Kolonializm w XIX-wiecznym świecie The White Man’s Burden?

Podnieście brzemię białego człowieka Wyślijcie kwiat swojego plemienia Nuże popędźcie synów na wygnanie By jeńców waszych spełniali marzenia. Niechaj tym ludom spłoszonym i dzikim Służą, swym jarzmem do ziemi przygięci, Tym, co pojmani dopiero, niechętni Co na wpół diabłem są, na wpół dziecięciem. Okrutne wojny o pokój wzniecajcie Głodu łakome napełnijcie usta Chorobom hasło do odwrotu dajcie. A gdy już kres tej drogi będzie bliski, Im wytyczony cel wam zajaśnieje, Patrzcie, jak szał pogański i lenistwo Do szczętu wasze niweczy nadzieje. Joseph Rudyard Kipling -1899r.

Słownik pojęć! kolonializm - polityka państw gospodarczo rozwiniętych, polegająca na opanowaniu i utrzymywaniu w zależności politycznej krajów słabo rozwiniętych (zwanych koloniami) kolonia – najczęściej zagraniczna posiadłość jakiegoś państwa, zamieszkiwana przez lokalną ludność, gdzie władzę sprawują przedstawiciele metropolii (państwa władającego kolonią) protektorat – a jego czele stoi lokalny władca dysponujący własną armią i administracją, ale rzeczywistą władzę polityczną sprawuje przedstawiciel metropolii (np. ambasador) zależność półkolonialna – formalnie suwerenne państwo, którego gospodarkę przejmowały państwa kolonialne. W tym typie zależności dochodzi do uzależnienia gospodarczego, które przechodzi praktycznie w polityczne

Cele tworzenia kolonii: Korzyści ekonomiczne – kolonia miała być dla metropolii rynkiem zbytu, źródłem tanich surowców i niedrogiej siły roboczej Prestiż – państwo posiadające kolonie było lepiej postrzegane na arenie międzynarodowej; świadczyło to o jego mocarstwowości Względy strategiczne – w koloniach zakładano bazy wojskowe, które kontrolowały najważniejsze szlaki handlowe. Teoria o misji cywilizacyjnej białego człowieka – biały człowiek jako bardziej zaawansowany kulturowo, powinien edukować inne ludy nie patrząc na niebezpieczeństwa i przeciwności

Organizowanie wystaw kolonialnych cieszyły się ogromną popularnością w latach 1877 – 1931 odbyło się ich prawie 40 organizowanie „Wiosek Murzynów” (ang. Negro Villiages) dzięki wystawom rosła wiedza mieszkańców metropolii o innych zakątkach globu

Im mniej inteligentny jest biały, tym bardziej jest przekonany o głupocie Afrykanina Andre Gide

Darwinizm społeczny a kolonizacja   Darwinizm społeczny (socjodarwinizm) – pogląd w socjologii i myśli społecznej wedle którego życie społeczne opiera się na walce między jednostkami, rasami czy narodami w podobny sposób jak ujmuje to teoria ewolucji Darwina. Pod tą nazwą często rozumie się różnego typu poglądy w socjologii, zwłaszcza spotykane u różnych myślicieli w XIX wieku, którzy często opacznie interpretowali teorię ewolucji. Historia ukazuje mi jeden sposób i tylko jeden sposób, w jaki powstają wyższe cywilizacje, a mianowicie poprzez walkę ras oraz zdolność przeżycia ras lepiej dostosowanych pod względem fizycznym i umysłowym

Rola XIX-wiecznych podróżników 1888 pierwszy numer National Geographic (w Królestwie Polskim wydawano pismo „Wędrowiec”) organizowanie towarzystw, które fundowały wyprawy badawcze np. The Royal Society of London for Improving Natural Knowledge

Wielcy podróżnicy – galeria osobowości w młodości oficer wojsk brytyjskich działał w siłach zbrojnych Kompanii Wschodnioindyjskiej dużo podróżował, w związku z czym uczył się perskiego, afgani czy arabskiego jako pierwszy Brytyjczyk zobaczył Hadżar – święty kamień Islamu był kierownikiem ekspedycji naukowej zorganizowanej przez Brytyjskie Towarzystwo Geograficzne i ministerstwo spraw zagranicznych, której celem było odkrycie źródeł Nilu uważał, że jezioro Tanganika jest źródłem Nilu – jego towarzysz Speke odkrył jezioro nazwane „Jeziorem Wiktorii” spór między Burtonem a Spekem trwał do śmierci tego drugiego w 1864 r. Sir Richard Francis Burton (1821-1890)

Poradnik – jak zarządzać kolonią? Model brytyjski: brak ingerencji w zastany system prawa zastanej ludności (chyba, że prawa miały być niezwykle brutalne np. ucinanie kończyn) wprowadzenie zmian w prawie, gdy uznano, że uniemożliwia to handel i eksplorację przeprowadzanie modernizacji w takim zakresie, jaki był niezbędny do sprawnej eksploracji i zarządzania nagradzanie najskuteczniejszych autochtonów, którzy współpracowali z Brytyjczykami szanowanie wierzeń religijnych i tradycji nowych poddanych Model francuski: zarządzanie terytoriami zamorskimi z Paryża uważanie kolonii za integralną część państwa rządy ściśle scentralizowane narzucanie francuskiego republikanizmu i prawodawstwa zwalczanie rdzennych obyczajów i systemów prawnych ścisłe ingerowanie w codzienność mieszkańców kolonii

Indie – perła w koronie brytyjskiej - od początków odkrycia Indii (przełom XV/XVI w.) przez Vasco da Gamę rozpoczęły się liczne podróże do tego kraju (ogromne znaczenie towarów luksusowych – korzenie, przyprawy etc.) - Indie zachęcały do podboju, gdyż były bardzo rozdrobnione politycznie (rywalizacja między lokalnymi władcami) - do połowy XIX wieku dzięki wygranym bitwom, przekupstwom, fałszowaniu dokumentów i licznym intrygom Brytyjczycy opanowali ¾ Indii powstanie spipajów (1857-1859) – bunt hinduskich i muzułmańskich żołnierzy służących w armii brytyjskiej. Pierwsze i ostatnie tak wielkie powstanie w koloniach brytyjskich w XIX wieku. Sipajowie chcieli powrotu do systemów kastowych i tradycji, które brytyjski rząd zaczął niwelować. KATALIZATOREM wybuchu była plotka wg której Brytyjczycy zaczęli produkować smary do karabinów z tłuszczu krowiego i wieprzowego

Literatura dla chętnych… Ktoś się odważy? Bartnicki A., Konflikty kolonialne 1869-1939, Warszawa 1971. Bartnicki A., Zarys dziejów Afryki i Azji 1869-2000, historia konfliktów, Warszawa 2001. Czapiński M., Niemiecka polityka kolonialna, Warszawa 1992. Leśniewski M., Wojna burska 1899-1902 – geneza , przebieg i uwarunkowania międzynarodowe, Warszawa 2003. Fierla D., Wojna burska 1899-1902, Warszawa 1999. Bartnicki A., Walka o Morze Czerwone 1527-1868, Warszawa 1993.