Kierunki rozwoju kształcenia zawodowego i ustawicznego Ogólnopolski Kongres Kształcenia Zawodowego Szkolnictwo zawodowe – główne problemy i wyzwania 12-13 listopada 2008 r. Zamek Książ w Wałbrzychu dr inż. Krzysztof Symela

Uzasadnienie podjęcia zmian Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Kontekst polski Potrzeby gospodarki i rynku pracy Strategie rozwoju Priorytety działania MEN – najważniejsza jakość Nowe podstawy kształcenia ogólnego Projekty EFS (PO RZL, PO KL)

Uzasadnienie podjęcia zmian Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Kontekst europejski Cele odnowionej Strategii Lizbońskiej Strategia uczenia się przez całe życie (LLL) Europejskie i Krajowe Ramy Kwalifikacji (EQF/NQF) Kompetencje kluczowe, ECVET, EUROPASS Wzajemne uznawanie kwalifikacji w UE

Strategia uczenia się przez całe życie Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Edukacja formalna Uznawanie i potwierdzanie wyników kształcenia Edukacja pozaformalna Kwalifikacje Edukacja nieformalna

Główne założenia reformy programowej w szkołach ponadgimnazjalnych Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Złączenie programowe gimnazjum oraz szkoły ponadgimnazjalnej, prowadzące do bardziej racjonalnego zagospodarowania cyklu nauki. Przeznaczenie przynajmniej pierwszych 4 lat tego cyklu (gimnazjum i pierwsza klasa szkoły ponadgimnazjalnej) na jednakowy dla wszystkich, pełny kurs kształcenia ogólnego, obejmującego wszystkie podstawowe obszary wiedzy.

Wyzwania dla szkolnictwa zawodowego Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Rozwój wymagań kwalifikacyjnych i kompetencyjnych na rynku pracy i wzrost zapotrzebowania na pracowników elastycznych, mobilnych, łatwo poddających się szkoleniu, z umiejętnościami, które nie zestarzeją się wraz ze zmianami technologicznymi. Zapotrzebowanie rynku pracy na pracowników posiadających wykształcenie techniczne. Zwiększenie atrakcyjności i promocja szkolnictwa zawodowego. Usprawnianie kształcenia zawodowego z udziałem pracodawców i innych partnerów. Wdrożenie zmian programowo-organizacyjnych połączonych z nową formułą egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe począwszy od roku szkolnego 2012/2013.

Oczekiwania pracodawców Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Część pracodawców (szczególnie MSP) oczekuje, aby szkolnictwo zawodowe, dostarczało im pracowników w pełni przygotowanych do konkretnych stanowisk pracy, posiadających określone kwalifikacje i umiejętności zawodowe. Z analizy ogłoszeń pracodawców (GUS) wynika m.in., że: powodzenie na rynku pracy zależy od dodatkowych kwalifikacji (języki obce, kompetencje informatyczne, przedsiębiorczość i inne); bardzo często formułowane są wymagania dotyczące kwalifikacji nie tylko ściśle zawodowych, ale z zakresu kompetencji ogólnych, a także cech osobowościowych;

Oczekiwania pracodawców – efekty uczenia się Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Połączenie odpowiedniego wykształcenia, doświadczenia (praktyki), szczegółowych umiejętności zawodowych, kompetencji ogólnych i cech osobowościowych spełnia oczekiwania pracodawców. Pracodawców interesują efekty nauczania i uczenia się, tj.: Co faktycznie człowiek (uczeń, student, pracownik) potrafi?

Kluczowe kompetencje w uczeniu się przez całe życie Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji 1. Porozumiewanie się w języku ojczystym 5. Zdolność uczenia się 2. Porozumiewanie się w językach obcych 6. Kompetencje interpersonalne, międzykulturowe, społeczne i obywatelskie 3. Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne 7. Przedsiębiorczość 4. Kompetencje informatyczne 8. Ekspresja kulturowa Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady 10.11.2005 COM(2005)548 9

Podstawowe obszary zmian Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego. Struktura i organizacja szkolnictwa zawodowego. Oferta programowa i obudowa programów. Rozwój doradztwa zawodowego. System egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Kształcenie, dokształcanie i doskonalenie nauczycieli kształcenia zawodowego. Edukacja zawodowa na odległość. Mechanizmy zachęcające pracodawców do włączania się w proces kształcenia zawodowego. Finansowanie kształcenia zawodowego. 10 10

Zmiana tworzenia klasyfikacji zawodów szkolnych. Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Zmiana tworzenia klasyfikacji zawodów szkolnych. Podział zawodu na kwalifikacje z uwzględnieniem efektów uczenia się: widza, umiejętności, kompetencje. Odniesienie kwalifikacji do KRK i ERK.

technikum uzupełniające szkoła policealna (164 zawody) Kształcenie w systemie szkolnym Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Kształcenie w 208 zawodach określonych w rozporządzeniu w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego – z 26 czerwca 2007 r. i 16 lipca 2008 r. (na poziomie kwalifikacji technika – w 125 zawodach oraz na poziomie kwalifikacji zasadniczej szkoły zawodowej – w 83 zawodach) Rynek pracy zasadnicza szkoła zawodowa (25+57 zawodów) technikum uzupełniające (48 zawodów) uzupełniające liceum ogólno- kształcące szkoła policealna (164 zawody) Technikum (90 zawodów) liceum ogólnokształcące liceum profilowane Szkolnictwo wyższe

Zawód jako zbiór zadań zawodowych, odpowiadających im modułów kształcenia i kwalifikacji Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji

RODZAJE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji EDUKACJA FORMALNA EDUKACJA POZAFORMALNA EDUKACJA NIEFORMALNA 14 14

Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji 15

Struktura i organizacja szkolnictwa zawodowego Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Infrastruktura szkolnictwa zawodowego. Nowe podejście do struktury i treści podstaw programowych. Ramowe plany nauczania – zmiana relacji kształcenia praktycznego i teoretycznego. Nowe funkcje szkoły zawodowej, która realizuje kształcenie w formach tradycyjnych jak i kursowych. Kształcenie w szkołach zawodowych uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Modernizacja treści programowych, Wykorzystanie projektów EFS. Oferta kształcenia i obudowa programowa Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Programy tradycyjne (przedmiotowe) i alternatywne o strukturze modułowej. Standardy kwalifikacji zawodowych - wykorzystanie w ramach samokształcenia (kwalifikacje). Modernizacja treści programowych, Wykorzystanie projektów EFS.

System egzaminów potwierdzających kwalifikacje Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Modernizacja obecnie funkcjonujących egzaminów w technikum: - zmiana II części egzaminu; z projektu na część praktyczną w większości zawodów, - zmiana terminu egzaminu w technikum. Tworzenie sieci ośrodków egzaminacyjnych na bazie obecnie istniejących w szkołach i placówkach (działają cały rok). Rola pracodawców w systemie egzaminacyjnym. Ujednolicenie wymagań, procedur i kryteriów egzaminów dla zawodów i kwalifikacji występujących w klasyfikacji szkolnej.

System egzaminów potwierdzających kwalifikacje Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Modernizacja standardów wymagań egzaminacyjnych w powiązaniu z nową podstawą programową. System egzaminów (potwierdzania i uznawania kwalifikacji zdobytych w systemie pozaformalnym i nieformalnym). Tworzenie na bazie KOWEZiU instytucji ds. uznawalności i walidacji kwalifikacji

Rozwój doradztwa zawodowego Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Doradca w każdym gimnazjum – szkolenia organizowane przez MEN. Tworzenie ośrodków doradztwa lub pracowni doradztwa zawodowego na terenie powiatu. Budowa systemu internetowej informacji edukacyjno-zawodowej oraz systemu internetowego poradnictwa edukacyjno-zawodowego. Realizacja projektu w ramach PO KL.

Dokształcanie i doskonalenie nauczycieli kształcenia zawodowego Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Popularyzacja kursów lub studiów podyplomowych pedagogicznych w szkołach wyższych realizujących kształcenie zawodowe. Nauczyciel kształcenia zawodowego – poznaje nowe techniki, technologie i rzeczywiste warunki środowiska pracy w przedsiębiorstwie (np. szkoła zawiera porozumienie z pracodawcą i finansuje z 1% odpisu na doskonalenie). Popularyzacja oferty doskonalenia nauczyciel organizowanej przez MEN w ramach projektów systemowych PO KL.

Zatrudnianie specjalistów nie nauczycieli Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Projekt nowelizacji ustawy o systemie oświaty przewiduje możliwość zatrudniania przez dyrektorów szkół na podstawie Kodeksy pracy - za zgodą organu prowadzącego - osób niebędących nauczycielami posiadających przygotowanie zawodowe odpowiednie dla prowadzenia zajęć z zakresu kształcenia zawodowego, Istotą jest to, że dyrektor szkoły nie będzie musiał uzyskać zgody kuratora oświaty na zatrudnienie specjalisty oraz będzie mógł ustalić wynagrodzenie nie wyższe niż jak dla nauczyciela dyplomowanego (dotychczas mógł ustalić wynagrodzenie na poziomie nauczyciela kontraktowego), Wydaje się, ze będzie to skuteczne zachęta dla „branżowych specjalistów” do podejmowania pracy w szkole, a ponadto korzyść dla szkoły - związanie kształcenia zawodowego z rzeczywistym środowiskiem pracy i wzmocnienie kadrowe poprzez pozyskiwanie osób z wiedzą odpowiadającą nowoczesnym technikom i technologiom funkcjonujących w gospodarce.

Mechanizmy zachęcające pracodawców do włączenia się w proces kształcenia zawodowego Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Zwiększona waga na kształcenie zawodowe (już w 2009 zwiększona waga z 0,15 do 0,17). Zmiana rozporządzenia w sprawie praktycznej nauki zawodu (praktyki zawodowe za granicą). Mechanizmy zachęcające pracodawców do aktywniejszego uczestnictwa w kształceniu zawodowym.

PROJEKTY WSPIERAJĄCE - PO KL Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Priorytet III - Wysoka jakość systemu oświaty - projekty systemowe: Modernizacja podstaw programowych pod kątem wymogów rynku pracy i gospodarki opartej na wiedzy. Uruchomienie nowego typu studiów podyplomowych dla osób przygotowujących się do wykonywania zawodu nauczyciela przedmiotów zawodowych. Opracowanie i pilotażowe wdrożenie programów doskonalenia zawodowego w przedsiębiorstwach dla nauczycieli kształcenia zawodowego i instruktorów praktycznej nauki zawodu. Opracowanie i pilotażowe wdrożenie modelu doradztwa zawodowego w Polsce wraz z budową systemu informacji eduakcyjno-zawodowej oraz internetowego aktywnego systemu poradnictwa edukacyjno-zawodowego.

Opracowanie i wdrożenie Krajowego Systemu Kwalifikacji – PO KL Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji 25

Kalendarz wdrażania zmian programowych Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji

Zespół opiniodawczo-doradczy ds Zespół opiniodawczo-doradczy ds. kształcenia zawodowego – jako katalizator zmian Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejętności i kompetencji Zarządzenie Nr 15 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 czerwca 2008 r. Przygotowanie projektu założeń zmian organizacyjnych i programowych w szkolnictwie zawodowym Opracowanie projektu koncepcji zmian organizacyjnych i programowych w kształceniu zawodowym i ustawicznym Udział w przeprowadzeniu szerokich konsultacji społecznych w środowisku instytucji/organizacji uczestniczących w pracach Zespołu na temat projektowanych zmian w szkolnictwie zawodowym Uczestnictwo i prezentacja stanowisk w ogólnopolskiej konferencji podsumowującej konsultacje

Dziękuję za uwagę Krzysztof.Symela@men.gov.pl