„Jak korzystać z zasady TPA”. Temat wystąpienia: „Jak korzystać z zasady TPA”. Konferencja: „Klient na rynku energii” Warszawa - 19.09.2005r. Marek Kacprowicz – Prezes Zarządu Aluminium Konin-Impexmetal S.A. Autor:

Spis treści: 1. Aluminium Konin-Impexmetal S.A. jako “Wielki Odbiorca” energii elektrycznej. 2. Komputerowy System Gospodarki Energetycznej i układy pomiarowo - rozliczeniowe energii elektrycznej. 3. Znaczenie sieci 110 kV Aluminium Konin-Impexmetal S.A. dla Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. 4. Historyczna zmiana w zakupie energii elektrycznej w Aluminium Konin-Impexmetal S.A. 5. Zasada TPA - Rynek Bilansujący. 6. Zasada TPA a Rynek Energii Elektrycznej. 7. Wnioski.

1. Aluminium Konin-Impexmetal S. A 1. Aluminium Konin-Impexmetal S.A. jako “Wielki Odbiorca” energii elektrycznej. Aluminium Konin-Impexmetal S.A. jest jedynym w Polsce producentem aluminium pierwotnego i największym producentem wyrobów walcowanych z aluminium i jego stopów. Spółka zapewnia 1/3 potrzeb krajowych w ten metal. Energia elektryczna jest kluczowym surowcem decydującym o możliwości funkcjonowania produkcji aluminium pierwotnego – elektrolitycznego, który decyduje o konkurencyjności i rentowności produkcji. Energia elektryczna stanowi 25-30% kosztów produkcji aluminium i wyrobów walcowanych. Aluminium Konin-Impexmetal S.A. pod względem stabilności poboru mocy - energii w ciągu doby, miesiąca, roku i wielkości poboru energii elektrycznej jest przedsiębiorstwem wyjątkowym, zużywając około 0,8% całej energii zużywanej w kraju, tj. ok. 1 000 GWh/rok. Dostęp do niskiej ceny energii elektrycznej dla takich producentów aluminium jak Aluminium Konin – Impexmetal S.A. jest uzasadniony ekonomicznie i powszechnie stosowany w Unii Europejskiej.

2. Komputerowy System Gospodarki Energetycznej i układy pomiarowo - rozliczeniowe energii elektrycznej. Mając na uwadze konieczność wejścia wcześniej czy później na konkurencyjny rynek energii w Aluminium Konin – Impexmetal S.A. w celu optymalnego zarządzania energią elektryczną i mediami energetycznymi wdrożono w ramach Komputerowego Systemu Gospodarki Energetycznej [KSGE] systemy: SYNDIS i PRO – 2000. SYNDIS SYstem Nadzoru Doradztwa I Sterowania jako sieciowy system czasu rzeczywistego przeznaczony jest dla pracowników obsługi Stacji: 110/30/6 kV AK – I S.A., Stacji Prostowników oraz Stacji 110/6/6 kV Walcowni. PRO – 2000 System umożliwia optymalizację zużycia energii elektrycznej, cieplnej, gazu, sprężonego powietrza i wód w Aluminium Konin – Impexmetal S.A.

Widok synoptyki – Rozdzielnia 110 kV Strażnik poboru mocy Układy pomiarowo – rozliczeniowe energii elektrycznej i kontrola poboru mocy Aluminium Konin – Impexmetal S.A. posiada układy pomiarowo – rozliczeniowe energii spełniające jak dotychczas warunkowo wymagania IRiESR i pośredniego uczestnika Rynku Bilansującego. Jesteśmy jednak zmuszeni do 31.12.2005r. dostosować infrastrukturę układów pomiarowo – rozliczeniowych zgodnie z postanowieniami zawartymi w IRiESR i IRiESP za kwotę ok. 2 mln zł.

3. Znaczenie sieci 110 kV Aluminium Konin - Impexmetal S. A 3. Znaczenie sieci 110 kV Aluminium Konin - Impexmetal S.A. dla Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Schemat zasilania Aluminium Konin – Impexmetal S.A. z punktami pomiarowymi energii elektrycznej. PSE - OPERATOR S.A. ELEKTROWNIA KONIN ELEKTROWNIA PĄTNÓW 110 kV 220/110 kV KE ENERGA S.A. 110 kV 110 kV KSE 20 MVA 20 MVA 40 MVA 40 MVA 143 MVA 143 MVA 143 MVA WALCOWNIA HUTA

Elementy sieci 110 kV AK-I S. A Elementy sieci 110 kV AK-I S.A. są elementami sieci zamkniętej KSE koordynowanymi przez PSE-Operator S.A. W sytuacjach awaryjnych Aluminium Konin – Impexmetal S.A. posiada techniczną możliwość zmniejszenia poboru mocy o ok. 100 MW na okres od kilku do kilkudziesięciu minut, co ma istotne znaczenie dla pracy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. „Wyspa” Aluminium Konin – Impexmetal S.A. wraz z generatorem G9–150 MVA Elektrowni Konin S.A. umożliwia odbudowę systemu PSE - Zachód S.A. w Poznaniu w przypadku „blackoutu” Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Powyższe warunki oraz fakt, iż koszty energii w kosztach produkcji wynoszą ponad 20%, posiadamy upust 90% w stawce systemowej opłat przesyłowych – Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 kwietnia 2004r. dotyczące kalkulacji taryf ...

4. Historyczna zmiana w zakupie energii elektrycznej w Aluminium Konin-Impexmetal S.A. Wszystkie wcześniejsze działania spowodowały, że Aluminium Konin – Impexmetal S.A. była przygotowana do wejścia na konkurencyjny rynek energii elektrycznej. Rok 2000 Od 1.03.2000r. nastąpiła historyczna zmiana zakupu energii elektrycznej dla AK- I S.A., po raz pierwszy, częściowo bezpośrednio od wytwórcy. Korzystanie z zasady TPA po licznych i trudnych negocjacjach stało się faktem. Nastąpił po raz pierwszy rozdział zakupu energii elektrycznej od usług przesyłowych. Fakty te spowodowały że staliśmy się jednocześnie pośrednim uczestnikiem Rynku Bilansującego a zakup-sprzedaż energii bilansowania zaczęliśmy dokonywać poprzez OSD, do którego jesteśmy przyłączeni.

Zielona Energia Tak jak w 2002 r. wzrost cen zakupu energii spowodowało wprowadzenie akcyzy, tak od połowy 2003 r. wzrost cen co prawda w znacznie mniejszym stopniu spowodowało wprowadzone Rozporządzenie MGPiPS z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie obowiązku zakupu „zielonej” energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii. Rok 2005 Obecnie około 99 % energii elektrycznej kupujemy bezpośrednio od wytwórców a 1% na Rynku Bilansującym i mimo wprowadzenia: Rozporządzeniem MF z dnia 22 marca 2002r. akcyzy na energię, Rozporządzeniem MGiP z dnia 9 grudnia 2004r. obowiązku zakupu energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii Rozporządzeniem MGiP z dnia 9 grudnia 2004r. obowiązku zakupu energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła konkurencyjny rynek energii elektrycznej w tym wprowadzenie zasady TPA powoduje, że koszty energii elektrycznej rosną w nieznacznym stopniu.

Obecnie Aluminium Konin – Impexmetal S. A Obecnie Aluminium Konin – Impexmetal S.A. jako eksporter wyrobów aluminiowych płaci za energię elektryczną ok. 30% drożej niż podobne firmy w Unii Europejskiej działając jednocześnie w warunkach pełnej konkurencji na rynku aluminium – zniesione wszelkie bariery celne.

5. Zasada TPA - Rynek Bilansujący. Zasada TPA (Third Party Access), tj. dostęp odbiorców energii do Sieci Przesyłowych i swoboda wyboru dostawcy energii jest kluczowym zagadnieniem liberalizacji rynku energii elektrycznej w Polsce. Rynek Bilansujący - techniczny element rynku energii, jest to miejsce, w którym następuje zrównoważenie produkcji energii elektrycznej z jej faktycznym chwilowym poborem. Aluminium Konin – Impexmetal S.A.:

Pomiar energii pobieranej przez AK – I S.A. Planowanie dobowo – godzinowe w celu zakupu energii elektrycznej dla Aluminium Konin – Impexmetal S.A. Komputerowy System Gospodarki Energetycznej PRO-2000 + MS EXCEL + SYNDIS DATA PAFF PRO-2000 Pomiar energii pobieranej przez AK – I S.A. 1. Możliwość ingerencji na wielkość zużywania energii – mocy (MW) – SYNDIS 2. Analiza pobranej energii – mocy aktualnie i wstecz – PRO-2000 Główny Energetyk Planowanie zużycia energii – mocy w MW przez trafo 143 MVA wyłączenia serii elektrolizy – max moc ok. 92 MW remonty na dzień n-2 godz. 900 Planowanie zużycia energii – mocy w MW przez trafo 40 MVA przeglądy remonty postoje technologiczne na dzień n-2 godz. 900 Planowanie zużycia energii – mocy w MW przez trafo 20 MVA przeglądy remonty postoje technologiczne na dzień n-2 godz. 900 Produkcja Analiza i planowanie zużycia energii dla AK – I S.A. ceny na RB faktyczne zużycie w dobie n-3 na dzień n-2 godz. 1000 Główny Energetyk Uzgodnienie planowanego zużycia energii MWh z dostawcami – wytwórcą, SD na dzień n-2 godz. 1100 Główny Energetyk Weryfikacja i rozliczenia w dniu n+3 Ewentualne skorygowanie wielkości planowych i przesłanie ZUSE do OHT – OSR na dzień n-1 godz. 900 Główny Energetyk

Prowadzenie zakupu–sprzedaży energii w okresie prawie pięciu lat na pośrednim Rynku Bilansującym spowodowało poza okresem 01.01-30.06.2002 wzrost kosztów zakupu energii do AK – I S.A. z tego tytułu.

Poniżej przedstawiona została analiza zakupu i sprzedaży energii elektrycznej trzech „wielkich” odbiorców energii, zużywających około 2,5 TWh/rok, tj. około 30% zakupionej energii przez odbiorców korzystających z zasady TPA i uczestniczących w pośrednim Rynku Bilansującym. Innymi dobrymi przykładami realizacji zasady TPA są: KGHM Polska Miedź S.A. (2,5 TWh/rok), PKP, Katowicki Holding Węglowy S.A.

6. Zasada TPA a Rynek Energii Elektrycznej. Na podstawie Ustaleń Lizbońskich, Parlament Europy i Rada Unii Europejskiej z 26.06.2003r. uchwaliła Dyrektywę 2003/54/WE dotyczącą ogólnych zasad wewnętrznego rynku energii elektrycznej, która wymusiła nowelizację Prawa Energetycznego w zakresie TPA. Z formalnego punktu widzenia od 1.07.2004r. zgodnie z Dyrektywą 2003/54/WE każdy odbiorca poza tzw. odbiorcami komunalno – bytowymi może korzystać z prawa wyboru dostawcy energii elektrycznej. Jednak wybór ten musi być poparty analizą opłacalności takiej decyzji, dlatego tak niewielka jest liczba odbiorców korzystających z TPA. Na dzień 31.12.2004 liczba uprawnionych odbiorców wyniosła około 1 700 000 a korzystało 78 odbiorców a teoretyczne otwarcie rynku energii wynosi około 80%. Od 1.07.2007 będą mogli korzystać wszyscy odbiorcy energii elektrycznej, tj. około 15 mln. Decydujące znaczenie dla polskiego rynku energii będą miały decyzje podjęte na forum Sejmu, w MGiP, MF i URE a przede wszystkim determinacja wszystkich uczestników rynku we drożeniu zasady TPA.

Źródło: Biuletyn URE

Polski rynek energii otwarty jest w około 53%. Otwarcie konkurencyjnego rynku energii elektrycznej spowodowało, że 12 wiodących spółek wytwórczych w energetyce zawodowej sprzedało energię w 2003r poza kontraktami długoterminowymi według średniej ceny energii elektrycznej przedstawionych na poniższym wykresie: Polski rynek energii otwarty jest w około 53%. Źródło: Biuletyn URE i AK-I S.A.

7. Wnioski. Główne powody małego tempa rozwoju zasady TPA są pośrednio związane z Regulaminem Rynku Bilansującego: wysokie koszty inwestycji układów pomiarowo-rozliczeniowych, szczególnie przy małych ilościach kupowanej energii nieco powyżej 1 GWh/rok. Niezbędna jest standaryzacja tych wymagań konieczność grafikowania dobowo-godzinowego kupowanej na rynku energii z dokładnością do 1 MWh (zamiast 1 lub 10 kWh) oraz zatrudnienie osób o odpowiednich kwalifikacjach. Ekonomicznie jest to uzasadnione przy poziomie zużycia 50-100 GWh/rok wprowadzenie od 1.07.2002 zasad rozliczania energii na Rynku Bilansującym, tj. cen CRO,CROZ, CROS – ponoszenie kosztów niezbilansowania przez odbiorcę brak rynku dnia bieżącego tak jak w Niemczech (Rynek Intraday, który umożliwia modyfikację pozycji kontraktowej w dobie „n” tuż przed rzeczywistym jej wykonaniem. Zmiany mogą być dokonywane np. trzykrotnie w ciągu doby w sprecyzowanych przedziałach czasowych, z minimalnym poziomem modyfikacji. Możliwe to będzie w przypadku utworzenia Grup Bilansujących. Obecnie Spółki Dystrybucyjne i wytwórcy żądają od odbiorcy zgłoszenia grafików na dwa dni przed planowanym terminem zakupu

brak możliwości tworzenia grup bilansujących (decentralizowanie RB) składających się z Odbiorców lub z Odbiorców i Wytwórców przez co uległa by zmniejszeniu liczba uczestników RB

Istotną barierą rozwoju zasady TPA i liberalizacji rynku energii są: brak faktycznej konkurencji cenowej w strefie wytwarzania i niewielkie zainteresowanie wytwórców bezpośrednią sprzedażą energii do odbiorców powolny rozwój rynku energii elektrycznej ograniczanego funkcjonowaniem kontraktów długoterminowych (KDT), oraz obowiązkowym zakupem energii „zielonej” z odnawialnych źródeł (3,1% w 2005r) i „czerwonej” wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (13,7% w 2005r) tendencja do ograniczania przez niektóre Spółki Dystrybucyjne cen sprzedaży energii elektrycznej na rzecz zwiększania opłat przesyłowych. Aby temu przeciwdziałać należałoby wprowadzić zasadę pokrywania przez wytwórców kosztów usług przesyłowych, np. w 50%. Spowodowałoby to obniżenie kosztów usług przesyłowych w wyniku poprawy efektywności ekonomicznej w tym sektorze elektroenergetyki praktyki monopolistyczne SD polegające na narzucaniu w nowych umowach przesyłowych postanowień niekorzystnych dla odbiorców dotyczących np. braku zgody na zmianę mocy umownej w ciągu roku, sumowanie mocy w różnych punktach poboru itp.

zła sytuacja finansowa znacznych części odbiorców (PKP, huty, kopalnie), którzy byliby zainteresowani zmianą dostawcy, lecz ci nie chcą ponosić ryzyka dostaw energii elektrycznej subsydiowanie skrośne między odbiorcami końcowymi zasilanymi z sieci o danym poziomie napięć. Ograniczenie tego można by osiągnąć poprzez przywrócenie opłat sieciowych węzłowych dla sieci przynajmniej o napięciu od 110 do 400 kV DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ.