Jak wygląda kultura żydowska? Projekt przygotowany pod kierunkiem Rafała Wiewióry przez: Michała Boczonia – kl. 4b, Gabrielę Czajkowską – kl. 5a, Karola Golańskiego – kl. 4b, Pawła Króla – kl. 4b, Radka Marczenkę – kl. 4b, Sebastiana Osmolak-Rogaluka – kl. 4b, Kingę Sabatowicz – kl. 5a, Oskara Trachtę - kl. 4b

Judaizm Judaizm był pierwszą religią monoteistyczną, wiarą w Stwórcę, Boga Jedynego, Jahwę. Z judaizmu powstały inne religie, m.in.: - chrześcijaństwo, - islam.

Język hebrajski - Posługiwali się nim Żydzi od czasów niewoli egipskiej; - zapisane są w nim „Tora” i „Talmud”; - język współczesnych Izraelczyków. W historii wyróżnia się kilka okresów języka hebrajskiego: biblijny, zaświadczony w księgach „Starego Testamentu”; nowohebrajski, występujący w pierwszych stuleciach n.e., stosowany do dzisiaj jako urzędowy język państwa Izrael. הבה נגילה Hawa nagila (Radujmy się) הבה נגילה ונשמחה Hawa nagila wenis mecha (Radujmy się i cieszmy)

Kalendarz żydowski - Rok żydowski składa się z 12 miesięcy. - Nowy Rok żydowski rozpoczyna się jesienią (tisziri). - Siedmiodniowy tydzień zaczyna się w niedzie- lę,a kończy Szabasem w sobotę. - Dni tygodnia nie mają nazw, określa się je kolejnymi cyframi. - Doba rozpoczyna się wieczorem i kończy wraz ze zmierzchem dnia.

Święta Sześć biblijnych świąt Izraela to: 1. Pesach (Święto Paschy) 2. Chag Hamacot (Święto Przaś- ników) 3. Szawuot (Święto Tygodni) 4. Rosz Ha-szana (Święto Trąbie- nia) 5. Jom Kippur (Dzień Pojedna- nia) 6. Sukkot (Święto Szałasów)

Szabat Szabat lub szabas, obchodzony jest w sobotę – już od świtu. Jest to dzień, w którym zabrania się pracować. Nie można także np. podróżować, zapalać ognia, m.in. świec, kuchenek gazowych; nie można palić papierosów. W czasie szabatu koniecznie spożywa się uroczyste posiłki, modli. Konieczne jest przestrzeganie tradycji i różnych obrzędów z nią związanych.

Tora - Powszechnie znana jako Biblia. - Według żydowskiej tradycji jest księgą objawioną, Znakiem Przymierza Boga z Izraelem. - Została przekazana Mojżeszowi na Górze Synaj. - Zawiera przesłanie Boga do człowieka. - W VII w. p.n.e. została spisana i do dziś stanowi kanon wiedzy i wiary.

Synagoga Synagoga– „zgromadzenie, miejsce zebrań" – żydowski dom modlitwy. - Powszechnie używane słowa w języku polskim odpowia- dające pojęciu synagogi to bożnica lub bóżnica – czyli miej- sce poświęcone Bogu, dom modlitwy. Synagoga Pod Białym Bocianem we Wrocławiu

Tradycyjny strój modlitewny Ortodoksyjni Żydzi codzien-nie modlą się w tałesie (szal modlitewny) - z przytwierdzonymi do ramienia i czoła filakteriami - z jarmułką (hebr. kipa) na głowie.

Tałes - szal modlitewny - na każdym z czterech rogów tałesu znajdują się symboliczne frędzle - jest zakładany podczas modlitw (Tora zaleca noszenie ubrania z frędzlami przez cały dzień).

Filakterie - Niewielkie skórzane pudełeczka w kształcie sześcianu, przywiązy -wane za pomocą czarnych rzemieni do lewego ramienia i czoła - Wewnątrz pudełek umieszcza się wypisane na małej kartce perga- minu przykazania Tory.

Jarmułka (mycka) Męskie nakrycie głowy, mała czapeczka zszyta z sześciu klinów.

Menora - siedmioramienny świecznik - ma symbolizować naród Izraela, którego misją jest być „światłem narodów”.

Sławni przedstawiciele narodu żydowskiego o polskich korzeniach Artur Rubinstein (1887-1986) - jeden z najwybitniejszych pianistów - juror konkursów szopenowskich

Janusz Korczak (1878-1942) - Właściwie Henryk Goldszmit - Lekarz - Wybitny pedagog - Autor książek dla dzieci (m.in. „Król Maciuś Pierwszy”) - Kierownik żydowskiego domu sierot w getcie warszawskim. Dobrowolnie poszedł z wychowan- kami na śmierć do obozu w Treblin- ce.

Bruno Schulz (1892-1942) - pisarz - artysta plastyk - architekt - nauczyciel rysunku

Muzyka i taniec Muzyka i taniec to obok kuchni najważniejsze elementy integracji, a często i tożsamości Żydów. Rozproszenie członków narodu żydowskiego zwane diasporą spowodo- wało, że przez wieki Żydzi czerpali z różnych kultur. Zachowując swoje tradycje i obrzędy, przyjmowali jednocześnie instrumentarium oraz układy choreografi-czne od narodów lub społeczności, w których żyli. Następnie przetwarzali je, tworząc własną, oryginalną muzykę. Do dziś charakterystyczne dla muzyki żydow- skiej są skrzypce, klarnet, liry, harfy, kontrabas. W warstwie tekstowej często autorzy odwołują się do „Psalmów” zawartych w Torze. Tańce izraelskie najczęściej tańczone są w kole.

Hava nagila Dlaczego okrąg? W tańcach żydowskich ważna jest więź. Naj- lepiej osiąga się ją poprzez poruszanie się po okręgu symbolizują- cym jedność ze wspólnotą. Im bliżej do centrum, tym ciaśniej- szy okrąg stworzymy - aż nasze ręce się spotkają. Im dalej do centrum, tym nam dalej do ludzi. Krąg mówi o naszej odpowie- dzialności za siebie nawzajem. W kręgu wszyscy jesteśmy rów- ni. I wszyscy też go tworzymy. Każdy taniec kończy gest unie- sionych rąk ku górze – jest to uwielbienie dla Boga i wszyst -kich stworzeń na Ziemi – także nas, a może przede wszystkim nas, ludzi.

Kuchnia żydowska Łączy gusty kulinarne wielu krajów zamieszkiwanych przez Żydów „Czystość potraw” – najważniejsza zasada (koszer „rytualnie czysty”) Kaszrut - żydowskie reguły odżywiania, ustanowione na podstawie Tory Typowe potrawy:

Bajgle- precle Składniki Mąka - 150 g mąki Masło roślinne – 10 g Drożdże – 2 g Jako Sól gruboziarnista, olej Sposób przygotowania Drożdże rozprowadzić w wodzie, po czym wyrobić ciasto razem z drożdżami i zostawić masę na 30 minut – do wyrośnięcia. Podzielić ciasto na 8 kawałków i uformować wałeczki. Zwijać po dwa wałeczki i wkładać do wrzącej wody, a gdy wypłyną na wierzch, wyjąć łyżką cedzakową, wyłożyć na wysmarowaną olejem blachę, posypać grubą solą i wstawić do gorącego pieca. Po wystygnięciu bajgle – precelki są gotowe do jedzenia. Smacznego!

Śledź w majonezie jabłkowym Składniki Śledzie - 80 dag, Majonez - 25 dag Jabłka - 15 dag Cebula - 15 dag Ogórek kiszony - 15 dag Sól, cukier, pieprz - do smaku Sposób przygotowania Wymoczone i oprawione płaty śledziowe należy ułożyć na półmis- ku i pokryć masą majonezową. Masę majonezową przygotowuje- my, dodając do majonezu koszernego (gotowego lub przyrządzo- nego w domu) pokrojone w drobne kosteczki: surową cebulę, ogórki kiszone oraz (utarte na grubej tarce o grubych otworach) jabłka. Do wymieszanej masy dodajemy sól, cukier i pieprz do smaku. Smacznego!

Jajka siekane z cebulą Składniki Jaja – 8 Cebula – 30 dag Olej słonecznikowy – 0,1 l Sól i pieprz – do smaku Sposób przygotowania Jaja ugotować na twardo, drobno posiekać, a następnie dodać równie drobno posiekaną surową cebulę oraz olej słoneczniko- wy, sól, pieprz do smaku. Całość dokładnie wymieszać. Smacznego!

Kreplach Składniki na ciasto Mąka - szklanka Jajko, sól Składniki na farsz Mięso mielone – szklanka Cebula posiekana – łyżka Sól, olej Sposób przygotowania Wyrobić dość miękkie ciasto - jeśli trzeba - dolać gorącej wody. Rozwałkować bardzo cienko i wykroić kwadraty lub kółka. Nakładać przygotowany farsz mięsny. Lepić pierożki i gotować albo smażyć w głębokim tłuszczu. Smacznego!

Bibliografia/Materiały pomocnicze - http://www.bnai-brith.org.pl/ - http://www.judaizm.edu.pl - www.comenius.nglaskowa.net/kulturazydowka - http://www.snunit.jewish.org.pl/ - http://kuchnia-zydowska.pl/

Podziękowania Dziękując za uwagę, serdecznie dziękujemy za pomoc w przygotowaniu prezentacji: - Ani Jarmoń, - Kołu gitarowemu, - Pani Małgorzacie Król, - Pani Agacie Ptak.