I STRATEGIE JEJ PRZECIWDZIAŁANIA Agresja elektroniczna - zjawisko i profilaktyka Ciechanów 19 marca 2013 Jacek Pyżalski  CYBERPRZEMOC I STRATEGIE JEJ PRZECIWDZIAŁANIA 1

? Dopóki nie skorzystałem z Internetu, nie wiedziałem, że na świecie jest tylu idiotów (Stanisław Lem). Lepsza od Internetu byłaby tylko telepatia (Michael Dell). Warto nauczyć się wstydzić i rumienić za samego siebie. Internet mnie pod tym względem przeraża. Kiedyś ogłoszono, że wokalistka duetu Roxette ma raka mózgu. Zrobiło mi się przykro, bo to straszne. Potem czytałam komentarze internautów i oczywiście 80% życzyło jej zdrowia, ale byli tacy, którzy pisali: dobrze jej tak. Ktoś, kto to napisał, powinien umrzeć przy klawiaturze po postawieniu kropki za tym zdaniem. Nie mieści mi się to w głowie (Kasia Nosowska).

 Urodziliśmy się w latach 80-tych, wychowywaliśmy się w latach 90-tych. Jesteśmy ostatnim pokoleniem, które grało na podwórku, jako pierwsze w gry wideo i jako ostatnie, które nagrywało piosenki z radia na kasetę, jesteśmy pionierami ery Walkman. Nauczyliśmy się, jak obsługiwać magnetowid, grać z Atari, Super Nintendo oraz Game Boy. Jesteśmy generacją Koty Thunder, Power Rangers, Żółwie Ninja, Transformers, Super Mario, Looney Tunes .... Żyliśmy bez telefonu komórkowego, jeździliśmy na rowerze. Nasza matka nie była naszym szoferem. Nie mieliśmy 99 stacji telewizyjnych, płaskich ekranów, dźwięków przestrzennych, MP3, iPod, Facebook czy Twitter ... ale świetnie się bawiliśmy!Wklej to, jeśli jesteś szczęśliwym dzieckiem lat 80-tych! (anonimowy wpis na Facebook’u)

No więc czy się da wychowywać? Luka pokoleniowa? Nowe zjawiska? Komunikacja zapośredniczona?

Dlaczego nowe media są nowe i co wnoszą w życie młodych ludzi? 15.03.10

„kolega jest knajtem i wali z aksa a ja jestem druidem i walę z różdżki”

SPRAWDŹMY SIĘ

1. Potrafię samodzielnie stworzyć stronę internetową. 2. Znam się na komputerze lepiej niż większość moich znajomych. 3. Uważam się za eksperta, jeśli idzie o używanie komputera. 4. Umieszczam w Sieci swoją twórczość (np. muzykę, którą komponuję, grafiki). 5. Prowadzę swoją stronę internetową lub blog.

Zauważam, że spędzam coraz więcej czasu przed komputerem. Nudzę się, gdy przez jeden dzień nie mam dostępu do Internetu. Kiedy mam wolny dzień, praktycznie nie odchodzę od komputera. Lepiej żeby nikt nie wiedział, co robię w Internecie. Mam sporo tajemnic związanych z tym, co robię korzystając z Internetu. Często zarywam noce, żeby korzystać z Internetu. Czuję się lepiej w świecie wirtualnym niż w realnym. Wśród moich zainteresowań Internet jest na pierwszym miejscu.

Nauczyciele % Gimnazjaliści (N=2143) (Pyżalski, 2009) Potrafię samodzielnie stworzyć stronę internetową. 26,5 46,9 Znam się na komputerze lepiej niż większość moich znajomych. 34 31,9 Uważam się za eksperta, jeśli idzie o używanie komputera. 5,3 13,9 Umieszczam w Sieci swoją twórczość (np. muzykę, którą komponuję, grafiki). 6,4 30,3 Prowadzę swoją stronę internetową lub blog. 5,8 25,9 15.03.10

Nauczyciele % Gimnazjaliści (N=2143) (Pyżalski, 2009) Zauważam, że spędzam coraz więcej czasu przed komputerem. 27 45,7 Nudzę się, gdy przez jeden dzień nie mam dostępu do Internetu. 8 37,8 Kiedy mam wolny dzień, praktycznie nie odchodzę od komputera. 3,7 19,1 Lepiej żeby nikt nie wiedział, co robię w Internecie. 5,1 32,7 Mam sporo tajemnic związanych z tym, co robię korzystając z Internetu. 3,4 32,2 Często zarywam noce, żeby korzystać z Internetu. 5,6 12,3 Czuję się lepiej w świecie wirtualnym niż w realnym. 1,9 15,6 Wśród moich zainteresowań Internet jest na pierwszym miejscu. 10,3 15.03.10

Przypadek z Brzezin

Cyfrowi tubylcy? Koncepcje – digital natives (Prensky). Net generation (Tapscott) Cechy nowych mediów – determinizm technologiczny Skrajnie: panika moralna Jakie wskaźniki? Krytyka w literaturze – nierówności cyfrowe, badania Living and Learning with New Media.

! „kiedy tylko jakieś medium zostaje zdefiniowane jako zagrożenie dla młodych ludzi, to możemy spodziewać się kampanii prowadzonej przez dorosłych, którzy będą chcieli cenzorować lub ograniczać dostęp do tego medium. Później następuje zmniejszenie zainteresowania, aż do pojawienia się nowego medium, które znów zaogni publiczną debatę i podsyci ogień paniki moralnej”. (Springhall, 1998)

Kiedyś…

Teraz…

Media – jako nowe środowisko socjalizacji Pojawiła się konkurencja ze strony nowych mediów Do pewnego stopnia neutralizacja tradycyjnych wpływów wychowawczych

„Dzisiejsi uczniowie nie są już ludźmi dla których stworzony został nasz system edukacyjny” (Prensky, 2001)

Lepiej komunikować się przez GG „bo się więcej dzieje” (…) „na przykład mi koleżanka mi pisze, że chłopak z nią zerwał a za pięć minut - pisze właśnie ten chłopak, który z nią zerwał” 19

Gdybyś mógł wybrać – rozmawianie czy SMS-y? No raczej bym SMS-ował, bo tak jak gadam i słyszę głos tak, to się krępuję trochę, no nie…R: Wstydzę się, na przykład, a przez SMS-y to można pogadać normalnie, no nie, a tak to, to trzeba się śpieszyć, czy coś. 20

Komórka i nie tylko, czyli rzecz o komunikowaniu się SMS-y „odpowiadają” na trudności respondentów w dłuższym formułowaniu myśli, „P: Czemu lepiej pisać niż rozmawiać? R: Pisać to wiem co, ale gadać, nie to nie wiem”. „Gadać to też trochę zabiera gadanie. Ale pisać to krótko można”. Kilkanaście do kilkudziesięciu SMS-ów dziennie – średnio. Rekordzista – kilkaset 21

Kontekst rodzinny Rodzice nie mają pretensji, że tak długo siedzisz przy komputerze? „Oni cały dzień siedzą przed telewizorem to ja nie mogę?”. 22

Zagrożenia (EU Kids Online (Hasebrink et al, 2008) Komercja Agresja Sex Wartości Zawartość (odbiorca) Spam/reklama Treści agresywne – inne niż w mediach tradycyjnych Pornografia Treści rasistowskie/niep rawdziwe treści nt. zdrowia/narkoty ków Kontakt (uczestnik) Śledzenie działań/ zbieranie danych osobistych Ofiara agresji elektronicznej Spotkania z obcymi/ molestowanie Samo- okaleczenia, itp. Zachowanie (sprawca) Hazard/ hakerstwo/pirac two Sprawca agresji elektronicznej/pr odukcja treści agresywnych Produkcja pornografii/ sexting Produkcja treści zawierających informacje dotyczące samobójstwa, itp..

Nękanie , grożenie w internecie powinno być zabronione Relacje społeczne Nękanie , grożenie w internecie powinno być zabronione Zdecydowanie powinno 86% Raczej powinno 9%

Relacje społeczne Zdecydowanie powinno 77% Raczej powinno 14% Ujawnianie prywatnej korespondencji internetowej powinno być zabronione Zdecydowanie powinno 77% Raczej powinno 14%

Podawanie się za kogoś innego w internecie powinno być zabronione Relacje społeczne Podawanie się za kogoś innego w internecie powinno być zabronione Zdecydowanie powinno 62% Raczej powinno 22%

Nowa jakość? Publikowanie Nieskończona/niewidoczna publiczność (D. Boyd) Trwałość Mechanizmy: związane z komunikacją zapośredniczoną, np. rozhamowanie …ale czy zawsze? 27

Sporo technicznych rozwiązań Najbardziej znane, ale też Happy slapping Outing Podszywanie się Badania wskazują na rózne efekty długo- i krótkotrwałe

Cyberbullying (pol. mobbing elektroniczny) Nawiązanie do tradycyjnych badań nad bullyingiem (Dan Olweus) Głośne medialne przypadki tragedii ofiar Nierównowaga sił, powtarzalność, intencja – dyskusja nad adekwatnością kryteriów Konsekwencje poważne – chociaż póki co wnioski wyciągamy głównie z badań nad tradycyjnym bullyingiem

Silne powiązane z tradycyjnymi przyczynami – Gimnazjaliści 2010 Bullying Cyber Niezaangażowany Sprawca Ofiara Sprawco-ofiara 829 68 26 12 % 88,66% 7,27% 2,78% 1,28% 287 239 14 31 50,26% 41,86% 2,45% 5,43% 156 22 51 17 63,41% 8,94% 20,73% 6,91% 159 86 65 44,04% 23,82% 14,13% 18,01%

Ofiarą jest ktoś „słabszy” ze względu na wiek, upośledzenie, chorobę, uzależnienie Zwykle formy polegające na rejestracji i rozpowszechnieniu, czasami połączone z prowokacją – czasami za pieniądze Słychać komentarz z „offu”, śmiech Konsekwencje dla sprawców i widzów

Komentarze na plotkarskich portalach „anty-fanowskie strony Komentarze na stronach domowych gwiazd Gwiazda traktowana jako symbol Komentarze z portalu plotkarskiego: kondolencje . Jakie psie mordy ;// yy :P; głupi palant!!!robi wszystko by zaistnąć,bo już przestają o nim pisać i mówić!!1co za kretyn!!!

Typ IV Agresja wobec idei/grup Obiektem agresji są grupy, np. religijne, mniejszości seksualne, fani innej drużyny Lub przedstawiciele tych grup (bias bullying – Smith, 2009) Wypowiedzi dotyczące grup/strony/profile przeciwko fanom

Typ V Agresja „losowa”(przypadkowa) Ofiara „przypadkowa” Często ktoś w ogóle nieznany – np. odnaleziony przy serfowaniu na „fotce”

Uczniowie: Reprezentatywne badania gimnazjalistów Trzecie klasy Uwarunkowania i konsekwencje Grant MNISW Cyberbullying jako mowa forma agresji rówieśniczej wśród gimnazjalistów 38

Sprawstwo Kto był ofiarą? % Osoby znane tylko z internetu 42,5 Osoby znane – ale nie bliscy koledzy/koleżanki 39 Bliscy koledzy/koleżanki 26,8 Osoby wybrane całkowicie przypadkowo 24,2 Nie konkretne osoby, ale grupy osób, np. kibice jakiejś drużyny, etc.. 15,8 Były chłopak/dziewczyna 16,9 Inni ludzi – np. bezdomni, alkoholicy 10,8 Osoby znane, np. piosenkarze, aktorzy 11,1 Nauczyciele 9

Cyberbullying % chłopców dziewcząt Cała róba Niezaangażowany 65,8 68,7 67,1 Sprawca 22,8 16,4 19,5 Ofiara 5,1 7,8 6,6 Bully-victim 6,3 7,1 6,8 J. Pyżalski/Grant MNiSW Cyberbullying jako mowa forma agresji rówieśniczej wśród gimnazjalistów/WSP w Łodzi

Bycie sprawcą Ważna kategoria: „Robienie kawałów” - pisanie obraźliwych smsów o nauczycielach, robienie zdjęć z zamiarem zrobienia z tego użytku itp. 41

Bycie sprawcą P: A jak, zdarzało Ci się, że komentowałeś czyjś profil, na przykład na „Fotce”, że Ci się nie podoba, to napisałeś komuś… ? R: A nie, napisałem jednej osobie, że… że, bo mi dała jedynkę akurat, no nie, pomniejszyła średnią, to napisałem jej, że „O, Ty K…o, ja Ci dałem…”, na przykład, 10 punktów, a ona mi 1, wie Pan. 42

Losowość doboru ofiary „Kiedyś sobie minuty darmowe kupowałem, bo można 20 minut darmowych i w sumie dzwoniłem na stacjonarne, no nie. P: Ale do ludzi, których…R: Nie znam właśnie, wymyślałem…P: Aha, wymyślałeś numery? R: No, wymyślałem numer i dzwoniłem”. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Łodzi

Poszukiwacz zdjęć mężczyzn z długimi włosami

R: Nie obrażam ludzi…. chyba, że w Czaterii. P: Chyba, że w Czaterii R: Nie obrażam ludzi….chyba, że w Czaterii. P: Chyba, że w Czaterii? Nie obrażasz ludzi, chyba, że w Czaterii, tak? R: No bo jeszcze nie wiedzą, kim ja jestem, no nie? Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Łodzi

37%

Nauczyciele (N=600) 19% musiało bezpośrednio interweniować w agresję elektroniczną między uczniami - 1-2 razy Ponad 3% wielokrotnie 5% - doświadczyło wiktymizacji ze strony uczniów Prawie połowa uważa, że agresja elektroniczna ma bardziej poważne konsekwencje niż tradycyjna 25% obawia się, że mogą stać się ofiarami agresji elektronicznej ze strony uczniów w przyszłości J. Pyżalski/Grant IMP 8.5/ Instytut Medycyny Pracy w Łodzi 47

Nauczyciele (N=1200) W ciągu ostatnich dwóch tygodni: 3,9% nauczycieli było nagrywanych wbrew swojej woli 1-2 razy, 0,6% 3-4 razy i 0,25% 5 razy i więcej J. Pyżalski/Grant NCBiR 1.06 Poprawa warunków pracy 48

Działania na poziomie placówek oświatowych Analiza konkretnych przypadków – często niewiele rozwiązań lub represyjne 18% posiada rozwiązania na poziomie procedur 13% przeszło szkolenie dotyczące agresji elektronicznej Niewiele pomysłów na obecność nowych technologii w szkole - nie tylko w procesie dydaktycznym, ale i wychowawczym 49

Podsumowanie Zjawisko zróżnicowane wewnętrznie: wnioski dla badań (narzędzia) Związane ze zmianami technologii Bywa odrębne jakościowo

Profilaktyka i zapobieganie

W którą stronę można pójść?

Odpowiedzialność/netykieta Żeby to w ogóle podejmować Nauka nie tylko o zasadach ale i o mechanizmach komunikacji zapośredniczonej Aktywne reagowanie online Moderowanie w szkole Nauczanie innych – sprawdziliśmy w programie ECIP Wirtualne światy

Kreatorzy treści Konkursy Wspólne projekty wymagające kontaktu offline, np. lip-dub, blogi Połączenie teorii z życiem Wywiady – kontakt z innymi ludźmi Podstrony, podcasty wszystkiego co się w szkole dzieje

Ważne decyzje – aktywność społeczna Decyzje o ważnych w szkole sprawach Głosowania Grupy samopomocy – aktywność społeczna – elita! Ale ważna elita! Działania samorządu Twórczość „dziennikarska” – życie społeczne

Nauczyciel jako wzór osobowy – czy też online? Czy o tym w ogóle myślimy? Dyskusja międzypokoleniowa wśród nauczycieli? Czy jesteśmy wychowawcą online? W życiu prywatnym? Jak reagujemy na działania uczniów w serwisach społecznościowych? Działania samorządu Może 2 profile? Jakieś dobre praktyki?

Reputacja online jako element pracy wychowawczej Ciągłość treści Sprawdzanie Zastanawianie się Rodzaj audytu – edukacja rówieśnicza

Komunikacja z uczniami Na poziomie wychowawcy klasy

Samoedukacja online I tak się dzieje – „koło Thomasa” Czy korzystamy? Czy możemy wykorzystać?

Coś dobrego w sieci?

Kultura prefiguratywna w praktyce Uczniowie Nauczyciele

Organizacja pomocy Sami odbiorcy wyrażają takie porzeby Wstępny kontakt Pomoc psychologiczna online Informacja Krytycyzm!

Pomocy! Rodzaj pomocy % Pytali o poradę dorosłe osoby z rodziny (np. mamę, wujka, dziadka) 58,8 Pytali o poradę przyjaciół/kolegów, których znają ze szkoły, osiedla itp. 41,7 Poszukiwali w internecie (np. na forach internetowych) wypowiedzi innych osób dyskutujących o podobnym problemie 39,2 Poszukiwali odpowiedzi na swój problem w poradnikach, książkach, czasopismach 27 Odwiedzili specjalistę w jego gabinecie (np. psychologa, pedagoga, dietetyka) 20 Odwiedzali strony internetowe, na których piszą specjaliści np. lekarze, psychologowie, dietetycy 17 Pytali o poradę przyjaciół/kolegów, których znają tylko z internetu 16,4 Zwrócili się o pomoc do specjalisty (np. psychologa, pedagoga, dietetyka) w internecie 5,4 Zadzwonili do telefonu zaufania 2, 1

Współpraca nauczycieli ze sobą Forum Teachers Tube

Rozwiązania techniczne Jacek Pyżalski | pyzalski@poczta.onet.pl Rozwiązania techniczne

Jacek Pyżalski | pyzalski@poczta.onet.pl Działania na rzecz pozytywnego wykorzystania nowych technologii komunikacyjnych w dydaktyce i szeroko rozumianej komunikacji w środowiskach edukacyjnych

pyzalski@poczta.onet.pl 15.03.10