spotkanie w ramach projektu: Wielkopolski Klub CSR – budowanie platformy promocji i wymiany doświadczeń CSR w Wielkopolsce współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Poznań, 30 maja 2011 r. CSR jako fundament strategii zarządczej. Cele i narzędzia przedsiębiorstwa społecznie odpowiedzialnego.

dr Przemys ł aw Rotengruber Zak ł ad Etyki Gospodarczej UAM w Poznaniu Polskie Stowarzyszenie Etyki Gospodarczej CSR jako fundament strategii zarządczej. Cele i narzędzia przedsiębiorstwa społecznie odpowiedzialnego.

1. Czy CSR jest synonimem zaufania? Tytułem przypomnienia.

Walka jako alternatywa współpracy długofalowej rywali gospodarczych (klasyfikacja M. Sułka) - CSR jako kompromis zakładający połączenie gospodarczego pryncypium powierniczości ze społecznym nakazem służby (bądź dobroczynności) - CSR jako strategia elastyczna: komponent PR, marketingu społecznego, postulatu integralności we współzawodnictwie - problem pomiaru korzyści ekonomicznych wynikających z postępowania zgodnego z regułami CSR (Zapowiedź rozstrzygnięć finalnych)

2. Konsekwencja jako warunek implementacji postulatu CSR.

- argumenty teoretyków gier (K. Arrow, J. Stiglitz) Konsekwencją różnego usytuowania uczestników złożonego przedsięwzięcia gospodarczego, poza ich nieporównywalnym dostępem do wiedzy o możliwościach efektywnego alokowania zasobów, są ograniczenia związane z ich umiejętnością interpretacji (nominalnie) osiągalnych danych, oraz ich faktyczna niezdolność reagowania na zmiany w sposób zgodny z ich własnym interesem. (P. Rotengruber, Perspektywy społecznego porozumienia. Pragmatyka dyskursu władzy. Wyd UAM, Poznań 2006 s. 8; por. K. Arrow, Eseje z teorii ryzyka. Przeł. B. Samojlik, PWN, Warszawa 1979; oraz: K. Arrow, Granice ryzyka. Przeł. A. Erlich, PWN, Warszawa 1985, s ; oraz: J. Stiglitz, Globalizacja. Przeł. H. Simbierowicz, PWN, Warszawa 2004, s. 7-12, 60, 78)

- skutki utrzymywania się zatorów poznawczych według E. Hankissa - dylemat społeczny, pułapka społeczna Hankiss objaśnia, iż: dylemat społeczny to sytuacja decyzyjna, w której stojące naprzeciwko siebie strony, starając się doprowadzić do optymalnego urzeczywistnienia własnych interesów, w rezultacie wychodzą na tym, zarówno każda z osobna, jak i obie razem, gorzej, niż gdyby interesy te ze sobą uzgodniły; podczas gdy pułapka społeczna jest (…) błędnym, nie kontrolowanym przez społeczeństwo automatyzmem, który wytworzył się w wyniku złego, samolubnego rozwiązywania dylematu społecznego i który prowadzi do rezultatu sprzecznego z zamiarem podejmujących decyzję (...). (E. Hankiss, Pułapki społeczne. Przeł. T. Kulisiewicz, Wiedza Powszechna, Warszawa s. 7)

Hankiss głosi, iż: Dotychczas jednolity, ściśle spójny system instytucji porozrywał się, pojawiły się rysy i pęknięcia: rozdzielające w pionie instytucje różnych szczebli, zaś w poziomie instytucje centralne od lokalnych, poszczególne przedsiębiorstwa od siebie itp. Przy usuwaniu tych wyrw miały być pomocne dwa nowe mechanizmy (które zarazem powiększały i pogłębiały wspomniane wyrwy w systemie instytucji). Jednym z nich jest rynek – zespół jawnych, częściowo ukrytych i całkowicie ukrytych mechanizmów rynkowych oraz mechanizmów wymiany, pośredniczący już dziś w dużej mierze między poszczególnymi przedsiębiorstwami, między producentami a konsumentami, a także w formie szaro- lub czarnorynkowej i nadziei uzyskania wzajemnych korzyści – między instytucjami podrzędnymi a nadrzędnymi. Drugim takim mechanizmem pośredniczącym jest szeroko rozbudowany system zależności personalnych, które w pionie i w poziomie oplatają nasze życie gospodarcze i społeczne gęstą siecią. (E. Hankiss, Pułapki społeczne. Op. cit )

3. Integracja zatrudnionych

- Malejąca użyteczność krańcowa otrzymywanych nagród wg G. C. Homansa Zdaniem Homansa, użyteczność krańcowa dóbr otrzymywanych z tytułu udziału w określonym przedsięwzięciu społecznym spada, podczas gdy koszty ich zdobycia (w najlepszym razie) utrzymują się na tym samym poziomie. (G. C. Homans, Social Behavior. Its Elementary Forms. New York, 1961 s ; por. P. Rotengruber, Perspektywy społecznego porozumienia. Pragmatyka dyskursu władzy. Wyd UAM, Poznań 2006 s. 92)

- pojęcie równości złożonej M. Walzera (…) sprawiedliwość domaga się by dystrybucja różnego typu dóbr społecznych przebiegała ze względu na odmienne priorytety i za pomocą różnych procedur (…) nie istnieje nic co w sposób immanentny określałoby społeczne dobra czyniąc określone sposoby ich dystrybucji sprawiedliwymi bądź niesprawiedliwymi. Jest raczej tak, że uczciwość dotycząca praktyki dystrybucyjnej zależy od dominującej, w określonej wspólnocie, koncepcji istotnych dóbr społecznych. (...). (A. Ferrara, Universalisms: Procedural, Contexualist and Prudential s. 14 w: Universalis vs. Communitarianism; edited by David Rasmussen MIT Press 1990, s. 20; M. Walzer, Spheres of Justice: A Defense of Pluralism and Equality, Basic Books, New York 1983)

- od R. Owena do J. Lincolna. Diagnoza E. Fromma (E. Fromm, Zdrowe społeczeństwo. PIW, Warszawa 1996)

PROPONOWANE NARZĘDZIA: A/ Pomocnicze zestawy wartości R. Mertona System jest w pewnym stopniu ustabilizowany o ile struktura kulturowa obdarza prestiżem alternatywy, struktura społeczna zaś dostarcza do nich dostęp. Potencjalni dewianci mogą nadal pozostawać konformistami ze względu na owe pomocnicze zespoły wartości. (R. K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna. PWN, Warszawa 1982, s. 221

B/ Compliance Management (definicja A. Dylus) Zdaniem A. Dylus: (…) przedmiotem compliance jest przestrzeganie wszystkich prawnych nakazów i zakazów, także zaleconych reguł dobrych obyczajów, których adresatem jest przedsiębiorstwo. Celem tych zabiegów jest uniknięcie sankcji za naruszanie norm prawnych, na przykład w postaci grzywny, odszkodowania za wyrządzone szkody czy innych kar finansowych. Chodzi też o wyeliminowanie ryzyka cofnięcia zezwolenia na prowadzenie określonej działalności, wycofania jakiegoś produktu z obiegu lub niedopuszczenia go do sprzedaży, czy wreszcie utraty dobrego imienia. (A. Dylus, Compliance-Management. Charakterystyka i warunki powodzenia. W: W. Gasparski, J. Jabłońska-Bonca (red.),Biznes, prawo, etyka. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne dla Akademii Leona Koźmińskiego, Warszawa 2009, s.69)

4. Rynkowy wizerunek firmy

- zaufanie jako warunek powodzenia przedsięwzięcia gospodarczego (dysonans poznawczy, cykl życia produktu) - historia ruchów konsumenckich. Propozycja A. Lewickiej-Strzałeckiej

Konsumeryzm spółdzielczy zapoczątkowany w 1844 roku w Rochdale.Wszyscy członkowie spółdzielni – objaśnia Lewicka-Strzałecka - byli jednocześnie przedsiębiorcami i konsumentami, a więc wszyscy byli zainteresowani jej efektywnością jako przedsiębiorstwa i jednocześnie korzystnymi warunkami, na jakich mogli nabywać towary. Dziś zrzesza się w ten sposób 700 milionów spółdzielców działających w 100 krajach. (A. Lewicka-Strzałecka, Odpowiedzialność moralna w życiu gospodarczym, IFiS PAN, Warszawa 2006, s )

Konsumeryzm społeczny zwracający się przeciwko nieuczciwości wielkich przedsiębiorstw i współpracujących z nimi sieci dystrybucyjnych rok – publikacja bestseller Your Moneys Worth Chasea, Stuarta i Tchlinka; powołanie do życia przez Schlinka w 1928 roku organizacji Consumer Research Inc., zajmującej się badaniami rynku i informowaniem konsumentów o ich wynikach; wyodrębnienie się w 1936 roku Consumers Union (założonej przez grupę działaczy wcześniej reprezentujących Consumer Research).

Konsumeryzm krytyczny kojarzony z opublikowaną w 1965 roku książką Ralpha Nadera zatytułowanej Unsafe at any Speed. podejmuje krytykę amerykańskich koncernów samochodowych za ignorowanie wymogu bezpieczeństwa produktu w imię spodziewanych zysków. Konsumeryzm etyczny reprezentowany przez rozproszone ruchy społeczne. Ich wspólną cechą jest to, że: (…) próbują uświadomić ludziom globalne konsekwencje zachodniego wzoru konsumpcji, zwrócić uwagę na warunki, w jakich wytwarzane są produkty, w szczególności ciężkie warunki życia i pracy robotników w Trzecim Świecie.

Konsumeryzm zielony – formuła najogólniejsza: (…) inicjuje debatę, której efektem są takie dokumenty jak przygotowany w 1972 roku dla Klubu Rzymskiego raport zatytułowany Granice wzrostu, w 1987 roku raport Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju zatytułowany Nasza wspólna przyszłość, czy Zrównoważony rozwój jako temat przewodni Szczytu Ziemi zorganizowanego w Johannesburgu w 2002 roku. (A. Lewicka-Strzałecka, Odpowiedzialność moralna w życiu gospodarczym. op. cit. s ; por. U. Beck, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Wyd. SCHOLAR, Warszawa 2002, s , 47, )

PROPONOWANE NARZĘDZIA: - reguły marketingu społecznego - doktryna zrównoważonego rozwoju

Rozwój zrównoważony jest procesem ciągłym, a nie przedsięwzięciem o ściśle określonych warunkach brzegowych, trybie realizacji i zdefiniowanych celach. Warunkiem koniecznym takiego rozwoju jest ciągłe równoważenie jego trzech bazowych wymiarów, tzn. wymiaru ekonomicznego, wymiaru ekologicznego i wymiaru społecznego. Jakiekolwiek osłabienie lub wzmocnienie jednego wymiaru kosztem innych musi w efekcie prowadzić do kryzysów we wszystkich trzech wymiarach. Wynika stąd też, że ten rodzaj rozwoju poddawany będzie wpływowi nieznanych i niemożliwych obecnie do przewidzenia zmian warunków zewnętrznych i wewnętrznych. (Strategia zrównoważonego rozwoju Polski do roku 2025,

5. Partnerstwo strategiczne

- geneza procesu według M. Webera (M. Weber, Etyka protestancka a duch kapitalizmu, Wyd. TEST, Lublin 1994)

-więzi partnerskie jako warunek sprawnego zarządzania przedsiębiorstwem (problem wąskiego gardła) - Ph. Kotler, Marketing, Gebethner & Ska, Warszawa 1994 s. 68

PROPONOWANE NARZĘDZIE: - Corporate Governance - program służący stopniowemu rozciąganiu procedur decyzyjno-kontrolnych stosowanych przez przedsiębiorstwo na podmioty zewnętrzne, z którymi chce ono współdziałać, bądź wobec których zamierza zachować transparentność. Konsekwentne wdrażanie formuły ładu korporacyjnego ma doprowadzić do sytuacji, w której strony dialogu wspólnie podejmowały będą wysiłek ustalania tego, jak cele gospodarcze łączyć ze zobowiązaniami społecznymi. (Zob. np. W. Gasparski, Wykłady z etyki biznesu. Wyd. WSPiZ im. L. Koźmińskiego, Warszawa 2004, s, ; P. Rotengruber, Dialogowe podstawy etyki gospodarczej. Wyd. UAM w Poznaniu, w druku, s. 278)