Kryzys finansowy a dostępność kapitału na inwestycje Prof. zw. dr hab. Jan Czekaj Członek Rady Polityki Pieniężnej

Plan prezentacji Kryzys światowego systemu: Przyczyny Skutki Czynniki determinujące dostępność kapitału na inwestycje: Sytuacja sektora bankowego, Sytuacja finansowa przedsiębiorstw, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne, Napływ środków unijnych.

Przyczyny kryzysu Przyczyny obecnego kryzysu będą zapewne przedmiotem debat jeszcze przez wiele lat. Już dziś można jednak formułować pewne hipotezy w tym zakresie. Przyczyny należałoby ogólnie podzielić na trzy grupy: Wynikające z globalnej nierównowagi finansowej, Wynikające z polityki makroekonomicznej (zwłaszcza USA), Tkwiące w sektorze bankowym.

Globalna nierównowaga finansowa W ostatnich latach obserwowane jest zjawisko narastanie globalnej nierównowagi, której wyrazem jest deficyt na rachunku obrotów bieżących Stanów Zjednoczonych. W wyniku wysokich potrzeb pożyczkowych USA będąc wierzycielem netto, od końca lat 80. ubiegłego stulecia, stały się dłużnikiem netto. Proces ten odznacza się wciąż wysoką dynamiką.

Globalna nierównowaga finansowa Gospodarka amerykańska stała się: z jednej strony swego rodzaju pochłaniaczem oszczędności światowych, z drugiej strony motorem napędowym gospodarki światowej. Konsumując i inwestując więcej niż wynosi PKB USA, amerykanie podtrzymują wzrost w gospodarce światowej.

Globalna nierównowaga finansowa

Globalna nierównowaga finansowa

Polityka FED Na początku obecnej dekady Zarząd Rezerwy Federalnej prowadził bardzo łagodną politykę pieniężną, czego wyrazem było utrzymywanie stóp procentowych na bardzo niskim poziomie, co spowodowało obniżenie rynkowych stóp procentowych oraz dopływ do sektora bankowego znaczących ilości pieniądza rezerwowego, co doprowadziło do znaczącego wzrostu cen różnego rodzaju aktywów (domów, akcji). W istocie rzeczy na rynku aktywów wystąpiła bańka spekulacyjna.

Stopa procentowa FED w latach 1991 - 2008

Błędy sektora bankowego Amerykański sektor bankowy, a także banki innych rozwiniętych krajów świata, popełniły zasadniczy błąd udzielając kredytów hipotecznych tym gospodarstwom domowym, które kredytu nie powinny uzyskać. Umowy kredytowe zawierane przez banki były najczęściej umowami o quasi-stałym oprocentowaniu. Oprocentowanie było stałe przez pierwsze 2-3 lata, a następnie stosowano zmienną stopę procentową. Po podniesieniu stóp procentowych w połowie dekady znaczna część kredytobiorców nie była w stanie obsługiwać kredytów.

Skutki kryzysu sektora finansowego Narastanie złych aktywów, zwłaszcza kredytów hipotecznych oraz papierów wartościowych wyemitowanych w oparciu o kredyty hipoteczne, w bilansach banków i innych instytucji finansowych, Straty instytucji finansowych z tytułu złych aktywów, Bankructwa kilku ważnych (Lheman Borthers) instytucji finansowych, Nacjonalizacja ważnych instytucji finansowych (AIG), Problemy płynnościowe na rynku międzybankowym krajów rozwiniętych, Kryzys sfery realnej gospodarki (spadek PKB, wzrost bezrobocia), jako skutek niewydolności sektora finansowego

Specyfika sytuacji w Polsce Polski sektor bankowy nie popełnił tych błędów, które były udziałem banków w krajach rozwiniętych. Wyniki finansowe sektora bankowego są nadal dobre. Polski sektor bankowy zostanie jednak dotknięty kryzysem z pewnym opóźnieniem wraz z pogarszaniem się sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw (spadek wyników finansowych) oraz ludności (spadek dynamiki wzrostu wynagrodzeń oraz wzrost bezrobocia).

Czynniki determinujące dopływ kapitału na inwestycje Dostępność kapitału na inwestycje będzie uwarunkowana następującymi czynnikami: Sytuacją sektora bankowego, Sytuacją finansową przedsiębiorstw, Sytuacją finansową gospodarstw domowych, Napływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych, Skutecznością w wykorzystaniu środków unijnych przeznaczonych na inwestycje.

Sytuacja sektora bankowego Sektor bankowy będzie mógł rozwijać akcję kredytową wspierając procesy rozwojowe polskiej gospodarki w zależności od: Bazy depozytowej (krajowej) umożliwiającej rozwijanie akcji kredytowej, Dopływu środków na refinansowanie akcji kredytowej z zagranicy, Sytuacji kapitałowej zależnej od wyników finansowych oraz ewentualnego zwiększenia kapitałów własnych poprzez emisję nowych akcji, Jakości portfela kredytowego.

Suma bilansowa sektora bankowego w latach 2001 – 2008 (w mln zł)

Należności i zobowiązania wobec przedsiębiorstw i gospodarstw domowych w latach 2004 – 2008 (w mln zł)

Depozyty i kredyty dla gospodarstw domowych w latach 2004 – 2008 (w mln zł)

Depozyty i kredyty dla przedsiębiorstw w latach 2004 - 2008

Oszczędności brutto oraz zmiany stanu aktywów gospodarstw domowych w latach 2005 – 2008 (w mld zł)

Aktywa i pasywa zagraniczne w latach 2001 – 2008 (w mln zł)

Wynik finansowy netto i przyrost funduszy własnych banków w latach 2002 – 2008 (w mln zł)

Udział należności zagrożonych od sektora niefinansowego w należnościach ogółem w latach 2001 – 2008 (w %%)

Sektor przedsiębiorstw Dostępność kapitału na inwestycje przedsiębiorstw, obok źródeł zewnętrznych, będzie także uzależniona od wyników finansowych przedsiębiorstw, które w warunkach polskich stanowią istotne źródło finansowania. Poziom wyników finansowych przedsiębiorstw będzie z kolei uzależniony najogólniej rzecz ujmując od sytuacji gospodarczej kraju, a w szczególności dynamiki PKB. Utrzymanie dodatniej dynamiki PKB w najbliższych kwartałach może być istotnym czynnikiem ograniczającym spadek wielkości nakładów inwestycyjnych w gospodarce

Projekcja PKB

Dynamika PKB i nakładów inwestycyjnych na środki trwałe brutto w latach 1993-2008

Dynamika PKB i wskaźniki rentowności brutto przedsiębiorstw w latach 1995 - 2008

Rentowność przedsiębiorstw brutto i dynamika nakładów inwestycyjnych na środki trwałe w latach 1995 - 2008

Podsumowując można stwierdzić, że o dostępności środków na inwestycje przedsiębiorstw w nadchodzących latach zadecydują przede wszystkim: Dynamika PKB, która wpłynie na wyniki finansowe przedsiębiorstw, oszczędności gospodarstw domowych oraz jakość portfela kredytowego banków Możliwości kapitałowe banków, Możliwości pozyskania z zagranicy środków na refinansowanie akcji kredytowej banków.

Dziękuję za uwagę