Cykl szkoleniowy ZARZĄDZANIE MAŁĄ FIRMĄ Moduł IV PODSTAWY ZARZĄDZANIA FINANSAMI

WYBRANE PRZEPISY PRAWNE Ustawa z 29 września 1994r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002, Nr.76, poz. 694 z póź. zm.) Ustawa z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 2000 Nr 14, poz. 176 z póź. zm.) Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U.1998 Nr 144 poz. 930 z póź. zm.) Ustawa z 15 lutego 1992 o podatku dochodowym dla osób prawnych (Dz. U. 2000 Nr 54, poz. 654 z póź. zm.) Ustawa z 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z póź. zm.)

RODZAJE RACHUNKOWOŚCI Finansowa (księgowa) Zarządcza przygotowanie informacji pod kątem sporządzania sprawozdań finansowych o firmie jako całości przygotowanie informacji pod kątem efektywnego zarządzania firmą

RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA A FINANSOWA Różnice pomiędzy rachunkowością zarządczą a finansową obejmują między innymi: brak standardowej formy brak ścisłych uregulowań prawnych skoncentrowanie się na planowaniu przyszłości a nie na opisywaniu przeszłości mniejszy nacisk na dokładność skupianie się na poszczególnych częściach lub całości firmy

SPRAWOZDANIA FINANSOWE Rachunek zysków i strat - przedstawia wyniki finansowe firmy w danym okresie Bilans - przedstawia sytuację finansową przedsiębiorstwa w danym momencie Przepływy gotówkowe - przedstawiają ruch gotówki w firmie w danym okresie

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT Przedstawia wyniki finansowe (zysk lub stratę) firmy w danym okresie sprawozdawczym Zysk = Przychody - Koszty

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT ŹRÓDŁA PRZYCHODÓW Przychody ze sprzedaży: Produktów, materiałów i towarów, usług Przychody z działalności inwestycyjnej: Zysk ze zbycia majątku firmy Dotacje Inne Przychody finansowe: Dywidendy z udziału w spółkach, Odsetki i prowizja od pożyczek i należności Przychody ze zbycia aktywów finansowych Zyski nadzwyczajne

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT KOSZTY Koszty na działalności operacyjnej: Koszt zużytych materiałów i energii, Koszt usług obcych, Podatki i opłaty, Wynagrodzenia, Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, Wartość sprzedanych towarów i materiałów, Amortyzacja, Inne

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT KOSZTY 2. Koszty działalności inwestycyjnej: Strata ze zbycia niefinansowych składnik majątku firmy Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych Inne 3. Koszty finansowe: Odsetki zapłacone Koszty zbycia finansowych składników majątku 4. Straty nadzwyczajne

AMORTYZACJA Amortyzacja to spadek wartości księgowej środków trwałych w czasie. Amortyzacja - proces utraty wartości majątku trwałego, wywołany jego zużyciem fizycznym - powstałym w skutek eksploatacji oraz ekonomicznym (moralnym) - będącym wynikiem postępu technicznego, związanego z możliwością uzyskania na rynku np. maszyn, urządzeń bardziej wydajnych, tańszych w eksploatacji, pozwalających uzyskać produkty lepszej jakości. Ta utrata wartości jest przenoszona na wartość produktów wytworzonych przy wykorzystaniu amortyzowanego majątku trwałego. Wysokość amortyzacji należy obliczyć oddzielnie dla każdej z grup majątku trwałego na koniec każdego z okresów prognozy.

AMORTYZACJA Okres amortyzacji dla każdej grupy aktywów trwałych powinien odzwierciedlać jego minimalny okres amortyzacji wynikający z przepisów podatkowych: Ustawy o rachunkowości, Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, Rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych. Rodzaje metod amortyzacji: liniowa, progresywna, degresywna

AMORTYZACJA Amortyzacja liniowa - polegająca na równomiernym rozłożeniu wartości środka trwałego (WNiP) w czasie, czyli zakłada, że użytkowany obiekt zużywa się równomiernie przez cały czas jego eksploatacji - powoduje to, że stawka amortyzacyjna jest stała i wynika ze wzoru: gdzie: Ar - roczna stawka amortyzacji Wp - wartość początkowa Wr - wartość rezydualna Ou - okres użytkowania

USŁUGI OBCE Koszty nabycia usług, świadczonych na rzecz firmy przez inne podmioty: najmem obiektów, leasingiem operacyjnym, remontami, serwisem i konserwacjami środków trwałych, łącznością (usługi pocztowe, telekomunikacyjne), transportem towarów i osób, dozorem mienia przez obce jednostki, doradztwem, sprzątaniem obiektów, innymi świadczeniami zaliczonymi do usług (np. usługi informatyczne, wydawnicze, szkoleniowe, pralnicze, komunalne itp.).

WYNAGRODZENIA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I INNE ŚWIADCZENIA Koszty wynagrodzeń brutto pracowników zatrudnionych na umowę o pracę, umowy cywilno-prawne Obowiązkowe narzuty na płace (składki ZUS, składka na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe, FP, FGŚP i inne) w wysokości, która wynika z obowiązujących przepisów prawa i danych finansowych księgowych podmiotu. Podstawę wymiaru składek ubezpieczenia do ZUS stanowi wynagrodzenie brutto.

PODATKI I OPŁATY Do podatków i opłat o charakterze kosztowym zalicza się przede wszystkim: podatek od nieruchomości podatek od środków transportu opłata za wieczyste użytkowanie gruntów opłaty skarbowe i notarialne, opłaty środowiskowe

POZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWE Inne koszty, które nie mieszczą się w żadnej z wymienionych kategorii kosztów. Należą do nich m.in.: składki ubezpieczeń majątkowych i osobowych, koszty podróży służbowych, koszty reprezentacji i reklamy itp.

STRUKTURA RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT (WARIANT KALKULACYJNY) + Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi - Koszty działalności operacyjnej = Zysk/Strata na sprzedaży + Przychody z działalności inwestycyjnej - Koszty działalności inwestycyjnej = Zysk/Strata na działalności inwestycyjnej + Przychody finansowe - Koszty finansowe = Zysk/Strata na działalności gospodarczej + Zyski nadzwyczajne - Straty nadzwyczajne = Zysk/Strata brutto Podatek dochodowy = Zysk/Strata netto (do podziału)

SCHEMAT BUDOWY RACHUNKU WYNIKÓW PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY minus KOSZTY równa się WYNIK FINANSOWY BRUTTO (ZYSK /STRATA) minus PODATEK DOCHODOWY równa się WYNIK FINANSOWY NETTO (ZYSK /STRATA)

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT (RACHUNEK WYNIKÓW) Ukazuje finalny wynik przedsiębiorstwa, jakim jest zysk lub strata netto Prezentuje zestawienie przychodów i kosztów Wyróżnia kilka poziomów wyniku finansowego: operacyjny, finansowy, nadzwyczajny. Suma działań operacyjnych i finansowych stanowi rezultat działalności gospodarczej

OGRANICZENIA WYNIKAJĄCE Z RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT Nie wskazuje czy i które produkty lub oddziały przedsiębiorstwa przynoszą zyski Nie pokazuje jaki był ruch gotówki w przedsiębiorstwie Nie pokazuje czy i w co firma zainwestowała w minionym okresie

RACHUNEK WYNIKÓW STRUKTURA A. P r z y c h o d y  n e t t o  z e  s p r z e d a ż y I.Przychody netto ze sprzedaży produktów i usług ; II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów B. K o s z t y  d z i a ł a l n o ś c i  o p e r a c y j n e j I. Amortyzacja; II. Zużycie materiałów i energii; III. Usługi obce; IV. Podatki i opłaty; V. Wynagrodzenia; VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia; VII. Pozostałe koszty rodzajowe; VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów; C. Z y s k  (s t r a t a)  z e  s p r z e d a ż y  (A-B) D. P o z o s t a ł e  p r z y c h o d y  o p e r a c y j n e I. Dotacje II. Pozostałe przychody operacyjne E. P o z o s t a ł e  k o s z t y  o p e r a c y j n e F. Z y s k  (s t r a t a)  z  d z i a ł a l n o ś c i  o p e r a c y j n e j  (C +D - E) G. P r z y c h o d y  f i n a n s o w e H. K o s z t y  f i n a n s o w e I. Z y s k  (s t r a t a)  b r u t t o  (F+G-H) J. P o d a t e k  d o c h o d o w y K. P o z o s t a ł e  o b o w i ą z k o w e  z m n i e j s z e n i a  z y s k u  (z w i ę k s z e n i a s t r a t y) L. Z y s k  (s t r a t a)  n e t t o  (I-J-K)

INFORMACJE POSZUKIWANE W RACHUNKU WYNIKÓW Jaka jest rzeczywista baza powtarzających się zysków? Czy tempo zysków jest stałe, czy może zyski ulegają stopniowemu zmniejszeniu? Czy przedsiębiorstwo skutecznie kontroluje koszty? Jaka jest dynamika zmian poszczególnych pozycji rachunku wyników?

PRZYKŁAD 1 Firma ABC spółka z o.o. produkuje sok jabłkowy i sprzedaje go w plastikowych butelkach po 1,60 zł za litr. Koszt jabłek, koniecznych do wytworzenia 1 litra soku wynosi 0,60 zł, natomiast cena butelki wraz z etykietą i kapslem nie przekracza 0,30 zł. W maju firma ABC sprzedała 7 300 butelek soku jabłkowego. Rozważane przedsiębiorstwo zatrudnia pracownika obsługującego sokowirówkę i urządzenie do butelkowania z miesięcznym uposażeniem 1000,00 zł oraz handlowca (1/2 etatu) z wynagrodzeniem 500,00 złotych plus prowizja 0,08 zł od każdej sprzedanej butelki. Do powyższych obciążeń finansowych, ponoszonych przez omawiane przedsiębiorstwo należy też dodać miesięczny czynsz w wysokości 600,00 zł oraz koszt energii elektrycznej w granicach 100,00 zł. Firma ABC eksploatuje sokowirówkę i maszynę do butelkowania nabyte za łączną sumę 13 200 zł, które będą amortyzowane przez okres 5 lat (60 miesięcy). Jaki zysk netto ABC zarejestrowała w maju zakładając, że stawka podatku dochodowego wynosi 40%.

ROZWIĄZANIE 1 Wyszczególnienie Kwota 1. Przychody ze sprzedaży 11 680,00 2. Koszty uzyskania przychodu W tym: 9 574,00 Surowiec 6 570,00 Prowizja od sprzedaży 584,00 Wynagrodzenia 1 500,00 Czynsz 600,00 Energia elektryczna 100,00 Amortyzacja maszyn 220,00 3. Zysk brutto 2 106,00 4. Podatek dochodowy 421,20 5. Zysk netto 1684,80

PODSTAWY ZARZĄDZANIA FINANSAMI Punkt zwrotny/Równowagi Rentowność Dźwignia finansowa

RENTOWNOŚĆ Rentowność określa dochodowość firmy, jej zdolność generowania zysku. Rentowność wyraża bowiem zdolność firmy do wytwarzania nadwyżki. Wskaźniki rentowności: Rentowność netto Rentowność progowa (próg rentowności)

RENTOWNOŚĆ NETTO /MARŻA BRUTTO Wskaźnik rentowności netto: R = (zysk : koszty) x 100 proc. Przykład * zysk: 4500 zł * koszty: 75 000 zł * rentowność netto: R = (4500 zł : 75 000 zł) x 100 proc. = 6 proc. Odmianą wskaźnika rentowności netto jest Wskaźnik marży brutto (rentowności sprzedaży): Rm = (zysk : sprzedaż) x 100 proc. Przykład * zysk: 4500 zł; * koszty: 75 000 zł * sprzedaż: 79 500 zł * wskaźnik marży brutto: Rm = (4500  :  79 500) x 100proc.=5,7proc.

ANALIZA KOSZTÓW STAŁYCH I ZMIENNYCH Koszty stałe ponoszone bez względu na wielkość produkcji i sprzedaży (np. amortyzacja, odsetki, czynsze) Koszty zmienne koszty uzależnione od wielkości produkcji i sprzedaży (np. koszt surowca, robocizna bezpośrednia, energia)

ANALIZA KOSZTÓW STAŁYCH I ZMIENNYCH Pozwala ustalić: Opłacalność przedsięwzięcia gospodarczego Wyznaczyć moment w działalności firmy, w którym występuje równowaga pomiędzy wpływami ze sprzedaży a wszystkimi kosztami działalności: Przychody ze sprzedaży = Koszty działalności Moment czasu, w którym to następuje

RENTOWNOŚĆ PROGOWA w skrócie: Rp = Kz + Ks (+Z) Rentowność progowa = Koszty zmienne jednostkowe + Koszty stałe w skrócie: Rp = Kz + Ks (+Z)

PUNKT RÓWNOWAGI

PUNKT RÓWNOWAGI (PUNKT KRYTYCZNY) Ujęcie ilościowe Koszty stałe (Ks) Punkt krytyczny (PK) = ---------------------------------- Cena jednostkowa - Jednostkowe koszty zmienne Produktu lub usługi (p) Ujęcie wartościowe Koszty stałe (Ks) Punkt krytyczny (PK) = --------------------------------- Koszty zmienne 1 - ------------------- Przychody ze sprzedaży

PRZYKŁAD 2 Określ, które koszty w przykładowym przedsiębiorstwie ABC sp. z o.o. są kosztami stałymi, a które kosztami zmiennymi wykorzystując informacje zawarte w poprzednim przykładzie. Wyznacz punkt krytyczny.

Punkt równowagi/ krytyczny ROZWIĄZANIE 2 Wyszczególnienie Kwota Koszty stałe firmy Wynagrodzenia 1 500,00 Czynsz 600,00 Energia elektryczna 100,00 Amortyzacja 220,00 Razem 2 420,00 Jednostkowy koszt zmienny jabłka 0,60 opakowanie 0,30 prowizja 0,08 0,98 Jednostkowa cena sprzedaży 1,60 zł/ but. Jednostkowa marża handlowa: 1,60 – 0,98 =0,62zł Punkt równowagi/ krytyczny 2420/(1,60-0,98) = 3903 but. lub 2420/1-(7300 but x 0,98Pln / 11680,00zł) = 6245zł

WYKORZYSTANIE MARŻY BRUTTO DO OKREŚLENIA CENY

OKREŚLANIE PROGU RENTOWNOŚCI poziom wielkości sprzedaży, powyżej którego przedsiębiorstwo zaczyna osiągać zysk

ANALIZA WRAŻLIWOŚCI Pozwala określić, jak zmiana jednego czynnika przy innych niezmienionych lub równoczesna zmiana kilku czynników wpływa na opłacalność przedsięwzięcia Ogranicza element niepewności (ryzyka) towarzyszący podejmowaniu decyzji inwestycyjnych Pozwala określić graniczny poziom poszczególnych czynników (przy ustalonej wielkości sprzedaży), który gwarantuje osiągnięcie progu rentowności; Analiza wrażliwości dotyczy najczęściej czynników: Jednostkowej ceny sprzedaży Jednostkowych kosztów zmiennych Kosztów stałych

ANALIZA WRAŻLIWOŚCI Przykład Firma ABC spółka z o.o. Wyszczególnienie Poziom dotychczasowy Wzrost o 10% Spadek o 10% Cena jednostkowa 1,6 1,92 1,28 Jednostkowy koszt zmienny 0,98 1,18 0,74 Koszty stałe 2420 2904 1839,20 Planowana wielkości sprzedaży 7300   Jednostka Cena 10% -10% Punkt krytyczyny Ilość 2574 8067 5708 2830 4684 2966 PLN 4942,98 10325,33 9132,08 4527,60 7494,19 4746,32 Próg rentowności sztuka 35% 111% 78% 39% 64% 41%

PŁYNNOŚĆ FINANSOWA Zasadnicze znaczenie dla firmy ma zdolność wypełniania przez nią zobowiązań, gdy stają się one wymagalne. Zdolność do regulowania zobowiązań krótkoterminowych zależy od płynności, czyli od natychmiastowego dostępu do gotówki.

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH (CASHFLOW) Jest efektem powiązania bilansu i rachunku wyników Pomaga lepiej zrozumieć mechanizmy tworzenia i wykorzystania środków pieniężnych w firmie Pozwala oszacować przepływy środków pieniężnych w przyszłości, a co za tym idzie – ocenić zdolność do spłaty zadłużenia

RACHUNEK WYNIKÓW A PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE Zasada memoriałowa a zasada kasowa Koszty niegotówkowe (amortyzacja) Proces inwestowania i finansowania

GOTÓWKA A ZYSK NETTO Osiągnięcie nawet wysokiego zysku netto nie zawsze oznacza, że odpowiednie środki pieniężne są osiągalne wtedy, gdy są potrzebne Przychody ze sprzedaży zazwyczaj nie są równe wpływom Koszty zazwyczaj nie są równe wydatkom Amortyzacja jest kosztem, ale nie jest wydatkiem (stanowi koszt niegotówkowy)

SCHEMAT PRZEPŁYWÓW GOTÓWKOWYCH (UKŁAD RACHUNKU WYNIKÓW) I. GOTÓWKA POCZĄTKOWA plus II. WPŁYWY minus II. WYDATKI równa się IV. GOTÓWKA OPERACYJNA minus V. INNE WYDATKI plus VI. INNE WPŁYWY równa się VII. GOTÓWKA KOŃCOWA

Rachunek przepływów pieniężnych Uproszczona Struktura cz1. A. Przepływy  środków  pieniężnych  z  działalności  operacyjnej 1. Zysk (strata) netto 2. Amortyzacja 3. Zmiana stanu zapasów 4. Zmiana stanu należności 5. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów 6. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych 7. Inne korekty B. Przepływy  środków  pieniężnych  z  działalności   inwestycyjnej 1. Sprzedaż składników majątku trwałego 2. Nabycie składników majątku trwałego 3. Inne

Rachunek przepływów pieniężnych Uproszczona Struktura cz 2. C. Przepływy  środków  pieniężnych  z  działalności finansowej 1. Zaciągnięcie kredytów i pożyczek 2. Spłata kredytów i pożyczek 3. Wypłaty na rzecz właścicieli 4. Wpłaty dokonane przez właścicieli 5. Inne wpływy finansowe 6. Pozostałe D. Przepływy pieniężne netto razem  (A+B+C) E. Środki pieniężne na początek okresu F. Środki pieniężne na koniec okresu  (E+D)

Przykład 3 ABC sp. z o.o. otrzymuje pieniądze od klientów 30 dni po dostarczeniu im towaru, natomiast za surowiec (jabłka oraz butelki z naklejkami) płacić musi gotówką. Koszt energii elektrycznej regulowany jest ryczałtem co dwa miesiące, natomiast komorne płacone jest co miesiąc. Rozważane przedsiębiorstwo było nieczynne przez cały okres letnich wakacji, zaś we wrześniu, październiku, listopadzie i grudniu sprzedało odpowiednio 4850, 4140, 3610, 6050 butelek produkowanego przez siebie produktu. Jak przedstawia się ewolucja zasobów gotówkowych firmy ABC (zakładając, że w Polsce podatki od dochodu płacone są w przybliżeniu z miesięcznym opóźnieniem)?

ROZWIĄZANIE 3 Wyszczególnienie Wrzesień Październik Listopad Grudzień Przychody Koszty: Surowiec Wynagrodzenia stałe Prowizja Czynsz Energia elektryczna Amortyzacja Podatek (40%) 7 760,00 7 407,80 4 365,00 1 500,00 388,00 600,00 100,00 220,00 234,80 6 624,00 6 535,92 3 726,00 331,20 58,72 5 776,00 5 957,80 3 249,00 288,80 0,00 9 680,00 8 881,40 5 445,00 484,00 532,40 Zysk/ Strata 352,20 88,08 - 181,80 798,60 Wpływy Wydatki: 6 853,00 6 592,00 200,00 5 696,52 5776,00 8 229,00 Gotówka - 6 853,00 1 168,00 927,48 - 2 453,00 Przepływy gotówkowe

BILANS Przedstawia sytuację finansową przedsiębiorstwa w danym momencie Aktywa = Zobowiązania + kapitały własne Zasoby Zewnętrzne źródła kapitał właścicieli generujące finansowania dochód

BILANS Przedstawia po jednej stronie wszystkie składniki majątku firmy (czyli aktywa), a po drugiej źródła sfinansowania tego majątku (czyli pasywa). Podstawowa zasada: AKTYWA=PASYWA Prezentuje stan gospodarki firmy na określony moment czasowy (fotografia przedsiębiorstwa) Przez porównanie z poprzednimi okresami daje możliwość oceny czy firma zwiększyła swoje zyski, czy poprawiła rentowność i rozwinęła działalność, czy nastąpiła stagnacja lub recesja

POJĘCIA WSTĘPNE: BILANS (AKTYWA) Aktywa to cały majątek firmy, składający się z wartości materialnych i niematerialnych. Wartości materialne to: ziemia, budowle, maszyny, surowce i materiały do produkcji, zapasy wytworzonych wyrobów, półfabrykaty, akcje, obligacje, lokaty bankowe, gotówka, należności itd. Na wartości niematerialne składają się patenty, prawa autorskie i inne, logo firmy, itp.

POJĘCIA WSTĘPNE: BILANS (AKTYWA) Z punktu widzenia łatwości zamiany na pieniądze, różnice między nimi są znaczące: inna jest płynność papierów wartościowych spółek, a inna starych maszyn czy hangarów. Płynność finansowa przedsiębiorcy zależy więc od struktury posiadanego majątku.

BILANS – STRUKTURA AKTYWÓW AKTYWA OBROTOWE I/ zapasy J/ należności K/ środki pieniężne L/ pozostały majątek obrotowy M/ krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe AKTYWA TRWAŁE A/ wartości niematerialne i prawne B/ grunty C/ budynki i budowle D/ maszyny i urządzenia E/ środki transportu F/ inwestycje rozpoczęte G/ pozostały majątek trwały H/ długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

POJĘCIA WSTĘPNE: BILANS (PASYWA) W jaki sposób finansowana jest działalność? Czy podmiot posiada kapitał własny, czy może finansuje działalność z kredytów i pożyczek Czy poziom zadłużenia nie jest na niebezpiecznym poziomie Jaka jest relacja zadłużenia do bieżącej działalności

BILANS - STRUKTURA PASYWÓW KAPITAŁY WŁASNE (N do P) N/ kapitał własny O/ zyski/straty z lat ubiegłych P/ wynik finansowy roku obrotowego ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA (R do Y) R/ Rezerwy na zobowiązania S/ Kredyty i pożyczki długoterminowe T/ Pozostałe zobowiązania długoterminowe U/ zobowiązania z tytułu dostaw i usług W/pozostałe zobowiązania krótkoterminowe X/ kredyty i pożyczki krótkoterminowe Y/ rozliczenia międzyokresowe i PPO (przychody przyszłych okresów)

INFORMACJE POSZUKIWANE W BILANSIE Jakie źródła funduszy zostały wykorzystane do uzyskania aktywów przedsiębiorstwa? Jaka jest sytuacja przedsiębiorstwa w zakresie kapitału obrotowego? Które aktywa przedsiębiorstwa wskazują na źródła jego zysków? Jaka jest dynamika zmian poszczególnych pozycji aktywów i pasywów?

PRZYKŁAD 4 Rozważana poprzednio firma ABC została utworzona 1 stycznia 2004 roku z początkowym kapitałem 6 000 złotych. Jak przedstawiał się bilans tego przedsiębiorstwa w chwili jego otwarcia? W tydzień po rozpoczęciu swej działalności, ABC sp. Z o.o. zaciągnęła wobec banku dwuletni kredyt w wysokości 8 000 zł, a za własne zasoby gotówkowe, wzmocnione zaciągniętym kredytem, zakupiła sokowirówkę i maszynę do butelkowania za ogólną kwotę 13 200 złotych. Jak wyglądał bilans firmy po przeprowadzeniu tej transakcji?

BILANS Przykład Firma ABC spółka z o.o. Bilans otwarcia na dzień 1.01.2004 r. AKTYWA PASYWA Majątek trwały Majątek obrotowy Zapasy Należności Gotówka 6 000,00 Kapitały własne Kapitały obce Długi długoterminowe Długi krótkoterminowe Suma bilansowa

BILANS Przykład Firma ABC spółka z o.o. Bilans na dzień 8.01.2004 r. AKTYWA PASYWA Majątek trwały Majątek obrotowy Zapasy Należności Gotówka 13 200,00 800,00 Kapitały własne Kapitały obce Długi długoterminowe Długi krótkoterminowe 6 000,00 8000,00 Suma bilansowa 14 000,00

BILANS Przykład Firma ABC spółka z o.o. Firma zakończyła 1 rok działalności przychodem w wysokości 64240 PLN. Bilans firmy na koniec roku przedstawiał się następująco. AKTYWA PASYWA Majątek trwały Majątek obrotowy Zapasy Należności Gotówka 10 560,00 9 680,00 400,00 Kapitały własne Wynik finansowy Kapitały obce Długi długoterminowe Długi krótkoterminowe 6 000,00 6 640,00 8000,00 Suma bilansowa 20 640,00

WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI KAPITAŁU Stanowią podstawę do oceny decyzji inwestycyjnych i efektywności działalności przedsiębiorstwa. wskaźnik zwrotu zysk netto kapitału własnego kapitał własny ROE wskaźnik zwrotu zysk netto na kapitale ogółem aktywa ogółem ROA

Wskaźniki rentowności Przykład Firma ABC spółka z o.o. Firma zakończyła 1 rok działalności przychodem w wysokości 64240 PLN. Bilans firmy na koniec roku przedstawiał się następująco. AKTYWA PASYWA Majątek trwały Majątek obrotowy Zapasy Należności Gotówka 10 560,00 9 680,00 400,00 Kapitały własne Wynik finansowy Kapitały obce Długi długoterminowe Długi krótkoterminowe 6 000,00 6 640,00 8000,00 Suma bilansowa 20 640,00 Rentowność sprzedaży brutto 3,28% sprzedaży netto 1,97% kapitału ogółem (ROA) 37,90% Rentowność kapitału własnego ogółem (ROE) 110,67%

DŹWIGNIA FINANSOWA Pojęcie dźwigni finansowej jest związane ze sposobem finansowania działalności inwestycyjnej firmy, a konkretnie ze strukturą kapitału firmy. Dźwignia finansowa określa relację wielkości kapitału obcego do kapitału własnego Stosowanie dźwigni finansowej polega na powiększaniu udziału długu w całym kapitale firmy, w celu zwiększenia poziomu dochodowości (stopy zwrotu) z kapitału własnego.

DŹWIGNIA FINANSOWA Wykorzystanie kapitałów obcych pozwala na zwiększenie przychodów ze sprzedaży w stosunku do tych, które możliwe są do osiągnięcia przy finansowaniu działalności jedynie środkami własnymi. Do momentu, kiedy koszt kapitałów obcych jest niższy od rentowności majątku, firma osiąga dodatkowe korzyści wyrażające się  wzrostem rentowności kapitałów własnych. Zjawisko to określa się jako dźwignię finansową.

Z czego wynika efekt dźwigni finansowej? Koszt długu dla przedsiębiorstwa jest z zasady mniejszy od kosztu kapitału własnego. Inwestorzy, angażujący kapitał własny, ponoszą dużo wyższe ryzyko na zainwestowanym kapitale niż pożyczkodawcy, a w konsekwencji oczekują wyższej stopy zwrotu z zaangażowanego kapitału. Dodatkowo, na mniejszy koszt długu w stosunku do kosztu kapitału własnego wpływa efekt osłony podatkowej. Oddziaływanie dźwigni finansowej jest możliwe dzięki temu, że efektywny koszt wykorzystywanego kapitału obcego jest mniejszy od płaconych odsetek. Stanowią one bowiem koszt uzyskania przychodu i zmniejszają podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym.

Efekt dźwigni finansowej

Negatywny efekt dźwigni finansowej Finansowanie działalności przedsiębiorstwa przy użyciu kapitału obcego (długu) powoduje efekty pozytywne tylko do pewnego poziomu zadłużenia. Nadmierne obciążenie długiem zmniejsza elastyczność finansową firmy oraz zwiększa ryzyko. Dążenie do maksymalnego wykorzystania efektu dźwigni finansowej wiąże się z coraz wyższym ryzykiem. Nadmierny poziom kapitałów obcych może bowiem spowodować utratę kontroli nad firmą a czasem prowadzić do jej upadłości.

PŁYNNOŚĆ Płynność finansowa przedsiębiorstwa to stopień pieniężnej gotowości jego aktywów do spłacenia zobowiązań. Stan płynności mówi nam wiele o stabilności finansowej firmy. Wskaźniki: Płynności bieżącej Płynności szybkiej

WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI Praktycznie każda firma ma jakieś należności (ktoś jest jej winien), które są aktywami. Każda ma też zobowiązania (ona jest komuś winna – są jej pasywami). Dobre gospodarowanie swoimi finansami to m.in. umiejętność utrzymania właściwej relacji między należnościami a zobowiązaniami.   Zobowiązania mają jednak tę cechę, że kiedyś mogą stać się wymagalne, i będziemy musieli je niezwłocznie spłacić. Zazwyczaj żywą gotówką. Co wtedy? Właśnie wtedy pojawia się problem płynności firmy, czyli zdolności do szybkiego upłynnienia części majątku i zamiany go na gotówkę.  

WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ Informują o zdolności firmy do spłacania swoich zobowiązań i zadłużeniu wskaźnik aktywa bieżące płynności bieżącej zobowiązania bieżące wskaźnik aktywa bieżące - zapasy szybkiej płynności zobowiązania bieżące wskaźnik zadłużenie długoterminowe zadłużenia kapitał własny wskaźnik zysk operacyjny pokrycia odsetek suma odsetek

Wskaźniki płynności bieżącej CR (Current Ratio) Wskaźnik płynności bieżącej CR = środki obrotowe : zobowiązania bieżące Przykład Dane przedsiębiorstwa ABCD     2007 r.   2008 r. Majątek obrotowy, w zł                   92 000    105 000 Zobowiązania bieżące, w zł             70 000    100 500 Wskaźnik płynności bieżącej         1,31        1,04 Jak widać, firma pogorszyła swą płynność z poziomu zadowalającego do ostrzegawczego, który zasadniczo rozpoczyna się poniżej wskaźnika 1,2.

Wartość pieniądza w czasie DYSKONTOWANIE Jeśli postaramy się odpowiedzieć na pytanie, czy wolimy otrzymać pieniądze dzisiaj czy np. za rok albo za kilka lat, to większość będzie wolała otrzymać je dzisiaj. Tak też jest z każdym przedsięwzięciem, w tym inwestycyjnym. Dlaczego? Otrzymując środki pieniężne wcześniej, możemy je zainwestować (choćby otworzyć lokatę terminową lub zainwestować w inne przedsięwzięcie) i uzyskać dodatkowe dochody (odsetki w przypadku lokaty), Wszystkich cechuje niecierpliwość, Obawiamy się ryzyka, bo osoba lub instytucja, która ma nam wypłacić pieniądze w przyszłości, może np. zbankrutować.

Wartość pieniądza w czasie DYSKONTOWANIE Możemy policzyć, ile wart jest „upływ czasu”. Przykładowo mając 1000 zł, możemy złożyć je w banku na lokacie rocznej i po roku mieć dodatkowo 50 zł (przy oprocentowaniu 5% w skali roku). Po dwóch latach będziemy mieć ponad 1100 zł (dlatego, że przez drugi rok procentuje nam już nie 1000, ale 1050 zł), a dokładnie: 1000 + 1000*5% (oprocentowanie za pierwszy rok) + 1050*5% (oprocentowanie za drugi rok) 1000 +50 + 52,5 = 1102,5 zł

Wartość pieniądza w czasie DYSKONTOWANIE Badając przedsięwzięcia inwestycyjne, prognozujemy przyszłe wpływy i wydatki i w związku z tym musimy odwrócić pytanie: ile jest dzisiaj warte 1000 zł, które otrzymamy za rok? Chcemy zatem znaleźć kwotę X (zł), która procentując przez rok da nam 1000 zł czyli X = 952,38 Możemy to sprawdzić: 952,38 + 952,38*5% = 1000

Wartość pieniądza w czasie DYSKONTOWANIE Celem dyskontowania jest sprowadzenie przyszłych przepływów do wartości obecnej. Ogólny wzór na współczynnik dyskonta, przez który mnożymy wartość w n-tym roku ma postać: gdzie r1, r2, ... , rn oznaczają stopę dyskonta w roku 1, 2, ... , i n-tym Ponieważ w analizach przeważnie stosuje się stałą stopę dyskonta, wzór ten można uprościć do:

Efektywność procesu inwestycyjnego NPV, IRR Metody statyczne Metody dyskontowe

Inwestycja – Horyzont czasowy Czy efektywność każdej inwestycji badamy tym samym horyzontem czasowym?

Inwestycja – Horyzont czasowy Horyzont czasowy wybranych inwestycji: Najnowsze technologie: 2-3 lat Zaawansowane technologie: 5 lat Technologie: 5-10 lat Infrastruktura – budynek: 20-40 lat infrastruktura – droga: 25-30 lat Infrastruktura – kanalizacja: 30 lat

Długość okresu referencyjnego Żywotność danego zakupu: Laptop – 3 lata Maszyna produkcyjna – 5 lat Budynek- 40 lat Np. Fundusze 2007-2013 Energetyka – 15-25 lat, Gospodarka wodna i ochrona środowiska – 30 lat, Kolejnictwo – 30 lat, Porty morskie i lotnicze – 25 lat, Drogi – 25-30 lat, Przemysł – 10 lat, Inne – 15 lat; Np. Fundusze 2007-2013 MSP – 3 lata, Duże podmioty - 5 lat

Ocena inwestycji (1)

Ocena inwestycji (2)

Metody statyczne OKRES ZWROTU - czas, po którym następuje zrównanie wpływów środków pieniężnych z realizacji inwestycji z nakładem początkowym.

NVP – wartość bieżąca netto jest to suma zdyskontowanych przepływów pieniężnych; NPV mierzy, czy generowane przez projekt strumienie gotówki, sprowadzone do wartości bieżącej będą miały wartość wyższą od poniesionych nakładów inwestycyjnych

Metody dyskontowe

IRR – wewnętrzna stopa zwrotu stopa dyskontowa, przy której wartość bieżąca netto jest równa zero (wartość bieżąca wpływów z projektu równa jest wartości bieżącej poniesionych wydatków); - projekt jest rentowny jeżeli NPV > 0 - projekt jest do przyjęcia jeśli NPV ≥ od oczekiwanej stopy zwrotu

Ocena inwestycji (3)

Ocena inwestycji (4)

Metody dyskontowe Przy wyborze stopy dyskontowej należy uwzględnić następujące elementy: część pozbawioną ryzyka; oczekiwaną dodatkową premię z tytułu podjęcia działalności; część odzwierciedlającą inflację plan można sporządzać w cenach stałych i wówczas pomijamy inflację, plan można sporządzać w cenach nominalnych, wówczas uwzględniamy inflację.

Źródła finansowania działalności Kapitał własny Wewnętrzny Zewnętrzny zatrzymany zysk netto amortyzacja przekształcenia w majątku przekształcenia w kapitałach dopłaty wspólników poszukiwanie nowych wspólników fundusze venture capital emisja akcji i obligacji

Źródła finansowania działalności Kapitał obcy Kapitały długoterminowe Kapitały krótkoterminowe kredyty bankowe długoterminowe środki wspólników funduszy pomocowych kredyty bankowe krótkoterminowe zobowiązania odnawialne kredyty od dostawców kredyty od odbiorców faktoring pożyczki od sektora pozabankowego krótkoterminowe papiery dłużne

Samofinansowanie Znaczenie ogólnogospodarcze Znaczenie dla przedsiębiorstwa potrzeba koncentracji majątku potrzeba wzrostu gospodarczego uszczuplenie funkcjonującego rynku kapitałowego uniezależnienie się od polityki kredytowej państwa brak kosztów pozyskania kapitału brak spłat zadłużenia umocnienie niezależności umocnienie wiarygodności kredytowej poprawa stabilności przez wzrost kapitału

Kredyt Rodzaje kredytów: Kredyt inwestycyjny Kredyt pomostowy Kredyt obrotowy Kredyt konsumpcyjny Podstawowe pojęcia: Rata kapitałowa, odsetki, oprocentowanie, termin zaciągnięcia kredytu, termin spłaty kredytu, karencja w spłacie, kredyty walutowe

Leasing Kryterium Cechy leasingu operacyjnego finansowego Okres umowy Krótszy od okresu ekonomicznego zużycia obiektu Zbliżony do okresu ekonomicznego zużycia obiektu Koszty utrzymania i remontów Ponosi leasingodawca Ponosi leasingobiorca, leasingowi jeśli pokrywa leasingodawca, to czyni to za dodatkową opłatę Opłaty leasingowe Nie pokrywają ceny obiektu Pokrywa pełną amortyzację obiektu Odstąpienie od umowy Możliwe przed wygaśnięciem umowy Wymaga zapłaty odszkodowania leasingodawcy

Dostępność zewnętrznych źródeł finansowania przedsiębiorstw w Polsce Faza rozwoju / Dostępność Koncepcja i rozruch firmy Mała firma Średnia firma Wkłady wspólników + + + Fundusze venture capital + + + Kredyty bankowe - Poręczenia kredytowe Leasing Franchising Obligacje długo- i krótkookresowe Fundusze pomocowe +/++ Kredyt kupiecki Pożyczki z sektora pozabankowego Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Zarządzanie małym i średnim przedsiębiorstwem. Uwarunkowania europejskie, pod red. M.Strużycki, Difin, Warszawa 2002, s. 243