SPORT POWSZECHNY W POLSCE ANALIZA SYTUACJI SPORTU W POLSCE Przygotowane dla Narodowego Programu Aktywizacji Sportowej przez Projekt Społeczny 2012 Uniwersytetu Warszawskiego

SPORT POWSZECHNY JEST LEKCEWAŻONY

Rozmyta odpowiedzialność Brakuje instytucji (lub systemu instytucji), które dbałyby o rozwój sportu powszechnego. Pewne jego elementy są umieszczone w innych systemach (np. edukacji), ale nikt nie dba o jego dostępność dla ludzi przez całe życie. Brak celów/brak strategii Zapisów o sporcie nie ma w żadnej z horyzontalnych strategii rządowych Jedynie 21% badanych gmin stworzyło dokumenty strategiczne, w których jest mowa o sporcie. 65% zarządzających Orlikami nie wie jaką będą one miały przyszłość* Dane pochodzą z badania przeprowadzonego przez Projekt Społeczny 2012 UW na zlecenie MSiT

Nie badamy go i nie znamy Badania Orlików w 2010 roku były pierwszymi badaniami MSiT dotyczącymi sportu powszechnego, brak ekspertów i ekspertyz (a w konsekwencji brak argumentów dla jego wzmacniania) Nie doceniamy ludzi sportu Trenerów jest niewielu, są słabo opłacani i nie cieszą się wysokim prestiżem społecznym. Nauczyciele WF są w patowej sytuacji, gdyż system szkolny traktuje sport marginesowo Animatorzy są zatrudniani czasowo – czują się niepewnie, nie wiedzą jaka jest ich rola (rozmycie)

SPORT POWSZECHNY JEST ŹLE ZARZĄDZANY

Infrastruktura zjada większość kosztów Wybudowanie obiektów ogranicza nasz horyzont myślenia o wydatkach na sport. Dodatkowo zraża: sport jest odbierany jako drogi, a jednocześnie nieprzydatny Brakuje partycypacji w decydowaniu o sporcie Lokalne wydatki na sport są traktowane jako niesprawiedliwe, nie są konsultowane ze społecznością. Organizacje sportowe choć najliczniejsze w III sektorze, są również najbardziej zamknięte i najmniej się uczą/zmieniają.

Wydatki na sport w gminach Projekt Społeczny 2012

Brakuje lokalnych diagnoz sytuacji sportu Powinny być one pierwszym krokiem dla tworzenia strategii – musimy wiedzieć co lokalnie w sporcie mamy, czego nam brakuje, czego oczekują mieszkańcy. Diagnozy zniwelowałyby zarzuty o arbitralności wydatków na sport. Brakuje nowej wiedzy Przede wszystkim o tym jak używać sportu dla dobra społeczności – jak skutecznie włączać grupy wciąż nieaktywne, jak prowadzić ciekawe zajęcia, jak pozyskiwać i pracować z wolontariuszami. Dzięki nowej wiedzy sport miałby szeroki społeczny mandat.

Kto jest wykluczony? Dziewczęta: ponieważ sport jest zmaskulinizowany, nacisk kładzie się na wynik i sport rywalizacyjny, brakuje zaangażowanych trenerek Otyłe nastolatki i ogólnie osoby mniej sprawne: selekcja dokonuje się już w podstawówce w czasie lekcji WF, gdzie akcentuje się konieczność osiągania wyników Osoby starsze: oferta sportowa niedostosowana do ich możliwości fizycznych i finansowych Osoby niepełnosprawne: które są „niewidzialne” w przestrzeni publicznej, również sportowej. Osoby biedne, zwłaszcza dzieci: sport ulega postępującej elitaryzacji i komercjalizacji

Dominacja wyczynu Wąska definicja sportu Wyczynowość – nastawienie na wynik – rywalizacja – sport jako gra o sumie zerowej Maskulinizacja sportu – symboliczne i fizyczne wykluczenie dziewcząt oraz osób o słabszej kondycji (starszych, otyłych, z niepełnosprawnościami)z wielu dyscyplin sportu, np. z futbolu Wsobność i zamknięcie klubów sportowych: nie stanowią części społeczności lokalnej, jest ich również coraz mniej.

Nie dla wszystkich? Wciąż dominującą grupą użytkowników są chłopcy. Jedynie 7% badanych widzi w Orlikach szanse na integracje grup wykluczonych i tylko 3,2% traktuje je jak miejsca wyrównania sportowych szans chłopców i dziewczyn* * Wyniki z badania realizowanego przez Projekt Społeczny 2012 na zlecenie MSiT. W badaniu wzięło udział 120 przedstawicieli samorządów i 120 animatorów Orlików z całej Polski

JAKIE JEST Z TYM POLSKIM WYSPORTOWANIEM?

Polacy się ruszają, ale nie uprawiają sportu Sport regularnie uprawia zaledwie 6% Polaków; 49% nie uprawia sportu w ogóle [dane Eurobarometr, 2010]. Natomiast wciąż nie jest źle z aktywnością ruchową (rower, prace w ogrodzie, spacery). Uwaga! Z badań IPAQ prowadzonych przez Monikę Piątkowską z AWF w Warszawie wynika, że to wciąż się zmienia. Polacy wcześnie zaczynają chorować chronicznie 10 mln Polaków cierpi na choroby reumatyczne, większość z nich to tzw. młodzi dorośli [badania Instytutu Reumatologii w Warszawie, 2009]; 66% Polaków cierpi na regularne bóle układu kostno-mięśniowego [Centralny Instytut Ochrony Pracy, 2008].

Polacy nie potrafią grać zespołowo – nie ufają sobie nawzajem Polskie społeczeństwo wykazuje jeden z najniższych poziomów kapitału społecznego w Europie [19%, badania EVS, 2008] – tymczasem kapitał społeczny łączy się ściśle z kapitałem sportowym! Polski sport wyczynowy jest na niskim poziomie Brak podstawy społecznej sportu; paradoksalnie, nastawienie na wynik i „żyłowanie” młodzików przynosi bardzo złe rezultaty

NIE WIDZIMY ZŁOŻONOŚCI JEGO FUNKCJI

3. Zaniedbywanie trenerów sportowych Trenerów jest niewielu, są słabo opłacani i nie cieszą się wysokim prestiżem społecznym Ograniczony dostęp do zawodu: regulacje prawne nakładają wymóg wykształcenia pedagogicznego, co wyłącza wolontariuszy oraz byłych sportowców Nauczyciele WF są w patowej sytuacji, gdyż system szkolny traktuje sport marginesowo.

Polacy potrzebują sportu Gdy już go doświadczą są do niego przywiązani Ale ponieważ wciąż mało z nich ma możliwość korzystania z niego – nie czują, że powinni o niego dbać i się w niego angażować. Jest daleko na liście społecznych priorytetów. Z badań wynika, że kluczowy dla nawyków sportowych jest przykład najbliższych – sportu nie da się wypromować jak produktu, musimy dbać, by przeciętny Kowalski miał stały z nim kontakt.

Sport powszechny to cenny zasób społeczności To lokalnie powinniśmy wyznaczać jego cele. Powinien stać się on integralną częścią polityki społecznej (bo ma funkcje społeczne, a nie tylko czysto sportowe). Lokalnie powinniśmy dbać o wsparcie dla boisk, trenerów oraz dla klubów, bo dzięki temu możemy podnosić jakość życia mieszkańców. Sport nie służy tylko samemu sportowi – jest skutecznym narzędziem zmiany * Przykład ze Śląskiego Orlika

By mógł nam służyć musimy zadbać o: Jego dostępność dla wszystkich grup społecznych (to prosta droga do budowania szerokiego frontu poparcia i przepracowania złego wizerunku) Wyszkolenia trenerów i animatorów, by umieli działać na rzecz całej społeczności (tylko wtedy zrealizuje się postulat dostępności) Nadanie prestiżu dla pracy ludzi sportu i działalności klubów Tworzenie strategii i planów dla lokalnego sportu i sportowej infrastruktury WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU TEGO CO JUŻ W SPORCIE MAMY (ORLIKI!)

PROJEKT SPOŁECZNY 2012 JEST INICJATYWĄ INSTYTUTU SOCJOLOGII UW FINANSOWANĄ ZE ŚRODKÓW CEE TRUST FOR CENTRAL AND EASTERN EUROPE KOORDYNATORKĄ JEST PROFESOR ANNA GIZA KONTAKT: M.SZYMBORSKAA@PS2012.PL A.GOLDYS@PS2012.PL