ZARZĄDZANIE BUDŻETEM DOMOWYM (OSOBISTYM) PROJEKT: OD ZERA DO MILIONERA DOFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO

GOSPODARSTWO DOMOWE JEST TO ZESPÓŁ OSÓB RAZEM ZAMIESZKUJĄCYCH I WSPÓLNIE UTRZYMUJĄCYCH SIĘ, W WIĘKSZOŚCI POŁĄCZONYCH WIĘZAMI BIOLOGICZNYMI I STANOWIĄCYCH RODZINY. GOSPODARSTWO DOMOWE MOGĄ TWORZYĆ RÓWNIEŻ OSOBY, KTÓRE NIE SĄ SPOKREWNIONE, ALE WSPÓLNIE ZAMIESZKUJĄ I WSPÓLNIE UTRZYMUJĄ SIĘ OSOBY SAMOTNE, UTRZYMUJĄCESIĘ SAMODZIELNIE TO JEDNOOSOBOWE GOSPODARSTWA DOMOWE

EKONOMICZNE funkcje gospodarstw domowych: 1. Funkcja produkcyjna, czyli wytwarzanie dóbr i usług, aktywizacja zawodowa członków gospodarstw domowych 2. Funkcja konsumpcyjna, czyli wydatkowanie dochodów oraz spożycie dóbr i usług w celu zaspokajania potrzeb członków gospodarstw domowych

BADANIE BUDŻETÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH to podstawowe źródło informacji o warunkach życia ludności, tj. o poziomie i strukturze dochodów, o poziomie i strukturze wydatków, o poziomie i strukturze spożycia, o wyposażeniu gospodarstw domowych w przedmioty trwałego użytkowania. Wyniki badań są podstawą polityki społeczno-ekonomicznej rządu, w tym polityki płac, dochodów, świadczeń społecznych, podatków W Polsce jest ponad 10 milionów gospodarstw domowych Wobec tego badanie budżetów gospodarstw domowych przeprowadza się metodą losową, a wylosowane gospodarstwa domowe reprezentują kilka grup społecznych.

Klasyfikacja gospodarstw domowych (od roku 2005): Gospodarstwa pracowników – wyłącznym, lub głównym źródłem utrzymania jest dochód z pracy najemnej. Gospodarstwa rolników – wyłącznym lub głównym źródłem utrzymania jest dochód z gospodarstwa indywidualnego w rolnictwie. Gospodarstwa pracujących na własny rachunek – wyłącznym lub głównym źródłem utrzymania jest praca na własny rachunek poza rolnictwem lub wykonywanie wolnego zawodu Gospodarstwa emerytów i rolników – wyłącznym lub głównym źródłem utrzymania jest emerytura lub renta Gospodarstwa utrzymujące się z niezarobkowych źródeł - wyłącznym lub głównym źródłem utrzymania są zasiłki dla bezrobotnych, świadczenia z opieki społecznej, zasiłki rodzinne, alimenty, darowizny….

BUDŻET W UJĘCIU EKONOMICZNYM JEST TO PLAN, ZESAWIENIE DOCHODÓW I WYDATKÓW NA PRZYSZŁY OKRES Budżet państwa Jest to zestawienie przewidywanych dochodów i wydatków państwa na 1 rok, sporządzane przez rząd i uchwalane najczęściej w formie ustawy budżetowej przez parlament. Budżet gospodarstwa domowego Jest to zestawienie pieniężnych i niepieniężnych dochodów gospodarstwa domowego wg ich źródeł pochodzenia oraz wydatków wg kierunków ich przeznaczenia.

DOCHODY BUDŻETÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH W roku 2012 ogółem przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na jedną osobę w gospodarstwie domowym ukształtował się na poziomie 1 278 zł i był realnie niższy o 0,1 ℅ od dochodu z roku 2011. W poszczególnych grupach przeciętne dochody na jedną osobę kształtowały się następująco (przypadki skrajne): Gospodarstwa osób pracujących na własny rachunek poza gospodarstwem rolnym - 1 537 zł. Gospodarstwa rencistów i emerytów - 994 zł

WYDATKI BUDŻETÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH W roku 2012 poziom przeciętnych miesięcznych wydatków na osobę wyniósł 1 051 zł. I był realnie niższy o 0,7 ℅ niż w roku 2011. W poszczególnych grupach wydatki na jedną osobę kształtowały się następująco (przypadki skrajne): Gospodarstwa osób pracujących na własny rachunek poza gospodarstwem rolnym - 1 271 zł. Gospodarstwa rolników - 785 zł.

Sytuacja gospodarstw domowych w roku 2012 - wnioski ogólne: W latach 2012 – 2011 realne dochody i reale wydatki polskich gospodarstw domowych spadły. Udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym stanowił 82,2 ℅ i był niższy o 0,5 punktu procentowego niż w roku 2011. Nastąpił dalszy spadek ilościowego spożycia większości podstawowych artykułów żywnościowych oraz wzrost spożycia owoców. Nastąpiła niewielka poprawa wyposażenia gospodarstw domowych w dobra trwałego użytkowania. Przeciętne gospodarstwo domowe zajmowało mieszkanie o powierzchni 73 m. kwadratowe, składające się z 2,8 pokoi. Ponad połowa gospodarstw domowych oceniała swoją sytuację materialną jako przeciętną, co czwarte jako dobrą lub bardzo dobrą, a co piąte jako raczej złą lub złą.

PRZYCHODY PRACOWNIKÓW NAJEMNYCH Kształtowane są między innymi poprzez poziom płacy minimalnej oraz wysokość płacy przeciętnej Płaca minimalna w roku 2013: 1 600 zł. Płaca przeciętna: a) w sektorze przedsiębiorstw w sierpniu 2013 r.: 3 760 zł. b) w sektorze przedsiębiorstw w II kw. 2013 r.: 3 788 zł. c) w gospodarce narodowej w II kw. 2013 r.: 3 613 zł. d) w sektorze przedsiębiorstw w roku 2012: 3 828 zł. e) w gospodarce narodowej w roku 2012: 3 521zł. Przeciętna emerytura w roku 2012: 1 820,99 zł (bez emerytur rolniczych), a emerytura rolnicza 1 054,61 zł. 4. Przeciętna renta w roku 2012: 1 402,00 zł

Stanowiska kierownicze, na których praca w Polsce daje najwyższe wynagrodzenia (dotyczy roku 2012): Dział IT - 9 000 zł Dział Zarządzania Ryzykiem - 8 500 zł Dział Controllingu - 8 300 zł Dział Badań i Rozwoju - 7 775 zł Dział Marketingu - 7 720 zł Dział HR/Personalny - 7 000 zł Dział Finansów, Księgowości i Audytu - 7 000 zł Dział Eksportu – Importu - 6 500 zł Dział Projektowy - 6 000 zł Dział Jakości - 6 000 zł

Przychody pracowników najemnych (przychody z umów o pracę) określamy jako przychody pewne Do przychodów pewnych zalicza się także: Przychody z umów zleceń oraz z umów o dzieło. Przychody z tytułu wynajmowania lokalu, wydzierżawienia gruntu Zyski z odsetek od lokat bankowych Zyski z tytułu posiadania „bezpiecznych” papierów wartościowych (obligacji) Zyski z polis ubezpieczeniowych Renty, emerytury Zasiłki dla bezrobotnych

Niepewne przychody gospodarstw domowych: Przychody z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych Zyski z akcji Zyski z udziałów w funduszach powierniczych Darowizny Spadki Zakłada się, że dobrze skonstruowany budżet domowy nie powinien zawierać więcej niż 40 % tego typu wydatków

WYDATKI (konsumpcja) GOSPODARSTW DOMOWYCH PO ROKU 1990 ZMIANY W STRUKTURZE WYDATKÓW SĄ ASTĘPUJĄCE: 1. Spadek konsumpcji artykułów żywnościowych a) rok 1991 34,4℅ b) rok 2005 21,5℅ Wzrost konsumpcji artykułów przemysłowych: a) rok 1991 26,0℅ b) rok 2005 31,6℅ Wzrost konsumpcji usług: a) rok 1991 39,6℅ b) rok 2005 46,9℅ 4. W kolejnych latach proporcje nie ulegają zasadniczym zmianom.

W ROKU 2012 W STRUKTURZE WYDAKTÓW DOMINOWAŁA W DALSZYM CIĄGU ŻYWNOŚĆ ORAZ WYDATKI NA UŻYTKOWANIE MIESZKANIA I NOŚNIKI ENERGII Wydatki te stanowiły łącznie około 45 % wydatków ogółem. Kolejne miejsce w strukturze wydatków zajmował transport - 9,8 % oraz rekreacja i kultura - 8,2 % Najmniej wydawaliśmy na edukację, restauracje i hotele oraz napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe

W KAŻDYM GOSPODARSTWIE DOMOWYM ISTNIEJĄ WYDATKI STAŁE, KTÓRYCH PONOSZENIE MA CHARAKTER POWTARZALNY W KAŻDYM MIESIĄCU Są to przede wszystkim: Czynsz Opłata za media komunalne, tzn. woda i odprowadzanie ścieków, gaz, energia elektryczna, ciepło Internet, kablówka, radio i telewizja, telefon stacjonarny, telefon komórkowy Żywność, a więc chleb, mleko, ziemniaki kawa i herbata, mięso i wędliny, owoce i warzywa, nabiał, napoje, inne Środki czystości, tzn. proszek do prania, papier toaletowy, mydło, płyn do naczyń, artykuły higieniczne, inne Prasa, np. dzienniki, tygodniki Samochód (benzyna, materiały eksploatacyjne) Inne

GOSPODAROWANIE Jest to działalność ludzka, która prowadzi do zaspokojenia potrzeb człowieka. Działalność ta polega na porównaniu korzyści oraz kosztów i jest połączona z wyborem najlepszej dostępnej możliwości. W GOSPODARSTWIE DOMOWYM SUMĄ KORZYŚCI JEST ZASPOKOJENIE POTRZEB W MAKSYMALNYM STOPNIU PRZY UWZGLĘDNIENIU POSIADANYCH ZASOBÓW. BUDŻET GOSPODARSTWA DOMOWEGO JEST NARZĘDZIEM, KTÓRE UMOŻLIWIA WŁAŚCIWE GOSPODAROWANIE

RACJONALNE ZARZĄDZANIE DOMOWYMI FINANSAMI WYMAGA WPROWADZENIA SFORMALIZOWANEGO PLANU PRZYCHODÓW I WYDATKÓW. PEŁNĄ KONTROLĘ NAD FINANSAMI GOSPODARSTWA DOMOWEGO MOŻE ZAPEWNĆ TYLKO RZETELNIE PROWADZONY BUDŻET. Tylko budżet daje możliwość dogłębnej analizy domowego portfela, a tym samym pomaga wprowadzić do niego porządek i zapewnić oszczędności.

SPORZĄDZENIE PLANU, JAKIM JEST BUDŻET GOSPODARSTWA DOMOWEGO, TO ŚCIŚLE OKREŚLONY PROCES SKŁADAJĄCY SIĘ Z PIĘCIU FAZ: Zebranie wszystkich przychodów i wydatków z poprzedniego okresu Analiza dotychczasowych przychodów i wydatków Konstrukcja właściwego budżetu Ocena jakości budżetu po zakończeniu okresu Korekty i przesunięcia

KREDYTY I POŻYCZKI JAKO FORMA UZUPEŁNIENIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH W BUDŻECIE GOSPODARSTWA DOMOWEGO. UWAGA: Środki, które w momencie otrzymania kredytu są przychodem, w okresie spłaty kredytu stają się wydatkiem. Każda oferta kredytowa wymaga szczegółowej analizy

CZĘŚĆ DOCHODÓW GOSPODARSTWA DOMOWE PRZEZNACZAJĄ NA OSZCZĘDNOŚCI. Cele oszczędzania: Cele związane z nieruchomościami (zakup, remont, modernizacja) Finansowanie konsumpcji (samochód, wyposażenie mieszkań, ubranie) Wypoczynek. …… …………. ….. Emerytura Zaledwie 5 % Polaków oszczędza na przyszłą emeryturę

Z raportu „Postawy Polaków wobec oszczędzania ” przygotowanego przez Fundację Kronenberga przy banku City Handlowy wynika, że Polacy oszczędzają na: Nieprzewidziane wydatki - 3 % Prezenty - 7 % Zakup mieszkania/domu - 7 % Kupno samochodu - 11 % Zakup sprzętu do domu/mieszkania - 19 % Zabezpieczenie przyszłości - 27 % Wakacje - 28 % Drobne przyjemności - 30 % Brak konkretnego celu - 26 %

NIE CZEKAJ, AŻ ZADŁUŻENIE UROŚNIE WIELE GOSPODARSTW DOMOWYCH POSIADA ZOBOWIĄZANIA, CZYLI DŁUGI. Wielu Polaków nie ma kredytów na duże kwoty, ale ciążą im liczne małe długi. Wynikają one z niespłaconych rat, czekających na uregulowanie rachunków, płatności na rzecz wielu instytucji dostarczających towary i usługi. MAŁE ZOBOWIĄZANIA CZĘSTO JEDNAK KUMULUJĄ SIĘ, A PO ICH ZSUMOWANIU KWOTA ZALEGŁOŚCI STAJE SIĘ PROBLEMEM. PODSTAWOWA RADA JEST OCZYWISTA NIE CZEKAJ, AŻ ZADŁUŻENIE UROŚNIE SPŁAĆ JE JAK NAJSZYBCIEJ, A WTEDY WYRZECZENIA Z TEGO TYTUŁU SĄ PRAWIE NIEZAUWAŻALNE

ZACIĄGANIE KREDYTÓW W CELU POPRAWY WŁASNEJ, BIEŻĄCEJ SYTUACJI, W CELU DOKONANIA ZAKUPU O CHARAKTERZE INWESTYCYJNYM, PRZEPROWADZENIE PRAC REMONTOWO – MODERNIZACYJNYCH JEST ZJAWISKIEM NORMALNYM. Należy pamiętać jednak, że kredyt w chwili jego otrzymania zwiększa przychody i możliwości finansowania różnych przedsięwzięć. W okresie spłaty kredyt staje się elementem wydatków i wraz ze spłatą kolejnych rat przekształca się we własne, wewnętrzne źródło finansowania W tej sytuacji można powiedzieć, że kredyt jest formą finansowania ze środków własnych, jeżeli kredytowanie rozpatrywać będziemy od momentu zaciągnięcia kredytu do momentu spłaty ostatniej raty

ŚRODKI ZEWNĘTRZNE STANOWIĄ UZUPEŁNIENIE BIEŻĄCYCH WPŁYWÓW W GOSPODARSTWIE DOMOWYM, SĄ ŹRÓDŁEM FINANSOWANIA DEFICYTU NASZEGO DOMOWEGO BUDŻETU. DEFICYT TEN FINANSUJEMY NAJCZĘŚCIEJ KREDYTAMI BANKOWYMI, ALE RÓWNIEŻ: Przychodami ze sprzedaży majątku gospodarstwa domowego. Pożyczka uzyskaną od innego gospodarstwa domowego Przychodami ze sprzedaży akcji spółek giełdowych posiadanych przez członków gospodarstwa domowego.

POLACY, POMIMO DEKLAROWANYCH CHĘCI I PRÓB BIEŻĄCEJ KONTROLI DOMOWEGO BUDŻETU, ROBIĄ TO NIEWYSTARCZAJĄCO SKRUPULATNIE. AŻ 73 % Z NAS JEDYNIE ZAPAMIĘTUJE SWOJE WYDATKI, NIGDZIE ICH NIE PODSUMOWUJĄC. Nie dziwi więc fakt, że często wydajemy za dużo. W rezultacie zadłużamy się na kolejne kwoty lub nie wystarcza nam na spłatę rat wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

NIEZBĘDNE DZIAŁANIA W CELU WŁAŚCIWEGO GOSPODAROWANIA UDŻETEM DOMOWYM, W TYM RÓWNIEŻ W CELU SPŁATY ZADŁUŻEŃ: Sporządzenie szczegółowej listy miesięcznych wydatków Przeprowadzenie analizy w celu ustalenia, na co wydajemy najwięcej Zaznaczenie wydatków, bez których można się obejść (palenie papierosów, wieczorne wyjścia, posiłki poza domem, dojazdy samochodem do pracy) Ustalenie wydatków, które są niezbędne, ale mogą być niższe (wydatki związane z samochodem, płatne parkingi, rachunki za telefon, markowe ubranie, fryzjer, kosmetyczka Nawet takie wyrzeczenia mogą spowodować powstanie oszczędności

Budżety gospodarstw domowych nigdy nie pozwolą na sfinansowanie wszystkich naszych potrzeb, naszych marzeń i pragnień. Zawsze trzeba będzie dokonywać wyborów. Pełne rozeznanie naszych możliwości finansowych oraz ustalenie kolejności zaspokajania potrzeb spowoduje, że nasze wybory będą racjonalne. SPOWODUJE TO PRZEDE WSZYSTKIM ZMAKSYMALIZOWANIE STOPNIA ZASPOKOJENIA NASZYCH POTRZEB W RAMACH ISTNIEJĄCYCH MOŻLIWOŚCI OKREŚLONYCH DOMOWYM BUDŻETEM

Dziękuję za uwagę Jan Frąszczak