank płynności złotowej pod inne zabezpieczenie niż standardowe Zmniejszenie haircut’u przy określeniu poziomu zabezpieczeń kredytu lombardowego Zwiększa zakres możliwej pomocy przy danym zasobie zabezpieczeń Rozszerzenie listy aktywów (papierów wartościowych) mogących stanowić zabezpieczenie dla kredytu lombardowego Zwiększa elastyczność zarządzania płynnością przez banki Możliwy wzrost częstotliwości operacji otwartego rynku Ograniczenie wahań stopy O/N oraz zwiększenie elastyczności zarządzania płynnością przez banki Wprowadzenie możliwości przedterminowego wykupu bonów pieniężnych NBP Otwarta kwestia wcześniejszego wykupu obligacji NBP Strukturalne zwiększenie płynności w sektorze bankowym

„Pakiet zaufania” - rozszerzenie Od początku maja 2009 r. są dostępne 6-miesięczne operacje repo z możliwością nettingu, Operacje swap w euro i dolarach wydłużone zostały z 1 tygodnia do 1 miesiąca, Rozszerzona została lista papierów wartościowych przyjmowanych przez NBP jako zabezpieczenie tych operacji. Elastyczna linja kredytowa

Kredyty i depozyty od sektora niefinansowego (podmioty krajowe) Źródło: NBP.

Kryzys dotknie też sferę realną Ograniczenie podaży kredytu, Ograniczenie popytu na kredyt, Problem opcji walutowych.

Kryteria udzielania kredytów dla przedsiębiorstw Uwaga: wykres przedstawia procent netto. Dodatnią wartość procentu netto należy interpretować jako złagodzenie polityki kredytowej, a ujemną wartość procentu netto – jako zaostrzenie polityki kredytowej. Szczegóły w opracowaniu źródłowym. Źródło: Sytuacja na rynku kredytowym - wyniki ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych (II kwartał 2009 r.), http://www.nbp.pl/SystemFinansowy/kredytowy2_2009.pdf

Przyczyny zmian polityki kredytowej w stosunku do przedsiębiorstw Uwaga: wykres przedstawia procent netto. Dodatnią wartość procentu netto należy interpretować jako przyczyny łagodzenia polityki kredytowej, a ujemną wartość procentu netto – jako przyczyny zaostrzenia polityki kredytowej. Szczegóły w opracowaniu źródłowym. Źródło: Sytuacja na rynku kredytowym - wyniki ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych (II kwartał 2009 r.), http://www.nbp.pl/SystemFinansowy/kredytowy2_2009.pdf

Transakcje opcyjne przedsiębiorstw a ryzyko kredytowe Skala możliwych strat trudna do oszacowania, ze względu na fragmentaryczne dane o warunkach transakcji, Ujemna wycena opcji walutowych zawartych przez przedsiębiorstwa wyniosła wg szacunków KNF na dzień 28.04.2009 r. ok. 4,5 mld zł, a banki poniosły na koniec 2008 r. koszty w wysokości 1,34 mld zł.

Ryzyko wystąpienia „błędnego koła” Bardziej pesymistyczna ocena ryzyka kredytowego przez banki Niższa dostępność kredytu Pogorszenie sytuacji finansowej przedsiębiorstw Niższy popyt wewnętrzny Wpływ impulsu zewnętrznego – spadku popytu w wyniku recesji w gospodarkach partnerów handlowych Polski – jest pogłębiany przez zaostrzenie polityki kredytowej przez banki. Siła negatywnego wpływu tego potencjalnego „błędnego koła” zależy między innymi od wyposażenia banków w kapitał, który pozwala zaabsorbować ewentualne straty kredytowe. Niższy popyt zewnętrzny

III. WYZWANIA I OCZEKIWANIA WOBEC BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH

Działania NBP na rzecz stabilności finansowej Narodowy Bank Polski prowadzi szeroko zakrojone działania dla realizacji nowego celu ustawowego, jakim jest wspieranie stabilności finansowej Osiągnięcie tego celu nie będzie jednak możliwe bez aktywnej współpracy ze strony rządu, parlamentu, innych władz publicznych, jak i ze strony samych banków.

OBSZARY SZCZEGÓLNEJ UWAGI ZE STRONY NBP Monitoring i gromadzenie informacji Analizy, badania i oceny sytuacji Działania operacyjne Komunikacja zewnętrzna Współpraca międzynarodowa Edukacja ekonomiczna i finansowa społeczeństwa

WYZWANIA I OCZEKIWANIA WOBEC BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH Duży potencjał rozwoju i umacniania pozycji na rynku usług bankowych Doskonała znajomość rynku lokalnego Szybkość decyzyjna Monitoring i wszesne ostrzeganie Potrzeba dalszej poprawy konkurencyjności w związku z narastającą konkurencją ze strony innych lokalnych instytucji finansowych Potrzeba określenia roli banków zrzeszających Rozważanie konsolidacji – wymóg kapitałowy i efekt skali Uniknięcie znacznego wzrostu kosztów finansowania dzięki finansowaniu w oparciu o środki z depozytów a nie na rynku międzybankow Wykorzystanie potencjału w obszarze finansowania z wykorzystaniem środków unijnych Potrzeba rozwoju usług bankowości elektronicznej Współpraca z NBP i nadzorem bankowym

Wyzwanie przed bankami Szansa Dla BS Wyzwanie przed bankami Ograniczony kapitał Wysokie koszty Ograniczenie przychodów Co z tym robić ?

Dziękuję za uwagę