Ryzyko jako stały element zarządzania przedsiębiorstwem Kryzys pod kontrolą? Ryzyko jako stały element zarządzania przedsiębiorstwem II Kongres Dyrektorów Finansowych Sheraton Warsaw Hotel, 28 kwietnia 2010 r.

Kryzys się jeszcze nie skończył... Globalny scenariusz i synteza sytuacji makroekonomicznej Maxime Lemerle Economic Analysis Manager Euler Hermes SFAC

Wyniki za rok 2009: najgłębsza recesja od II wojny światowej Wzrost PKB na świecie * Produkcja przemysłowa na świecie (*) łącznie przy wagach na świecie w 2008 r. i przy obecnych kursach wymiany walut Źródło: IHS Global Insight, Euler Hermes Źródła : CPB, Euler Hermes

Wyniki za rok 2009: najgłębsza recesja od II wojny światowej Handel na świecie Upadłości na świecie * Indeks 100 = 1997 Źródła : CPB, Euler Hermes (*) łącznie przy wagach na świecie w 2008 r. i przy obecnych kursach wymiany walut Źródło: IHS Global Insight, Euler Hermes

Globalne odbicie w drodze od … wiosny 2009 roku… PKB na świecie – zmiany % w ujęciu kwartalnym * * Źródło: COE – Rexecode; (*) 53 kraje łącznie wg procent rocznie : USA, Kanada, Meksyk, Japonia, Australia, Nowa Zelandia, Korea Południowa, Hongkong, Tajwan, Singapur, Malezja, Tajlandia, Filipiny, Indonezja, Indie, Chiny, Unia Europejska (27), Norwegia, Szwajcaria, Turcja, Rosja, Brazylia, Argentyna, Peru, RPA Q4-2009 + 1.5 + 5.1 Zmiana w % -8 -6 -4 -2 2 4 6 8 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 zmiana r-d-r zmiana k-d-k (w ujęciu rocznym) IV kwartał 2009 +1,5 +5,1

Dane w ujęciu miesięcznym, indeks 100 = 2000 … z silnym odbiciem kilku wskaźników globalnych, wciąż jednak pozostających znacznie poniżej poziomu sprzed kryzysu Produkcja i handel na świecie Dane w ujęciu miesięcznym, indeks 100 = 2000 40 60 80 100 120 140 160 180 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 produkcja przemysłowa na świecie handel na świecie Wskaźnik moralności płatniczej PMI na świecie Indeks zbiorczy (produkcja i usługi) Opinia pozytywna Opinia negatywna Ostatni punkt: Luty 2010 r. 51,6 Źródło: CPB Źródło: Markit

stopniowe zakończenie redukcji zapasów na dużą skalę OECD W znacznym stopniu jednak wynika z silnych, lecz tymczasowych czynników... Kluczowe stopy procentowe 1 2 3 4 5 6 7 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 USA (główna stopa procentowa) Japan (stopa dyskontowa) EMU (stopa refinansowa) UK (stopa referencyjna) stopniowe zakończenie redukcji zapasów na dużą skalę OECD ekspansja monetarna ogromny bodziec fiskalny USA Chiny

Dane w ujęciu miesięcznym, indeks 100 = 2000 ... i jest widoczne głównie we Wschodzącej Azji dzięki udziałowi Chin (choć jego tempo nie jest zrównoważone) ... Kryzys w Azji już odwołany Chiny - prognozy Stan na 10 stycznia ostatnie 6 m ostatnie 12 m lipiec 2008 porównanie Produkcja przemysłowa 8,5% 9,2% 15,9% import 12,5% -2,8% 7,0% eksport 9,6% -7,5% -3,2% % zmiana w poprzedzającym okresie Chiny 2008 2009 2010 2011 PKB 9,6 8,7 9,5 8,8 Wydatki konsumpcyjne 8,4 8,9 9,0 Wydatki publiczne 8,3 10,1 8,5 Inwestycje 9,4 18,4 14,0 11,5 Akcje * 0,5 0,3 0,0 Eksport 13,9 -9,0 8,0 7,0 Import 15,2 -3,5 10,3 Eksport netto 0,8 -0,5 -0,2 Rachunek bieżący ** 2961 1962 1866 Rachunek bieżący(% PKB) 6,6 5,8 5,0 Inflacja 5,9 -0,7 3,5 3,0 Saldo budżetowe -120 -745 -1060 -970 Saldo budżetowe(% PKB) -0,4 -2,2 -2,8 -2,3 Zadłużenie publiczne (% PKB) 18,6 20,5 21,0 Zmiana w danym okresie, o ile nie wskazano inaczej: : * wkład we wzrost PKB ** mld juanów (CHY) 150 170 190 210 230 250 270 290 05 06 07 08 09 10 produkcja przemysłowa import eksport Dane w ujęciu miesięcznym, indeks 100 = 2000 Źródło: CPB

... i w USA, co najmniej (a może w najlepszym wypadku) do końca 2010 r. USA - prognozy USA 2008 2009 2010 2011 PKB 100% 0,4 -2,4 2,9 2,2 Wydatki konsumpcyjne 70% -0,2 -0,6 1,6 2,1 Wydatki publiczne 19% 3,1 1,8 2,0 1,4 Inwestycje 15% -5,1 -18,3 4,8 Budownictwo 3% -22,9 -20,5 3,2 3,8 Sprzęt 12% -17,8 1,2 5,1 Akcje * 0% -0,3 0,9 0,0 Eksport 5,4 -9,6 12,7 7,5 Import 16% -3,2 -13,9 8,9 7,4 Eksport netto -4% 1,0 0,2 Rachunek bieżący ** -706 -420 -483 -576 Rachunek bieżący (% PKB) -4,9 -2,9 -3,3 -3,7 Zatrudnienie -0,5 -3,8 -1,0 Stopa bezrobocia 5,8 9,3 9,8 9,4 Zarobki 3,0 2,3 Inflacja 3,4 -0,1 Saldo budżetowe -680 -1471 -1527 -1308 Saldo budżetowe (% PKB) -4,7 -10,3 -8,5 Zadłużenie publiczne (% PKB) 74,1 86,4 94,3 100,2 Zmiana w danym okresie, o ile nie wskazano inaczej: * wkład we wzrost PKB ** mld USD Ostatnie wskaźniki są pozytywne... Sprzedaż detaliczna – wydatki konsumpcyjne Produkcja wytwórcza i zamówienia Badania poziomu zaufania Zyski przedsiębiorstw Liczba stanowisk/ przepracowane godziny ... ale wciąż działają siły hamujące... Eksport do OECD Wskaźnik wykorzystania potencjału Poziom stopy bezrobocia Deficyt państwowy i samorządów lokalnych SŁABNĄCY BODZIEC FISKALNY ... i utrzymuje się niepewność Nastawienie konsumentów (stopa oszczędności) Dostępność/wybiórczy charakter finansowania Kalendarz strategii wyjścia

Tempo reszty świata jest różne w krajach wschodzących ... Produkcja przemysłowa Handel Dane w ujęciu miesięcznym, indeks 100 = 2000 Dane w ujęciu miesięcznym, indeks 100 = 2000 Źródło: CPB Źródło: CPB

… i w krajach rozwiniętych (2/3 światowego PKB), zwłaszcza w Europie Zachodniej, gdzie potencjał wzrostu jest wciąż ograniczony PKB w OECD przyspieszyło o 3,0% w IV kw. 2009 r. (po wzroście o 1,3% w III kw. 2009 r.). Jednak głównie dzięki USA (70% wzrostu w IV kw.) nadal jest mniejszy o 3,7% od poziomu sprzed kryzysu oraz o 1,2% od poziomu z końca 2008 r. Ryzyko utraty impetu w 2010 r. PKB W OECD: wzrost kwartalny Zmiana k-d-k wyniki III kw. 2009 wyniki IV kw. 2009 USA Japonia Strefa Euro Niemcy Francja Włochy Hiszpania Wlk. Brytania Szwecja + 0,6% 0,1% + 0,4% + 0,7% + 0,2% + 0,5% - 0,3% - 0,1% + 1,4% + 0,9% + 0,1% 0,0% + 0,3% - 0,6% Źródło : Euler Hermes

Wejście w krytyczny okres (a) Czynniki wspierające: Wcześniejsze wkrótce stracą impet: szybko (korekta stanu zapasów) lub stopniowo (potężny bodziec, spready kredytowe, dezinflacja); lub są zbyt silne, aby się utrzymać (wzrost w Azji). Nowe Niewystarczająco silne (poziom zaufania); lub wciąż oczekiwane (cykl inwestycyjny, zwrot w budownictwie mieszkaniowym, wzrost zatrudnienia), zwłaszcza w OECD.

Wejście w krytyczny okres (b) Czynniki obciążające: Wcześniejsze wciąż będą silne przez kilka kwartałów (delewarowanie, efekt bogactwa, wysokie bezrobocie). Nowe już działające (niezrównoważone wysokie deficyty budżetowe); lub oczekiwane (wpływ regulacji finansowych na możliwość zwiększenia akcji kredytowej przez banki).

Wejście w krytyczny okres (c) Wysoki poziom niepewności: Mieszane i zmienne miesięczne dane liczbowe oraz wskaźniki zaufania; Ustalenie czasu strategii wyjścia (banki centralne, budżety publiczne); Rosnące standardowe odchylenie prognoz. Ostrożny optymizm: bardzo delikatne ożywienie narażone na wiele możliwych wstrząsów (przyspieszenie kryzysu w zakresie zadłużenia publicznego, odbicie cen ropy, nowe straty banków, wzrost protekcjonizmu…

różnicami regionalnymi Główny scenariusz: umiarkowane globalne ożywienie z tendencją wzrostową osiągającą szczytowy poziom w 2010 r. i silnymi różnicami regionalnymi Poziom światowego PKB Światowe PKB i wzrost handlu 5% 6% 12% 0% 3% 11% 8% 9% 7% 2% -13% 10% -15% -12% -9% -6% -3% 15% 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 -5% -4% -2% -1% 1% 4% Światowy poziom wzrostu handlu (lewa oś) Światowy wzrost realnego PKB (prawa oś) przed 2011 rokiem nie ma powrotu do poziomu sprzed kryzysu Źródło : Euler Hermes Źródło: Euler Hermes

Kalendarz « ożywienia » Pogłębienie różnic pomiędzy gospodarkami Kalendarz « ożywienia » Koniec 2009 r. – początek 2010 r. 2010 r. 2011 r. Azja Kraje wschodzące USA Europa Europa w rzeczywistości nie przechodzi ożywienia (w przeciwieństwie do USA) i pozostaje blisko ryzyka drugiego dna recesji 2008 2009 pr. 2010 pr. 2011 Źródło : Euler Hermes USA Strefa euro Niemcy Francja Włochy Wlk. Brytania Europa Wsch. Azja (z wyj. Japonii) Ameryka Łac. ŚWIAT 0,4% 0,5% 1,0% 0,3% -1,3% 4,3% 6,7% 4,2% 2,0% - 2,4% - 4,0% - 4,9% - 2,3% - 5,1% - 5,0% - 6,2% 5,3% - 2,1% 2,9% 0,7% 1,5% 1,0% 0,5% 0,9% 2,4% 7,1% 3,1% 2,2% 1,3% 1,4% 1,8% 1,0% 1,6% 3,0% 6,9% 2,7% 2,9% Wzrost w USA i Azji ulegnie spowolnieniu w 2011 r. (głównie z powodu zakończenia działania bodźca) ... Niewiele krajów jest więc rzeczywiście w lepszym położeniu: W rzeczywistości niewiele krajów jest w lepszym położeniu: Kraje wschodzące z popytem wewnętrznym (Brazylia) Głównie eksporterzy do Azji (i USA): przede wszystkim surowce i dobra inwestycyjne Jak, na przykład, Japonia i Niemcy, które odnoszą wyraźne korzyści… Ale nawet niewystarczające, jeśli przyjrzeć się popytowi wewnętrznemu

Upadłości firm w 2010 r. pozostaną na wysokim poziomie (pomimo zapoczątkowania spadków w niektórych krajach) Oficjalne dane końcowe dot. upadłości za 2009 r. USA + 40% Kanada -12% Japonia -1% Niemcy + 12% Francja Holandia + 74% Belgia + 11% Wielka Brytania + 17% Szwecja + 21% Pierwsze dostępne dane końcowe za 2009 r. na ogół zgodne z głównymi oczekiwaniami. 2009 Końcowy Globalny Wskaźnik Upadłości EH wzrósł prawdopodobnie o ok. 29% za 2009 r. (po wzroście o 26% w 2008 r.), w porównaniu do początkowo oczekiwanych 33% 2010 - 2011 Ożywienie gospodarcze postępuje za wolno, a wyniki wrócą do poziomu sprzed kryzysu dopiero po kilku kwartałach (a w niektórych krajach – nawet latach), jest wrażliwe na zmiany. Przedsiębiorstwa muszą walczyć o rentowność, gdyż spadek obrotów nadal będzie wymagał znaczących korekt. Po 2 latach dużego wzrostu, w niektórych krajach do poziomów historycznych, liczba upadłości w 2010 r. może zacząć lekko spadać, w międzyczasie utrzymując się na wysokim poziomie.

Dziękuję za uwagę Maxime Lemerle Economic Analysis Manager Euler Hermes SFAC

Organizatorzy Audytor Partnerzy Patroni Medialni