Temat 5 Rozwój gospodarczy

Wzrost gospodarczy – stałe zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi. Czyli są to zmiany ilościowe, jakie zachodzą w gospodarce narodowej w danym okresie (najczęściej jednego roku). Ze względu na trudności w pomiarze zdolności wytwórczych, wzrost gospodarczy sprowadza się do badania tego, jak zwiększa się z okresu na okres realna wartość produkcji w gospodarce.

Wzrost gospodarczy polega na rozszerzaniu i ulepszaniu materialnych i osobowych czynników produkcji (wymaga ciągłej akumulacji kapitału).

Mechanizm wzrostu gospodarczego – zależności ekonomiczne, które prowadzą do zmian ilościowych w gospodarce. Relacje te mają zwykle charakter przyczynowo – skutkowy i dotyczą wpływu różnorodnych zmiennych na wzrost realnej produkcji.

Stopa wzrostu - wyrażona w procentach stopa przyrostu rzeczywistego PKB w pewnym okresie (najczęściej roku). Nawet niewielkie różnice w przeciętnym rocznym tempie wzrostu gospodarki powodują w długim okresie duże zróżnicowanie w poziomie dochodu.

(a) 1 proc., (b) 3 proc., c) 4 proc., (d) 5 proc. rocznie. PKB Polski w 2070 roku (w bln zł/w cenach z 2001 roku) w przypadku, gdyby tempo wzrostu gospodarki wyniosło w latach 2002-2070 przeciętnie odpowiednio: (a) 1 proc., (b) 3 proc., c) 4 proc., (d) 5 proc. rocznie.

Nawet przy wysokiej stopie wzrostu PKB jest bardzo prawdopodobne, że znaczna część społeczeństwa (nie można wykluczyć, że nawet większość) z efektów tego wzrostu nie korzysta !!!

Rodzaje wzrostu gospodarczego Kryterium: zmiana w poziomie efektywności Wzrost ekstensywny – gdy wzrost produkcji wynika jedynie ze wzrostu nakładów czynników produkcji, bez poprawy efektywności. Wzrost intensywny – wzrost realnej produkcji wynika nie tylko ze wzrostu nakładów, ale również efektywności.

Rodzaje wzrostu gospodarczego Kryterium: równowaga Zrównoważony wg: w warunkach dodatniego tempa wzrostu PKB zachowane są podstawowe warunki równowagi ogólnej (podaż globalna = popyt globalny). Niezrównoważony wg: w warunkach dodatniego tempa wzrostu PKB nie są spełnione warunki równowagi ogólnej.

Niezrównoważony wzrost gospodarczy Podaż globalna > popyt globalny typowe dla gospodarki rynkowej Podaż globalna < popyt globalny typowe dla gospodarki centralnie planowanej (gospodarka niedoboru)

Rodzaje wzrostu gospodarczego Kryterium: tempo wzrostu Równomierny (stałe tempo wzrostu) Przyspieszony (rosnące tempo wzrostu) Malejący (malejące tempo wzrostu)

Równomierny Równomierny wzrost gospodarczy może odbywać się przy niskim tempie wzrostu PKB (corocznie 2%), średnim poziomie wzrostu (np. 4% corocznie), czy wysokim tempie wzrostu (np. 8% i więcej corocznie).

Przyspieszony Zaletą tego rodzaju wzrostu jest możliwość podnoszenia na wyższy poziom rozwoju gospodarczego, wytwarzanie większej ilości i o lepszej, jakości dóbr oraz zmniejszenie luki technologicznej w stosunku do gospodarek przodujących pod względem technologii i techniki. Wadą jest konieczność obniżenia stopy konsumpcji, która musi jednak prowadzić do obniżki wynagrodzeń realnych pracowników

Malejący – charakteryzuje się zmniejszeniem w kolejnych okresach tempa wzrostu PKB. Ten wzrost charakteryzuje się tym, że współczynnik kapitałochłonności jest z reguły stały, stopa inwestycji maleje. Jednocześnie istnieje nacisk pracowników na ochronę dotychczasowego poziomu konsumpcji (płac), co z kolei jest przyczyną zwiększania się stopy konsumpcji.

Wzrost a rozwój gospodarczy Rozwój gospodarczy oznacza obok zmian ilościowych równoczesne zmiany jakościowe w życiu społeczno-gospodarczym kraju. Chodzi o zmiany np. w strukturze społeczno-gospodarczej kraju, zmiany w stosunkach gosp. i metodach produkcji, zmiany jakościowe wytwarzanych dóbr i usług oraz zmiany ich struktury asortymentowej.

U sedna procesu rozwoju gospodarczego leży dobrze znane ekonomii dążenie jednostki ludzkiej do wzbogacenia się i wyższego poziomu życia. Stanowi ono mechanizm generujący poszukiwanie metod tańszego wytwarzania dóbr i usług na rynek, czy proponowania modyfikacji produkcji lepiej zaspokajających potrzeby użytkowników.

Wzrost a rozwój gospodarczy Celem rozwoju gospodarczego jest nie tylko wzrost produkcji, ale i coraz lepsze zaspokojenie potrzeb gospodarczych społeczeństwa. Rozwój gospodarczy nie może istnieć bez wzrostu. Wzrost bez rozwoju tak !!!

Rozwój gospodarczy = wzrost zamożności społeczeństwa (powiększanie dobrobytu ekonomicznego)

Typy rozwoju Rozwój spontaniczny - przekształcenia dokonują się samoczynnie, w wyniku samodzielnych , niezależnie podejmowanych działań jednostek gospodarczych. Rozwój regulowany – kierowany, wspierany programami działania, strategiami i kierunkami rozwoju przyjętymi przez rząd- polityką gospodarczą.

Mierniki wzrostu i rozwoju gospodarczego Syntetyczne Szczegółowe Symptomatyczne

Miary syntetyczne Tempo wzrostu PKB (i różnych jego kategorii) przypadającego na 1 mieszkańca. Wskaźniki ich dynamiki i struktury wytwarzania oraz podziału w układzie działowym, w przekroju regionalnym i skali całej gospodarki narodowej. Poziom PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca określany jest jako stopa życiowa ludności.

Miary szczegółowe - mierniki charakteryzujące wybrane dziedziny rozwoju społeczno-gospodarczego Działalność inwestycyjna: stopa inwestycji, dynamika inwestycji, struktura inwestycji, efekty inwestycji. Działalność innowacyjna: liczba wynalazków, licencji, patentów Rozwój społeczny, np.: liczba lekarzy na 10 tys. mieszkańców, liczba studentów na 10 tys. mieszkańców, liczba abonamentów radia i telewizji na 100 gospodarstw domowych.

Miary symptomatyczne Dotyczą kilku wybranych dziedzin, których zmiany świadczą o ogólnym rozwoju społ.- gospodarczym. Przykładowe mierniki symptomatyczne: liczba komputerów osobistych na 100 gospodarstw domowych, podłączonych do nowoczesnej sieci informacji naukowej, technicznej, ekonomicznej, prasowej itp., udział w produkcji światowej układów scalonych i komputerów.

Wady PKB jako miernika rozwoju PKB nie uwzględnia: efektów pracy w ramach gospodarki naturalnej (dobra na własne potrzeby), dóbr wytwarzanych w szarej strefie, czasu wolnego, korzyści z bogactwa nabytego przez gosp. domowe (renta konsumenta z posiadanych dóbr trwałych), wartości zmian w środowisku spowodowanych działalnością gospodarczą (efekty zewnętrzne), skutków różnic cen w poszczególnych krajach (porównania międzynarodowe), zróżnicowania dochodów w społeczeństwie (możliwe duże dysproporcje w podziale dochodu narodowego).

Wady PKB jako miernika rozwoju cd. PKB uwzględnia: antydobra, które nie służą człowiekowi (broń, tytoń), usługi i dobra nie podlegające wycenie rynkowej (tzw. dobra publiczne), powiększające się zadłużenie np. gospodarstw domowych (bańka spekulacyjna),

Pomiar rozwoju gospodarczego Indeks Rozwoju Społecznego (HDI - Human Development Index) HDI = 1/3 (wskaźnik przewidywanej długości życia) + 1/3 (wskaźnik wykształcenia)+ 1/3 (PKB per capita wg parytetu siły nabywczej w USD) Składowymi indeksu są: spodziewana długość życia (w chwili narodzin), średnia ważona odsetka dorosłych umiejących czytać i pisać oraz odsetka skolaryzacji na wszystkich poziomach edukacji i PKB per capita wg parytetu siły nabywczej (PPP). Maksymalna wielkość wskaźnika to jeden.

Wskaźniki ubóstwa HPI-1 (krajów słabo rozwiniętych). Składniki: Prawdopodobieństwo śmierci przed 40. rokiem życia (%), odsetek dorosłych analfabetów, procent populacji nie mający stałego dostępu do źródeł wody i usług medycznych oraz odsetek dzieci o niedowadze dla danego przedziału wiekowego; HPI-2 (dla krajów OECD). Składniki: Prawdopodobieństwo śmierci przed 60. rokiem życia (%), procent funkcjonalnych analfabetów, długotrwałe bezrobocie (%), ludność żyjąca poniżej 1/2 średniego dochodu (%)

Wskaź-nik Długość życia Poziom wiedzy Standard życia HDI HPI-1 HPI-2 Oczekiwana długość życia przy urodzeniu 1.Wskaźnik piśmienności dorosłych 2. Łączny wskaźnik rejestracji w szkołach PKB per capita $ PPP HPI-1 Procent ludzi, którzy umrą przed 40-tym rokiem życia Wskaźnik osób niepiśmiennych 1.Procent ludzi bez dostępu do wody i usług zdrowotnych 2.Procent dzieci poniżej 5. roku życia z niedowagą HPI-2 Procent ludzi, którzy umrą przed 60-tym rokiem życia Wskaźnik analfabetów funkcjonalnych Procent ludzi żyjących poniżej linii ubóstwa (poniżej 50% średnich dochodów w państwie)

Czynniki wzrostu i rozwoju gospodarczego Zasoby pracy Jakość kapitału Zasoby kapitału Jakość pracy + Udział pracy Nakłady kapitału Udział kapitału Nakłady pracy WKŁAD PRACY WKŁAD KAPITAŁU POSTĘP TECHNICZNY WZROST GOSPODARCZY x

Bariery wzrostu gospodarczego i rozwoju konsumpcyjna i płac realnych siły roboczej (zwł. wykwalifikowanej) surowcowa technologiczna żywnościowa handlu zagranicznego i zadłużenia zewnętrznego organizacyjna

Bariery wzrostu i rozwoju Barierę konsumpcji (i płac realnych) stanowią ograniczenia rozwojowe, będące wynikiem obniżenia poziomu konsumpcji kosztem wzrostu inwestycji. Bariera siły roboczej występuje w sytuacji braku tego czynnika. Może mieć wymiar ilościowy (pełne zatrudnienia), kwalifikacyjny (niedopasowana struktura) i alokacyjny (niedopasowanie przestrzenne).

Bariery wzrostu i rozwoju Bariera surowcowa wiąże się z dostępnością do zasobów do zasobów bogactw naturalnych i ich wykorzystaniem. Bariera technologiczna – wyraża się w istnieniu luki technologicznej (tempo i struktura procesów postępu technicznego) - zużycie ekonomiczne majątku Bariera żywnościowa dotyczy zarówno ograniczeń produkcji rolniczej, jak i ograniczeń zaopatrzenia społeczeństwa w żywność.

Bariery wzrostu i rozwoju Bariera handlu zagranicznego i zadłużenia zewnętrznego ma swoje źródła w: - niezdolności gospodarki danego kraju do wyprodukowania wyrobów o takim standardzie, który umożliwiłby im wejście na konkurencyjny rynek światowy oraz otrzymanie korzystnych cen. ograniczone zdolności płatnicze państwa niekorzystnych zmianach relacji cenowych

Bariery wzrostu i rozwoju Bariera organizacyjna – nieodpowiednia organizacja pracy i produkcji, wadliwa, przestarzała struktura instytucjonalna całego systemu kierowania i zarządzania gospodarką.

Bariery wzrostu i rozwoju Inne bariery: strukturalna, technologiczna, organizacyjna, instytucjonalna, ekologiczna, psychiczna i psychospołeczna.