Kościerzyna 28-29 listopada 2013 Problematyka poszanowania energii – w wymiarze ekonomicznym i technologicznym oraz znaczenie zrównoważonego rozwoju w kontekście poszanowania energii – część 1 Marcin Duda Szkolenie: „Planowanie i zarządzanie energią w jednostce samorządu terytorialnego” Kościerzyna 28-29 listopada 2013

energia w aspekcie globalnym, światowe źródła energii, technologie produkcji, światowa konsumpcja energii, trendy cenowe.

Całkowite światowe zużycie energii pierwotnej w okresie 1971 - 2011 (rodzaje paliwa) w Mtoe Węgiel / torf Ropa naf. Gaz ziemny Nuklearna Pozostałe Wodna Biopaliwa i odpady (1toe=11,63MWh=41,87GJ) Źródło:IEA

Całkowite światowe zużycie energii pierwotnej w latach 1973 i 2011 (rodzaje paliwa) w Mtoe Biopaliwa i odpady Biopaliwa i odpady Wodna Pozostała Wodna Pozostała Węgiel / torf Węgiel / torf Nuklearna Nuklearna Gaz ziemn. Gaz ziemn. Ropa Ropa naft. Źródło:IEA www.ieo.pl

Światowi producenci ropy naftowej i gazu w 2011. Mt % światow. produkcji Arabia Saudyjska 544 13,1 Rosja 520 12,6 Stany Zjednoczone 387 9,3 Chiny 206 5,0 Iran 186 4,5 Kanada 182 4,4 Zjednoczone Emiraty Ar. 163 3,9 Wenezuela 162 Kuwejt 152 3,7 Irak 148 3,6 Reszta świata 1 492 36,0 Świat 4 142 100,0 Producenci gazu ziemnego mld m³ % światow. produkcji Stany Zjednoczone 681 19,8 Rosja 656 19,1 Katar 160 4,7 Iran 158 4,6 Kanada 157 Norwegia 115 3,3 Chiny 107 3,1 Arabia Saudyjska 95 2,8 Holandia 80 2,3 Indonezja 77 2,2 Reszta świata 1 149 33,5 Świat 3 435 100,0 Źródło:IEA

Światowi producenci węgla i energii wodnej w 2011 Mt % światow. produkcji Chiny 3 549 45,3 Stany Zjednoczone 935 11,9 Indie 595 7,6 Indonezja 443 5,7 Australia 421 5,4 Rosja 354 4,5 RPA 259 3,3 Niemcy 197 2,5 Polska 144 1,8 Kazachstan 126 1,6 Reszta świata 808 10,4 Świat 3 435 100,0 Producenci energii wodnej TWh % światow. produkcji Chiny 699 19,6 Brazylia 428 12,0 kanada 376 10,5 Stany Zjednoczone 345 9,7 Rosja 168 4,7 Indie 131 3,7 Norwegia 122 3,4 Japonia 92 2,6 Wenezuela 84 2,3 Szwecja 67 1,9 Reszta świata 1 054 29,6 Świat 3 435 100,0

Światowe zużycie energii pierwotnej – pierwsza 20 państw w 2011r Światowe zużycie energii pierwotnej – pierwsza 20 państw w 2011r. (Mtoe) Źródło:opracowanie własne

Zużycie energii pierwotnej na osobę w 2011 Źródło: opracowanie własne

Energochłonność gospodarki w 2011 Źródło: opracowanie własne

Światowa produkcja energii elektrycznej od roku 1971 do 2011 wg Światowa produkcja energii elektrycznej od roku 1971 do 2011 wg. rodzaju paliwa (TWh)

Światowa produkcja energii elektrycznej w latach 1973 do 2011 wg Światowa produkcja energii elektrycznej w latach 1973 do 2011 wg. rodzaju paliwa (TWh)

Ceny surowców i energii

Ceny surowej ropy w USD / baryłkę Ceny produktów ropy w USD / baryłkę

(1 MBtu ≈ 1 GJ) Ceny gazu ziemnego USD / MBtu Ceny węgla energetycznego w USD / tonę

Cena energii elektrycznej na świecie 2011 Źródło:IEA www.ieo.pl

Ceny energii elektrycznej w EU Źródło:eurostat www.ieo.pl

Trend cenowy źródeł energii w Wielkiej Brytanii

Polska w aspekcie energii na tle świata i Europy Polska w aspekcie energii na tle świata i Europy. Krajowe technologie produkcji, dostępność źródeł energii.

www.ieo.pl

Struktura wieku kotłów energetycznych w elektrowniach cieplnych zawodowych w Polsce w 2010.

Zestawienie skumulowanych krajowych zasobów złóż surowców energetycznych kopalnych w Polsce Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) (dane za 2010 r.), opracowanie Instytut Energetyki Odnawialnej (IEO). Państwowy Instytut Geologiczny: Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce. Warszawa 2011 r. zasoby ogółem/ potencjał teoretyczny zasoby przemysłowe/realny potencjał techniczny zasoby wykorzystanie/ pozyskanie w 2010 r. wystarczalność w stos do zasobów przemysłowych [PJ] [lata] Kopaliny RAZEM 1 152 123 107 190 2 202 49 gaz ziemny 4 989 3 119 189 17 ropa naftowa 1 068 719 28 25 węgiel brunatny 173 217 11 458 494 23 węgiel kamienny 972 850 91 894 1 491 62 www.ieo.pl

Wyszczególnienie kopalin Saldo wymiany handlowej surowców energetycznych w Polsce w 2010 r. Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) (dane za 2010 r.), opracowanie Instytut Energetyki Odnawialnej (IEO). Państwowy Instytut Geologiczny: Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce. Warszawa 2011 r. Wyszczególnienie kopalin Import Eksport Saldo mln PLN Kopaliny RAZEM 48 418 3 624 - 44 794 gaz ziemny 6 000 15 - 5 985 ropa naftowa 37 188 - - 37 188 węgiel brunatny 21 13 - 8 węgiel kamienny 5 209 3 596 - 1 613

Roczny potencjał odnawialnych zasobów energii i jego wykorzystanie w 2010 roku Źródło: IEO oraz GUS (wykorzystanie zasobów w 2010 roku)   zasoby ogółem/ potencjał teoretyczny zasoby przemysłowe/r ealny potencjał techniczny zasoby wykorzystanie/pozyskanie w 2010 r. Stopień wykorzystania odnawialnych zasobów (przemysłowych) energii w Polsce [PJ] % RAZEM/ŚREDNIA 42 523 3 896 288 7,4% Biomasa 2 709 602 269 44,7% Woda 31 18 11 61,2% Geotermia 3 870 313 1 0,2% Wiatr 8 725 2 582 6 Słońce 27 188 381 0,3%

Jakie jest obecny rozwój rynku technologii OZE do wytwarzania energii elektrycznej

OZE na świecie ‘2010 źródło: REN21”RES Global Status Report ‚2012” OZE dostarczają 17% energii końcowej w skali całego globu

OZE-E na świecie ‘2011 źródło: REN21”RES Global Status Report ‚2012” OZE-Elektryczne (OZE-E) stanowiły ok 50% wszystkich nowych inwestycji na świecie w 2011 r. (208 GW) Całkowita moc OZE-E w 2011 roku wynosiła 1 360 GW (+8%) Moc OZE-E przekroczyła 25% całkowitej globalnej mocy zainstalowanej 20.3% energii elektrycznej na świecie zostało wyprodukowane z OZE-E

Wiodące technologie OZE-E na świecie źródło: REN21”RES Global Status Report ‚2012”

Zestawienie nowych inwestycji OZE-E w UE na tle wszystkich inwestycji w wytwarzanie elektryczności w 2009 Źródło: JRC ‚2010

Polski patent na „tanią” zieloną energię elektryczną

Produkcja energii elektrycznej z OZE [TWh] w Polsce, 2005-2010 źródło: URE

Dotychczasowa (2010) wysokość przychodów w Euro/1 MWh energii elektrycznej ze współspalania w Polsce i w UE oraz USA

Porównanie trendów w zakresie zużycia biomasy w energetyce i jej cen (korelacja 95%) Źródło: IEO

Struktura koszty wdrażania systemu wsparcia OZE-E w latach 2006-2010 Źródło: opracowanie IEO)

Obowiązkowy udział(y) energii elektrycznej z OZE w końcowej sprzedaży energii elektrycznej przez przedsiębiorstwa energetyczne *Rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu i energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzenia danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii

KONCENTRACJA NA RYNKU OZE-E Najwięksi gracze na TGE producenci OZE-E (powyżej 1% udziału w produkcji za 2010) Typ Udział elektrownia wodna 10,6% elektrownia wykorzystująca technologię współspalania 7,5% 7,4% 6,8% 4,7% 4,4% 3,4% 3,0% 2,8% 2,6% elektrownia biomasowa 2,4% 2,3% 2,0% 1,8% elektrownia wiatrowa 1,6% 1,5% 1,4% 1,2% SUMA 70% 19 wytwórców ma 70% rynku

Obrót świadectwami pochodzenia na TGE --nadpodaż Po zbliżeniu się do celu ilościowego na 2012 k (10,4%), przekroczeniu go w lutym br. trwający od dziesięciu miesięcy spadek notowań ŚP na TGE obniżył już ich wartość o prawie 20 proc. Na przełomie roku handlowano uprawnieniami po 283-285 zł/MWh, to na sesji październikowej ich cena osiągnęła 229,37 zł/MWh - to najniższy poziom w historii notowań indeksu PMOZE_A, czyli od kwietnia 2009 r.

Małe i mokro źródła elektrycznej (<5 MW) w Polsce w 2010 roku Moc źródła MW Ilość źródeł Produkcja kWh biogaz biomasa wiatrowe wodne PV do 0,05 253 26 699 492 1 2 249 od 0,051 do 0,100 173 42 910 269 13 20 140 od 0,101 do 0,250 185 99 158 082 29 50 104 od 0,25 do 1,00 327 457 416 362 59 213 54 od 1,00 do 5,00 105 1 013 750 327 17 7 55 26 SUMA 1043 1 639 934 532 119 10 340 573 Niewiele ponad 1000 producentów zielonej energii !

Rozwój niezależnych producentów energii– przykład Niemiec 4 miliony producentów zielonej energii ! Główne zastosowanie OZE w Niemczech to mieszkalnictwo: budownictwo indywidualne, deweloperzy rolnicy

Rozwój małych producentów i generacji rozproszonej – przykład Danii W znanej publikacji „Small is profitable” (red. Amory Lowins) z 2002 r. autorzy naliczyli aż 217 korzyści dla konsumenta i obywatela jakie niesie rozwój generacji rozproszonej

Ustawa o OZE Mały trójpak energetyczny Duży trójpak energetyczny

Nowe elementy systemu wsparcia w projekcie ustawy o OZE Zróżnicowanie technologiczne wysokości wsparcia Ograniczanie wsparcia dla dużych technologii OZE: współspalanie, duża (zamortyzowana energetyka wodna) Wzmocnienie wsparcia dla mikroinstalacji i energetyki typu prosumenckiego Ograniczenie barier administracyjnych

przychody jedsnostkowe Najważniejsze elementy systemu wsparcia w I projekcie ustawy o OZE w wersji MG z dn. 9/10/2012 mikroinstalacje z dużym wsparciem Źródło: opracowanie IEO   Rodzaje OZE Stała cena zł/kWh '2013/14 Mikroinstalacja Mała instalacja Instalacja OZE (duża) Wsp. korekcyjny ŚP '2013 10 kW 40 kW 50 kW 75 kW 100 kW 200 kW 500 kW 1 MW 5 MW 10 MW 20 MW 50 MW przychody jedsnostkowe Energetyka wiatrowa lądowa 0,95 0,65 1,20 0,90 J ? morska 1,80 Biogaz rolniczy 0,70 1,50 1,45 1,40 ze składowisk odpadów 0,55 1,10 z oczyszczalni ścieków 0,45 0,75 L Biomasa współspalanie 0,30 biomasa stała 1,30 1,05 biomasa +CHP 1,70 1,15 biopłyny Energetyka wodna 1,60 2,00 2,30 PV na budynkach 2,85 2,45 wolnostojące 2,75 Geotermia wymagania admin. wszystkie rodzaje OZE wszystkie odmiany technologiczne OZE Wystarczy informacja do operatora z opisem instalacji, nie stanowi działałalności gospodarczej Potrzebny jest wpis do rejestru wytwórców energii w małej instalacji, działalność gospodarcza Wymagana koncesja przyłaczenie do sieci Brak opłat przyłączeniowych, o ile mikroinstalacja ma moc mniejszą niż aktualnie wydane warunki przyłączenia - tylko zgłoszenie u operatora Pobierana jest połowa opłaty przyłączeniowej Pobierana jest pełna opłata przyłączeniowa

Ograniczanie współspalnia: Liczba instalacji współspalających uprawnionych do otrzymywania świadectw pochodzenia wg I projektu ustawy o OZE Źródło: opracowanie IEO

Rynek instalatorów OZE (mikro- i małych instalacji) wg I projektu ustawy o OZE, obliczenia: IEO Zatrudnienie instalatorów A.D 2011: 4 400 etatów Zatrudnienie instalatorów OZE: 2020: ok. 21 000 etatów

Mały trojpak energetyczny – Nowelizacja Prawa energetycznego od 11 września 2013 Wprowadzenie nowych definicji mikro i małej instalacji. - mikroinstalacja – odnawialne źródła energii, o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 40 kW lub o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej nie większej niż 70 kW - mała instalacja – odnawialne źródła energii, o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej powyżej 40 kW do 200 kW lub o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej powyżej 70 kW do  300 kW; Za przyłączenie mikroinstalacji do sieci przesyłowej nie pobiera się opłaty. Pociąga to za sobą zwolnienie z obowiązku wnoszenia zaliczki na poczet opłaty za przyłączenie do sieci. Przyłączenie mikroinstalacji do sieci, może odbyć się na podstawie zgłoszenia. Cena 80% ceny energii z rynku konkurencyjnego z roku poprzedniego. Wprowadzono dokument - gwarancję pochodzenia, która jest dokumentem stanowiącym potwierdzenie odbiorcy końcowemu, że określona w tym dokumencie ilość wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej lub sieci przesyłowej energii elektrycznej została wytworzona z odnawialnych źródeł energii.  Ustawa znowelizuje Prawo budowlane. Nowe przepisy wprost określają, że montaż pomp ciepła, urządzeń fotowoltaicznych (do 40 kW, ale bez terminu "łącznie") oraz wolno stojących kolektorów słonecznych nie będzie wymagało pozwolenia na budowę.

Duży trojpak energetyczny – projekt ustawy OZE z 13 listopada 2013  - Szacunki dotyczące skumulowanych kosztów proponowanego systemu wsparcia zostały określone do 2020 roku na około 24,262 mld zł.  - Od 1 stycznia 2015 r. nastąpi pełne wdrożenie nowego mechanizmu wsparcia, ogłoszeniem pierwszych aukcji na energię elektryczną wytwarzaną w instalacjach OZE, całkowite wyłączenie ze wsparcia wszystkich elektrowni wodnych o mocy zainstalowanej powyżej 1MW oraz zredukowanie poziomu wsparcia dla technologii spalania wielopaliwowego biomasy z paliwami konwencjonalnymi, do wartości 0,5 świadectwa pochodzenia za każdą wytworzoną 1 MWh.   - Aukcje mają być przeprowadzane oddzielnie na zakup energii ze źródeł o łącznej mocy zainstalowanej do 1 MW i powyżej 1 MW. 

Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii na terenie Gminy Kisielice I. Informacje ogólne pow. 172,8 km2, ludność 6 370 osób brak obszarów Natura 2000, użytki rolne 12 490 ha, lasy 2 190 ha, obszar chronionego krajobrazu w płd. części gminy, II. Plan zagospodarowania przestrzennego – elektrownie wiatrowe (1998) . III. Program badawczy siły i zasobów wiatru Ecolinks przy współudziale EC BREC oraz AWS Scientific (USA), 2001-2002, IV. Efekty działań w zakresie energetyk wiatrowej - Iberdrola: budowa 27 turbin x 1,5 MW każda,(2006), - Eolica: budowa 12 turbin x 2 MW każda, (2008), pozwolenie na budowę dla 9 turbin x 2 MW, - Windprojekt: pozwolenie na budowę dla 4 turbin x 3MW, Planowane kolejne 16 turbin

V. Program zagospodarowania biomasy do produkcji ciepła. 1.Budowa ciepłowni miejskiej zasilanej biomasą- słomą o mocy 3 MW (2004r.): 2.Rozbudowa sieci etap I (2007-2008r.) w ramach zadania pn. „Rozbudowa sieci ciepłowniczej na terenie miasta Kisielice, służącej do przesyłu energii cieplnej z istniejącej kotłowni opalanej biomasą" 3.Rozbudowa sieci etap II (2010-2012r.) w ramach zadania pn. „Rozbudowa sieci ciepłowniczej na terenie miasta Kisielice, służącej do przesyłu energii cieplnej z istniejącej kotłowni opalanej biomasą - etap II” - rozbudowa kotłowni do 6 MW 4.Modernizacja kotłowni w Szkole Podstawowej w Łęgowie (2010r.) w ramach zadania pn. „Przebudowa systemu grzewczego w SP w Łęgowie –Gmina Kisielice. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii –poprzez zakup pieca na biomasę” VI. Program budowy elektrociepłowni biogazowej w Kisielicach o mocy 2 MW VII. Wpływ na środowisko inwestycji z zakresu OZE. (badania wpływu na awifaune oraz poziomu hałasu) VIII. Akceptacja społeczna. Ok.. 80-90 %

IX. Główne korzyści wynikające z dotychczasowych działań gminy w zakresie OZE: 1. Inwestycje przyczyniają się do realizacji Strategii Rozwoju Gminy w zakresie: - ekonomicznym (podniesienie dochodów własnych gminy oraz dochodów własnych części mieszkańców), ok. 4 mln PLN w 2012 roku - ekologicznym (ograniczenie emisji zanieczyszczeń, realizacja polityki ekologicznej państwa), - promocyjnym (konferencje, publikacje, wymiana doświadczeń). 2. Za pomocą tego typu działań, realizowana jest strategia bezpieczeństwa energetycznego gminy poprzez budowę rozproszonych źródeł energii.

Dziękuje za uwagę Marcin Duda (Powiślańska Regionalna Agencja Zarządzania Energią, Górki 3, 82-500 Kwidzyn)