Gady Polskie Autorstwa: Sylwia Fojcik Patrycja Fojcik Agnieszka Mańka

Spis treści Charakterystyka gadów Jaszczurka zwinka Żółw błotny Żmija zygzakowata Zaskroniec Padalec zwyczajny Jaszczurka zielona Wąż eskulapa

Gady Grupa zmiennocieplnych owodniowców Pozostałość po dinozaurach Ich skóra jest sucha, szorstka lub delikatna Szkielet jest silnie skostnia

Jaszczurka zwinka

Jaszczurka zwinka Jaszczurka zwinka jest jednym z czterech gatunków jaszczurek zamieszkujących na terenie Polski. Jej masywne ciało pokrywają, ściśle do siebie przylegające, łuski. Na grzbiecie są one mniejsze i szorstkie, brzuch zaś pokrywają większe i gładkie. Na głowie ma głowy zwinki oraz żyworódki ma ona regularnie ułożone tarczki. Głowa jest krótsza, lecz większa, niż u jaszczurki żyworódki. Jej ogon jest nieco dłuższy od tułowia ale i tak jest krótszy niż u innych jaszczurek. W sytuacji zagrożenia zostaje odrzucony jako przynęta dla drapieżnika. Z czasem odrasta do pierwotnej długości. Otwory uszne znajdują się z tyłu głowy i są łatwo zauważalne. Kończyny jaszczurki są silnie umięśnione a palce długie, zakończone pazurkami. Samca można odróżnić od samicy po tym, że ma on zielonkawe podbrzusze, czasem nakrapiane drobnymi plamkami, zaś samica ma szary lub kremowy spód ciała. W okresie godowym, czyli w maju, samce przybierają intensywną zieloną barwę. Ubarwienie tych gadów jest bardzo różne. Najczęściej grzbietem biegnie szeroka pręga, często przecinana jakimiś plamkami, chociaż można też spotkać osobniki bez niej. Po bokach ciała biegną jeszcze dwie pręgi z brązowo-czarnych plam. Czasem można spotkać osobniki o jednolitym brązowym kolorze, choć są one dosyć rzadkie. Młode zwinki po wykluciu się, podobnie jak młode innych jaszczurek, są znacznie ciemniejsze niż osobniki dorosłe.

Żółw błotny

Żółw błotny Karpaks barwy oliwkowo brązowej , jest średnio wypukły, pokrywają go gładkie, regularne rogowe tarcze. Na każdej większej tarczy rozchodzą się promieniście od jednego punktu żółte kreski. Plastron pokryty dużymi nieregularnymi jasnymi plamami jest dobrze wykształcony, u samców środkowa część nieco wklęsła. Głowa, szyja i odnóża pokryte licznymi małymi żółtymi plamkami. Zdarzają się okazy czarne i bez plamiste. Źrenice oczu okrągłe. Samce mają z reguły tęczówkę rudopomarańczową lub brązową, a samice mają oczy upstrzone żółtymi plamkami z niekiedy całkiem żółtą tęczówką.

Żmija zygzakowata

Żmija zygzakowata Żmija zygzakowata występuje na terenach od północno- zachodniej Francji po wschodnią Syberię i Sachalin. W Skandynawii przekracza koło podbiegunowe, a na południe sięga do Włoch i Azji Mniejszej. W Polsce występuje na całym obszarze, w kilku odmianach, z których najbardziej charakterystyczne są: jasna (szara lub rudobrązowa z czarnym zygzakiem wzdłuż całego grzbietu) i czarna. Żmija zygzakowata podlega ochronie prawnej. Grzbiet o zabarwieniu brązowym, srebrzystoszarym, żółtawym, oliwkowozielonym, niebieskoszarym, pomarańczowym, czerwonobrązowym lub miedzianoczerwonym. Na grzbiecie ciemniejszy od barwy podstawowej zygzak, tzw. "wstęga kainowa".

Zaskroniec

Zaskroniec Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) – gatunek węża z rodziny połozowatych (Colubridae). Zaskrońce występują w całej Europie (z wyjątkiem Szkocji, Irlandii i północnej części Półwyspu Skandynawskiego). Samica jest większa od samca i osiąga średnio długość od 85 do 120 cm (wyjątkowo 2 m[1]), a samiec od 70 do 100 cm. Żywią się żabami, traszkami, rybami lub drobnymi gryzoniami, które połykają bez uprzedniego uśmiercania. Atakują jedynie poruszające się zwierzęta. W niewoli zaskrońce żyją do 15 lat. Zaatakowany zaskroniec broni się często udając martwego, wypuszcza przy tym nieprzyjemnie pachnącą ciecz, która dodatkowo ma zniechęcić potencjalnego drapieżnika. Zaskroniec zawdzięcza swą polską nazwę charakterystycznym żółtym plamom w okolicy "za skroniami". Plamy te są bardzo charakterystyczne i wyraźne – pozwalają łatwo rozpoznać ten niejadowity i niegroźny dla człowieka gatunek. W dawnej Litwie zaskroniec uważany był za zwierzę święte, wierzono bowiem, że domostwo, w pobliżu którego węże te zamieszkają czeka pomyślność.

Padalec zwyczajny

Padalec zwyczajny Padalec jest beznogą jaszczurką, pozbawioną kończyn, nawet w formie szczątkowej. Jego walcowate ciało pokrywają drobne, ściśle do siebie przylegające, okrągłe łuski. Głowa tego gada, jest jedną z części ciała, która odróżnia go od węży. Jest mała i nie oddzielona od tułowia. Padalec posiada również powieki, których węże nie mają. Kolejną jego typową cechą jest zaokrąglony pysk. Jego oczy mają bursztynową barwę. Ogon jest tępo zakończony i słabo wyodrębniony od reszty ciała. Podobnie jak u innych jaszczurek, w sytuacji zagrożenia zostaje odrzucony. Po zabliźnieniu się nie odrasta już do pierwotnej długości. Otwory uszne są niewielkie ale zauważalne. Ubarwienie Padalców jest różnorodne. Samca można odróżnić od samicy po tym, że ma on jaśniejszy (szary) kolor podbrzusza, podczas gdy samica ma czarny lub ciemnoszary spód ciała. Zazwyczaj przez grzbiet tego gada biegną dwie podłużne linie ale czasem jest ich trzy a nawet pięć (odmiana Anguis fragilis). Rzadsza jest odmiana, która na grzbiecie ma niebieskie, zielone lub czerwonawe plamki (odmiana Anguis cephalonnicus).

Jaszczurka zielona

Jaszczurka zielona W stosunku do zwinki jaszczurka zielona charakteryzuje się masywniejszą, lecz równocześnie bardziej wysmukłą budową. Głowa jej jest mocna, pysk nieco ostrzejszy, ogon długi - dwa razy dłuższy od reszty ciała, palce tylnych nóg są długie i mocne. Łuski pokrywające grzbiet są u tego gatunku drobne, lekko ziarniste. Dorosłe osobniki jaszczurki zielonej żyjącej w Europie południowej osiągają długość do 35 cm. Podstawowym kolorem ubarwienia omawianego gatunku jest zieleń w różnych odcieniach. Grzbiet samca jest jednolicie szmaragdowy, upstrzony drobnymi plamkami. W okresie godowym podgardle jego nabiera niebieskawego, modrego koloru. Samica jest bardziej szara. Brzuszna strona ciała jest u obu płci żółta lub zbliżona do żółtej. Jaszczurka zielona jest zwierzęciem wybitnie ciepłolubnym. Żyje na zboczach jarów, stokach wzgórz silnie nasłonecznionych i porosłych kolczastą, ciepłolubną roślinnością. Przestraszona wspina się dobrze po gałęziach krzaków lub po skalach, zwykle jednak szuka schronienia w norach, szczelinach skalnych itp. Jaszczurka zielona jest bardzo żwawa, żarłoczna i agresywna. Nie występuje nigdzie masowo razem ze zwinką. Kryjówkę zimową opuszcza w kwietniu, w tym też okresie rozpoczyna się jej okres godowy. Jest to również gatunek jajorodny. Składanie jaj odbywa się w czerwcu, młode zaś wylęgają się w końcu sierpnia lub we wrześniu. Sen zimowy rozpoczyna jaszczurka zielona z nastaniem chłodów, u nas prawdopodobnie (jak w całej Europie środkowej) w początkach października. Zimuje gromadnie jak wszystkie inne jaszczurki. Jaszczurka zielona jest gatunkiem południowo- i południowo-wschodnioeuropejskim. Jej wyspowe stanowiska w Europie środkowej maja charakter wyraźnie reliktowy. Na wschodzie zasięg jej kończy się na Dnieprze, na zachodzie w północnej Francji i Hiszpanii. Pospolita jest w całym basenie Morza Śródziemnego i Adriatyckiego. W chwili obecnej wyróżniamy w Europie pięć ras geograficznych lego gatunku. W Polsce spodziewać się możemy małych okazów rasy nominalnej, podobnych do tych, jakie występują w Brandenburgii. Dosyć liczne szczątki przodków jaszczurki zielonej znane są z naszego pliocenu i plejstocenu. Prawdopodobnie też jaszczurka ta była u nas pospolita w tzw. holoceńskim optimum klimatycznym, w którym pospolite były też żółw i wąż Eskulapa, a w szacie roślinnej przeważały drzewa liściaste i zarośla leszczynowe.Dane o występowaniu jaszczurki zielonej w Ustroniu na Śląsku opublikowane przez Bielawskiego i T. Ramika w roku 1972, nie zostały potwierdzone nowymi znaleziskami. Chociaż mimo zastrzeżeń niektórych, oznaczenie opisywanego okazu jest poprawne i nie budzi wątpliwości, istnieje przypuszczenie, że stanowisko to już nie istnieje. Wszystkie dane o jej wyspowych stanowiskach w okolicach Warszawy. Torunia, w Lubelskiem czy w okolicach Buska, pochodzą sprzed kilkudziesięciu lat i nie były dokładnie sprawdzone. Stosunkowo niedawno krążyły pogłoski o występowaniu jaszczurki zielonej na Śląsku naprzeciwko Bramy Morawskiej. Wobec tego jednak, że jaszczurka ta żyje w Czechosłowacji dość blisko granicy polskiej, oraz że jej wyspowe, reliktowe stanowiska znajdują się w Brandenburgii, a wiec również blisko naszego terytorium występowanie jej w Polsce jest wysoce prawdopodobne.

Wąż eskulapa

Wąż eskulapa Wąż Eskulapa jest naszym największym i najrzadszym zarazem wężem. Ciało jego jest wysmuklę, gibkie, muskularne, głowa owalna, słabo, lecz wyraźnie odgraniczona od tułowia. Ogon jest stosunkowo długi, biczykowaty i chwytny, dzięki czemu wąż ten może doskonale wspinać się po krzakach i drzewach. Ubarwienie węża Eskulapa jest zazwyczaj jednostajne, oliwkowe lub brązowe z odcieniem kory wiśniowej. Cała brzuszna strona ciała jest słomkowożółta, przy czym kolor ten przechodzi lekko w okolicy karku na stronę grzbietową. Znane są różne odmiany barwne oraz formy albinotyczne przedstawicieli tego gatunku. Jest to jeden z największych węży Europy. Długość ciała dorosłych okazów z południa dochodzi do 2 metrów, długość zaś rekordowego osobnika z Polski wyniosła 1.8 metra.