Publiczne prawo konkurencji Wykład 1

Konkurencja Inaczej rywalizacja lub Współzawodnictwo (z j.łac. concurrentia) Jest mechanizmem ekonomicznym charakterystycznym dla modelu gospodarki rynkowej W znaczeniu powszechnym pojęcie to jest związane z działaniami zmierzającymi do uzyskania sukcesu we współzawodnictwie z innymi osobami (podmiotami)

Konkurencja W znaczeniu ekonomicznym jest walką przedsiębiorców o korzyści ekonomiczne osiągane ze sprzedaży towarów i usług oraz walką o rynki zaopatrzenia i zbytu, a także o siłę roboczą.

Konkurencja Konkurencja dotyczy powiązań pomiędzy przedsiębiorcami zarówno: Równoległych Pionowych Z dostawcami i odbiorcami Z konsumentami

Konkurencja - proces, w którym uczestnicy rynku dążą do realizacji swoich interesów poprzez przedstawienie jak najkorzystniejszej oferty, w skład której wchodzi nie tylko cena, ale także np. jakość wyrobu, serwis gwarancyjny i pogwarancyjny. Kupujący konkurują, chcąc zdobyć ograniczoną ilość dóbr na rynku, natomiast sprzedający walczą o pieniądze kupujących.

Konkurencję można podzielić na: cenową, czyli związaną z ilością dóbr, które są w stanie kupić nabywcy za określoną kwotę oraz pozacenową, która określa jakość produktu, styl, cechy wyrobu, jego parametry użytkowe, trwałość udzielanej gwarancji, marki, serwisu czy ewentualnego kredytu. Ponadto ważnym narzędziem współczesnej konkurencji jest reklama, promocja, marketing.

Konkurencja to proces zachodzący nie tylko pomiędzy przedsiębiorcami działającymi równolegle na rynku tych samych lub podobnych towarów. Dotyczy ona również pionowych powiązań przedsiębiorcy, z jednej strony powiązań z dostawcami i odbiorcami, a z drugiej strony powiązań z konsumentami. Sama polityka konkurencji ma za zadanie ochronę konsumentów, przedsiębiorców, zatrudnienia i konkurencyjności.

Konkurencja monopolistyczna Konkurencja doskonała Modele konkurencji Konkurencja monopolistyczna Konkurencja doskonała

Model konkurencji monopolistycznej charakteryzuje się występowaniem względnie dużej liczby niezależnych przedsiębiorstw, które sprzedają wyroby o podobnych cechach, ale nie są doskonałymi substytutami. występuje w gałęzi, w której wielu konkurentów jest w stanie zróżnicować całkowicie lub częściowo swoja ofertę rynkowa. Konkurenci koncentrują się na wybranym segmencie rynku, zaspokajając pragnienia klientów za odpowiednio wysoka cenę. Konkurencja monopolistyczna- polega na trzech działaniach: 1)zmiana ceny, 2)zmiana jakości produktu, 3)identyfikacji reklamy

Konkurencja doskonała składa się z wielu konkurentów, którzy oferują ten sam produkt lub usługę. Cena jest taka sama dla wszystkich konkurencyjnych firm, ponieważ nie występuje tu zróżnicowanie produktu i raczej żaden z konkurentów nie będzie reklamował swoich wyrobów.

Konkurencja doskonała Cechy modelu doskonałej konkurencji: 1)Duża liczba małych, niezależnych przedsiębiorstw oraz duża liczba nabywców 2)Jednorodny wyrób u wszystkich sprzedawców 3)Cena jest wynikiem gry sil rynkowych, kształtuje się pod wpływem zmian popytu i podaży. 4)Swobodny przepływ kapitałów miedzy rożnymi dziedzinami produkcji 5)Brak konkurencji niecelowej 6)Doskonała informacja

Rodzaje konkurencji ze względu na liczbę firm Monopol - jedna firma mająca decydujący wpływ na przebieg warunków rynkowych Faktyczny - firma zaspokaja cały popyt na dany produkt; brak jest substytutów oraz konkurentów Pełny – pozwala przedsiębiorcy osiągnąć pozycję dominującą na rynku właściwym

Definicje monopolu Monopolistą jest dostawca danego dobra Monopol to przywilej państwowy, który rezerwuje dany rynek właściwy dla określonej grupy lub jednostki Monopolistą jest podmiot zdolny do podyktowania ceny monopolistycznej

Monopol prawny – skutek działalności legislacyjnej państwa Definicje monopolu Występowanie monopolu wynika najczęściej z czynników pozarynkowych, np.: Monopol prawny – skutek działalności legislacyjnej państwa Monopol naturalny – powodowany ograniczoną ilością zasobów dla których wykorzystania istnieje tylko jedno przedsiębiorstwo

Rodzaje konkurencji ze względu na liczbę firm Monopson – monopol w sferze skupu, na rynku istnieje tylko jeden nabywca, który reprezentuje cały popyt na dany produkt Oligopol - od dwóch (duopol) do kilku firm tej samej branży działających na rynku produkcji i zbytu towarów. Oligopoliści nie konkurują ze sobą, najczęściej zawierają umowy, których celem jest wspólne występowanie na rynku Układ wolnej (pełnej) konkurencji - duża liczba firm o niewielkim udziale w rynku (około 1 - 2%), niemających większego wpływu na kształtowanie cen rynkowych

Rodzaje konkurencji ze względu na liczbę firm O zbliżonym udziale w rynku - od piętnastu do dwudziestu firm, każda z firm jest na tyle silna, że utrzymuje się na rynku obok innych równie silnych firm konkurencyjnych. Koncern – polega na zgrupowaniu co najmniej dwóch odrębnych przedsiębiorców pod jednym kierownictwem, uzależnia gospodarczo grupę przedsiębiorców od innego podmiotu, przy jednoczesnym zachowaniu samodzielności w sensie formalnoprawnym.

Rodzaje konkurencji ze względu na liczbę firm Konglomerat – grupuje przedsiębiorców o zdywersyfikowanym profilu działalności bądź przedsiębiorców działających na różnych rynkach geograficznych, jest to rodzaj koncernu. Konsorcjum – umowa dwóch lub więcej przedsiębiorców do wspólnego działania w celu realizacji określonego celu. Jest wzajemnym formalnym zobowiązanie przedsiębiorców do wspólnego działania.

Podział prawa konkurencji – 2 filary Prawo antymonopolowe - ochrona konkurencji, mechanizmu konkurowania w interesie publicznym (np. przeciwdziałanie zmowom cenowym). Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów postępowanie administracyjne przed Prezesem UOKiK Prawo nieuczciwej konkurencji- ochrona prywatnych interesów przedsiębiorców przed nieuczciwymi zachowaniami konkurentów (np. przed „podrabianiem” produktów, nieuczciwą reklamą). Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji postępowanie cywilne przed sądem powszechnym

Prawo nieuczciwej konkurencji Podział prawa konkurencji – 2 filary Prawo antymonopolowe Ustawa o publicznoprawnym charakterze (sfera prawa publicznego); w razie naruszenia zawartych norm zostaje uruchomiony mechanizm postępowania administracyjnego, za zastosowanie tej ustawy odpowiedzialny jest organ administracji publicznej (prezes UOKiK) Prawo nieuczciwej konkurencji Sfera prawa prywatnego –z roszczeniami w wypadku naruszenia tej ustawy (czy nieuczciwej konkurencji) występują sami zainteresowani droga postępowania cywilnego

Podział prawa konkurencji – 2 filary Cechy wspólne skierowane przeciwko działaniom przedsiębiorców pewne działania przedsiębiorców mogą naruszyć przepisy obu ustaw jednocześnie (dumping, bojkot, dyskryminacja)

Prawo konkurencji w Polsce Prawo krajowe: Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (w skrócie: „ustawa antymonopolowa”) (wcześniej ustawa z 1990 r. i z 2000 r.) Prawo wspólnotowe: art. 81 oraz 82 i 86 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (w skrócie: „TWE”)

Konkurencja w UE W procesie europejskiej integracji gospodarczej konkurencja jest podstawowym mechanizmem integracji, a zachowanie skutecznego systemu konkurencji na kolejnych etapach integracji zapewniać ma przebieg tego procesu i niezakłóconą wymianę wewnątrz Wspólnoty.

Konkurencja w UE Konkurencja ma przynieść korzyści w postaci: zwiększenia aktywności ekonomicznej i adaptacyjnej przedsiębiorców, doprowadzenia do koncentracji produkcji i kapitału w ramach narodowych i europejskich, czyli do wzrostu skali produkcji oraz doprowadzenia do zwiększenia stopnia specjalizacji i rozwinięcia produkcji wyspecjalizowanej.

Zaostrzenie konkurencji w procesie integracyjnym może wystąpić przez: zniesienie ograniczeń w handlu oraz barier w postaci zróżnicowanych przepisów sanitarnych, administracyjnych, norm technicznych czy zamówień rządowych, preferencji dla krajowych dostawców, a także przez ujednolicenie warunków konkurencji

Rywalizujący przedsiębiorcy muszą uwzględnić koszty produkcji, docelową stopę zysku, koszty sprzedaży, ceny konkurentów i krzyżową elastyczność popytu konsumentów. Zaostrzenie konkurencji na obszarze Jednolitego Rynku wpływa także na pozycję konkurencyjną przedsiębiorstw krajów członkowskich na zewnątrz UE. Z tych względów postulat utrzymania skutecznego systemu konkurencji konsekwentnie powtarza się przy realizacji kolejnych etapów integracji krajów członkowskich.

Ochrona konkurencji Ma służyć wewnętrznym celom integracyjnym, w tym budowie Jednolitego Rynku, rozwojowi technologicznemu i spójności społeczno-ekonomicznej. Jest ona powiązana z innymi politykami gospodarczymi prowadzonymi na szczeblu wspólnotowym i narodowym i nie można jej rozpatrywać w oderwaniu od innych polityk UE.

Rozszerzony rynek zwiększa możliwości działania na wielką skalę, a naturalną tendencją jego uczestników jest nadużywanie zdobytej pozycji gospodarczej i jednoczenie wysiłków celem zastąpienia konkurencji współpracą. Wolna konkurencja zapewnia optymalną alokację zasobów, ciągły rozwój gospodarki w interesie konsumentów i efektywność gospodarowania.

Ochrona konkurencji ma zapewnić integralność rynku wewnętrznego i jego efektywne funkcjonowanie w interesie wspólnotowym, uniemożliwić dokonanie sztucznego podziału narodowych rynków i ograniczenia konkurencji przez: zawieranie prywatnych porozumień, decyzji lub uzgodnionych praktyk między przedsiębiorstwami, nadużywanie dominującej pozycji na rynku, koncentrację przedsiębiorstw, udzielanie pomocy państwa lub ze źródeł państwowych (pomoc publiczna).

Wspólnotowe prawo konkurencji Wymienione powyżej dziedziny są tradycyjnie już traktowane jako integralny element tzw. wspólnotowego prawa konkurencji. Na tej podstawie wyodrębnia się dwa podstawowe przedmioty regulacji: dotyczące samych przedsiębiorstw oraz oddziaływania państw na gospodarkę (są tu ścisłe związki wskazanej problematyki z dziedziną prawa wspólnotowego, która nie jest tradycyjnie zaliczana do prawa ochrony konkurencji, a więc prawem zamówień publicznych)

Wspólnotowe prawo konkurencji Na wspólnotowe prawo konkurencji składają się zarówno normy prawa materialnego, jak i proceduralnego, które określają zasady postępowania w razie naruszenia jego reguł. Podstawowe zasady konkurencji określone zostały w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską. Przepisy te uzupełniają rozporządzenia lub dyrektywy uchwalone przez Radę na wniosek Komisji i po porozumieniu z Parlamentem na podstawie upoważnienia zawartego w TWE oraz orzeczenia Trybunału.

Wspólnotowe prawo konkurencji Podstawowe zasady konkurencji zostały określone w art. 81–89 TWE (obecnie TFUE). Składają się na nie: reguły dotyczące zasad konkurencji stosowanych do przedsiębiorstw (art. 81–86 TWE) reguły pomocy udzielanej przez państwo (art. 87–89 TWE). Wymienione zasady konkurencji uzupełniają przepisy aktów wydanych na podstawie TWE, a dotyczące m.in.: zapewnienia przestrzegania zakazów naruszania konkurencji, ustalenia trybu stosowania postanowień art. 81 ust. 3 TWE, zakresu stosowania przepisów art. 81 i 82 TWE w różnych gałęziach gospodarki, a także postanowień o pomocy publicznej.

Orzeczenia Trybunału Źródłem prawa są także orzeczenia Trybunału, który zapewnia poszanowanie prawa w interpretacji i stosowaniu TWE, rozporządzeń, dyrektyw, decyzji wydanych przez Radę i Komisję (art. 220 TWE).

Orzeczenia Trybunału Największą rolę w wypełnianiu tego zadania odgrywają orzeczenia prejudycjalne - celem mechanizmu orzeczeń prejudycjalnych jest promowanie jednolitej interpretacji prawa wspólnotowego. Trybunał jest ostatnią instancją dla interpretacji postanowień prawa wspólnotowego i musi korzystać z tej swojej pozycji w sposób praktyczny i efektywny.

Orzeczenia Trybunału Orzeczenia Trybunału stanowiące wtórne akty prawne, rozwiązują praktyczne problemy, które mogą powstać w PCzł. Unifikacja prawa konkurencji w przeciwieństwie do innych dziedzin nie sprowadza się do interpretacji kwestii czysto technicznych i formalnych, ale ma charakter legislacyjny. Zasady zawarte w orzeczeniach prejudycjalnych wielokrotnie uzupełniały postanowienia dotyczące konkurencji.

Rule of reason Trybunał przy interpretacji prawa konkurencji stosował przede wszystkim zasadę określaną jako rule of reasone (odpowiada doktrynie rozsądku) -oznacza, że organy kontroli posługują się swobodnym uznaniem w stosunku do rzeczywistych ekonomicznych skutków konkurencji, podczas gdy zasady per se obligują sądy i inne organy do posługiwania się ,,ślepo’’ pewnymi specyficznymi regułami niezależnymi od praktycznego wpływu danych środków na konkurencję. Rule of reason wymaga szukania równowagi pomiędzy negatywnymi i pozytywnymi skutkami aktywności przedsiębiorstw.

Trybunał w orzecznictwie domagał się konkurencji skutecznej, która uwzględnia cele Traktatu i specyfikę konkretnego sektora. Powinna ona zarazem gwarantować każdemu podmiotowi: możliwie największą swobodę na rynku oraz autonomię w określaniu swoich zachowań, w tym również ustalania cen i warunków handlowych, zakresu produkcji i sprzedaży oraz wyboru partnerów gospodarczych i finansowych.

Ingerencja prawa wspólnotowego koncentruje się na działaniach mających wpływ na funkcjonowanie całego rynku wewnętrznego, a nie rynków poszczególnych państw. Nie należy jednak tego interpretować w sposób zbyt zawężający. Niejednokrotnie bowiem zdarzenia pozornie ograniczone do terytorium jednego państwa mogą wywołać szersze skutki – np. izolowanie danego rynku krajowego i uniemożliwianie jego penetracji przez przedsiębiorstwa z innych krajów członkowskich. Dlatego przedmiot zainteresowania wydają się stanowić wszelkie formy aktywności, które bezpośrednio i pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie wpływają na funkcjonowanie rynku wewnętrznego, oraz które mogą utrudniać realizację jego celów, a zwłaszcza powodować jego sztuczny podział i utrudnić pełną integrację.

Zakres terytorialny WPK Wspólnotowe reguły konkurencji obowiązują zarówno w krajach członkowskich UE, jak i w krajach EFTA na podstawie Umowy o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego, zawartej w 1992 r. pomiędzy EWG, EWWiS i ich państwami członkowskimi oraz Austrią, Finlandią, Islandią, Lichtensteinem, Norwegią, Szwecją i Szwajcarią. Proces ratyfikacyjny zakończył się w 1993 r. Szwajcaria ostatecznie nie należy do EOG, natomiast w 1995 r. Austria, Szwecja i Finlandia przystąpiły do UE.

Wspólnotowe prawo konkurencji stosuje się do przedsiębiorstw z PCzł Wspólnotowe prawo konkurencji stosuje się do przedsiębiorstw z PCzł. i z krajów trzecich, jeśli ich działania podejmowane są na obszarze Wspólnego Rynku i tam wywierają bezpośredni skutek (zasada eksterytorialności). Z praktyki Komisji i Trybunału wynika, że zasady konkurencji odnoszą się także do przedsiębiorstw mających siedzibę w krajach trzecich, gdy takie podmioty poprzez swój udział w międzynarodowych kartelach utrudniają konkurencję na rynku wewnętrznym lub nadużywają dominującej pozycji.