Specjalizacje regionalne - konsultacje Aktualizacja Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Kujawsko-Pomorskiego Specjalizacje regionalne - konsultacje Toruń, 24.09.2012 r.

Źródła na temat „Inteligentnej specjalizacji” (ang Źródła na temat „Inteligentnej specjalizacji” (ang. „Smart Specialisation”) [Platforma „Inteligentnej specjalizacji”] praca zbiorowa, Guide to Research and Innovation Strategies for Smart Specialisation (RIS 3), maj 2012. [Platforma „Inteligentnej specjalizacji”] Strategie badawcze i innowacyjne na rzez inteligentnej specjalizacji – polityka spójności na lata 2014-2020. [Studia przypadków na temat „inteligentnej specjalizacji” w planowaniu strategicznym] Ortega-Argilés R., Economic Transformation Strategies – Smart Specialisation case studies, Groningen, styczeń 2012. Rozporządzenie ramowe Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego /…/ oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności, oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006.

Nowe podejście do wspomagania rozwoju społeczno-gospodarczego UE („Inteligentna specjalizacja”) Geneza: odpowiedzią UE na poszukiwanie dróg wyjścia z kryzysu jest stworzenie kompleksowej europejskiej strategii innowacyjnej (Unia Innowacji) – rozwój poprzez inwestowanie w badania, innowację i przedsiębiorczość w każdym państwie / regionie członkowskim. Niezbędne jest przygotowanie strategii innowacji w celu lepszego wykorzystania unijnych funduszy strukturalnych (efektywniej, z większym efektem synergii) – ma to zapewnić koncentracja wsparcia na „inteligentnych specjalizacjach” krajów / regionów UE. Diagnoza: w przeszłości bezkrytycznie powielano te same priorytety rozwojowe (na wzór regionów rozwiniętych), nie zwracając uwagi na posiadane zasoby i możliwości (niska efektywność, rozproszenie środków). Strategie innowacji realistycznie dopasowane do zdolności, możliwości i potrzeb, wyznaczanych poprzez treść i pojemność „inteligentnych specjalizacji” krajów / regionów UE. Koncentracja na obszarach rzeczywistego potencjału oraz mocnych stronach, stanowiących podstawę rozwoju inteligentnych specjalizacji.

„Inteligentna specjalizacja”– próba konceptualizacji pojęcia dla celów planowania strategicznego „Inteligentna specjalizacja” nie jest pojęciem nowym. Próba udoskonalenia istniejącej metodologii planowania FS UE. Nowość to propozycja, aby strategie innowacyjności oparte na inteligentnej specjalizacji były warunkiem wstępnym dla finansowania ze środków EFRR. Powinny istnieć nowe strategie innowacyjności przed przyjęciem programów operacyjnych, zakładających oddziaływanie w ramach 2 spośród 11 założeń nowej polityki spójności (celów tematycznych), dotyczących: wzmacniania badań, rozwoju technologicznego i innowacji (cel dotyczący badań i innowacji) oraz poprawy dostępu i korzystania z technologii informacyjno- komunikacyjnych o wysokiej jakości (cel ICT) Inteligentna specjalizacja ma być również warunkiem wstępnym do pozyskiwania wsparcia z EFRROW.

Jak definiować pojęcie „inteligentnej specjalizacji” dla potrzeb planowania strategicznego? [1/2] Brak definicji normatywnej. Definicja celowościowa – odwołująca się do „celu” oparcia planowania strategicznego na koncepcie „inteligentnej specjalizacji”, który oznacza: Inteligentna specjalizacja to zidentyfikowanie wyjątkowych cech i aktywów kraju i regionu, podkreślenie przewagi konkurencyjnej oraz skupienie regionalnych partnerów i zasobów wokół wizji przyszłości ukierunkowanej na osiągnięcia. Oznacza wzmacnianie regionalnych systemów innowacji, maksymalizowanie przepływów wiedzy oraz rozpowszechnianie korzyści wynikających z innowacji w obrębie całej gospodarki regionalnej. http://s3platform.jrc.ec.europa.eu/home

Jak definiować pojęcie „inteligentnej specjalizacji” dla potrzeb planowania strategicznego? [2/2] Pojęcie można dookreślić poprzez atrybuty (cechy) i założenia, związane z wyborem i doskonaleniem „inteligentnej specjalizacji” Skoncentrowanie działań na wykorzystaniu mocnych stron (specjalizacja wynika z mocny stron). Skoncentrowanie działań w obszarach, w których można liczyć na skuteczne „wiązanie” różnych źródeł finansowania (w tym kapitału prywatnego). Określenie nisz lub popularyzacja nowych technologii w branżach tradycyjnych (specjalizacja skoncentrowana). Istnienie zasobów, przewag konkurencyjnych i doskonałości regionalnej (specjalizacja wymaga zasobów, przewag i doskonałości). Kombinacja instrumentów wsparcia w ramach specjalizacji będzie oddziaływać szerzej – najlepiej na cały sektor przedsiębiorstw (szerokie oddziaływanie specjalizacji). Podejście zintegrowane i lokalne (specjalizacja jako specyfika regionu, rozumiana wielopłaszczyznowo, nie branżowo – podejście cross-clustering). Wspólne, wielopoziomowe zarządzanie, pomagające w budowaniu kreatywnego kapitału społecznego (specjalizacja oddziałowująca na kształtowanie systemu innowacyjności) http://s3platform.jrc.ec.europa.eu/home

Horyzontalne instrumentarium rozwoju „inteligentnej specjalizacji” Powiązania sieciowe. Przyjazne otoczenie biznesu, sprzyjające innowacyjności. Infrastruktura badawczo-rozwojowa, centra kompetencji i parki naukowe. Współpraca nauka – biznes. Cyfryzacja (EDA). Technologie kluczowe (KET) Sektor kreatywny i kulturowy Internacjonalizacja. Instrumenty inżynierii finansowej. Innowacyjne zamówienia publiczne, Ekologia. Innowacje społeczne. Guide to Research and Innovation Strategies for Smart Specialisation

Specjalizacje regionalne - proces opracowywania RSI Spotkania w okręgach wyborczych - 4 spotkania Rada Innowacji, Zespół Ekspertów Analiza dokumentów Indywidualne wywiady pogłębione - 25 Zogniskowane wywiady grupowe – 5 wywiadów – 37 osób (przedsiębiorcy, naukowcy, przedstawiciele instytucji) Badania pogłębiające – 3 badania Studia przypadków – 12 firm innow. Badania CATI - 50 wywiadów telefo-nicznych z IOB + 300 z firmami Panel ekspertów – 14 ekspertów Prezentacje projektu - 11 prezentacji dla różnych środowisk Zespoły eksperckie – analiza przyszłych trendów i potrzeb – metoda foresight: - 122 ekspertów, 250 na bieżąco informowanych Badania ankietą Delphi – 2 tury po 1085 osób i instytucji Badanie ankietowe – SWOT – 2870 osób Przygotowanie RSI – konsultacje z UM Konsultacje społeczne w 6 regionach samorządowych

Specjalizacje regionalne Koncentracja interwencji w wybranych obszarach Wsparcie rozwoju najbardziej pożądanych obszarów gospodarki Największy „zwrot” inwestycji w postaci: rozwoju gospodarczego, wzrostu przychodów z eksportu, rozwoju procesu wypracowywania innowacji (B+R – gospodarka), efektów społecznych, rozwoju regionu, wzrostu pozycji regionu Zrównoważony rozwój w ramach specjalizacji Minisystem gospodarczy – duże i małe firmy, związane z regionem, prace B+R, edukacja, usługi, zaangażowanie różnych subregionów Cele RSI Specjalizacje regionalne Rezultat Kierunki rozwoju Koncentracja oddziaływania Przyśpieszony rozwój

Metodyka wyboru specjalizacji Wybór specjalizacji Diagnoza Analiza strategiczna regionu Zespoły eksperckie Zdefiniowanie specjalizacji Wybór specjalizacji Diagnoza sytuacji – ocena potencjałów województwa Analiza strategiczna - zdefiniowanie mocnych i słabych stron, szans i zagrożeń Zespoły eksperckie – propozycje specjalizacji, stawianie tez, weryfikacja Definiowanie specjalizacji – określanie obszaru obejmowanego przez specjalizacje, ocena możliwości rozwoju, kryteria wyboru, spodziewane efekty, konsultacje Wybór specjalizacji – ostateczny wybór specjalizacji

Kryteria wyboru – stan obecny Potencjał innowacyjny Innowacyjne firmy prowadzące w regionie prace B+R, zaplecze szkół wyższych, zaplecze naukowo-badawcze, istotne możliwości rozwoju poprzez innowacyjność branż wchodzących w obszar specjalizacji, firmy regionalne inwestujące w rozwój gospodarki regionu, minimalne ryzyko ucieczki firm poza region. Efekty gospodarcze Radykalny wzrost gospodarczy branż wchodzących w obszar specjalizacji, wyrażający się wzrostem sprzedaży oraz konkurencyjności dzięki innowacyjności, radykalny wzrost eksportu, inwestycje zagraniczne firm z regionu. Efekty z punktu widzenia rozwoju innowacyjności Radykalny wzrost innowacyjności produktów, technologii i procesów, dzięki absorpcji wyników prac B+R oraz wysoko zaawansowanej wiedzy, przełożenie się innowacyjności na wzrost pozycji konkurencyjnej firm i regionu, integracja kształcenia, prac B+R, tworzenie trwałych i efektywnych powiązań sieciowych pomiędzy dużymi firmami i MŚP, powstawanie dużej liczby firm spin-off. Beneficjenci Szeroki wachlarz beneficjentów w postaci rozbudowanych i wzajemnie powiązanych sieci dostawców, kooperantów, producentów wyrobów finalnych i firm usługowych, szkół wyższych, jednostek nauki i edukacji.

Kryteria wyboru – planowane efekty Gospodarcze Wzrost gospodarczy regionu, dzięki radykalnemu rozwojowi branż wchodzących w skład specjalizacji. Efekty rozwoju gospodarczego będą wynikać z koncentracji interwencji w określonych obszarach, które z punktu widzenia województwa mają największy potencjał rozwojowy, dzięki innowacyjności wyrobów, technologii, procesów i powiązanych z nimi usług. Wzrost gospodarczy będzie wynikał również z napływu środków spoza regionu w wyniku eksportu i dywidend od inwestycji zagranicznych. Społeczne Silny wzrost dobrze opłacanych, wysokiej jakości miejsc pracy, mający wpływ na wzrost sfery usługowej w regionie. Tworzenie wysoko zaawansowanych firm spin-off. Rozwój terenów wiejskich dzięki powszechnej cyfryzacji, umożliwiającej pracę na odległość. Wzrost atrakcyjności regionu jako miejsca życia i pracy. Rozwojowe Radykalna modernizacja obszarów gospodarczych o kluczowym znaczeniu dla rozwoju regionu, obejmujących sieciowe powiązania dużych firm, sektora MŚP i jednostek B+R. Pozycja regionu Radykalna poprawa wizerunku i rozpoznawalności województwa jako regionu innowacyjnego.

Najlepsza żywność – przetwórstwo, nawozy i opakowania Cały proces wytwarzania bezpiecznej żywności, od rolnictwa, poprzez przetwórstwo, aż do sprzedaży na rynku regionalnym, krajowym i na eksport. Obejmuje ona również branże powiązane, takie jak produkcja nawozów sztucznych i opakowań oraz procesy (np. transportu, magazynowania). Biomedycyna, usługi medyczne i turystyka uzdrowiskowa Rozwój metod leczenia i aparatury medycznej oraz ich komercyjne zastosowanie, w tym w szczególności w połączeniu z rozwojem wysoko zaawansowanych usług sanatoryjnych i leczniczych, obejmujących turystykę sanatoryjną i związane z nią aktywności. Automotive, urządzenia transportowe i automatyka przemysłowa Projektowanie, badania i rozwój oraz produkcja urządzeń transportu drogowego i kolejowego wraz z wytwarzaniem części i podzespołów. Rozwój i produkcja urządzeń automatyki przemysłowej. Narzędzia, formy wtryskowe, wyroby z tworzyw sztucznych Projektowanie, badani a i rozwój oraz produkcja narzędzi do obróbki i formowania metali i tworzyw sztucznych, produkcja wyrobów z tworzyw sztucznych oraz produkcja niezbędnych komponentów chemicznych. Przetwarzanie informacji Dostarczanie i przetwarzania informacji w oparciu o Internet nowej generacji, obejmuje zarówno świadczenie usług w zakresie przetwarzania informacji, jak i wytwarzanie wysoko zaawansowanego oprogramowania.

Najlepsza żywność – przetwórstwo, nawozy i opakowania Potencjał – Bardzo wysoka kultura rolna regionu, wysoka klasa gruntów. Rozwinięty sektor przetwórstwa żywności, produkcji nawozów sztucznych, opakowań, usług. Profil regionalnych uczelni wyższych, w tym budowane obecnie Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii. Uzasadnienie wyboru – Wysoki potencjał rozwoju. Rosnące zapotrzebowanie na wysokojakościową bezpieczną żywność. Korzystna struktura gospodarcza – firmy duże, średnie, małe i mikro, cały łańcuch produkcji żywności, firmy ślinie związane z regionem. Wizja rozwoju – Dynamiczny rozwój sektora gospodarki żywnościowej, realizowany w oparciu o innowacyjne technologie, procesy, produkty i usługi, wypracowywane z udziałem osiągnięć regionalnych uczelni wyższych, prowadzący do radykalnego wzrostu konkurencyjności sektora przetwórstwa żywności i skutecznego wykorzystywania tych efektów na arenie światowej. Efekty gospodarcze - Intensywny rozwój firm, zarówno w sektorze mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, jak i firm dużych, dzięki budowie przewagi konkurencyjnej bazującej na innowacyjności, wiedzy i wynikach prac B+R oraz integracji całego łańcucha produkcyjnego, zwiększenie eksportu, inwestycje zagraniczne firm z regionu, rozwój dziedzin powiązanych, tworzenie nowych firm, w tym firm spin-off. Innowacyjność – integracja sektora gospodarki, B+R, budowa powiązań sieciowych pomiędzy firmami dużymi i małymi oraz firmami i jednostkami B+R, radykalne zwiększenie konkurencyjności dzięki wdrażaniu wyników prac B+R, wiedzy i cyfryzacji. Beneficjenci - firmy działające w sektorze gospodarki żywnościowej, rolnictwa, produkcji opakowań i nawozów, firmy usługowe.

Biomedycyna, usługi medyczne i turystyka uzdrowiskowa Potencjał – Bardzo silna pozycja w obszarze usług sanatoryjnych i leczniczych, silna baza edukacyjna i badawcza, rozwinięty sektor gospodarczy, w tym silna na skalę europejską firma produkująca materiały opatrunkowe, Uzasadnienie wyboru – Wysoki potencjał rozwoju, rosnące zapotrzebowanie na usługi rehabilitacyjno-lecznicze i medyczne, wysokie zainteresowanie klientów zagranicznych, możliwość powiązania z turystyką, funkcjonowanie dużej, silnej firmy mogącej być katalizatorem rozwoju firm spin-off oraz powiązań sieciowych Wizja rozwoju – Osiągnięcie przez region wiodącego w skali europejskiej zaplecza usług biomedycznych i powiązanych z nimi rozwijanych technologii, ukierunkowanych na odbiorców krajowych i zagranicznych. Rozwinięcie sieciowej współpracy pomiędzy liderem produkcji materiałów opatrunkowych, firmami MŚP, uzdrowiskami i jednostkami B+R. Efekty gospodarcze - Dynamiczny rozwój firm, uzdrowisk, branży medycznej i turystycznej, w oparciu o wyniki działalności naukowej i praktyczne zastosowanie w gospodarce rozwiązań z dziedziny inżynierii biomedycznej, rozwój sektora wysoko innowacyjnych MŚP, w tym oferujących innowacyjne rozwiązania w zakresie usług medycznych, korzystających z osiągnięć sektora nauki Innowacyjność – Radykalne zwiększenie innowacyjności firm usługowych i produkcyjnych, poprzez wdrażanie nowych technologii i zwiększenie nasycenia wiedzą, tworzenie powiązań sieciowych pomiędzy firmami sektorem medycznym, usługowym, sanatoriami i sferą B+R oraz pomiędzy firmami dużymi i MŚP Beneficjenci – firmy i organizacje działające w sektorze medycznym, uzdrowiskowym oraz turystycznym, firmy usługowe z branży oraz producenci materiałów i urządzeń, jednostki B+R i szkoły wyższe.

Automotive, urządzenia transportowe i automatyka przemysłowa Potencjał – Firmy duże i średnie o uznanej marce oraz znacznych możliwościach rozwojowych, sprzedających wyroby finalne oraz sieć ich poddostawców. Potencjał B+R i edukacyjny. Uzasadnienie wyboru – Istotna część potencjału gospodarczego województwa, rozmieszczona w kilku powiatach, wykazująca bardzo duży potencjał wzrostowy. Firmy regionalne, które całość prac badawczo-rozwojowych i zarządzania realizują w regionie i tu też inwestują. Z uwagi na to, że nie należą one do międzynarodowych koncernów, ich rozwój wzmacniać może budowa lokalnego zaplecza naukowego i edukacyjnego. Wizja rozwoju – Dynamiczny rozwój branży dzięki uzyskaniu uznanej pozycji europejskiej przez wiodących producentów wyrobów finalnych, oferujących wysoko zaawansowane, innowacyjne produkty, rozwijane w oparciu o regionalny potencjał B+R. Rozbudowa sieci firm, dostawców i niezależnych producentów na bazie współpracy sieciowej oraz dzięki wykorzystaniu regionalnego potencjału B+R i edukacyjnego. Efekty gospodarcze - Intensywny rozwój firm, tworzenie nowych firm, w tym spin-off na bazie komercjalizacji wyników badań i wiedzy oraz pozyskiwanie inwestorów spoza regionu, lokujących zakłady m.in. w parkach przemysłowych, technologicznych i SSE. Zwiększenie efektywności i wydajności produkcji, zwiększenie sprzedaży i zyskowności firm, radykalne zwiększenie eksportu, realizacja inwestycji zagranicznych, zwiększenie nasycenia rezultatów zawansowanych prac B+R w produktach branży. Innowacyjność – Radykalne zwiększenie innowacyjności firm, zarówno w obszarze nasycenia wiedzą i wynikami prac B+R oferowanych produktów, jak również w obszarze organizacji procesów biznesowych i produkcyjnych. Beneficjenci – firmy działające w branży produkcji urządzeń transportowych, części motoryzacyjnych oraz automatyki przemysłowej, dostawcy części i usług.

Narzędzia, formy wtryskowe, wyroby z tworzyw sztucznych Potencjał – Znaczna liczba firm, specjalizujących się w produkcji wyrobów gotowych z tworzyw sztucznych, projektowaniu i produkcji narzędzi do wytwarzania wyrobów z tworzyw i metali, komponentów, w tym również komponentów chemicznych. W obszarze specjalizacji działa Bydgoski Klaster Przemysłowy. Uzasadnienie wyboru – Małe i średnie przedsiębiorstwa charakteryzujące się dużą elastycznością i wysoką konkurencyjnością. Duże koncerny chemiczne w obszarze produkcji komponentów. Firmy zajmujące się produkcją narzędzi oraz wyrobów z tworzyw sztucznych wykazują mocną pozycję konkurencyjną oraz znaczny potencjał wzrostowy. MŚP bardzo silnie związane z regionem, realizujące całość prac badawczo-rozwojowych i zarządzania w regionie, tu też inwestujące. Z uwagi na ich wielkość i specyfikę potrzebują silnego zaplecza naukowego i edukacyjnego wspierającego rozwój wiedzy i innowacji. Wizja rozwoju – Dynamiczny rozwój dzięki uzyskaniu uznanej pozycji europejskiej przez poszczególne przedsiębiorstwa, oferujące wysoko zaawansowane, innowacyjne produkty, rozwijane w oparciu o regionalny potencjał B+R. Koncentracja w regionie przedsiębiorstw zajmujących się całym procesem produkcyjnym od komponentów po gotowe wyroby. Efekty gospodarcze - Intensywny rozwój obecnie funkcjonujących przedsiębiorstw, tworzenie nowych firm, w tym również typu spin-off na bazie komercjalizacji wyników badań i wiedzy oraz pozyskiwanie inwestorów spoza regionu, lokujących zakłady m.in. w parkach przemysłowych, technologicznych i SSE, radykalne zwiększenie eksportu i realizacja inwestycji zagranicznych przez firmy z regionu. Innowacyjność – Radykalne zwiększenie innowacyjności całego sektora, tworzenie powiązań sieciowych pomiędzy gospodarką a sferą B+R, nowe technologie i wiedza. Beneficjenci – firmy głównie MŚP w obszarze produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych, narzędzi, dostawcy komponentów, dostawcy części i usług istotnych dla tej specjalizacji.

Przetwarzanie informacji Potencjał – Obecnie w dziedzinie specjalizacji działa pewna liczba mikro i małych firm, kilka centrów przetwarzania danych, należących do dużych przedsiębiorstw lub świadczących dla nich usługi, mocne zaplecze naukowo-edukacyjne. Uzasadnienie wyboru – Przetwarzanie informacji, obejmujące przesyłanie danych za pomocą sieci internetowej nowej generacji, jak również, bazujące na niej, systemy informatyczne, wytworzą bardzo duże zapotrzebowanie na nowego typu aplikacje, obejmujące wszystkie dziedziny życia, począwszy od produkcji i świadczenia usług, poprzez administrację, szkolnictwo, życie prywatne, aż po rolnictwo. Wizja rozwoju – Dynamiczny rozwój branży i regionu dzięki skokowemu wzrostowi możliwości przesyłania danych siecią Internet nowej generacji, powszechnemu dostępowi do sieci o najwyższych standardach oraz bazującemu na niej rozwojowi nowych rodzajów aplikacji, umożliwiających cyfryzację we wszystkich aspektach życia. Dzięki niewielkiej barierze wejścia, którą jest w praktyce wiedza, będą powstawały nowe dziedziny specjalizacji badawczych i edukacyjnych oraz duża liczba nowych firm spin-off i spin-out. Efekty gospodarcze - Skokowy rozwój dziedzin gospodarki związanych z przetwarzaniem informacji, powstanie bardzo dużej liczby mikro i małych firm oraz pewnej liczby firm średniej wielkości, rozwijających nowe aplikacje informatyczne, wykorzystujących najnowsze trendy oraz wdrażających i obsługujących gotowe rozwiązania. Zwiększenie efektywności działania wszystkich dziedzin gospodarki: produkcji, usług i handlu, administracji, szkolnictwa i nauki, rolnictwa i ochrony środowiska. Aktywizacja obszarów wiejskich. Innowacyjność – Radykalne zwiększenie innowacyjności i konkurencyjności, regionalnej gospodarki, tworzenie nowych zastosowań w oparciu o prace B+R, nowe technolog. i wiedzę. Beneficjenci – firmy w obszarze przetwarzania informacji, dostawcy usług sieciowych, producenci oprogramowania. Pośrednim beneficjentem będzie cała gospodarka.

Ewentualne specjalizacje dodatkowe Drewno – przemysł drzewny i meblarski Duża liczba firm MSP Północna część województwa Zaplecze B+R i edukacyjne Wada – brak współpracy, brak liderów w postaci dużych firm, brak powiązań ze sferą nauki, niski potencjał innowacyjny wynikający z charakteru branży Wniosek – należałoby animować tworzenie powiązań sieciowych, tworzenie zawansowanych produktów angażujących większą liczbę firm, niezbędne utworzenie powiązań pomiędzy firmami a zapleczem B+R Odnawialne źródła energii Województwo jest liderem pod względem procentowego zużycia energii z OZE Jedynie wykorzystanie urządzeń – brak badań i wytwarzania urządzeń wiatrowych, wodnych, słonecznych, bazujących na biomasie Brak zaplecza B+R Wysoka bariera wejścia dla producentów urządzeń i technologii Wniosek – brak przesłanek do specjalizacji w ramach RSI Woda i transport wodny Transport wodny to infrastruktura taka jak drogi i kolej Brak innowacyjnych firm produkcyjnych i usługowych Brak potencjału innowacyjnego

Tytuł

Powiązania – cele / działania – „inteligentna specjalizacja” (zaktualizowany RSI WK-P)

Dane kontaktowe Wykonawcy Policy & Action Group Uniconsult Sp. z o.o.ul. Migdałowa 4, 02-796 Warszawa tel. (022) 256 39 00, fax. (022) 256 39 10 email: biuro@pag-uniconsult.pl Osoba do kontaktów bieżących: Bogdan Pietrzak, bpietrzak@pag-uniconsult.pl Tel. (biuro j.w.), tel. kom. 505 058 720