Teoria wymiany międzynarodowej Wykład 4 Teoria wymiany międzynarodowej

Koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów Pierwszą mało zwartą, dogmatyczną koncepcją rozwoju handlu międzynarodowego była koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów. Zgodnie z nią starali się handlować władcy starożytnego Egiptu, Fenicji, Grecji oraz starożytnego Rzymu. Dążyli oni do uzyskania możliwie jak największej ilości dóbr, starając się jednocześnie oferować w zamian możliwie jak najmniej.

Koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów Istotą wymiany było to, aby przez podział pracy, niekiedy noszący znamiona rabunku, dysponować towarami umożliwiającymi zaspokojenie potrzeb produkcyjnych i konsumpcyjnych.

Dogmat słusznej ceny Św. Augustyn w epoce poważnych napięć społecznych, w której żył (rewolty chłopów w Afryce, Numidii i Mauretanii) sprecyzował doktrynę Kościoła Katolickiego w kwestii własności ziemskiej, niewolnictwa a tym samym i bogactwa. W kwestii własności ziemskiej stwierdził, że bogactwo bogatych nie jest potępione, podobnie jak ubóstwo nie sławi biednych. Św. Augustyn wskazuje na potrzebę indywidualnego rozwoju duszy, bogactwa stanowią raczej przeszkodę niż pomoc.

Dogmat słusznej ceny W odniesieniu do problemu niewolnictwa, nie uznaje on innych różnic między ludźmi, jak tylko duchowe. Nie sprzeciwia się jednak niewolnictwu, ponieważ nie zamierza burzyć instytucji stworzonych przez człowieka. Św. Augustyn głosi pochwałę rzemiosł, ze względu na fakt, że nie absorbują one umysłu człowieka do tego stopnia, by nie mógł skupić się na sprawach wyższych. Wykazuje, podobnie jak Św. Ambroży nieufność do handlu oraz sympatię dla rolnictwa.

Dogmat słusznej ceny Św. Tomasz z Akwinu wyraża pogląd na temat handlu, jest autorem dogmatu słusznej ceny. Handel jest raczej przez niego tolerowany niż uznawany, a jego wykonywanie obwarowane jest licznymi przestrogami. Handel nie tylko pochłania zdolności intelektualne człowieka, odwodzi od życia duchowego, lecz także jego główna sprężyna, tj. zysk opiera się na motywie antychrześcijańskim. Zysk jest uzasadniony, jeśli dla człowieka nie jest on cele samym w sobie, a jedynie zapłatą za pracę. Tak więc źródłem zysku jest jedynie praca. Cena produktu według Św. Tomasza jest funkcją kosztów produkcji, tj. pracy w nim zawartej.

Dogmat słusznej ceny Według Św. Tomasz z Akwinu każdy towar ma swoją słuszną cenę, powyżej lub poniżej której nie powinien być sprzedawany. Cena ustalana na towary będące przedmiotem obrotu miała pokrywać koszty produkcji.

Dogmat słusznej ceny W miarę postępujących zmian w sferze produkcji i wymiany ewoluował także dogmat słusznej ceny. Za słuszne uważano ceny, które kształtują się na rynku. Przykładem takiego podejścia są rozważania ekonomisty z XIII wieku Ricardusa de Medica Villa, który sądził, że różne kraje są nierówno obdarzone przez naturę różnymi dobrami, które w związku z tym ceni się mniej lub bardziej. Wobec tego uzasadniony jest rozwój handlu międzynarodowego i kupiec zaangażowany w tym procesie nie wyrządza krzywdy żadnemu z konsumentów w różnych krajach. Wykorzystuje on międzynarodowe różnice obfitości towarów i dolicza do ich cen pewien sprawiedliwy zysk.

Doktryna merkantylistyczna Wzrost zainteresowania sprawami gospodarczymi nastąpił wraz z odkryciem Nowego Świata i rozwojem żeglugi. Państwa zaangażowane w podboje kolonialne czerpały zyski z eksploatacji kopalń złota i rozwoju handlu towarami kolonialnymi. Zaważyło to na wzroście zainteresowania zagadnieniami gospodarczymi w okresie XVI-XVIII wieku.

Doktryna merkantylistyczna Zainteresowanie sprawami gospodarczymi wraz ze powstałym wówczas układem stosunków ekonomicznych wytworzyło politykę merkantylistyczną, zmierzającą do powiększania dochodu społeczeństw przez pozyskiwanie kruszcu, handel międzynarodowy, protekcję celną i industrializację krajów.

Doktryna merkantylistyczna Politykę merkantylistyczną prowadziło wiele państw europejskich: w Anglii – królowa Elżbieta i Oliwer Cromwell, we Francji – Ludwik XIV, Sully, Colbert, W Holandii – Jan de Witt, Mniejsze znaczenie polityka merkantylistyczna odgrywała w krajach Półwyspu Iberyjskiego, a także Włoszech.

Doktryna merkantylistyczna Główne nurty merkantylizmu: Bulioniści (najbardziej pierwotna doktryna merkantylistyczna), Merkantyliści (kładli nacisk na politykę handlową), Statyści (rozwijali badania nad zamożnością i produkcją w Anglii), Kameraliści (kładli nacisk na zagadnienia skarbu i ludności, głównie w Niemczech).

Doktryna merkantylistyczna Główne idee merkantylistyczne: Utożsamianie bogactwa z kruszcem i pieniądzem kruszcowym, Dodatni bilans handlowy jako środek zdobycia kruszców, Industrializacja, Interwencjonizm państwowy, Autarkia, Podniesienie jakości pracy, Zagadnienia skarbu i ludności.

Doktryna merkantylistyczna Główne założenia: źródłem bogactwa każdego narodu jest korzystne kształtowanie się bilansu handlowego i bilansu szerzej rozumianej wymiany gospodarczej z zagranicą; celowym jest zwiększanie przez każdy kraj zasobów różnego rodzaju kruszców i (lub) pieniądza,; uzasadnione jest także prowadzenie polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tych celów (np. ograniczanie importu za pomocą ceł czy kontyngentów ilościowych przywozu, promowanie eksportu przez udzielanie subsydiów).

Doktryna merkantylistyczna Elementy merkantylizmu, które zachowały swoją aktualność współcześnie: Nadwyżka handlowa pozwala pełniej wykorzystać moce produkcyjne w sytuacji niewystarczającego popytu na rynku krajowym; Nadwyżka handlowa zainwestowana za granicą staje się dodatkowym źródłem przyszłych dochodów z kapitału; Popieranie eksportu i w rezultacie wzrost jego udziału w gospodarce sprzyja dostosowaniu krajowych producentów do potrzeb rynku międzynarodowego;

Doktryna merkantylistyczna Elementy merkantylizmu, które zachowały swoją aktualność współcześnie (c.d.): Nadwyżki w bilansie handlowym umożliwiają gromadzenie rezerw walutowych, co umacnia bezpieczeństwo ekonomiczne kraju; Wyposażenie kraju w zasoby materialne nie jest sprawą najważniejsza, bardziej istotne jest wytwarzanie produktów, za które można kupić niezbędne surowce.

Teoria kosztów absolutnych Merkantylistyczne ujęcie korzyści z wymiany międzynarodowej było przedmiotem krytyki już w drugiej połowie XVII w. głównie przez D. Northa i D. Hume. A. Smith podważył tezy o korzyściach z wymiany w zależności od kształtowania się bilansu handlowego i bilansu szerzej rozumianej wymiany gospodarczej z zagranicą.

Teoria kosztów absolutnych W opublikowanym w 1776 r. traktacie Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, A. Smith stwierdził, że jeśli dwa kraje podejmują bez przymusu wzajemny handel, to oba osiągają korzyści, gdyby bowiem jeden z krajów nie osiągnął korzyści lub wręcz ponosił straty, zapewne nie angażowałby się w rozwój wymiany międzynarodowej. Podejście to pozwoliło A. Smithowi na sformułowanie teorii kosztów absolutnych, będącą pierwszą stosunkowo dobrze rozwiniętą teorią handlu zagranicznego.

Teoria kosztów absolutnych Zgodnie z teorią kosztów absolutnych podstawą rozwoju specjalizacji i zarazem źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między różnymi krajami bezwzględnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy.

Teoria kosztów absolutnych Główne założenia: Specjalizacja w oparciu o różnice w kosztach wytwarzania, Koszty ujęte w sposób absolutny, Koszty są determinowane nakładami pracy, Różnice w kosztach mogą wynikać z przyczyn naturalnych lub wtórnych (wiedza, technologia).

Teoria kosztów absolutnych Według A. Smitha jeśli w określonych warunkach kraj A jest bardziej efektywny (dysponuje absolutną przewagą) w produkcji towaru x, a zarazem jest mniej efektywny w niż kraj B (nie dysponuje nad tym krajem absolutną przewagą) w produkcji towaru y, to oba kraje mogą osiągnąć korzyści z rozwoju międzynarodowego podziału pracy pod warunkiem, że kraj A eksportuje do kraju B całość lub część produkcji towaru x, w przypadku którego dysponuje absolutną przewagą, w zamian za import z kraju B całości lub części towaru y, w przypadku którego absolutną przewagą dysponuje jego partner handlowy.

Teoria kosztów absolutnych Przykład 1 Produkt Kraj A Kraj B Razem wielkość produkcji Wielkość produkcji Ogólny nakład Koszt jednostkowy x 60 1 180 3 120 y 2 540 9 Ogółem - 720

Teoria kosztów absolutnych Ocena teorii kosztów absolutnych: pierwsza koncepcja teoretyczna podważająca merkantylistyczne wnioski na temat rozwoju handlu międzynarodowego; korzyści z rozwoju handlu międzynarodowego nie zależą od stanu bilansu płatniczego;

Teoria kosztów absolutnych rozwój międzynarodowego podziału pracy zapewnia osiąganie korzyści wszystkim uczestniczącym krajom; przyjęcie założenia wolnego handlu (A. Smith dopuszczał stosowanie interwencjonizmu państwowego, np. w odniesieniu do dziedzin o strategicznym znaczeniu);

Teoria kosztów absolutnych teoria kosztów absolutnych wyjaśnia handel międzynarodowy surowcami i produktami rolnymi, wymianę surowców na dobra inwestycyjne, wymianę surowców na przemysłowe produkty konsumpcyjne; teoria kosztów absolutnych ma także walory informacyjno-operacyne (politykom gospodarczym); A. Smith nie dał w swej teorii żadnych wskazówek krajom, które produkują wszystkie wyroby (lub większość) absolutnie drożej niż ich partnerzy.

Teoria kosztów względnych Udoskonalenie tzw. klasyczne teorii handlu międzynarodowego przez sformułowanie teorii kosztów względnych (nazywanej także teorią kosztów komparatywnych lub porównawczych) nastąpiło na początku XIX w. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że pierwszy dokonał tego D. Ricardo w opublikowanej w 1817 r. pracy Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania. Są jednak dowody na to, iż pionierem w tym względzie był inny angielski ekonomista, R. Torens. W wydanej w 1808 r. pracy pt. Traktat na temat handlu zagranicznego zbożem zawarł on najważniejsze elementy omawianej teorii.

Teoria kosztów względnych Główne założenia: Specjalizacja w oparciu o różnice w kosztach wytwarzania, Koszty ujęte w sposób względny (w porównaniu z …), Koszty są determinowane nakładami pracy, Różnice w kosztach mogą wynikać z przyczyn naturalnych lub wtórnych (wiedza, technologia).

Teoria kosztów względnych Zgodnie z zasadą kosztów względnych w warunkach dysponowania przez kraj A absolutną przewaga nad krajem B obydwu towarów, kraj ten powinien specjalizowac się w produkcji i eksporcie tego towaru, w przypadku którego jego przewaga nad krajem B, mierzona nakładami pracy, jest stosunkowo największa lub brak przewagi jest stosunkowo najmniejszy. Jednocześnie kraj B powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie towaru, w przypadku którego niekorzystna pozycja tego kraju ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu.

Teoria kosztów względnych Zasadę kosztów względnych można także ująć alternatywnie, tj. zawsze korzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie produkcji, w której kraj A ma stosunkową przewagę w wydajności pracy nad krajem B, natomiast niekorzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie, w której dany kraj nie ma stosunkowej przewagi nad partnerem handlowym. Traktując kraj B jako pozostałe kraje świata (otoczenie gospodarcze kraju A), to klasycznie ujmowaną zasadę kosztów względnych można uogólnić.

Teoria kosztów względnych Przykład 2 Produkt Kraj A Kraj B Razem wielkość produkcji Wielkość produkcji Ogólny nakład Koszt jednostkowy x - 150 450 3 y 90 180 2 30 270 9 120 Ogółem 720

Teoria kosztów względnych Ocena teorii kosztów względnych R. Torrens i D. Ricardo nie analizowali czynników, od których zależy podział korzyści ze specjalizacji i handlu międzynarodowego;

Teoria kosztów względnych przyjęcie wielu założeń upraszczających, z których większość nie została wyraźnie przez autorów sformułowana. W celu udowodnienia swojej tezy, autorzy teorii kosztów względnych posługują się założeniami, które można podzielić na trzy grupy:

Teoria kosztów względnych 1. Uproszczony model świata złożony z dwóch krajów wymieniających dwa towary (tzw. model 2 X 2), produkowane i wymieniane towary są towarami konsumpcyjnymi (wino i sukno) ponadto nie uwzględnia się kosztów transportu,

Teoria kosztów względnych 2. Techniczne warunki produkcji i warunki wyboru konsumenta: - najważniejszym czynnikiem wytwórczym jest praca ludzka, której nakłady stanowią podstawę kształtowania się kosztów produkcji i wartości wymiennych towarów, - istnienie doskonałej podzielności i przenośności pracy w danym kraju z jednej gałęzi produkcji do innych, przy jednoczesnym braku tej przenośności w skali międzynarodowej,

Teoria kosztów względnych - koszty produkcji są stałe, brak możliwości osiągnięcia korzyści skali w sferze produkcji i zbytu, - warunki produkcji są stałe, a zatem nie uwzględnia się m. in. możliwości przestawiania produkcji z proeksportowej na zastępującą towary importowane i na odwrót, a także kosztów związanych ze zmianą profilu produkcji, - struktury konsumpcji współpracujących ze sobą krajów są identyczne i nie zmieniają się,

Teoria kosztów względnych - występuje zgodność między racjonalnymi dążeniami i interesami poszczególnych jednostek (producentów i konsumentów) oraz społeczeństwa jako całości, 3. Założenia dotyczące systemu funkcjonowania gospodarki i rynku międzynarodowego. Przyjęcie założenia warunków doskonałej konkurencji na rynkach międzynarodowych.

Sformułowanie klasycznej teorii kosztów względnych zapoczątkowało rozwój dwóch zasadniczych kierunków w myśli ekonomicznej dotyczącej handlu międzynarodowego. - Pierwszy, określany mianem marksistowskiego, wskazuje, że relacje wymienne w handlu międzynarodowym są określane przez relacje nakładów pracy, a o kształtowaniu się wartości międzynarodowej decydują warunki produkcji. - Drugi, zapoczątkowany przez J. St. Milla polegał on na stopniowym odchodzeniu od teorii wartości opartej na pracy i uwzględnianiu – w określaniu wartości międzynarodowej - w coraz większym stopniu czynników rynkowych.

Teoria obfitości zasobów Założenia teorii obfitosci zasobów: założenia początkowe, założenia dotyczące technicznych warunków produkcji i warunków wyboru konsumenta, założenia dotyczące systemu funkcjonowania gospodarki narodowej i rynku międzynarodowego.

Teoria obfitości zasobów Założeniami początkowymi są: istnieją dwa rynki, dwa towary i dwa czynniki wytwórcze (kapitał i praca); nie ma kosztów transportu; analizowane kraje są różnie wyposażone w czynniki wytwórcze.

Teoria obfitości zasobów Założenia dotyczące technicznych warunków produkcji i warunków wyboru konsumenta: czynniki wytwórcze są jednorodne (homogeniczne), doskonale podzielne i porównywalne w skali międzynarodowej; relatywne wyposażenie w czynniki wytwórcze się nie zmienia, tzn. funkcje produkcji dla wszystkich towarów są stałe i ściśle określone; poziom kosztów i cen oraz ich relacje kształtują się wyłącznie pod wpływem relatywnego wyposażenia w czynniki wytwórcze;

Teoria obfitości zasobów niezmienne funkcje produkcji w różnych krajach zachowują jednakowy kierunek relacji czynników wytwórczych; funkcje produkcji dla wszystkich towarów są jednorodne stopnia pierwszego, co oznacza brak rosnących lub malejących przychodów; w analizowanych krajach preferencje konsumentów są takie same i nie zmieniają się w czasie; konsument dysponuje skalą preferencji, maksymalizuje swoją funkcję użyteczności i ma pełną swobodę wśród różnych wariantów.

Teoria obfitości zasobów Założenia odnoszące się do systemu funkcjonowania gospodarki narodowej i rynku międzynarodowego: działanie rynków narodowych współpracujących ze sobą krajów wg schematu wolnej konkurencji, przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych; istnienie doskonałej konkurencji w skali międzynarodowej, tj. brak jakichkolwiek przeszkód dla międzynarodowych przepływów towarów.

Teoria obfitości zasobów Zgodnie z twierdzeniem o obfitości zasobów każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego i przez to tańszego czynnika wytwórczego, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i w związku z tym droższego czynnika wytwórczego.

Teoria obfitości zasobów Kraj wyposażony relatywnie obficie w kapitał powinien eksportować towary kapitałochłonne, natomiast kraj relatywnie bardziej obfity w pracę – towary pracochłonne. Uzasadnienie tej tezy: bezpośrednią konsekwencją zróżnicowania krajów-partnerów pod względem obfitości zasobów kapitału i pracy są różnice kosztów zastosowania tych czynników, a więc różnice produkcji i cen towarów pracochłonnych oraz towarów kapitałochłonnych. Istnieją wtedy przesłanki rozwoju handlu międzynarodowego. Chodzi więc o występowanie między krajami relatywnych różnic cen czynników wytwórczych i towarów.

Teoria obfitości zasobów Twierdzenie dotyczące wyrównywania się cen czynników wytwórczych Handel przenosi za pośrednictwem towarów zasoby relatywnie obfite w danym kraju (regionie) do kraju (regionu), w którym ich ilość jest ograniczona. Zgodnie z zasadą wyrównywania się cen czynników wytwórczych, handel międzynarodowy prowadzi do względnego i absolutnego wyrównywania się między krajami przychodów z tytułu zastosowania jednorodnych czynników.

Teoria obfitości zasobów Twierdzenie Stoplera-Samuelsona Według twierdzenia Stoplera-Samuelsona istnieje ścisły związek między zmianami cen towarów a zmianami cen czynników wytwórczych, tzn. mamy do czynienia z jednoznacznie określonymi konsekwencjami zmian cen towarów dla kształtowania się cen czynników wytwórczych, stąd także dochodów ich właścicieli.

Teoria obfitości zasobów Twierdzenie Rybczyńskiego Zgodnie z tym twierdzeniem wzrost zasobów jednego czynnika wytwórczego powoduje w warunkach stałych cen relatywnych absolutny przyrost produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu tego właśnie czynnika, a zarazem absolutny spadek produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu czynnika, którego zasoby nie ulegają zmianie.

Teoria obfitości zasobów Ocena teorii obfitości zasobów stanowi podstawową koncepcję wyjaśniającą kształtowanie się rozmiarów i struktury handlu międzynarodowego; twierdzenie o obfitości zasobów oraz twierdzenie dotyczące wyrównywania się cen czynników wytwórczych precyzyjnie wskazują na warunki, których spełnienie gwarantowałoby optymalizację międzynarodowego podziału pracy;

Teoria obfitości zasobów teoria obfitości zasobów jest traktowana w literaturze przedmiotu jako “nowoczesna wersja teorii kosztów komparatywnych”; mankamentem jest rygorystyczny charakter założeń twierdzenia wyrównywania się cen czynników wytwórczych (sześć głównych przejawów nieadekwatności założeń tego twierdzenia do współczesnej rzeczywistości J. Meade’a);

Teoria obfitości zasobów doceniając jednak walory teorii obfitości zasobów, podejmowano liczne próby analiz empirycznych, np. K. Arrow, H. Chenery, R. Solow i inni.

Teoria obfitości zasobów Paradoks Leontiefa: udział Stanów Zjednoczonych w międzynarodowym podziale pracy opiera się raczej na eksportowej specjalizacji w dziedzinach, w których procesy wytwórcze wymagają relatywnie większych nakładów pracy, oraz w imporcie towarów, których produkcja wymaga relatywnie więcej kapitału.

Teorie neoczynnikowe Teoria trójczynnikowa (J. Vanek) W oparciu o teorię kosztów względnych w teorii tej dodatkowo uwzględniono oprócz pracy i kapitału także zasoby naturalne jako niezależny czynnik wytwórczy.

Teorie neoczynnikowe Teoria wewnętrznej złożoności czynników pracy i kapitału Autorzy tej teorii (D. Keesing, P. B. Kenen, H. B. Lary, G. C. Hufbauer) wskazali na niejednorodność czynników pracy i kapitału. Zaproponowali m. in. dezagregację tych czynników. Wyodrębnili zatem pracę prostą i złożoną oraz kapitał rzeczowy i kapitał ludzki. Uzasadniając potrzebę wyodrębnienia kapitału ludzkiego, stanowiącego w istocie pracę złożoną, stwierdzają, że dysponowanie nagromadzonym w społeczeństwie zasobem wiedzy i umiejętności wymagało dokonania w okresach poprzednich “inwestycji w człowieka”.

Teorie neoczynnikowe Teoria wieloczynnikowa Teoria wieloczynnikowa stanowi syntezę dwu poprzednich. Zgodnie z poglądami zwolenników tej teorii (G. C. Haufbauer, R. E. Baldwin, E. A. Leamer) podstawową przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego są relatywne różnice między poszczególnymi krajami w zakresie wyposażenia w zasoby naturalne, kapitał rzeczowy, pracę prostą i kapitał ludzki.

Teorie neotechnologiczne Teoria luki technologicznej Według teorii luki technologicznej (M. Posner) o kierunkach i strukturze handlu międzynarodowego decydują opóźnienia poszczególnych krajów w tworzeniu i (lub) opanowywaniu technik produkcji nowoczesnych wyrobów oraz w wykorzystywaniu osiągnięć postępu technicznego.

Teorie neotechnologiczne Kraje, w których przedsiębiorstwa, branże i gałęzie gospodarki odznaczają się dużą innowacyjnością i które tym samym mogą sprostać wymaganiom nieustannego wyścigu technicznego w świecie, mają łatwiejszy dostęp do zagranicznych rynków zbytu (w rezultacie stałej lub czasowej przewagi technologicznej). Z kolei kraje o mniejszej zdolności innowacyjnej muszą konkurować w eksporcie innych wyrobów i usług oraz dążyć do zdobycia zagranicznych rynków zbytu innymi sposobami (głównie przez konkurencję cenową).

Teorie neotechnologiczne Kraje innowacyjne mają łatwiejszy dostęp do rynków zagranicznych z uwagi na zajmowaną quasi monopolistyczną pozycję. Osiągana dzięki temu “renta” technologiczna pozwala im szybko zwiększać eksport. W miarę upływu czasu partnerzy zagraniczni uczą się nowej technologii i przejmują produkcję wytwarzanych na jej podstawie towarów. Osiągają już jednak mniejsze korzyści niż kraj innowator, ponieważ naśladowców jest zwykle wielu, a z czasem upowszechniania się nowej technologii konkurencja między producentami nabiera charakteru cenowego, tym bardziej, że popyt w fazie imitacji rośnie już wolniej niż w okresie wprowadzania innowacji. Towar bowiem przestaje być nowością.

Teorie neotechnologiczne Teoria cyklu życia produktu Podstawy tej teorii sformułował J. A. Schumpeter, ale w sposób całościowy przedstawił ja R. Vernon. Według teorii cyklu życia produktu każdy produkt (gałąź) przechodzi przez różne etapy rozwoju, przy czym fazy “życia” różnych produktów nie muszą się na siebie nakładać. Oznacza to, w każdej gospodarce występują gałęzie nowe (wiodące technologicznie), gałęzie wzrostowe, przechodzące przez okres ekspansji oraz gałęzie dojrzałe (schyłkowe), należące do poprzedniej fali innowacyjnej.

Teorie neotechnologiczne Przebieg handlu międzynarodowego związanego z cyklem życia produktu jest następujący: we wczesnych fazach życia produktu (w fazie innowacyjnej i dojrzewania), zarówno produkcja, jak i konsumpcja na rynku wewnętrznym silnie wzrastają. Wysoka dynamika wzrostu produkcji pozwala na uruchomienie eksportu. w fazie standaryzacji produkcja zaczyna spadać. Popyt kraju innowatora w tej fazie w coraz mniejszym stopniu jest zaspakajany przez produkcję krajową, a w coraz większym stopniu przez import z kraju imitatora. Wielkość importu zależy od rozmiarów popytu, który staje się coraz bardziej wrażliwy na ceny.

Teorie neotechnologiczne Teoria korzyści ze skali produkcji i zbytu Korzyści skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników wytwórczych. Ze statycznymi korzyściami mamy do czynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy, rozłożeniu kosztów stałych na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu usprawnień w stosowanych technikach produkcji.

Teorie neotechnologiczne Dynamiczne korzyści skali produkcji i zbytu mają miejsce, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji, np. poprawa technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnych urządzeń wytwórczych, wzrost ich sprawności itp.

Teorie popytowo-podażowe Teoria podobieństwa preferencji Według S. B. Lindera kraj eksportuje towary, na który istnieje “reprezentatywny popyt”. Produkcja eksportowa jest przy tym naturalnym rozszerzeniem produkcji na rynek wewnętrzny. Eksport pojawia się wtedy, gdy preferencje rynku krajowego i zagranicznego są zbliżone. Podstawową tezą tej teorii jest: intensywność handlu międzynarodowego towarami przemysłowymi jest tym większa, im bardziej zbliżone są struktury popytu krajów – partnerów.

Teorie popytowo-podażowe Teoria zróżnicowania produktów Według P. S. Armingtona rozmiary i struktura międzynarodowych obrotów handlowych są pochodną dywersyfikacji produktów przemysłowych. Sprawia to, że produkty postrzegane są jako różne ze względu na kraj pochodzenia, walory estetyczne, użytkowe, jakościowe, zdrowotne itd.

Teorie popytowo-podażowe Teoria handlu wewnątrzgałęziowego Teoria ta kładzie nacisk na zachodzące współcześnie procesy internacjonalizacji produkcji, szczególnie intensywne w krajach rozwiniętych. Kooperacja wewnątrzgałęziowa umożliwia osiąganie korzyści skali. Z uwagi na fakt, że liczba wytwarzanych produktów jest wielka i stale rośnie, możliwości wzajemnie korzystnej współpracy stają się praktycznie nieograniczone.