Las- co to takiego ? Las to kompleks roślinności swoisty dla danego kontynentu, charakteryzujący się dużym udziałem drzew rosnących w zwarciu, wraz ze światem zwierzęcym i różnymi czynnikami przyrody nieożywionej oraz związkami, które między nimi występują. Lasy w Polsce zajmują około 28% jej powierzchni. Rozmieszczenie lasów jest w naszym kraju nierównomierne. Najwyższą lesistość mają Karpaty i północno-wschodnie tereny. Tam występują Bory Dolnośląskie i Puszcza Nadnotecka. Na terytorium naszego kraju przeważają lasy iglaste, natomiast wśród nich dominuje sosna. Stan zdrowotny naszych lasów nie przedstawia się najlepiej. Całkowicie zdrowych jest tylko 6% drzew.

Piętra roślinności w lesie Piętra roślinności (piętra klimatyczno-roślinne) układ roślinności w górach, związany ze zmianą klimatu wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza. Zmieniają się (tzn. pogarszają w znaczeniu ekologicznym) niektóre elementy klimatu, takie jak temperatura, roczna suma opadów atmosferycznych i długość okresu wegetacyjnego. Powoduje to stopniowe zastępowanie jednych formacji roślinnych przez inne. Jest to przykład astrefowego środowiska przyrodniczego.

Liczba pięter roślinnych oraz wysokość górnych granic poszczególnych pięter zależy od takich czynników, jak szerokość geograficzna, wysokość i kierunek przebiegu danego pasma górskiego czy oddziaływanie prądów morskich. Układ piętrowy w wielu pasmach górskich jest niesymetryczny: inaczej granice pięter kształtują się na stokach południowych i północnych, zawietrznych i dowietrznych, zwróconych w stronę morza i w stronę lądu, o różnej ekspozycji, inaczej na stokach we wnętrzach masywów, a inaczej na ich obrzeżach itp.

W górach Europy (np. w Alpach, Sudetach, Karpatach) występują następujące piętra roślinności (w nawiasach podano główne formacje roślinne): piętro pogórza piętro reglowe: piętro regla dolnego (buczyny) piętro regla górnego (bory świerkowe) piętro kosodrzewiny (piętro subalpejskie, piętro kosówki) – zarośla kosodrzewiny i ziołorośla) piętro halne (piętro alpejskie) – roślinność zielna, głównie murawy) piętro turniowe (piętro subniwalne, piętro turni) piętro śnieżne (piętro niwalne)

Funkcje lasu zwarta, wielowarstwowa roślinność ogranicza erozję gleb, chroniąc je przed nadmiernym nagrzewaniem i parowaniem utrzymywanie spoistości gleb i zapobieganie przenoszeniu się piasku i powstawaniu wydm regulacja stosunków wodnych, tzw. funkcja wodochronna zwiększenie wilgotności powietrza regulacja ruchów mas powietrza poprawa składu chemicznego troposfery obszar intensywnej fotosyntezy miejsce życia dla różnych gatunków zwierząt i roślin

Znaczenie gospodarcze Znaczenie gospodarcze: – rośnie rola drewna jako surowca w przemyśle celulozowo-papierniczym (Ostrołęka, Kostrzyn) – meblarstwo (Swarzędz) – budownictwo – zmniejszenie ilości stref powodziowych w rolnictwie; naturalna bariera ochronna – dostarczane są „owoce lasu” – zużycie jako podkłady kolejowe i podpory w kopalniach (zmniejszyło się) – pozyskiwanie drewna jako źródła energii (na ograniczoną skalę i niemal wyłącznie na wsi) – gospodarka łowiecka (ostatnio rozwój za sprawą kapitałów zagranicznych)

Rodzaje drzew w Polsce: 64, 3 % sosna 12, 7 % świerk 4, 5 % jodła 6, 0 % buk 5, 6 % dąb, klon, wiąz 3, 1 % brzoza 3, 0 % olcha 0, 4 % grab 0,4 % osika, topola, wierzba

Lasy zajmują 28,8% powierzchni kraju, przy czym lesistość jest zróżnicowana przestrzennie Ogólna powierzchnia: 8813 tys. Ha lasów; 83% to lasy publiczne (własność Skarbu Państwa i gmin), 2% powierzchni leśnej stanowią parki. Skład gatunkowy charakteryzuje przewaga drzew iglastych. Ogromna przewaga sosny w krajowym drzewostanie to efekt dużej odporności i małych wymagań glebowo-klimatycznych i prowadzonych w XIX wieku na dużą skalę zalesień tym drzewem. Rozwój szkodników zmusza do stosowania środków chemicznych szkodliwych dla zwierzyny leśnej.

O wartości gospodarczej lasów obok rodzaju drzewostanu decyduje wiek drzew. Polskie lasy są stosunkowo młode i nie posiadają drzew w pełni odpowiednich do wyrębu, tzn. powyżej 80 lat (takich jest niewiele ponad 17%). Monokulturowy charakter lasów ułatwia pozyskiwanie drewna, ale wpływa negatywnie na ich zdrowotność.

Czynniki rozmieszczenia lasów w Polsce: – zapotrzebowanie na użytki rolne i tereny pod zabudowę (Polska Centralna i Górny Śląsk) – rozwój przemysłu (Śląsk) – historyczne (rabunkowa gospodarka lub utrzymywanie dużych kompleksów leśnych jako tereny łowieckie na obszarach dawnych zaborów)

– Zróżnicowanie warunków klimatycznych, wodnych i rzeźby terenu – Przeciwdziałanie spadku tempa odbudowy drzewostanu. Już od lat powojennych prowadzi się zalesianie terenów będących nieużytkami, bądź silnie eksploatowanych. W latach 1946-94 lesistość wzrosła do 28%, ale obecnie w porównaniu z rokiem 1980 ilość drzew sadzonych (w ciągu roku) na obszarach nowych zadrzewień spadła ponad 50%. – Wprowadzenie zróżnicowania gatunkowego wśród drzewostanu. Da to możliwość zrezygnowania ze stosowania środków chemicznych w walce ze szkodnikami. Powstanie naturalna bariera działań prewencyjnych dla rozwoju takowych. Należy nadmienić, iż jednorodne drzewostany są znacznie mniej odporne na niszczenie przez ogień

Ochrona prawna dla obszarów wymagających zmian w strukturze wiekowej, bądź gatunkowej lasów, tak potrzebna, byłaby rozwiązaniem wręcz na skalę wejścia do UE. Inwestowanie większej ilości funduszy w rozwój technologii chroniących środowisko. Rozwój przemysłu stanowi poważne zagrożenie dla lasów. Zaledwie 10% ogólnej powierzchni stanowią obszary o zerowym stopniu uszkodzenia. Mylnie pojmowane oszczędności na oczyszczalniach i filtrach, doprowadziły do jeszcze większych nakładów pieniężnych.

Obszary leśne zajmują 28,8% powierzchni Polski

Zagęszczenie lasów w Polsce

Procentowy udział lasów w Europie

Typy lasów najczęściej spotykanych w Polsce Grądy Bory sosnowe Bory mieszane Lasy łęgowe Lasy olszowe ( olsy)

Grądy Grądy to wielogatunkowe lasy liściaste lub mieszane z przewagą dębu i gradu, niekiedy także lipy drobno- i szerokolistnej, klonu, jawora i świerku. Rosną na żyznych glebach brunatnych. W Polsce grąd występuje na terenie całego kraju z wyjątkiem wyższych położeń górskich. Grądy były najbardziej niszczone przez człowieka właśnie ze względu na zajmowane i tworzone gleby, a więc przydatne dla rolnictwa. Tam gdzie kiedyś rosły grądy, teraz z reguły są pola uprawne. Resztki grądów zachowały się jedynie w miejscach trudnych do zajęcia ich pod uprawy rolne. Przykłady grądów: Rezerwat przyrody Las Bielański Rezerwat przyrody Grapa Rezerwat przyrody Dębina

Bory sosnowe Bory sosnowe zajmują największa powierzchnię Polski. Porastają one piaszczyste obszary polodowcowe o mało żyznych glebach bielicowych. Dominują w nich sosny, zwykle z domieszką brzóz. Warstwa krzewów jest luźna i złożona z podrostów brzóz i jałowca. Runo jest ubogie i w zależności od warunków tworzą je głównie borówki i wrzos. W miejscach suchych warstwę tę tworzą mchy i porosty, niekiedy występują trawy i orlica pospolita.

Bory mieszane Występują na wilgotniejszym podłożu i żyźniejszych glebach, gdzie oprócz sosen rosną dęby, modrzewie i brzozy. Siedliska boru mieszanego zajmują ok. 18% całkowitej powierzchni leśnej w Polsce. W runie leśnym występują: borówka czernica, konwalia majowa, malina kamionka, orlica pospolita, zaś w podszycie spotykamy: kruszynę, leszczynę, jarzębinę, trzmielinę.

Lasy łęgowe Tworzą je wierzby, topole, jesiony i dęby. Łęgi znajdują się w dolinach rzek okresowo zalewanych przez wodę, między innymi na Nizinie Mazowieckiej, Żuławach Wiślanych oraz w dolinie Odry. Najbardziej typową glebą dla lasów łęgowych jest mada rzeczna. Gatunkami występującymi we wszystkich zespołach łęgowych są: podagrycznik pospolity, kostrzewa olbrzymia, pokrzywa zwyczajna, wiązówka błotna i bluszczyk kurdybanek. Lasy łęgowe zaliczane są do roślinności azonalnej, nie związanej z określoną strefą roślinną (klimatyczną), ale ze specyfiką siedliska. Lasy te narażone są na wyniszczenia spowodowane m.in. pracami związanymi z regulacją koryt rzecznych oraz melioracjami wodnymi.

Lasy olszowe Porastają one bagienne obniżenia. Przeważa w nich olsza czarna oraz wierzba i jesion. Olsy są zazwyczaj trudno dostępne, głównie ze względu na podmokły grunt. Poziom wody sięga od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. Są to najczęściej wody stojące, rzadziej wolno płynące. Zbiorowisko to wytwarzane jest na glebach wytworzonych z torfowisk niskich.

Lasy liściaste i mieszane strefy umiarkowanej Lasy te występują w klimacie umiarkowanym ciepłym morskim lub przejściowy - lato jest ciepłe, a zima łagodna. Wstępują na glebach bielicowych i brunatnych. Zajmują znaczną część Europy, Azji i Ameryki Północnej.

Rośliny i zwierzęta lasów liściastych i mieszanych Najczęściej spotykane rośliny to dąb, brzoza, buk, olcha, paprocie, mchy. Typy roślinności występujące w tej strefie to grądy, bory iglaste i mieszane, łąki, torfowiska. Zwierzęta to m.in. roztocze, ślimaki, żaby, jaszczurki, krety, jeże, ryjówki, lisy, sowy, wiewiórki i wiele innych.

Lasy w Polsce W czasach prehistorycznych tereny obecnej Polski porastały zwarte zbiorowiska leśne. W wyniku procesów cywilizacyjnych i ekspansji człowieka obszary leśne stopniowo zmniejszały się. Znaczne przyśpieszenie kurczenia się lasów (wylesianie) nastąpiło w XIX i XX wieku.  Gospodarka leśna w latach 1946-1970, polegająca w znacznym stopniu na zalesianiu (głównie plantacjami sosnowymi) zwiększyła lesistość Polski do 28%. Obecnie (stan w dniu 31 grudnia 2008) obszary leśne zajmują 9102 tys. ha, co stanowi 29% powierzchni kraju. Od końca II wojny światowej zasoby leśne Polski systematycznie się powiększają. Zgodnie z Narodowym Programem Zwiększania Lesistości w 2020 roku lasy mają stanowić 30% powierzchni kraju, a w 2050 – 33%. W strukturze leśnej w Polsce przeważają lasy iglaste, w których dominującym gatunkiem jest sosna zwyczajna (Pinus sylvestris).

W górach najważniejszym typem boru jest bór świerkowy (tworzący regiel górny) z liczydłem górskim i wietlicą alpejską. W reglu dolnym na ubogich glebach i w zimnych dolinach rzecznych wykształca się bór jodłowo-świerkowy z domieszką buka. Na przejściu do lasów liściastych mieszczą się bory mieszane sosnowo-dębowe. W polskim nazewnictwie geograficznym określenie bór jest używane dla dużych kompleksów leśnych, złożonych głównie z drzewostanów sosnowych (np. Bory Tucholskie).

Lasy na Kujawach Centralna, rolnicza część Kujaw jest jednym z najmniej zalesionych regionów kraju (obecnie lasy to 15% powierzchni). Większe kompleksy leśne otaczają region od północy (Puszcza Bydgoska, Lasy Gostynińsko-Włocławskie) i od południa (Lasy Mirachowskie). Już w XIV wieku okolice Kruszwicy i Strzelna miały charakter bezleśnej, moczarowej równiny; lasy i bagna stanowiły wtedy 62% ogólnej powierzchni Kujaw. W XVI wieku było to 48%, a w XVIII już tylko 37%. Proces ten pogłębiał się w XIX wieku. Dotyczy to zwłaszcza środkowej i południowej części Kujaw wschodnich.

Zwierzęta występujące w lasach Polski Dzik (Sus scrofa) - ssak z rodziny świniowatych Występowanie: Eurazja, Archipelag Malajski, północno-wschodnia Afryka. Żyje w lasach liściastych i mieszanych. Cechy charakterystyczne: Ubarwienie sierści czarne, brązowe, rudawe. Ciało masywne, klatka piersiowa bardzo rozrośnięta. Głowa duża zakończona długim nosem, uszy duże, sterczące. Kończyny krótkie, umięśnione. Odyńce posiadają rozrośnięte kły górne i dolne, które się ze sobą krzyżują. Dziki mają słaby wzrok, dobry słuch i węch, potrafią biegać galopem, jednak tylko na krótkich dystansach.

Występowanie, siedliska: Azja, Europa. Lasy, w większości iglaste. Kuna leśna, tumak (Martes martes) - gatunek drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych. Występowanie, siedliska: Azja, Europa. Lasy, w większości iglaste. Cechy charakterystyczne Ubarwienie sierści ciemnobrązowe, na brzuchu jaśniejsze, na szyi jasna plama. Nos w kolorze czarnym. Ciało giętkie i długie, umożliwia sprawne poruszanie się pomiędzy gałęziami drzew. Nogi krótkie, długi puszysty ogon.

Jeż Występowanie: Europa, Azja, Afryka, a także Nowa Zelandia. Cechy charakterystyczne: Posiadają włosy przekształcone w kolce, zbudowane są z kreatyny, gęsto porastają całe ciało. Głowa niewyróżniająca się z tułowia, zakończona małym nosem, nad którym po obu stronach umiejscowione są oczy. uszy wysoko na głowie, bezpośrednio stykają się z kolcami. Krótkie kończyny. Ubarwienie kolców brązowo-szare. Odżywianie: Ślimaki, owady, dżdżownice, jaja ptaków, drobne ssaki, płazy.

Lis - ssak z rodziny psowatych. Występowanie: Europa, Azja, Ameryka Północna, Australii Cechy charakterystyczne: Ubarwienie rudo-brązowe, spód jaśniejszy. Długi, puszysty ogon. Długi nos, uszy sterczące.

Łoś Występowanie, siedliska: Eurazja, Ameryka Północna. Lasy, podmokłe tereny. Cechy charakterystyczne Ciało duże, masywne, łeb długi, szeroki, zakończony szerokim pyskiem z zachodzącą górną wargą pomagającą w chwytaniu i szczęką z 32 zębami. Łeb u samca posiada rozwinięte poroża. Szyja jest masywna, pozwala na swobodne obracanie głową. Na grzbiecie widoczny garb. Kończyny długie i silne, na końcach rozwidlone i szeroko rozsuwalne racice.

Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) – ssak z rodziny niedźwiedziowatych, należący do rzędu drapieżnych. Występowanie, siedliska: Eurazja, Ameryka Północna, północny Meksyk. Występuje w lasach górskich, trudno dostępnych dla człowieka. Ubarwienie niedźwiedzi zależy od miejsc występowania - od czarnego, poprzez rudawy do jasnobrązowego. Cechą charakterystyczną w budowie ciała jest wałek tłuszczowy umiejscowiony na karku. Kończyny niedźwiedzia zakończone są długimi, ostrymi, zaokrąglonymi pazurami

Sarna, sarna europejska (Capreolus capreolus) gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny jeleniowatych. Jedno z ważniejszych zwierząt łownych Europy. Samica jest potocznie nazywana kozą, samiec rogaczem, kozłem, młode zaś koźlętami. Istnieje również łowieckie określenie sarniak na dorosłego samca sarny.