Rynek pracy i wynagrodzenia dla kobiet z wykształceniem zasadniczym zawodowym Analiza danych statystycznych oraz opinie kobiet badanych w 2015 r Prezentacja w OPZZ, 9 października 2015 Kinga Lohmann Koalicja KARAT Opracowanie i analiza danych dr Ewa Lisowska

Dyskryminacja krzyżowa Płeć a szkolnictwo zasadnicze zawodowe Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji finansowanego z funduszy EOG

Dane statystyczne Dotyczące rynku pracy Dotyczące wynagrodzeń Dane z kwartalnego badania aktywności ekonomicznej ludności Polski (dla lat 2010–2015) BAEL, GUS Dane dotyczące 2015 roku dotyczą I kwartału, BAEL, GUS Dotyczące wynagrodzeń Dane prowadzonego przez GUS co dwa lata na reprezentatywnej próbie przedsiębiorstw zatrudniających 10 i więcej osób (dla lat 2006, 2008, 2010 i 2012)

Aktywność zawodowa kobiet z wykształceniem ZZ w latach 1992-2015 Okres transformacji 1992 -2002 (GUS, 2002): spadek o ponad 10pp kobiety z wykształceniem wyższym - spadek o 2pp Lata 2010- 2015: spadek o 3pp ogółem kobiety - wzrost o 1 pp

Aktywność ekonomiczna kobiet i mężczyzn z wykształceniem ZZ (GUS) Kobiety: spadek aktywności zawodowej o 3 pp; (ogół kobiet: wzrost o 1pp) Aktywność zawodowa wyższa niż średnia dla ogółu kobiet; zatrudnienie niższe niż średnia Mężczyźni: spadek aktywności zawodowej o 3 pp; (ogół mężczyzn wzrost o 1pp) Aktywność zawodowa i zatrudnienie wyższe niż średnia ogółu mężczyzn Bezrobocie: spadek wśród kobiet i mężczyzn ale wyższe niż ogółu kobiet i mężczyzn   Rok Współczynniki aktywności zawodowej Wskaźniki zatrudnienia Stopa bezrobocia Mężczyźni Kobiety 2010 71,0 (63,2)* 52,0 (47,2) 62,5 (56,6) 44,6 (42,2) 11,9 (10,5) 14,2 (10,7) 2015 68,0 (64,3) 48,9 (48,3) 60,7 (58,8) 43,4 (44,1) 10,7 (8,5) 11,1 (8,8)

Współczynniki aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn wg poziomu wykształcenia GUS, I kwartał 2015 (w %) Aktywność zawodowa kobiet z wykształceniem ZZ wyższa niż kobiet z wykształceniem średnim ogólnokształcącym o 8pp

Struktura pracujących według płci i poziomu wykształcenia GUS, 1 kwartał 2015 (w %) Wyszcze-gólnienie Ogółem Wyższe Policeal- ne/ średnie zawodow Średnie ogólno-kształcące Zasadni- cze zawodo-we Gimnazjal-ne lub niższe 100,0 32,9 27,0 8,5 25,8 5,8 Mężcz yźni 26,0 27,7 7,2 32,2 6,9 Kobiety 41,5 26,2 10,0 18,0 4,3

Z wykształceniem zasadniczym zawodowym Z wykształceniem wyższym Pracujące kobiety z wykształceniem zasadniczym zawodowym i wyższym według wieku (GUS, I kwartał 2015 r.; w %) Wiek w latach Ogółem   Z wykształceniem zasadniczym zawodowym Z wykształceniem wyższym  15 – 24 5,9 3,8 3,9 25 – 34 26,9 11,5 39,5 35 – 44 28,1 29,8 30,5 45 – 54 23,8 37,1 16,5 55 – 64 13,8 8,4 65 i więcej 1,4 1,1 1,2 Wiek produkcyjny(18 – 59) 95,2 95,6 96,3

Zatrudnieni na czas określony Zatrudnieni na czas nieokreślony Pracujący z wykształceniem ZZ według formy zatrudnienia 2015 (GUS) Odsetki zatrudnionych na czas określony są wyższe w grupie kobiet i mężczyzn z wykszt. ZZ niż w całej populacji pracujących   Kobiety Mężczyźni Zatrudnieni na czas określony 35,5% 30,3% Zatrudnieni na czas nieokreślony 64,5% 69,7% 

Pracujący w wieku 18-24 i 25-34 według formy zatrudnienia Dane z 2014 (Badania PARP, Czarnik, Turek 2015, s. 35]) Wiek 18-24 Kobiety Mężczyźni Zatrudnieni na czas określony   31% 36% Zatrudnieni na umowę cywilno- prawną 30% 19% Wiek 25-34 Kobiety: Mężczyźni Zatrudnieni na czas określony   23% 24% Zatrudnieni na umowę cywilno- prawną 9% 8%

Dysproporcja między zarobkami kobiet i mężczyzn z wykształceniem zasadniczym zawodowym Dysproporcja między zarobkami w tej grupie wykształcenia jest znacznie większa niż średnia i wynosi ponad 30%

Relacje przeciętnych wynagrodzeń brutto kobiet w stosunku do wynagrodzeń mężczyzn (GUS) Ogółem pracujący Z wykształceniem ZZ

Wynagrodzenia brutto kobiet i mężczyzn z wykształceniem ZZ w 2012 r Wynagrodzenia brutto kobiet i mężczyzn z wykształceniem ZZ w 2012 r. (GUS)       Kobiety Mężczyźni Różnica % Przeciętne 2145 zł 3103 zł 958 zł 31% Sektor publiczny 2221 zł 3870 zł 1649 zł 43% Sektor prywatny 2120 zł 2930 zł 810 zł 28%

Relacje przeciętnych wynagrodzeń kobiet w stosunku do wynagrodzeń mężczyzn wg wieku, w 2012 (GUS)(%)  

Kobiety Mężczyźni Różnica % Wynagrodzenia godzinowe kobiet i mężczyzn z wykształceniem ZZ w 2012 (GUS)   Kobiety Mężczyźni Różnica % Przeciętne 11,59 zł 16,52 zł 4,93 zł 30% Sektor publiczny 12,11 zł 20,58 zł 8,47 zł 41% Sektor prywatny 11,42 zł 15,61 zł 4,19 zł 27%

Liczba pracujących oraz wynagrodzenia kobiet i mężczyzn z wykszt Liczba pracujących oraz wynagrodzenia kobiet i mężczyzn z wykszt. ZZ w wybranych zawodach zdominowanych przez mężczyzn w 2012 r. (GUS)   Wybrane prace i zawody zdominowane przez mężczyzn Liczba pracujących Przeciętne wynagrodzenie miesięczne brutto w PLN Relacja wynagrodzenia kobiet do wynagrodzenia mężczyzn % mężczyźni kobiety Gospodarze obiektów 18 776 12 181 2228 1983 89 Kierowcy i operatorzy pojazdów 208 631 4 148 2918 3056 105 Kierowcy ciężarówek i autobusów 110 731 489 2769 3439 124 Kowale, ślusarze 104 062 4 130 3296 2577 78 Ładowacze nieczystości 39 880 22 805 2616 2131 81 Operatorzy maszyn i urządzeń 372 062 56 667 3329 2551 77 Robotnicy budowlani 138 108 1 806 2819 2530 90 Robotnicy poligrafii 6 357 3 559 3090 2095 68 Robotnicy w przetwórstwie spożywczym 40 846 25 491 2381 2214 93

PODSUMOWANIE I WNIOSKI Poprawa na rynku pracy w latach 2010-15 nie dotyczy kobiet w wykształceniem ZZ wskaźniki zatrudnienia zmniejszyły się z 44,6% do 43,4%; dla ogółu kobiet zwiększyły się z 42,2% do 43,4% Dyskryminacja płacowa kobiet z wykształceniem ZZ różnica płacowa w tej grupie wykształcenia jest stosunkowo największa (31%) dysproporcja płacowa ze względu na płeć w sektorze publicznym jest wyraźnie większa niż w sektorze prywatnym (43%) wynagrodzenia oferowane kobietom są b. niskie; jest to jedna z przyczyn nie podejmowania przez nie pracy

PODSUMOWANIE I WNIOSKI Konsekwencje umów tymczasowych dla kobiet częstsze umowy na czas określony i umowy cywilno-prawne niż w przypadku mężczyzn brak umów o pracę na czas nieokreślony jest znacznie bardziej niekorzystny dla kobiet niż dla mężczyzn, np. w przypadku urodzenia dziecka pozostają bez środków do życia

PODSUMOWANIE I WNIOSKI Pozytywne strony pracy kobiet w zawodach zdominowanych przez mężczyzn większe zarobki niż w zawodach zdominowanych przez kobiety mniejsze różnice płacowe między kobietami i mężczyznami praca zgodna z zainteresowaniami/pasją; silne osobowości/motywacje Bariery dla kobiet w dostępie do zawodów zdominowanych przez mężczyzn silne stereotypy związane z podziałem na zawody tzw. „męskie” i „kobiece” wśród pracodawców, jak również rodziców, nauczycieli, doradców zawodowych i samych kobiet