Strategiczna rola rolnictwa w zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego Katowice, maj 2012

Przeludnienie Wg FAO (Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa) liczba ludności na świecie w 2011 roku przekroczyła 7 mld wzrośnie do 9,3 mld, a wraz ze zmianą przyzwyczajeń żywieniowych i wzrostem dochodów, popyt na żywność wzrośnie o 50-80% do 2050 r.

Deficyt wody pitnej Zasoby wody na Ziemi kurczą się. Rolnictwo zużywa 70 % globalnych zasobów wody słodkiej. Poprawa wydajności procesów agrotechnicznych jest więc obiecującą drogą do złagodzenia wodnego kryzysu.

Ubytek gruntów ornych Ziemia jest zasobem ograniczonym. FAO prognozuje ekspansję netto zaledwie na poziomie 5% do 2050 r. Wzrost produkcji rolnej musi wynikać z poprawy wydajności. Społeczeństwo musi wypracować wspólne stanowisko w aspekcie bezpieczeństwa żywnościowego.

Spadek areału upraw Użytki rolne (ha/os.) Populacja (w mld) Źródło: EFMA, Raport roczny 2008 Z powodu erozji gleb, wyczerpania składników pokarmowych, rozwoju infrastruktury i urbanizacji zmniejszy się powierzchnia ziemi uprawnej. Prognozowany poziom użytków rolnych wyniesie w 2030 r. poniżej 0,22 ha/osobę.

Kompleksowe podejście do bezpieczeństwa żywności – Era globalizacji 3 FILARY BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCIOWEGO: DOSTĘPNOŚĆ ŻYWNOŚCI Produkcja Dystrybucja Handel WARTOŚĆ ODŻYWCZA PRZYJMOWANEGO POKARMU Wartość odżywcza Walor społeczny Bezpieczna żywność (food safety) DOSTĘP DO ŻYWNOŚCI Dostępność finansowa Alokacja Preferencje Ericksen, P. Conceptualizing Food Systems for GEC Research (GEC:2007) Globalne wyzwania w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego obejmują przyrost ludności, nadmierną eksploatację zasobów naturalnych i usług ekosystemowych, oraz negatywne skutki zmian klimatu na rolnictwo, wpływające na warunki upraw. Niezbędne jest podjęcie środków zaradczych.

Wizja Wspólnej Polityki Rolnej 2013 r. Priorytetem WPR powinno być zwiększenie wydajności rolnictwa UE przy jednoczesnym poprawieniu standardów środowiskowych. Dzięki temu wzrośnie konkurencyjność rolnictwa europejskiego, a tym samym stabilność dochodów rolników oraz ograniczenie potrzeby wsparcia rynkowego. W ten sposób UE zapewni sobie samowystarczalność żywnościową oraz zwiększy wkład Europy na rzecz globalnej podaży produktów żywnościowych. Produkcja biomasy pozwoli na częściowe zaspokojenie popytu na energię z OZE oraz zmniejszenie importu energii spoza UE.

Wybrane aspekty potencjału polskiego rolnictwa na tle Unii Europejskiej Pod względem powierzchni Polska zajmuje 9 miejsce w Europie. Liczba ludności na koniec 2010 r. osiągnęła poziom 38,2 miliony osób plasując Polskę na 8 miejscu w Europie. W Unii Europejskiej Polska zajmuje 7,1 % ogólnej powierzchni, a ludności stanowi 8,3 % mieszkańców Unii. W skali Unii Europejskiej Polska zajmuje 3 miejsce pod względem powierzchni gruntów ornych. Jest obok Niemiec, Francji i Wielkiej Brytanii największym producentem żywności w Europie.

Zmiany w polskim rolnictwie w latach 2002-2010 charakterystyka gospodarstw

Zmiany w polskim rolnictwie w latach 2002-2010 struktura gospodarstw wg wielkości

Zmiany w polskim rolnictwie w latach 2002-2010 struktura wykorzystania ziemi

Polskie rolnictwo - szanse i zagrożenia Rozdrobnienie gospodarstw rolnych – w 2010 r. średnia powierzchnia ziemi uprawnej w gospodarstwie wyniosła 9,5 ha (więcej niż w 2002 r. – 8,44 ha). W naszej strefie klimatycznej z punktu widzenia efektywności optymalna wielkość gospodarstwa rolnego to 300 ha. Im większa powierzchnia upraw, tym niższe jednostkowe koszty produkcji. Polska posiada ok. 12,1 mln gruntów ornych, co stanowi ogromny potencjał produkcji rolnej. Konsolidacja działalności rolniczej oraz monitoring wykorzystania dopłat bezpośrednich. Konieczność inwestowania w nowe technologie. Obecnie jedynie ok. 50 tys. z 1,5 mln wszystkich gospodarstw charakteryzuje się wysokim poziomem rozwoju technologicznego. Zużycie nawozów w Polsce jest niższe o 30% w porównaniu z UE-15.

Udział procentowy użytków rolnych w gospodarstwach powyżej 20 ha

Krajowy rynek nawozowy Podział regionalny konsumpcji nawozów na krajowym rynku wg kryterium wartości (w mln PLN) Struktura krajowego rynku nawozowego (wartość 6 mld PLN)

Przemysł nawozowy a ETS III Produkcja i zużycie nawozów mineralnych są odpowiedzialne za ok. 20 % emisji gazów cieplarnianych w UE (łączna emisja gazów cieplarnianych w UE to ok. 500 mln t ekwiwalent CO2 w 2005 roku) UE zobowiązała się ograniczyć emisję gazów cieplarnianych w sektorze rolnictwa o 10%. Wg FAO rolnictwo ma szansę odegrania istotnej roli w redukcji emisji. Do 2030 r. emisja dwutlenku węgla z gleb użytków rolnych może obniżyć się o 50 % za sprawą wprowadzenia lepszych praktyk rolniczych. Źródło: FAO, World Agriculture: Towards 2015/2030. Summary Raport

Efekty działań proekologicznych Dzięki konsekwentnie realizowanej przez „Puławy” polityce proekologicznej sukcesywna intensyfikacja produkcji nie pociąga za sobą wzrostu negatywnego oddziaływania zakładu na środowisko. redukcja emisji do powietrza amoniaku (o 88%) tlenków azotu (o 63%) pyłów nawozowych (o 88%) pyłów dymnicowych (o 96%) redukcja zrzutów ściekowych azotu amonowego (o 48%); azotu organicznego (o 88%) redukcja poboru wód podziemnych o70 % zastępując ją wodą powierzchniową Emisja zanieczyszczeń w latach 1985 - 2010

Przemysł chemiczny Europy jest najbardziej efektywny na świecie Zużycie gazu w MMBtu na tonę amoniaku Europa posiada jedne z najbardziej nowoczesnych na świecie instalacji produkcyjnych amoniaku i kwasu azotowego. Dla produkcji amoniaku i przygotowania gazu syntezowego użytkowane w Europie technologie są bliskie teoretycznego minimum w aspekcie ich efektywności energetycznej. W instalacjach kwasu azotowego zastosowane ulepszenia w technologiach (katalizatory) oferują potencjalnie najniższe emisje N2O do atmosfery.

Konsumpcja nawozów w Polsce a zagrożenia Krajowa konsumpcja [w tysiącach ton czystego składnika] Źródło: PIPC Nawozy azotowe Nawozy fosforowe Nawozy potasowe 2010/2011 1109 378 435 2014/2015 1171 459 569 2019/2020 1235 509 616 . Rosnące ceny gazu ziemnego (stanowiące ok. 60% całkowitych kosztów produkcji) są przyczyną spadku konkurencyjności polskich producentów nawozów. Dodatkowe koszty związane z wdrożeniem ETS III będą poważnym zagrożeniem dla polskiego sektora chemicznego

Reforma rynku cukru W wyniku działań podjętych przez lobby przemysłowo-handlowe, Komisja Europejska wprowadziła kwoty cukrowe, a tym samym doprowadzono do zmniejszenia produkcji cukru w UE z poziomu 18 mln t do 13 mln t przy zapotrzebowaniu na poziomie 16 mln t. Wielkie koncerny cukrowe otrzymały z budżetu UE 700 Eur za każdą tonę zlikwidowanej w Europie produkcji cukru. W konsekwencji zlikwidowano ponad sto cukrowni, dziesiątki tysięcy gospodarstw zaprzestały uprawy buraków cukrowych. Koncerny cukrowe przeniosły produkcję do Brazylii. Cena cukru w Europie wzrosła, a cukier jest importowany z Brazylii.

Sytuacja na rynku nawozów fosforowych i soli potasowej Rynek dostaw soli potasowej i fosforanów kontroluje oligopol producentów. Globalna recesja zaburzyła zależności cenowe surowców w stosunku do nawozów. - Nastąpił gwałtowny wzrost cen surowców w porównaniu do okresu sprzed recesji fosforany +110%, sól +117% - Wzrost cen nawozów nie podążał jednak tą samą ścieżką wzrostów. Ceny mocznika wzrosły w tym czasie o +36%, natomiast saletry o +27%. - W okresie post recesyjnym nastąpił spadek cen surowców o 42% dla fosforanów i 24% dla soli potasowej. W konsekwencji, nawozy zbliżyły się do cen sprzed recesji, natomiast koszty zakupu surowców diametralnie wzrosły i nie powróciły już do podobnych poziomów. Ceny nawozów i surowców w PLN Źródło: IERiGŻ

W ramach badań i rozwoju Grupa Puławy angażuje się w kompleksowy program zarządzania nawożeniem oparty na: najlepszych praktykach rolniczych, wykorzystaniu innowacyjnych technologii, wykorzystaniu najbardziej efektywnych nawozów o najlepszych parametrach i jednocześnie najbardziej przyjaznych dla środowiska naturalnego propagowaniu użycie nawozów mineralnych o jak najmniejszym śladzie węglowym (tzw. carbon footprint) Carbon footprint ZA Puławy: - dla saletry amonowej: 1,83 kg CO2/ kgN - dla mocznika: 3,56 kg CO2/ kgN  Carbon footprint Yara: dla nawozów sprzedawanych w Danii, Finlandii, Norwegii i Szwecji < 4 kg CO2/ kgN  

Puławy dla uczestników rynku rolnego Grupa PUŁAWY koncentruje się na wzmacnianiu kompetencji dystrybucyjnych. W tym celu została podpisana Umowa Konsorcjum oraz powołane do życia Centrum Kompetencji PUŁAWY - platforma stanowiąca ośrodek współpracy i wymiany informacji dla rolników, doradców rolnych, instytucji nauki, a także szeroko rozumianego biznesu. Wśród konsorcjantów znaleźli się: Instytut Nawozów Sztucznych w Puławach, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB Puławy, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Puławska Szkoła Wyższa. Podstawowe cele Centrum: kształtowanie i promowanie modelu nowoczesnego przedsiębiorcy rolnego podnoszenie kompetencji rolników w zakresie efektywności gospodarowania popularyzacja badań dotyczących nawożenia budowa nowych relacji między biznesem a nauką

K O N S O R C J U M PROJEKTY CENTRUM KOMPETENCJI Centrum Kompetencji Puławy Przedsiębiorcy rolni Ośrodki wsparcia rynku rolnego Uczelnie wyższe, Instytuty Producenci produktów dla rolnictwa Sekretariat Centrum R A D A N A U K O W A Ekonomika rolnictwa Systemy Informatyczne dla rolnictwa Systemy zarządzania nawożeniem Inne produkty rynku rolnego Lobbing K O N S O R C J U M WŁADZE KONSORCJUM Projekty promocyjne PROJEKTY CENTRUM KOMPETENCJI

Podstawowe wnioski Polski rynek rolny choć ma stosunkowo mały udział w tworzeniu PKB, to jednak w europejskiej grze konkurencyjnej jest ważnym i znaczącym partnerem. Przemysł chemiczny, w tym nawozowy jest czynnikiem w znacznym stopniu decydującym o skali jego rozwoju. Producenci nawozów zrozumieli, że trzeba być aktywnym uczestnikiem procesów decyzyjnych w obszarach regulacji rynku. Bardzo dynamiczne zmiany zachodzą również na rynku dystrybucji produktów rolnych w Polsce. Rynek ten bardzo szybko profesjonalizuje obsługę swoich klientów. Regulacje środowiskowe dotyczące Europejskiego Systemu Handlu Emisjami III odbiją się na ilości i cenie żywności. Zjawisko carbon leakage –realokacji produkcji do krajów nieobjętych tym systemem może spowodować w konsekwencji zwiększenie globalnych emisji oraz niedobór żywności w UE.

Dziękuję za uwagę

Podsumowanie Wzrost produktywności rolnej jest podstawowym wymogiem służącym zapewnieniu globalnych dostaw żywności w sposób zrównoważony, w szczególności w obliczu rosnącego popytu na żywność, konkurencji o ziemię pod uprawy, braków wody oraz do końca nieprzewidywalnych konsekwencji implementacji obostrzeń środowiskowych. Poprawę produktywności rolnictwa można osiągnąć poprzez rozpowszechnianie coraz lepszych praktyk rolniczych, wykorzystywanie nauki o roślinach oraz nowoczesnych technik nawożenia. UE powinna dążyć do osiągnięcia samowystarczalności żywnościowej i wspierać własny przemysł nawozowy tak, aby nie doprowadzić do uzależnienia od dostaw z innych regionów świata – Europa Wschodnia, Afryka Północna czy Bliski Wschód. Sektor rolniczy w Polsce ma potencjał, aby stać się jednym z głównych dostawców żywności na rynku europejskim.

Bezpieczeństwo żywnościowe … to sytuacja, kiedy wszyscy ludzie cały czas mają fizyczny, społeczny i ekonomiczny dostęp do bezpiecznej i pełnowartościowej żywności wystarczającej do zaspokojenia ich potrzeb żywieniowych oraz preferencji dla aktywnego i zdrowego życia. Raport FAO The State of Food Insecurity 2001