Przestępczość nieletnich to w głównej mierze czyny mające bezpośredni wpływ na tzw. poczucie bezpieczeństwa zwykłego mieszkańca. Struktura przestępczości nieletnich na przestrzeni okresu poddanego analizie (1999-2006) kształtowała się, bowiem w ten sposób, że czyny z 5 kategorii tj. • kradzież cudzej rzeczy, •kradzież z włamaniem, • przestępstwa rozbójnicze, • bójka, pobicie, • przestępstwa narkotykowe, stanowiły do 80% w całej przestępczości nieletnich!

Sposób popełniania czynów w tych kategoriach przez osoby nieletnie cechuje duża spektakularność, są to często działania wręcz na pokaz, w sposób jawny na oczach innych uczestników, nacechowany swego rodzaju zuchwałością, nieletni często nie kryją się z tą działalnością, wręcz chwalą się swoimi wyczynami przed rówieśnikami oraz lokalnymi społecznościami.

Zdarzenia przestępcze będące udziałem osób nieletnich w dużym stopniu nacechowane są elementami agresji tak fizycznej jak i psychicznej. Szacunkowe dane wskazują, że w ogólnej liczbie przestępstw popełnionych przez nieletnich przestępstwa, w których stwierdzono agresję psychiczną bądź fizyczną stanowiły do 60% w całej przestępczości nieletnich. Chodzi głównie o zdarzenia z kategorii: przestępstwa rozbójnicze, bójka, pobicie, groźby karalne, naruszenie nietykalności cielesnej itp. Zjawiskiem zauważalnym jest również niewspółmierność zachowań agresywnych ze strony nieletnich do sytuacji, w których się ci nieletni znajdują.

Przestępczość nieletnich cechuje seryjność, tzn Przestępczość nieletnich cechuje seryjność, tzn. nieletni popełniając przestępstwo i "nie ponosząc za nie konsekwencji", bo nie zostało ono wykryte kontynuuje przestępcze działania z reguły do czasu „sprawy na policji”. Brak reakcji ze strony osób dorosłych na zachowania nieletniego będące przestępstwem często skutkują tym, że dochodzi do popełnienia kolejnych przestępstw przez nieletniego. Zasadą jest również to, że zwiększa się częstotliwość popełniania czynów oraz ich tzw. ciężar gatunkowy. Ze zjawiskiem seryjności wiąże się również zagadnienie działania w warunkach recydywy tzn. pewnej liczby nieletnich, którzy z popełniania przestępstw uczynili sobie styl życia. Nieletnich tych cechuje bardzo wysoki stopień demoralizacji.

Niepokojącym zjawiskiem w obrębie zjawiska przestępczości nieletnich jest rosnący udział w zdarzeniach wyczerpujących znamiona przestępstwa bądź wykroczenia osób, które nie ukończyły lat 13 - małoletnich, oraz obniżanie się wieku "inicjacji przestępczej". Zgodnie z obowiązującymi przepisami osoby takie nie odpowiadają "karnie" za swoje czyny, prowadzone są jedynie czynności o charakterze opiekuńczo - wychowawczym. Niepokój budzi zarówno fakt zwiększającej się z roku na rok liczby osób małoletnich wchodzących w konflikt z prawem jak i to, że coraz częściej czyny popełniane przez te osoby mają duży ciężar gatunkowy: rozboje, włamania, kradzieże.

Skuteczność działań podejmowanych w odniesieniu do nieletnich sprawców przestępstw uzależniona jest w znacznym stopniu od szybkości reakcji poszczególnych osób i instytucji będących bezpośrednio „w pobliżu nieletniego” - sąsiedzi, rówieśnicy, rodzice, szkoła, placówka opiekuńcza, policja itd.

Na nauczycielach i szkole spoczywa szczególny obowiązek reagowania na niepokojące sygnały w zachowaniu uczniów. Szkoła z racji powszechnego charakteru i funkcji jest terenem, na którym w różnym stopniu i w różnej postaci, ujawniają się niemal wszystkie nurtujące młodzież problemy. Szkoła zobowiązana jest do wczesnego rozpoznawania niedostosowania społecznego i podejmowania stosownych oddziaływań profilaktycznych, wychowawczych, a wobec uczniów niedostosowanych działań resocjalizacyjnych.

Bardzo ważne jest umiejętne i w pełni profesjonalne przeprowadzenie interwencji z zachowaniem wszelkich praw zarówno dzieci jak i rodziców. Jednym z elementów o dużym znaczeniu dla powodzenia tych działań powinna być jak najszersza świadomość prawna nauczycieli i pedagogów o tym, jakie zachowania względem nauczycieli, ze strony uczniów stanowią przestępstwo, a co za tym idzie, w jakich sytuacjach nauczyciel ma prawo bronić się przed agresją uczniów na drodze prawnej.

Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem innego ucznia lub nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo Groźba karalna - art. 190 kodeksu karnego ... kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że zostanie spełniona podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 ... Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Można powiedzieć, że przepis art. 190 kk chroni prawo człowieka do wolności od strachu.

Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem innego ucznia lub nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo Zmuszanie do określonego zachowania - art. 191 kk ...kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia podlega karze pozbawienia wolności do lat 3... Ściganie następuje z urzędu. Przepis ten chroni prawo człowieka do wolności i swobody postępowania.

Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem innego ucznia lub nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo Zniesławienie - art. 212 kk …kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności podlega karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku... Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego. Przepis ten chroni przed zniesławieniem dobre imię człowieka, grupy osób, instytucji, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej.

Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem innego ucznia lub nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo Zniewaga - art. 216 kk ...kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do tej osoby dotarła podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności... Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego. Przepis chroni godność osobistą człowieka.

Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem innego ucznia lub nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo Naruszenie nietykalności cielesnej - art. 217 kk ...kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku... Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego. Przepis chroni prawo człowieka do nietykalności cielesnej.

Szczególną ochronę nauczycieli wprowadziła USTAWA z dnia 11 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 80, poz. 542) Art. 2: W ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (t. jednolity - Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, ze zmianami) wprowadza się … (między innymi)…:

art. 63 otrzymuje brzmienie: "Art. 63. 1. Nauczyciel, podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.). 2. Organ prowadzący szkołę i dyrektor szkoły są obowiązani z urzędu występować w obronie nauczyciela, gdy ustalone dla nauczyciela uprawnienia zostaną naruszone.";

Rozdział XXIX Kodeksu karnego zawiera katalog przestępstw przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego

Art. 222. § 1. Kto narusza nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Jeżeli czyn określony w § 1 wywołało niewłaściwe zachowanie się funkcjonariusza lub osoby do pomocy mu przybranej, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Art. 223. Kto, działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami lub używając broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu albo środka obezwładniającego, dopuszcza się czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Art. 224. § 1. Kto przemocą lub groźbą bezprawną wywiera wpływ na czynności urzędowe organu administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Tej samej karze podlega, kto stosuje przemoc lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia funkcjonariusza publicznego albo osoby do pomocy mu przybranej do przedsięwzięcia lub zaniechania prawnej czynności służbowej. § 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 2 jest skutek określony w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 225. § 1. Kto osobie uprawnionej do przeprowadzania kontroli w zakresie ochrony środowiska lub osobie przybranej jej do pomocy udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Tej samej karze podlega, kto osobie uprawnionej do kontroli w zakresie inspekcji pracy lub osobie przybranej jej do pomocy udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej.

Art. 226. § 1. Kto znieważa funkcjonariusza publicznego albo osobę do pomocy mu przybraną podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. § 2. Przepis art. 222 § 2 stosuje się odpowiednio. § 3. Kto publicznie znieważa lub poniża konstytucyjny organ Rzeczypospolitej Polskiej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 227. Kto, podając się za funkcjonariusza publicznego albo wyzyskując błędne przeświadczenie o tym innej osoby, wykonuje czynność związaną z jego funkcją, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

1.Funkcjonariusz policji przedstawia Dyrektorowi powód przybycia i okazuje legitymację służbową. 2.Dyrektor zapisuje dane osobowe i numer legitymacji służbowej policjanta celem sporządzenia własnej dokumentacji. 3.Policjant informuje Dyrektora o przyczynie zatrzymania ucznia. 4.Pedagog szkolny sprowadza nieletniego do gabinetu Dyrektora, gdzie policjant informuje wymienionego o przyczynach przybycia i czynnościach, jakie zostaną wykonane w związku ze sprawą np. przesłuchanie. 5.Policja informuje rodziców (opiekunów prawnych) nieletniego o wykonywanych czynnościach i zobowiązuje ich do przybycia do szkoły, komendy lub komisariatu policji, celem uczestniczenia w czynnościach.

6. Dyrektor szkoły informuje telefonicznie rodziców o podjętych działaniach względem ich dziecka przez policję. W przypadku braku kontaktu telefonicznego sporządza pisemną informację i przesyła do miejsca ich zamieszkania. 7.W przypadku niemożności uczestnictwa rodziców w przesłuchaniu nieletniego, Dyrektor wyznacza nauczyciela, pedagoga szkolnego do uczestnictwa w czynnościach, które są przeprowadzane w szkole lub w jednostce policji. 8.Po wykonaniu czynności policjant za pisemnym potwierdzeniem odbioru przekazuje nieletniego rodzicom (opiekunowi prawnemu). W przypadku, gdy czynności wykonywane są w obecności pedagoga szkolnego, po ich zakończeniu policja odwozi ich do szkoły lub miejsca zamieszkania. 9.W przypadku zaistnienia przesłanek do zatrzymania nieletniego w Policyjnej Izbie Dziecka policjant informuje o tym rodziców, pedagoga.

Rozdział XXV „Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności” Kodeksu Karnego: Art. 200. § 1. Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonywania, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. § 2. Tej samej karze podlega, kto w celu zaspokojenia seksualnego prezentuje małoletniemu poniżej 15 lat wykonanie czynności seksualnej. Z przepisów wynika, że każdy przypadek ciąży uczennicy lub wychowanki poniżej 15 roku życia, o którym dyrektor lub nauczyciel szkoły albo placówki oświatowej powziął informację, stanowi podstawę do zawiadomienia prokuratury lub Policji o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.

W myśl obowiązującej wykładni, podmiotem penalizowanego w art W myśl obowiązującej wykładni, podmiotem penalizowanego w art. 200 obcowania płciowego lub innej czynności seksualnej z małoletnim poniżej 15 lat może być każdy, kto osiągnął wiek odpowiedzialności karnej, tzn. 17 lat (art. 10 § 1 Kk). Nie stanowi więc występku czyn popełniony przez osobę będącą poniżej tej granicy wieku ani też obcowanie płciowe lub inne czynności seksualne dwojga osób w wieku poniżej 15 lat. W stosunku do nieletnich sprawców w/w czynów mogą mieć jednak zastosowanie środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Zgodnie z art. 304 Kodeksu postępowania karnego instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw. W omawianych przypadkach dyrektor szkoły lub placówki oświatowej nie jest więc uprawniony do podejmowania jakichkolwiek czynności wyjaśniających, mających na celu ustalenie sprawcy i okoliczności, wynikiem których jest ciąża małoletniej uczennicy!

Obowiązuje zupełna rozłączność praw ucznia od jego obowiązków szkolnych. Nie można pozbawiać ucznia jego praw, nie można zawieszać praw ucznia. Można pozbawiać ucznia tzw. „przywilejów” (na czas określony) lub ograniczać tzw. „przywileje” dla ucznia w określonych sytuacjach. Sposób i zakres ograniczania tzw. „przywilejów” powinien być opisany w Statucie szkoły.

znajomości swoich praw; równego traktowania wobec prawa: nauki; swobody wypowiedzi oraz wyrażania poglądów w sprawach dotyczących ucznia; swobody myśli, sumienia i wyznania; zrzeszania się oraz wolność pokojowych zgromadzeń; prywatności korespondencji i życia rodzinnego; uzyskiwania różnych informacji z różnych źródeł oraz ochrony przed informacjami szkodliwymi; korzystania z pomocy społecznej i pomocy materialnej; wypoczynku; ochrony przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej oraz poniżającym traktowaniem lub karaniem; prawa dziecka należącego do mniejszości etnicznej, religijnej lub językowej; oraz prawa proceduralne związane z dochodzeniem swoich praw.

Za niewykonywanie obowiązków uczeń ponosi przewidziane prawem konsekwencje, w tym może zostać ukarany. ›Niedopuszczalne jest stosowanie kar niezapisanych w statucie oraz kar, które w momencie dokonania przewinienia nie były w nim umieszczone. ›Wymierzenie kary bez dania uczniowi możliwości obrony jest naruszeniem prawa do obrony i może być podstawą do uchylenia kary. ›W statucie powinna być zawarta droga prawna odwołania się od wymierzonej kary. ›Nie wolno stosować kar naruszających godność ucznia.

1. Najważniejszymi adresatami Statutu są uczniowie i ich rodzice – dla nich Statut stanowi podstawowy dokument normujący pracę i funkcjonowanie szkoły, 2. kolejnym, bardzo ważnym adresatem są nauczyciele, którzy pracując w szkole, tworząc program szkoły oraz plany wychowawcze, a także podejmując różnego typu decyzje w stosunku do uczniów muszą działać w ramach prawa określonego Statutem szkoły, 3. wreszcie nie mniej ważnymi adresatami Statutu są także przedstawiciele organu prowadzącego szkołę, organu nadzoru pedagogicznego, samorządu terytorialnego oraz wszystkich innych instytucji z różnych powodów zainteresowanych działaniami szkoły.

Art. 4. Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia.

Art. 6. Nauczyciel obowiązany jest: 1) rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę; 2) wspierać każdego ucznia w jego rozwoju; 3) dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego; 4) kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka; 5) dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.

Zapewnienie bezpieczeństwa uczniom podczas zajęć lekcyjnych Zapewnienie bezpieczeństwa uczniom podczas przerw międzylekcyjnych Zapewnienie bezpieczeństwa uczniom podczas zajęć poza terenem szkoły

§ 2. Dyrektor zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pobytu w szkole lub placówce, a także bezpieczne i higieniczne warunki uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez szkołę lub placówkę poza obiektami należącymi do tych jednostek. § 12. Pomieszczenia, w których odbywają się zajęcia, wietrzy się w czasie każdej przerwy, a w razie potrzeby także w czasie zajęć. § 13. Niedopuszczalne jest prowadzenie jakichkolwiek zajęć bez nadzoru upoważnionej do tego osoby.

§ 14. 1. Przerwy w zajęciach uczniowie spędzają pod nadzorem nauczyciela. 2. Jeżeli pozwalają na to warunki atmosferyczne, umożliwia się uczniom przebywanie w czasie przerw w zajęciach na świeżym powietrzu. § 15. Miejsca pracy oraz pomieszczenia, do których jest wzbroniony dostęp osobom nieuprawnionym, są odpowiednio oznakowane i zabezpieczone przed swobodnym do nich dostępem.

§ 17. 1. W pomieszczeniach, w których odbywają się zajęcia, zapewnia się temperaturę co najmniej 18°C. 2. Jeżeli nie jest możliwe zapewnienie temperatury, o której mowa w ust. 1, dyrektor zawiesza zajęcia na czas oznaczony, powiadamiając o tym organ prowadzący. § 19. 1. Jeżeli pomieszczenie lub inne miejsce, w którym mają być prowadzone zajęcia, lub stan znajdującego się w nim wyposażenia stwarza zagrożenia dla bezpieczeństwa, niedopuszczalne jest rozpoczęcie zajęć. 2. Jeżeli stan zagrożenia powstanie lub ujawni się w czasie zajęć - niezwłocznie się je przerywa i wyprowadza się z zagrożonych miejsc osoby powierzone opiece szkoły lub placówki.

§ 21. Nauczyciele, w szczególności prowadzący zajęcia w warsztatach, laboratoriach, a także zajęcia wychowania fizycznego, podlegają przeszkoleniu w zakresie udzielania pierwszej pomocy. § 22. Udział uczniów w pracach na rzecz szkoły i środowiska może mieć miejsce po zaopatrzeniu ich w odpowiednie do wykonywanych prac urządzenia, sprzęt i środki ochrony indywidualnej oraz po zapewnieniu właściwego nadzoru i bezpiecznych warunków pracy.

Rozdział 3 Wychowanie fizyczne, sport i turystyka § 30. W czasie zawodów sportowych organizowanych przez szkołę lub placówkę uczniowie nie mogą pozostawać bez opieki osób do tego upoważnionych. § 31. 1. Stopień trudności i intensywności ćwiczeń dostosowuje się do aktualnej sprawności fizycznej i wydolności ćwiczących. 2. Uczestnika zajęć uskarżającego się na dolegliwości zdrowotne zwalnia się w danym dniu z wykonywania planowanych ćwiczeń, informując o tym jego rodziców (opiekunów).

Rozdział 4 Wypadki osób pozostających pod opieką szkoły i placówki. § 40. Pracownik szkoły lub placówki, który powziął wiadomość o wypadku, niezwłocznie zapewnia poszkodowanemu opiekę, w szczególności sprowadzając fachową pomoc medyczną, a w miarę możliwości udzielając poszkodowanemu pierwszej pomocy. § 41. 1. O każdym wypadku zawiadamia się niezwłocznie: 1)rodziców (opiekunów) poszkodowanego; 2) pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy; 3) społecznego inspektora pracy; 4) organ prowadzący szkołę lub placówkę; 5) radę rodziców.

2. O wypadku śmiertelnym, ciężkim i zbiorowym zawiadamia się niezwłocznie prokuratora i kuratora oświaty. 3. O wypadku, do którego doszło w wyniku zatrucia, zawiadamia się niezwłocznie państwowego inspektora sanitarnego. 4. Zawiadomień, o których mowa w ust. 1-3, dokonuje dyrektor lub upoważniony przez niego pracownik szkoły lub placówki. § 42. 1. Do czasu rozpoczęcia pracy przez zespół powypadkowy, zwany dalej "zespołem", dyrektor zabezpiecza miejsce wypadku w sposób wykluczający dopuszczenie osób niepowołanych. 2. Jeżeli czynności związanych z zabezpieczeniem miejsca wypadku nie może wykonać dyrektor, wykonuje je upoważniony przez dyrektora pracownik szkoły lub placówki.

Przepisy w § 43 - § 51 szczegółowo regulują Zespołu przeprowadzającego postępowanie powypadkowe § 52. W sprawach nieuregulowanych w niniejszym rozdziale stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.

Przy organizacji każdej imprezy lub wycieczki jej kierownik zobowiązany jest do przedłożenia do zatwierdzenia dyrektorowi karty wycieczki zawierającej między innymi: ›program, ›listę uczestników, ›imię i nazwisko kierownika, ›nazwiska i liczbę opiekunów, ›trasę wycieczki i środki transportu.

Przy wycieczkach i imprezach zagranicznych dyrektor jest zobowiązany do powiadomienia organu prowadzącego i organu sprawującego nadzór pedagogiczny (przedstawiciele tych organów, jeśli nie mają zastrzeżeń do warunków organizacji, potwierdzają na karcie wycieczki fakt powiadomienia).

Drugim dokumentem, wymaganym przepisami w przypadku wycieczki czy imprezy (poza wycieczkami programowymi) jest uzyskanie zgody prawnych opiekunów uczniów. Warto zadbać o to, aby była to zgoda na piśmie.

Kolejnym dokumentem jest regulamin imprezy czy wycieczki opracowany przez jej kierownika, z którym zostają, jeszcze przed rozpoczęciem wycieczki, zapoznani wszyscy jej uczestnicy. W niektórych szkołach, szczególnie w przypadku jednodniowych, stałych (umieszczonych w programie) wycieczek rada pedagogiczna przyjmuje jednolity dokument, który po pewnym czasie staje się dla uczniów i rodziców czymś powszechnie znanym.

Czwartym jest polisa ubezpieczeniowa uczestników od następstw nieszczęśliwych wypadków, a w przypadku wycieczki lub imprezy zagranicznej także ubezpieczenie kosztów leczenia. Ponieważ obecnie coraz częściej uczniowie, nawet w jednej klasie, są ubezpieczani przez rodziców w różnych firmach (rodzice mają do tego pełne prawo), trzeba sprawdzić czy rzeczywiście każdy uczestnik wycieczki taką polisę posiada.

Kolejny dokument to umowa pomiędzy dyrektorem szkoły a podmiotem zapewniającym zakwaterowanie, wyżywienie, realizację niektórych punktów programu oraz opiekę medyczną, a często także transport uczniów i ich opiekunów. Warunki umowy zawsze mogą podlegać negocjacji. Od doświadczenia i przenikliwości dyrektora zależy czy zostaną w umowie zawarte zapisy zapewniające uczniom właściwe warunki pobytu poza szkołą

Szóstym dokumentem jest dziennik, sprawozdanie bądź inny dokument potwierdzający realizację programu wyjazdu (wg wymagań postawionych przez dyrektora).

Kolejnymi niezbędnymi dokumentami mogą być: ›regulaminy związane ze specyfiką wycieczki czy imprezy (np. regulamin zachowania się nad wodą), ›protokoły przeprowadzonych zawodów, konkursów, ›dokumentacja powypadkowa (zgodnie z rozdziałem czwartym rozporządzenia z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach). § 40. Pracownik szkoły lub placówki, który powziął wiadomość o wypadku, niezwłocznie zapewnia poszkodowanemu opiekę, w szczególności sprowadzając fachową pomoc medyczną, a w miarę możliwości udzielając poszkodowanemu pierwszej pomocy

Podstawa Prawna art. 75 - art. 85 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela - ustawa (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 stycznia 1998 r. w sprawie komisji dyscyplinarnych dla nauczycieli i trybu postępowania dyscyplinarnego (Dz. U. Nr 15, poz. 64 z późn. zm.)

W związku z wykonywaniem swoich obowiązków nauczyciel może ponosić odpowiedzialność: a) karną (na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny; Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) b) cywilną (na zasadach zawartych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny; Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) c) pracowniczą – materialną i porządkową (na zasadach określonych w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy; Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.). Odpowiedzialności powyższej podlegają wszyscy nauczyciele, bez względu na posiadany stopień awansu zawodowego.

Niezależnie od tego, nauczyciele posiadający stopień awansu nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej. Odpowiedzialność ta dotyczy – niezależnie od podstaw nawiązania stosunku pracy oraz wymiaru zatrudnienia – wszystkich nauczycieli posiadających stopień awansu nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego. (uwaga - od 9.08.2009 - wszyscy nauczyciele!!!) Chociaż bowiem zasadą jest, że nauczyciele mianowani i dyplomowani zatrudniani są na podstawie mianowania to jednak możliwe jest również zatrudnienie tych nauczycieli również na podstawie umowy o pracę.

Odpowiedzialność dyscyplinarna jest niezależna od odpowiedzialności karnej, co oznacza, że nauczyciel z tytułu popełnienia jednego czynu może podlegać zarówno odpowiedzialności dyscyplinarnej, jak też karnej. Na powyższe zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 11 maja 2000 r. (III SZ 2/00): „Nie ma przeszkód, by postępowania - karne i dyscyplinarne – toczyły się równolegle. Wszczęciu postępowania dyscyplinarnego nie stoi na przeszkodzie również i to, że postępowanie karne zostało już zakończone”. Natomiast za naruszenie porządku pracy, o którym mowa w art. 108 Kodeksu pracy – nauczyciel podlega tylko odpowiedzialności pracowniczej porządkowej, na zasadach określonych w art. 108 – art. 113 Kodeksu pracy.

Nauczyciel może zostać pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinarnej, nawet już po ustaniu stosunku pracy, jeśli czyn został popełniony w czasie trwania stosunku pracy. O pociągnięciu do odpowiedzialności dyscyplinarnej przesądza posiadanie statusu nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego w chwili popełnienia czynu.

Przepis art. 75 wskazuje dwie podstawy pociągnięcia nauczyciela do odpowiedzialności dyscyplinarnej: 1) naruszenie godności zawodu nauczyciela 2) naruszenie obowiązków nauczyciela określonych w art. 6 ustawy Karta Nauczyciela, tj. obowiązków:

rzetelnego realizowania zadań związanych z powierzonym stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły (dydaktyczną, wychowawczą, opiekuńczą), w tym zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. wspierania każdego ucznia w jego rozwoju, kształcenia i wychowania młodzieży w umiłowaniu Ojczyzny, poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, kształcenia i wychowania młodzieży w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka, dbałości o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich, zgodnych z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.

Naruszanie godności zawodu: wyzywanie innych dorosłych osób, używanie wulgaryzmów, fałszowanie dokumentów, mówienie nieprawdy, czyny nierządne, notoryczne naruszanie regulaminów i zarządzeń, nadużywanie alkoholu, nadużywanie siły wobec dzieci, pomoc w ściąganiu na maturze, …

Pozostawienie uczniów bez opieki podczas prowadzonych zajęć lub bez należytej opieki: wychodzenie z zajęć, spóźnianie się na zajęcia, nie pełnienie dyżurów podczas przerw międzylekcyjnych, wysyłanie po dzienniki, kredę i inne, brak zastępstw, „okienka dla uczniów”, brak właściwego nadzoru nad powierzoną grupą, …

Wzrasta liczba wykroczeń związanych z używaniem lub nadużywaniem alkoholu, w tym prowadzenia przez nauczycieli: zajęć organizowanych przez szkołę w stanie nietrzeźwym; pojazdów mechanicznych w stanie nietrzeźwym (orzeczona kara jest traktowana jako przestępstwo umyślne – wyrok SN z dnia 29.04.2005r. III PK 3/05) W ostatnich 2 – 3 latach wzrosła niepokojąco liczba nauczycieli dokonujących czynów nierządnych, obcowania seksualnego z nieletnimi.

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli jest kilkuetapowe. 1. Postępowanie wyjaśniające – prowadzone przez rzecznika dyscyplinarnego. 2. Postępowanie dyscyplinarne w pierwszej instancji – prowadzone przed komisją dyscyplinarną działającą przy wojewodzie. 3. Odwoławcze postępowanie dyscyplinarne – prowadzone przed komisją dyscyplinarną powołana przy właściwym ministrze (właściwym do spraw edukacji lub spraw kultury). 4. Postępowanie przed sądem – toczące się na skutek wniesienia odwołania od prawomocnego orzeczenia odwoławczej komisji dyscyplinarnej.

Zadania rzecznika, powołanego przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, polegają na: 1) prowadzeniu postępowania wyjaśniającego na polecenie organu, który go wyznaczył, 2) składaniu wniosków o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego do komisji albo umarzanie postępowania wyjaśniającego, 3) uczestniczeniu w rozprawach dyscyplinarnych w charakterze strony, 4) wnoszeniu zażaleń na postanowienia i odwołań od orzeczeń komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji do komisji dyscyplinarnej drugiej instancji.

Zadania rzecznika, działającego przy komisji dyscyplinarnej drugiej instancji są następujące: analizowanie dokumentacji spraw odwoławczych, 2) uczestniczenie w rozprawach dyscyplinarnych w charakterze strony.

Prawo ustanowienia obrońcy posiada obwiniony na wszystkich etapach postępowania: zarówno w postępowaniu wyjaśniającym, jak też w postępowaniu przed komisją dyscyplinarną. Jednocześnie obwiniony może mieć najwyżej dwóch obrońców. Możliwość ustanowienia obrońcy jest prawem obwinionego. Nie ma jednak przeszkód, by obwiniony działał w postępowaniu samodzielnie.

Przepis art. 83 Karty Nauczyciela dopuszcza zawieszenie w pełnieniu obowiązków nauczyciela, jeśli: - wszczęto przeciwko niemu postępowanie karne, - złożono wniosek o wszczęcie wobec niego postępowania dyscyplinarnego. Wyjątkowo – w sprawach niecierpiących zwłoki – nauczyciel (dyrektor) może zostać zawieszony w obowiązkach nawet przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego.

W zależności od sytuacji faktycznej – zawieszenie w obowiązkach jest obligatoryjne lub fakultatywne: - jeśli jeżeli ze względu na powagę i wiarygodność wysuniętych zarzutów celowe jest odsunięcie nauczyciela od wykonywania obowiązków w szkole – nauczyciel może zostać zawieszony w pełnieniu obowiązków; zawieszenie jest w tym przypadku uzależnione od uznania podmiotu, który władny jest zawiesić nauczyciela w pełnieniu obowiązków; - jeśli wszczęte postępowanie karne lub złożony wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego dotyczy naruszenia praw i dobra dziecka – zawieszenie w pełnieniu obowiązków jest obligatoryjne (art. 83 ust. 1a ustawy), - jeśli nauczyciel (dyrektor) został tymczasowo aresztowany lub pozbawiony wolności w związku z postępowaniem karnym – zawieszenie w pełnieniu obowiązków jest obligatoryjne i następuje z mocy samego prawa.

Skutkiem zawieszenia nauczyciela w pełnieniu obowiązków jest możliwość ograniczenia jego wynagrodzenia zasadniczego według zasad określonych w art. 84 ustawy.

Katalog kar za przewinienia dyscyplinarne nauczycieli zawarty został w art. 76 ustawy. W myśl tego przepisu, karami dyscyplinarnymi są: nagana z ostrzeżeniem, zwolnienie z pracy, zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie 3 lat od ukarania, wydalenie z zawodu nauczycielskiego.