Praca z uczniem ze specyficznymi trudnościami w nauce

Niepowodzenia szkolne ucznia są związane przede wszystkim z cechami jego osobowości i rodzajem stosunków ze środowiskiem. Takich uczniów charakteryzuje nieumiejętność kierowania własnymi procesami psychicznymi, takich jak uwaga i pamięć; z trudem zapamiętują daty i reguły, nie wykazują głębszych zainteresowań problemami i przedmiotami, a ich słaba aktywność myślowa staje się przyczyną postawy bierności i rezygnacji. Jednocześnie obawa przed publiczną oceną, krytyką lub ośmieszaniem wywołuje u nich lęki i nerwice, tworząc krąg zależności przyczynowo – skutkowych. Nie bez wpływu na powstanie niepowodzeń dzieci w szkole mają: złe warunki materialne, niekorzystne stosunki rodzinne wadliwe metody wychowawcze rodziców. W rezultacie trudności słabszego ucznia narastają do tego stopnia, że nie jest on w stanie ich przezwyciężyć bez fachowej pomocy z zewnątrz. Program pomocy słabszym uczniom należy rozpocząć od rozpoznania sytuacji w klasie, ponieważ wśród uczniów wykazujących zaległości w opanowaniu materiału programowego, są zarówno ci, którzy sami mogą się z nich wydobyć, jak i ci, dla których nasza pomoc jest niezbędna.

Niepowodzenia w nauce szkolnej mogą mieć charakter: ukryty lub jawny Niepowodzenia ukryte występują wówczas, gdy nauczyciele nie dostrzegają braków w wiadomościach, umiejętnościach i nawykach uczniów, mimo że braki tego rodzaju istnieją. Niepowodzenia te często prowadzą do niepowodzeń jawnych. Z tym rodzajem niepowodzeń mamy do czynienia, gdy nauczyciel stwierdza określone braki w opanowanej przez ucznia wiedzy i w rezultacie ocenia wyniki jego pracy „niedostatecznie”. Punktem wyjścia słabych postępów w nauce, są niepowodzenia ukryte, tzn. drobne luki w wiadomościach, które nie dostrzeżone w porę powodują powstawanie niepowodzeń jawnych.

Podstawą prawną do postępowania z takimi dziećmi jest Rozporządzenie MEN z dn. 30 kwietnia 2007 r., w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych oraz Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.

Badania specjalistów wykazują, że około 10 – 15% uczniów ma specyficzne trudności w uczeniu się. Określa się je ogólnie mianem dysleksji rozwojowej. Oznacza to, że jej symptomy występują na każdym etapie rozwoju. W zależności od rodzaju zaburzonych funkcji wyróżnia się następujące typy dysleksji:

Dysleksja wzrokowa – zaburzenia funkcji wzrokowych, Dysleksja słuchowa - zaburzenia funkcji słuchowych, Dysleksja mieszana – wzrokowa i słuchowa, Dysleksja integracyjna – uwarunkowana zaburzeniami współdziałania funkcji

Rodzaj trudności – dysleksja czyli zaburzenia czytania Dysleksja rozwojowa może manifestować się w postaci dysleksji, dysgrafii lub dysortografii. Rodzaj trudności – dysleksja czyli zaburzenia czytania Symptomy dysleksji: ◊ trudności w odkodowywaniu sensu słów i symboli, ◊ brak zróżnicowania głosek zbliżonych fonetycznie, ◊ problem ze zróżnicowaniem wyrazów podobnie brzmiących, ◊ nieprawidłowe przetwarzanie informacji językowej, ◊ niezrozumienie przeczytanej treści, dłuższej wypowiedzi, szeregu informacji, serii poleceń, ◊ czytanie bez modulacji głosu w wolnym tempie, z zastosowaniem intonacji zdania oznajmującego, ◊ pomijanie przy czytaniu fragmentów tekstu lub ponowne czytanie tego samego fragmentu, ◊ trudności w uczeniu się pamięciowym, ◊ trudności w wyszczególnieniu dźwięków, rozpoznawaniu rymujących się sylab i doborze właściwych słów, ◊ gubienie lub dodawanie liter, zmiana ich kolejności podczas czytania, ◊ nieprawidłowe łączenie lub rozdzielanie wyrazów, ◊ problemy z wymową bardziej złożonych i dłuższych wyrazów, duże trudności z zapamiętaniem słówek i struktur gramatycznych.

Rodzaj trudności – dysortografia czyli błędne pisanie Symptomy dysortografii: ∆ przestawianie liter lub sylab w wyrazie, ∆ występowanie licznych błędów ortograficznych, pomimo znajomości zasad pisowni, ∆ pisanie liter zwierciadlanych, pisanie wyrazu od strony prawej do lewej: pismo lustrzane, ∆ występowanie wyrazów bezsensownych w wyniku pojawiania się w jednym wyrazie kilku błędów, ∆ mylenie wielkich i małych liter, ∆ brak poczucia błędu.

Rodzaj trudności – dysgrafia czyli niski poziom graficzny pisania Symptomy dysgrafii: - nieprawidłowo zagospodarowana przestrzeń w zeszycie, - trudności ze zmieszczeniem się w liniaturze zeszytu, - trudności z kreśleniem kształtu liter - litery mają różne wymiary, są nieproporcjonalne, drżące, nachylone w różnym kierunku, - pismo jest mało czytelne, - nieestetyczny zeszyt (podziurawione kartki, zamazany tekst), - wolne tempo pisania, problem z ukończeniem zadania w wyznaczonym czasie, - łączenie dwóch liter w jedną, - pojawienie się dodatkowych elementów w literze, wyrazie, - brak łączenia liter ze sobą lub wadliwe ich łączenie.

Jak pracować z uczniem ze specyficznymi trudnościami? Oto jest pytanie…

Niewątpliwie praca z uczniami dysfunkcyjnymi wymaga ze strony nauczyciela zaangażowania i pomysłowości. Niezbędnym warunkiem osiągania sukcesów w pracy z uczniem z dysfunkcjami jest pozytywne nastawienie i postawa samego nauczyciela. Należy pamiętać o tym, że te osoby nie zmotywuje się do pracy przekupując je, strasząc czy prosząc, aby bardziej się starały. Należy na samym początku nauki omówić z uczniem zasady pracy i wypracować z czasem właściwą strategię postępowania, co w dużej mierze pozwoli nam uniknąć zaskakujących problemów i pewnych trudnych sytuacji.

WSKAZÓWKI DLA NAUCZYCIELI: - cierpliwość ze strony nauczyciela; nauczanie nie powinno opierać się na emocjach negatywnych: strachu, niepewności, poczuciu wstydu i winy, lecz na uczuciach pozytywnych: zainteresowaniu, przeżyciu sukcesu, poczuciu własnych możliwości; pamiętajmy, że kara i ośmieszanie nie mobilizują ucznia do pracy; dostrzegajmy najmniejsze osiągnięcia dziecka, chwalmy nie tylko za sukcesy, ale również za włożony wysiłek; - wzmacniajmy poczucie własnej wartości, budujmy wiarę dziecka we własne umiejętności i możliwości, wskazujmy dziecku jego dobre i mocne strony;

formułujmy proste polecenia; - warto posadzić dyslektyka blisko siebie, pozwala to na lepszą obserwację dziecka i udzielenie mu pomocy, gdy będzie miało trudności (uczeń siedzący blisko nauczyciela lepiej koncentruje się, gdyż zawęża się jego pole widzenia i spada liczba rozpraszających bodźców); - nie karzmy za zbyt wolną pracę na lekcji; nie porównujmy dyslektyka z kolegami lepiej radzącymi sobie (nawet z innymi dyslektykami); kontrolując zeszyt nie zamieszczajmy uwag typu: „zeszyt niestaranny”, „Popraw pismo!” itp.; korzystne dla dyslektyka jest wydłużenie czasu pisania sprawdzianów

- pamiętajmy, że dziecko dyslektyczne ma często osłabioną pamięć, dlatego wymaga dłuższego czasu, by zapamiętać wiersz, nazwy, daty, terminy, symbole chemiczne, słówka podczas nauki języków obcych; - w przypadku pojawienia się reakcji agresywnych będących mechanizmem obronnym dziecka, nie akcentujmy ich, ale je wyciszajmy.

Sposoby egzekwowania, oceniania wiedzy i umiejętności: - oceniając pracę pisemną nie bierzemy pod uwagę błędów literowych, nie zmieniających sensu wyrazu. Wyjątkiem są błędy typowo gramatyczne, charakterystyczne dla danego języka, prace pisemne ucznia powinny być oceniane przede wszystkim pod względem merytorycznym, czyli treści, kompozycji tekstu, składni, słownictwa, itp., - błędy ortograficzne i interpunkcyjne w pracach z języków obcych nie powinny powodować obniżenia oceny ogólnej, testy powinny być układane tak, aby zminimalizować liczbę wyrazów pisanych przez ucznia, - dajemy więcej czasu na napisanie testu, czy wypracowania na lekcji,

prace powinny być poprawiane wspólnie z uczniem, zaczynając rozmowę od wymienienia zalet, a następnie stopniowym pokazywaniu i omawianiu błędów, nie należy prosić ucznia dyslektycznego o czytanie w klasie tekstu wcześniej nieprzerobionego i unikać odpytywania go z głośnego czytania w obecności innych uczniów, uczeń dyslektyczny powinien być oceniany głównie na podstawie odpowiedzi ustnych, zamiast odpytywać ucznia przy tablicy, można zadawać mu prace domowe, - jeśli widzimy, że uczeń ma trudności z zapamiętywaniem (np. ograniczyć liczbę słówek do zapamiętania, czy liczbę zwrotek wiersza do nauczenia się na pamięć), -w sytuacjach wyjątkowych oceny z prac pisemnych traktujemy jako drugorzędne. Ocenę końcową wystawiamy głównie na podstawie wypowiedzi ustnych, słuchania ze zrozumieniem i aktywności na lekcjach.

Wnioski: Niebagatelną sprawą w przypadku uczniów dyslektycznych jest właściwa współpraca z rodzicami. Zaangażowani w proces uczenia się rodzice mogą nie tylko pomagać w odrabianiu prac domowych, ale przede wszystkim motywować i wspierać psychicznie dziecko. Dobrze jest zatem ustalić formy współpracy pomiędzy rodzicami a nauczycielem – omówić, w jaki sposób będą przekazywane wiadomości na temat dziecka, jego sukcesów i niepowodzeń.

Jeśli chcesz mieć dobre dziecko, to chwal je wiele razy w ciągu dnia. Dobra pochwała jest: Prawdziwa, czyli sam w nią wierzę. Powtarzalna przez innych. Pozytywna, czyli nie ma w niej negatywów. Przekonywalna, czyli chwalony w nią uwierzy. Poważna, czyli bez żartu i ironii. Pokazująca, co konkretnie się nam spodobało.

W pracy z dzieckiem mającym trudności w czytaniu i pisaniu należy angażować wielozmysłowe doświadczenie dziecka. Należy więc stosować środki audiowizualne, powtarzanie tekstu na głos, notowanie, dotyk modeli, eksponatów itp. Należy pamiętać, że część dyslektyków często bywa zmęczona i po kilkunastu minutach intensywnej pracy wymaga odpoczynku. Dlatego też pracują lepiej, gdy organizuje im się częste, krótkie przerwy. Jednak najważniejszym warunkiem pomyślnego rozwoju dziecka jest stworzenie atmosfery akceptacji i życzliwości. Należy czynić wszystko, aby neutralizować u uczniów dyslektycznych przykre doświadczenia związane ze świadomością niepowodzeń szkolnych przez przekonanie i wyjaśnianie, że są one tylko pewnym rodzajem kłopotów, jakie są udziałem wielu ludzi. Wystarczy tylko przypomnieć, że dyslektykami byli:

Leonardo da Vinci                                                          

Albert Einstein

Winston Churchill

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ