Psychologia

  Psychologia zajmuje się badaniem zachowania ludzi, formułowaniem prawidłowości opisujących to zachowanie oraz bada osobowościowe i sytuacyjne uwarunkowania determinujące to zachowanie. Metody badawcze psychologii: - obserwacja – jest to celowe, systematyczne, obiektywne oraz odpowiednio przygotowane i zorganizowane, szczegółowe spostrzeganie zachowania człowieka przy pomocy dobranych odpowiednio technik i narzędzi badawczych. Po zarejestrowaniu i zapisaniu wyników obserwacji dokonuje się interpretacji psychologicznych. - eksperyment psychologiczny – to powtarzalny zabieg badawczy, polegający na zamierzonej ingerencji w poznawaną rzeczywistość, którego celem jest wywołanie lub zmodyfikowanie przebiegu określonego procesu w warunkach ścisłej kontroli eksperymentalnej. Główną zaletą metody eksperymentalnej jest możliwość zarejestrowania wpływu jednej zmiennej badanej na drugą oraz określenie zależności przyczynowych. - rozmowa - kwestionariusze - testy - analiza dokumentów osobistych

Koncepcje psychologiczne: psychologia poznawcza koncentrująca się na subiektywnej świadomości jednostki * główną metodą jest badanie przez wejrzenie w siebie behawiorystyczna (Skinner, Watson, Pawłow) * przedmiotem badań psychologicznych powinno być szeroko rozumiane zachowanie człowieka i zwierząt * głównym schematem badawczym była formuła bodźce – reakcje * powinna analizować relacje między oddziaływującymi na człowieka bodźcami a reakcjami na nie * wykreowany jest specjalny zestaw zasad i metod oddziaływania bodźcami z zamiarem uzyskania u założonej zmiany zachowania u ludzi. Zestaw ten nosi miano inżynierii behawiorystycznej - psychodynamiczna (Freud, Horney, Jung, From) * człowiek jest istotą niedoskonałą * przedmiotem badań powinny być nieświadome potrzeby, popędy, * zachowanie człowieka jest powodowane przez wew. nieświadome, psychodynamiczne siły * między nieświadomymi popędami podobnie jak między nimi, a normami społecznymi dochodzi do konfliktów, których człowiek zwykle nie potrafi sam rozwiązać * człowiek nie zdaje sobie sprawy dlaczego cierpi * nierozwiązane konflikty powodują traumy

  mechanizmy obronne osobowości * podobnie jak behawioryści opracowali zbiór zasad i metod postępowania psychologicznego – psychoterapii psychodynamicznej   - poznawcza * portret człowieka „twórczego” * głównym źródłem powodującym nasze zachowania jest świat informacji dwojakiego rodzaju * nie każdy człowiek dysponuje określonym stylem poznawczym, który zależy od ilości i jakości schematów zawartych w mózgu * zachowanie człowieka zależy od zrozumienia przez niego sytuacji, zaś jej zrozumienie zależy od schematów poznawczych jakimi dysponuje * człowiek jest jedynym gatunkiem, który zdolny jest do kierowania projektów   - humanistyczna (Abraham Maslow, Carl Rogers) * człowiek z natury jest dobry i dąży ku dobru * jednostka ludzka jest bio- psycho- społeczno- mentalno- duchową całością (teza o holizmie) * każdy człowiek dysponuje potencjałem rozwoju, który można potęgować lub marnować * głównym dążeniem człowieka jest samorealizacja * człowiek dysponuje wolną wolą, która jest niezbędnym warunkiem rozwoju oraz odpowiedzialności

  Funkcje procesów poznawczych: - umożliwiają odzwierciedlanie otaczającego świata oraz siebie samego - orientowanie się w gąszczu informacji - przekształcanie odzwierciedlonego świata oraz siebie samego Procesy poznawcze: - wrażeniowe - spostrzeżeniowe i złudzenia - wyobrażeniowe - uważania - pamięciowe - uczenia się - myślowe - decyzyjne - komunikacyjne   Dotyczą one informacji, obrazów, myśli, pojęć, ale ponadto odnoszą się do różnego rodzaju emocji.

  Procesy emocjonalne polegają na przeżywaniu przez człowieka określonego stosunku do wszystkiego tego, z czym spotykamy się na co dzień, w szczególności do świata społecznego, jak również do siebie samego. Ów stosunek może mieć charakter pozytywny, negatywny lub obojętny.   Procesy emocjonalne stanowią złożony ciąg zmian psychicznych, który obejmuje: - pobudzenie fizjologiczne - złożone przemiany chemiczno – neurologiczne - odpowiednią ekspresję zachowania - świadome doznania - ocenę poznawczą Cechy procesów emocjonalnych:   - znak: pozytywny +, negatywny -, obojętny o - siła emocji (bardzo silne, bardzo słabe) - treść emocji - podmiot emocji – żywy organizm, który przeżywa proces emocjonalny

  Funkcje procesów emocjonalnych: - pobudzająca i ukierunkowująca - organizująca doświadczenie - regulująca interakcje społeczne i proces komunikowania się - ekspresywna - impresywna Rodzaje emocji: - zasadnicze: * radość – smutek * gniew – strach * pogarda – akceptacja * zdziwienie – oczekiwanie - pozytywne i negatywne - racjonalne i nieracjonalne - wrodzone i nabyte - propulsywne (przyciągające) i repulsywne (odpychające) - prospołeczne i antyspołeczne

  Kompetencje emocjonalne to spójny i proporcjonalny zbiór walorów i reakcji emocjonalno – popędowych, który umożliwia człowiekowi twórcze lub zaburzone odbieranie świata, ustosunkowanie się do niego, wyrażanie siebie oraz rozwiązywanie podstawowych problemów osobistych i międzyludzkich.   Na strukturę kompetencji emocjonalnych składają się: - wiedza o emocjach - wiedza „gorąca” (doświadczenia) i „zimna” (książkowa) - różnorodne umiejętności emocjonalne (empatia) - doświadczenie emocjonalne - dojrzała lub niedojrzała osobowość - inteligencja emocjonalna - zrównoważony temperament - samokontrola emocjonalna   Istotą inteligencji emocjonalnej jest zdolność człowieka do odczytywania i spożytkowania własnych doświadczeń emocjonalnych, zwłaszcza w sferze uczuć wyższych oraz zdolność radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych.

  Składniki inteligencji emocjonalnej: - umiejętność rozpoznawania analizy i ekspresji własnych emocji i potrzeb - umiejętność emocjonalnego wspomagania umysłu (koncentrowania uwagi) - umiejętność rozpoznawania, rozumienia i przewidywania własnych emocji złożonych - umiejętność redukowania emocji negatywnych i rozbudzania pozytywnych - umiejętność świadomego kierowania doznaniami własnymi, co sprzyja rozwojowi dojrzałości emocjonalnej i umysłowej   Podstawowe operacje poznawcze: - poszukiwanie - selekcjonowanie - porządkowanie - rejestrowanie - przetwarzanie - odtwarzanie - wytwarzanie

Proces spostrzegania polega na całościowym odbieraniu różnorodnych cech: kształtów, przedmiotów za pośrednictwem kilku receptorów. Rodzaje spostrzeżeń: - przedmiotów - ruchów - kształtów - procesów - przestrzeni - czasu Procesy wrażeniowe polegają na odzwierciedlaniu pojedynczych cech przedmiotów, zjawisk za pośrednictwem jednego analizatora. Rodzaje procesów wrażeniowych: - słuchowe - wzrokowe - dotykowe - smakowe - węchowe

Sposoby definiowania osobowości: Skinner: Osobowość jest to suma utrwalonych i kształtowanych nawyków, które rozwijają się w toku powtarzania. Osobowość jest to całość wcześniejszych, aktualnych ról społecznych, jakie człowiek opanowuje w ciągu życia. Belsman: Osobowość jest organizacją wszystkich funkcji poznawczych, emocjonalnych i regulacyjnych, sprawiających, że człowiek staje się układem samoorganizującym. Łukaszewski: Osobowość stanowi swoistą organizację psychiczną reprezentacji poznawczych zakodowanych w ludzkim umyśle. Rejkowski: Osobowość jest to społecznie ukształtowany sposób świadomego zachowania oraz system integracji czynności i działania. Osobowość człowieka to zbiór instancji umysłowych, które umożliwiają nam orientowanie się w świecie informacji oraz kreowanie różnorodnych projektów.

  Rodzaje osobowości: I kryterium - introwertywna (zamknięta) - ekstrawertywna (otwarta) II kryterium - rozwijająca się - dogmatyczna (sztywna, zatrzymana w rozwoju) II kryterium - kreatywna - bierna (nastawiona na konsumpcję) IV kryterium - infantylna - dojrzała V kryterium - zachowawcza (obronna) - transgresyjna (zdolna do przełamywania barier i podnoszenia poprzeczki) Typy osobowości zaburzonych: - narcystyczna- autorytarna- - bierno-agresywna - histeryczna- kompulsywna- infantylna - paranoiczna- psychopatyczna - makiawelistyczna (nieprzeciętna inteligencja, odporność psychiczna, pozytywny wizerunek, wyjątkowa zdolność do manipulowania innymi, brak norm moralnych,)

Cechy osobowości: - zainteresowania- zdolności- charakter- inteligencja - pogląd na świat- obraz siebie - samodyscyplina- samokontrola - samoocena- system wartości- świat potrzeb - temperament- mechanizmy obronne Czynniki stymulujące rozwój osobowości: - genetyczne - związane z życiem rodzinnym - środowiska lokalnego - edukacyjne - edukacji równoległej (TV, radio, prasa, Internet) - aktywność własna - życia zawodowego - aktywności wieku senioralnego - czynniki przyrodniczo – klimatyczne

Bariery rozwoju osobowości: a) zewnętrzne - nadmierna powtarzalność i samonaśladownictwo - indoktrynacja - manipulacja - autorytaryzm - biurokratyzm - nietolerancja - nadmierna hierarchizacja życia - nadmierna zawiłość świata - nadmierna sakralizacja życia publicznego - negacja przeszłości - „radosna twórczość” - ograniczona fantazja i brak wyobraźni b) wewnętrzne - bezwolność (rezygnacja z kierowania się własnym życiem) - brak nadrzędnych wartości - nadmierny egocentryzm - osobowość zamknięta - nadmierny konsumpcjonizm Opracowała Elżbieta Komorek