Seminarium Wiedza o dialogu społecznym Gdańsk - 5 grudnia 2008 r., Katowice - 22 stycznia 2009 r. Dialog społeczny w Polsce na tle tendencji rozwojowych w obszarze UE realizowane w ramach projektu KOMPETENTNY UCZESTNIK DIALOGU SPOŁECZNEGO Prowadzący: dr hab. Jacek Sroka

1. Po co budować partnerstwo we współczesnych demokracjach europejskich? -przyczyny polityczne Legitymizacja reprezentacyjna staje się niewystarczająca w obliczu : Permanentnie niskiej frekwencji wyborczej Niskiego poziomu zaufania społecznego (23% w 2007) Pogłębiającego się deficytu demokracji (poziom UE, państw narodowych, samorządów) Kartelizacji polityk sektorowych państwa oraz polityki samorządowej Kurczenia się sfery publicznej (zob. J. Habermas)

2. Po co budować partnerstwo we współczesnych demokracjach europejskich? -przyczyny społeczne i ekonomiczne Ułatwia osiąganie pokoju społecznego (w przykłady do czego prowadzić może eskalacja niepokojów społecznych obfitował XX wiek) Pozwala na wypracowanie lepiej dopasowanych form zarządzania kryzysowego (choć bywa to niełatwe – fair weather fenomenon) Podczas dialogu mogą się ujawnić alternatywy dla przyszłych działań, których dostrzeżenie bywa zgoła niemożliwe w zwykłych okolicznościach decyzyjnych (m.in. z uwagi na niedocenianie wpływu czynników zewnętrznych – np. bessa na rynkach finansowych)

3. Dlaczego partnerstwo, skąd wziął się ten termin? Do źródeł zalicza się przede wszystkim: Praktykę paktów społecznych zapoczątkowaną w XIX w., w Skandynawii Powojenną tradycję partnerstwa społecznego (Sozialpartnershaft) w Austrii Rozwijające się od lat 30. ubiegłego wieku, początkowo w USA, partnerstwo obywatelskie Nowe formy konsultacji, łączące ww. warianty w ramach praktyk tzw. rządzenia wielopasmowego (governance) Praktyki te występują w różnych proporcjach zarówno w negocjacyjnym, jak i nienegocjacyjnym wariancie demokracji (por. A. Lijphart)

4. Czy partnerstwo jest opłacalne? Jest, już choćby dlatego, że oswaja grupy interesu: Udział w zinstytucjonalizowanych formach kooperacji – partnerstwo społeczne (obniża koszty uczestnictwa grup interesu w procesach decyzyjnych, zwiększa ich odpowiedzialność, podwyższa skuteczność wpływu, zawęża możliwości ich manewru) Udział w zrutynizowanych procedurach konsultacji – dialog społeczny (stosunkowo niskie koszty uczestnictwa grup interesu w procesach decyzyjnych, zwiększa ich odpowiedzialność, zapewnia im umiarkowaną skuteczność wpływu, ogranicza im możliwości manewru) Lobbing – rzecznictwo interesów (umiarkowane koszty uczestnictwa w procesie decyzyjnym, niska odpowiedzialność, zróżnicowana skuteczność wpływu, szerokie możliwości manewru) Reprezentacja na forum parlamentu – koalicja dystrybucyjna (wysokie koszty kampanii wyborczej, wysokie koszty udziału w tworzeniu rządów odpowiedzialnych, skuteczność wpływu uzależniona od charakteru układu parakoalicyjnego, politycznego profilu rządu oraz rozkładu kontroli nad poszczególnymi pionami administracji centralnej, czasowo ograniczone możliwości manewru) Nacisk / presja – konfrontacja (stosunkowo niskie koszty podjęcia akcji, którym towarzyszy wysokie zagrożenie pojawienia się negatywnych zmian w społecznym wizerunku, odpowiedzialność zależna od aktualnego stanu gry politycznej, zróżnicowana skuteczność wpływu – zależna od charakteru podziałów socjopolitycznych, skali konfliktu oraz poziomu lęku, wąskie możliwości manewru, silne zagrożenie utraty kontroli nad rozwojem sytuacji)

5. Jakie są wzorce relacji pomiędzy władzą publiczną a partnerami społecznymi (grupami interesu) w demokracjach? Można wyodrębnić dwa najczęściej występujące wzorce powojennych relacji między państwem a organizacjami partnerów społecznych w demokracjach europejskich: pluralistyczny (neo)korporatystyczny …oraz dwa kolejne warianty: etatystyczny neoliberalny Współcześnie zarysowują się dwie praktyki zmodyfikowane: odchudzony korporatyzm (lean corporatism), polityka paktów społecznych

Schemat relacji pomiędzy władzą publiczną (rządem) a partnerami społecznymi w obszarze UE Ramy programowo polityczne rządu Pluralizm (woluntaryzm): dominacja wolnego przetargu interesów, rząd sporadycznie inicjuje konsultacje z partnerami społecznymi (Neo)korporatyzm: istnienie instytucjonalnych, skoncentrowanych form konsultacji i współdecydowania Neoliberalizm (leseferyzm): dominacja formuły Human Resource Management (HRM), państwo unika zaangażowania w stosunki przemysłowe Etatyzm: znaczne poszerzenie uprawnień interwencyjnych państwa w gospodarce oraz w stosunkach przemysłowych Lean corporatism Polityka paktów społecznych

CechaKlasyczny (neo)korporatyzm Rządzenie wielopoziomowe (lean corporatism) Dominujący paradygmat ekonomiczny keynesizmformuła neoklasyczna Polityka pieniężnapaństwowa, względnie autonomiczna poddana reżimowi wspólnej polityki pieniężnej Polityka płac koordynacja i koncentracja na poziomie centralnym lub sektorowym koordynacja dostosowana do bieżących uwarunkowań Zaangażowanie aktorów niepublicznych w procesy koordynacji ekskluzywne kluby konsultacyjno- decyzyjne złożone z przedstawicieli władzy oraz reprezentatywnych partnerów społecznych zróżnicowane – aż do osiągnięcia poziomu masy krytycznej umożliwiającego sprawny przepływ zasobów w obrębie sieci Dominujący poziom przetargu interesów centralny decentralizacja z przewagą przetargów sektorowych Możliwości koordynacyjneznaczneutrudnione Różnice między klasyczną (hierarchiczną) formą (neo)korporatyzmu a rządzeniem wielopoziomowym

Dialog społeczny w Polsce i pozostałych postkomunistycznych krajach członkowskich UE Dominujący układ relacjiKraj nieskonsolidowany korporatyzm z elementami polityki paktów społecznych Słowenia etatyzm/chwiejny korporatyzmBułgaria, Litwa, Polska, Słowacja etatyzm/fasadowy korporatyzmRumunia słaby etatyzm/słaby korporatyzmCzechy, Łotwa, Węgry nieskonsolidowany pluralizm z elementami polityki paktów społecznych Estonia

Industrial relations KrajGłówna instytucja, rok powstaniaObszar działań BułgariaNarodowa Rada Trójstronnego Partnerstwa (Национален съвет за тристранно сътрудничество), established in 1992 Konsultacje ws.: projektu ustawy budżetowej, zmian w kodeksie pracy, polityki ;podatkowej, płacy minimalnej, ubezpieczeń społecznych CzechyRada Porozumienia Społecznego (Rada sociální dohody České republiky), 1992 Konsultacje – zagadnienia dot. pracy, polityka zatrudnienia, polityka płac EstoniaRada Społeczna i Ekonomiczna (Sotsjaalmajandusnöukogu), 1999 Konsultacje – zagadnienia dot. pracy, polityka zatrudnienia, płaca minimalna, ubezpieczenia społeczne ŁotwaNarodowa Rada Trójstronna (Nacionālās trīspusējās sadarbības padome), 1998 Konsultacje ws.: projektu ustawy budżetowej, polityki zatrudnienia, wiodących zagadnień rozwoju ekonomicznego

interest groups KrajGłówna instytucja, rok powstaniaObszar działań LitwaNarodowa Rada Trójstronna (Lietuvos Respublikos Trišalė taryba), 1995 Koordynacja czterech sektorowych instytucji trójstronnych (ubezpieczenia społeczne, rada ekspertów ds. kształcenia ustawicznego, dwie rady ds. pracy i zatrudnienia), konsultacje w sprawach pracy, zatrudnienia, polityki płac PolskaTrójstronna Komisja do spraw Społecznych i Gospodarczych, 2001 Konsultacja założeń ustawy budżetowej, wynagrodzeń, świadczeń społecznych i innych sprawach społecznych i gospodarczych w celu zapewnienia pokoju społecznego, płaca minimalna RumuniaRada Ekonomiczna i Społeczna (Concisilul Economic si Social), 1997 Konsultacja założeń ustawy budżetowej, polityki zatrudnienia, kluczowych zagadnień rozwoju ekonomicznego RosjaRosyjska Trójstronna Komisja ds. Regulacji Spraw Socjalnych i Zatrudnienia (Российская трехсторонняя комиссия по регулированию социально-трудовых отношений), 1994 Przygotowywanie corocznych porozumień generalnych pomiędzy rządem a federalnymi centralami związków zawodowych i organizacjami pracodawców, konsultacje w sprawach pracy, zatrudnienia, polityki płac

interest groups KrajGłówna instytucja, rok powstaniaObszar działań Słowacja Rada ds. Umowy Ekonomicznej i Społecznej (Rada hospodářskej a sociálnej dohody ), 1999 Formułowanie opinii w sprawach: rozwoju społecznego i ekonomicznego, ustawy budżetowej oraz corocznego porozumienia generalnego dla sektora publicznego SłoweniaEkonomiczno Społeczna Rada Słowenii (Ekonomsko socialni svet Slovenije), 1994 Formułowanie opinii w sprawach: projektów regulacji socjalnych, budżetowych oraz projektów porozumień generalnych, konsultacje dot. płacy minimalnej oraz poziomu wynagrodzenia wolnego od odpakowania WęgryNarodowa Rada ds. Porozumienia Narodowego (Országos Érdekegyeztetó Tanács - OÉT), 2002 Formułowanie opinii w sprawach: płacy minimalnej, warunków pracy, polityki zatrudnienia, rynku pracy, kluczowych uwarunkowań polityki ekonomicznej

Dziękuję za uwagę.

Strona internetowa projektu: Biuro projektu: Aleje Jerozolimskie 91, piętro VI Warszawa tel fax: