POLITYKA SPOŁECZNA wstęp teoretyczny wybrane zagadnienia W. Cezary Włodarczyk

Oczekiwania i wymagania Materiał z wykładów; Podręcznik: Polityka społeczna. Podręcznik akademicki Redakcja naukowa: G. Firlit-Fesnak, M. Szylko-Skoczny PWN 2009 Rozdziały: 1 – 11 Zaliczenie: test (pytania zamknięte)

Krajowe ramy kwalifikacji Przekonanie, że kształcenie trwa całe życie, Posługiwanie się podstawą wiedzą o przyczynach i przejawach problemów i kwestii społecznych, Posługiwanie się podstawową wiedzą o sposobach rozpoznawania, zapobiegania, łagodzenia i rozwiązywania problemów i kwestii społecznych, Posługiwanie się podstawową wiedzą o możliwych do wykorzystania narzędziach polityki społecznej,

POLITYKA SPOŁECZNA Coś, co jest problemem dla ludzi żyjących w społeczeństwie, Wszystko, co dotyczy sytuacji jednostek i grup (także rodzin) w społeczeństwie,

POLITYKA tradycyjne rozumienia rodzaj sztuki rządzenia państwem, której celem jest dobro wspólne (Arystoteles – ok.. 335 pne) dążenie do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy, czy to między państwami, czy też w obrębie państwa, między grupami ludzi, jakie to państwo tworzą (M. Weber – ok.. 1915)

POLITYKA współczesne rozumienie np.. Klingemann, Hans-Dieter, (2007) działalność polegająca na przezwyciężaniu sprzeczności interesów i uzgadnianiu zachowań współzależnych grup społecznych i wewnątrz nich za pomocą perswazji, manipulacji, przymusu i przemocy, kontestacji, negocjacji i kompromisów, służąca kształtowaniu i ochronie ładu społecznego korzystnego dla tych grup, stosownie do siły ich ekonomicznej pozycji i politycznych wpływów – jest realizowana głównie – ale nie wyłącznie – w państwie;

POLITYKA nowy aspekt Kształtowanie stosunków państw narodowych z organizacjami międzynarodowymi oraz stosunki między tymi organizacjami i w ich obrębie –zwłaszcza w kontekście działania Unii Europejskiej

policy & politics Policy – dążenie do rozwiązywania problemów, wiemy co chcemy zmienić i szukamy dobrych sposobów załatwienia sprawy, Politics – dążenie do zdobycia i utrzymania władzy, identyfikowanie i rozwiązywanie problemów ma charakter instrumentalny,

Polityka społeczna Należy raczej do sfery rządzenia (policy); Wywiera wpływ (bezpośredni lub pośredni) na sytuację ludzi; Powinno się wykorzystywać wiedzę naukową (evidence); Ale warunkiem realizacji jakiegokolwiek zamysłu jest możliwość wprowadzenia go w życie; Aby to było możliwe niezbędna jest władza (a to jest sfera politics);

Racjonalność w polityce społecznej Polityka Oparta na Dowodach (Evidence Based Policy): naukowe podstawy działania służącego społeczeństwu (mocne dowody empiryczne o czynnikach warunkujących sytuację ludzi, a także ludzkie zachowania); Politics: w grze o władzę można wykorzystywać wiedzę o zachowaniach i ich motywach, ale najbardziej liczy się efekt – skutek zgodny z dążeniami uczestników gry politycznej (dążenie do socjotechnicznego wykorzystywania ustaleń naukowych);

Polityka społeczna Aktywności praktyczne – przy udziale władzy – działania praktykowane co najmniej od starożytności (dawniej nie używano pojęcia „polityka społeczna”). Zarówno policy jak i politics należą do aktywności praktycznej; Aktywność badawcza/naukowa – od połowy XIX wieku zaczęto posługiwć się pojęciem „polityka społeczna”. Jej przedmiotem jest aktywność praktyczna polityki społecznej (policy i politics), ale także ich uwarunkowania;

Zainteresowania polityki społecznej (od starożytności) organizowanie wytwórczości i regulacje stosunków pracy organizowanie władzy, kształcenie (socjalizacja nowych pokoleń), pomoc ubogim (później pomoc społeczna), działalność związana z ochroną bezpieczeństwa obywateli i wymiar sprawiedliwości, działania na rzecz zdrowia publicznego,  koordynowanie działań samopomocowych, ruchy społeczne,

Tradycje antyczne RZYM Rozdawnictwo zboża; Akwedukty; Łaźnie; Drogi; Czas wolny Prawo rzymskie ALE NIE STOSUNKI PRACY!!

Jeszcze elementy innych tradycji...

Średniowiecze apoteoza ubóstwa i jałmużny, ubodzy otaczani są szacunkiem, ubóstwo staje się wartością duchową. potrzebujący wspierani przede wszystkim przez władców i instytucje kościelne: zakony, parafie, bractwa religijne, niekiedy także instytucje miejskie – podstawowe instytucje charytatywne Średniowiecza. działania: wspieranie ubogich, rozdzielanie jałmużny, zakładanie przytułków i szpitali, opieka nad chorym i dziećmi. także funkcja "kupowania zbawienia".

Prawo ubogich 1601 Akceptacja rozróżnienia żebraków zdolnych do pracy („sturdy beggars”) i żebraków niezdolnych do pracy z powodu wieku lub niesprawności („impotent beggars”). Parafie odpowiedzialne za pomoc dla (swoich) ubogich. Wybieralni churchwardens (funkcja w kościele anglikańskim – zbierali podatek na ubogich i przyznawali pomoc. Zobowiązano parafie do dostarczenia materiałów i narzędzi by zapewnić pracę zdolnym do niej ubogim. Organizowanie pracy i nauki rzemiosła dla ubogich dzieci. Pomoc dla niezdolnych do pracy ubogich, także w postaci domów zamieszkania. Domy pracy.

DEFINIOWANIE POLITYKI SPOŁECZNEJ

Wyodrębnianie się polityki społecznej XIX wiek Władza od dawna szukała poparcia i od dawna starała się przyczyniać do zaspokajania potrzeb ludzi, Nowe procesy społeczne (m.in. urbanizacja i industrializacja, szerzej: rewolucja przemysłowa) – przyczyną powstania nowych grup społecznych (m.in. najemni robotnicy fabryczni), Nowe grup znajdują się w bardzo trudnej sytuacji (nędza, niedożywienie, bardzo złe warunki pracy, wykorzenienie społeczne), samoorganizują się i zaczynają walczyć o zaspokojenie swoich potrzeb oraz realizację swoich interesów, Powstaje potrzeba odpowiedzi na tę sytuację (przez warstwy posiadające oraz państwo),

polityka społeczna jako odpowiedź na kwestię robotniczą Wprowadzanie regulacji pracy najemnej w przemyśle GB – ustawodawstwo fabryczne (zakaz pracy dzieci – 1819: poniżej 9 lat, skracanie czasu pracy, prawo zrzeszania się - 1871, prawo do urlopu, prawo do strajku). Wprowadzenie inspekcji fabrycznej (nadzór nad przestrzeganiem prawa pracy w przedsiębiorstwach): w Anglii (1833), w Prusach (1853), w Austrii (1883). Rozwój idei rewolucyjnych i reformatorskich: socjalizm utopijny, związki zawodowe (GB, 1824), Manifest Komunistyczny (1848), Pierwsza Międzynarodówka (1864). ALE: 1834 zmiana starej ustawy z 1601 roku „Prawo Ubogich” bardzo utrudniająca uzyskanie świadczeń.

Nowe prawo ubogich 1834 Zasada „testu domu pracy”: pomoc tylko pod warunkiem zamieszkania w domu pracy. Zasada less eligibility: warunki życia w domach pracy powinny być gorsze niż to, co może uzyskać pracujący robotnik (ciężka praca, kiepskie wyżywienie, żadnych wygód, uniformy ze znakami identyfikującymi parafię, rozdzielanie rodzin, ograniczanie praw obywatelskich). Ale: fachowa administracja.

Polityka społeczna We Francji – politique sociale, w pismach Ch. Fouriera (1772-1837), bez wpływu na terminologię (raczej droit social, economie sociale). W Niemczech – 1851 – pierwszy tom Naturgeschichte des Volkes ais Grundlage einer deutschen Social·Politik Wilhelma Heinricha Riehl'a, 1873 – powstaje Verein fur Sozialpolitik. W GB – określenia social administration, po reformie z 1834 roku (nowelizacja Prawa Ubogich), obecnie social policy. W USA public policy (obejmuje m.in. wszystko, to co rząd robi lub świadomie nie robi), także social policy.

Ubezpieczenia społeczne von Bismarck’a Przyspieszenie rozwoju gospodarczego po zjednoczeniu Niemiec; Wzrost popularności Socjaldemokracji i jej haseł poprawy sytuacji robotników; Bismarck i establishment przejmują hasła ubezpieczenia robotników; Modelowe rozwiązanie – ubezpieczenia społeczne: Ubezpieczenia chorobowe 1883; Ubezpieczenie wypadkowe 1884; Ubezpieczenie inwalidzkie i emerytalne 1889; Przykład dla wielu krajów;

DEFINIOWANIE POLITYKI SPOŁECZNEJ Czyli co to w ogóle jest?

DEFINIOWANIE POLITYKI SPOŁECZNEJ Wąskie (tradycyjne): skierowane na interwencję (problem już istnieje), łagodzenie skutku, koncentracja na ubóstwie i różnych nieszczęściach; Szerokie (współczesne): skierowane na usuwanie przyczyn (przed powstaniem problemu), koncentracja na dobrostanie człowieka i jego/jej satysfakcji życiowej; Praktyka jest jakimś kompromisem; Nasze definicje dotyczą państw demokratycznych!!

DEFINIOWANIE POLITYKI SPOŁECZNEJ Definiowanie przez wskazywanie: przedmiotu, podmiotów, celów, także środków i sposobów ich stosowania (metod badawczych, albo metod praktycznych oddziaływań). W wielu definicjach często łączy się te elementy.

Definicje polskie lata siedemdziesiąte polityka społeczna jest powołana do zaspokajania potrzeb ludzkich, w tym szerokim zakresie, który decyduje o prosperowaniu jednostek, a przez to o prawidłowym rozwoju całego społeczeństwa (W. Szubert), polityka społeczna to sfera działania państwa oraz innych ciał publicznych i sil społecznych, która zajmuje się kształtowaniem warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich, zwłaszcza w środowisku zamieszkania i pracy (A. Rajkiewicz), polityka społeczna polega na celowym organizowaniu postępu społecznego (J. Danecki),

1912 – 1994 Prawnik, ekonomista, profesor Uniwersytetu Łódzkiego, Dziekan WP, członek rzeczywisty PAN. Wybitny i uznany specjalista w zakresie prawa pracy, prawa ubezpieczenia społecznego i polityki społecznej.

Definicje polskie lata dziewięćdziesiąte Naczelnym zadaniem polityki społecznej jest obrona człowieka przed niezaspokojeniem jego potrzeb, początkowo najbardziej elementarnych, a następnie także potrzeb rozwojowych (J. Supińska), Polityka społeczna to działalność państwa i samorządowych organizacji pozarządowych, których celem jest wyrównanie szans życiowych grup społeczeństw ekonomicznych i socjalnie najsłabszych (J. Auleytner).

Definicje zagraniczne lata siedemdziesiąte Polityka społeczna to działania rządu podejmowane dla zabezpieczenia jednostkom właściwych warunków życiowych, realizowane poprzez stosowanie sformalizowanych mechanizmów (T.H. Marshall – 1975); Polityka (polityki) społeczna to ogół społecznych urządzeń, wzorów działania i mechanizmów, przy pomocy których dokonuje się rozdziału zasobów, stosując – w większym lub mniejszym stopniu – kryterium potrzeby: wszystkie mechanizmy, które mają wpływ na sytuację jednostek, rodzin i dużych grup społecznych (R. Mishra – 1981);

Definicje zagraniczne lata osiemdziesiąte Polityka społeczna to zbiór racji i uzasadnień przyjmowanych za podstawę tworzenia, funkcjonowania i rozwoju instytucji społecznych i zbiorowości ludzkich. Chodzi o racje wpływające na podział zasobów, statusu, władzy między różnymi grupami społecznymi (A. Walker – 1984); polityka społeczna oznacza publiczne zarządzanie społecznymi ryzykami, a jej główne cele to łagodzenie nierówności i ubóstwa, minimalizowanie społecznego ryzyka i optymalizacja dystrybucji pomyślności (G. Esping-Andersen – 1990).

Kryterium Polityka socjalna Polityka społeczna Przedmiot Materialne warunki bytu, konsumpcja towarów i usług, dochody pieniężne, poziom życia Społeczeństwo, stosunki społeczne, organizacja życia społecznego, jakość życia Cele Poprawa materialnych warunków bytu (najbiedniejszych), „pokój socjalny”, łagodzenie kwestii socjalnych Postęp społeczny, równowaga społeczna, porządek społeczny, dobro wspólne, moc narodu, harmonia między celami osobistymi i społecznymi Sposoby działania Doraźne ratownictwo, interwencja, wytwarzanie i rozdzielanie świadczeń społecznych Perspektywiczne zapobieganie, planowanie, zmienianie struktury społecznej

Polityka socjalna Polityka społeczna Środki Bezekwiwalentne (w tym nieodpłatne) świadczenia społeczne środki: ekonomiczne, prawne, informacyjne, kadrowe „instytucjonalizacja, formalizacja i organizowanie warunków życia dla całych zbiorowości” Adresaci Grupy słabe względnie (np. pracownicy najemni, lokatorzy), także bezwględnie (np. chorzy, bezdomni, niepełnosprawni) Społeczeństwo jako całość, wszyscy obywatele

PRZEDMIOT POLITYKI SPOŁECZNEJ Czyli czym się zajmujemy?

Przedmiot polityki społecznej według L. Krzywickiego Kwestia społeczna to zbiór negatywnych zagadnień socjalnych. Kwestia społeczna istnieje w każdej epoce, ale zmienia się jej zewnętrzny charakter Kwestie społeczne: bezrobocie, nędza, brak mieszkań, zaniedbania oświatowe (typowe dla lat trzydziestych)

Ludwik Krzywicki 1859 – 1941 Socjolog, ekonomista, pedagog, działacz społeczny, polityk. Prekursor i jeden z twórców polskiej socjologii. Współtwórca Instytutu Gospodarstwa Społecznego IGS (placówka naukowo-społeczna utworzona w 1920, od 1936 samodzielna). Problematyka: przeludnienie wsi, warunki bytu ludności, samorząd pracowniczy, ubezpieczenia społeczne, funkcjonowanie samorządów terytorialnych, bezrobocie w mieście i na wsi. Rezultatem prac IGS były rekomendacje w dziedzinie polityki społecznej. Metoda „pamiętników” (po ogłaszanych konkursach): emigrantów, chłopów, bezrobotnych.

Przedmiot polityki społecznej dobro warstwy pracy najemnej w ogóle, a w szczególności pracy fizycznej, lub inaczej, określenie właściwego stosunku między pracodawcami i pracobiorcami (A. Szymański 1926), struktura społeczna (K. Krzeczkowski – lata trzydzieste). potrzeby ludzi (W. Szubert – lata siedemdziesiąte) warunki życia oraz stosunki międzyludzkie (A. Rajkiewicz – lata siedemdziesiąte), warunki życia, treści współżycia społecznego, dysproporcje i nierówności społeczne oraz udział ludzi w kształtowaniu form życia zbiorowego (J. Danecki – lata osiemdziesiąte); naczelnym celem polityki społecznej było i jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa egzystencjalnego, w tym przede wszystkim ekonomicznego (J. Orczyk 2005),

Przedmiot polityki społecznej A. Heidenheimer 1981 podatki, planowanie miejskie, władza lokalna kształcenie, mieszkalnictwo, problemy ekonomiczne

Przedmiot polityki społecznej RAND Corporation 2010 dzieci i rodzina wykształcenie i sztuka energia i środowisko zdrowie i opieka zdrowotna infrastruktura i transport demografia i starość bezpieczeństwo i terroryzm nauka i technologia

Polityka podatkowa pozyskiwanie środków publicznych Kształtowanie systemu i metod podatkowych w celu zapewnienia dochodów budżetowi państwa na realizację zadań publicznych. Cele polityki podatkowej: fiskalny - dostarczenie jak najwyższych dochodów przy jak najniższych kosztach poboru oraz nie powodując ujemnych skutków ubocznych gospodarcze - zapewnienie jak najlepszego rozwoju gospodarczego przy zachowaniu wpływów podatkowych do budżetu społeczne - zapewnienie społeczeństwu odpowiednich warunków bytowych przy zachowaniu wpływów podatkowych do budżetu Bez spełnienia celu fiskalnego nie można realizować pozostałych celów, w tym celu społecznego (celu polityki społecznej). Pieniądze pozyskane to środki publiczne (pozostałe to środki prywatne).

Dylemat: wysokie czy niskie podatki Obywatele nie lubią płacić podatków; Państwo (budżet) potrzebują pieniędzy na realizację zadań publicznych; Zakres zadań publicznych jest zmienny; Państwo zawsze musi utrzymywać wojsko, policję, wymiar sprawiedliwości, administrację, pomoc w sytuacjach skrajnych; Państwo może płacić za różne świadczenia w ramach polityki społecznej; Współcześnie państwa opiekuńcze (welfare states) płacą dużo (szeroki zakres aktywnej polityki społecznej);

Przedmiot polityki społecznej J. Supińska – lata dziewięćdziesiąte sfera pracy (zagrożenia i szanse samorealizacji, jakich dostarcza praca), dobrobyt (materialny poziom życia, czas wolny, stan środowiska, zdrowie), kultura (wiedza i umiejętności konieczne do uczestnictwa w życiu społeczeństwa), porządek społeczny (ustrój polityczny, gospodarczy i społeczny), ludzkie zachowania w tych sferach,

dokument przygotowany przez Zespół Zadaniowy do Spraw Reintegracji Społecznej, kierownictwo: Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej – Jerzy Hausner. Zespół powołany 14.04.2003 przez Prezesa RM

WYKLUCZENIE SPOŁECZNE, UBÓSTWO, INTEGRACJA I SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNA 4.2. wykluczenie społeczne a ubóstwo 4.3. integracja społeczna 4.4. spójność społeczna

IDENTYFIKACJA OBSZARÓW RYZYKA WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO 6.1. dochody ludności 6.2. system edukacji 6.3. rynek pracy i ubezpieczenie społeczne 6.4. ochrona zdrowia 6.5. mieszkalnictwo 6.6. transport i łączność 6.7. dostęp do usług publicznych 6.8. informacja (poradnictwo obywatelskie, pomoc prawna) 6.9. sądownictwo 6.10. wspomaganie się, zaradność i przezorność 6.11. pomoc społeczna

PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ Czyli kto się tym zajmuje?

PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ Instytucje i ludzie tworzący, kształtujący, realizujący i wspomagający politykę społeczną w strukturach urzędowych, także prywatne, także organizacje pozarządowe (NGO). Także krytycy, reformatorzy, obrońcy status quo. Aktywności podmiotów są (powinny być) celowe i skoordynowane (organizacja). Badamy deklaracje i programy, ale współcześnie badanie rzeczywistych działań staje się coraz ważniejsze.

Podmioty międzynarodowe Organizacja Narodów Zjednoczonych ONZ, Unia Europejska (Bruksela, Luksemburg), Rada Europy (Strasburg), Międzynarodowa Organizacja Pracy MOP (Genewa), Światowa organizacja Zdrowia WHO, Organizacja Współpracy Ekonomicznej i Rozwoju OECD, Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa FAO, Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci UNICEF, Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury UNESCO, Wiele innych…

PODMIOTY Państwo (organizacja złożona): władza ustawodawcza. wykonawczą (prezydent, rząd, administracja rządowa i samorządowa) i sądowniczą – przygotowują, realizują i kontrolują wykonywanie zadań polityki społecznej. Podmioty działające w sferze gospodarki: współuczestniczą w wyznaczaniu i realizacji zadań polityki społecznej (pracodawcy i ich organizacje oraz organizacje pracowników - związek zawodowy). Społeczeństwo obywatelskie (trzeci sektor): dobrowolne zrzeszenia, formalne lub nieformalne (mogą być też nielegalne): różne formy organizacji pozarządowych, ruchy społeczne, związki zawodowe, kościoły i związki wyznaniowe.

Zadania państwa ma zdolność mobilizowania różnych sił i zasobów (przez prawo i przymus): formułuje - zawarte w ustawach - generalne cele, wartości i zasady polityki społecznej (w tym również te, do których zobowiązuje ustawowo także inne podmioty); umożliwia redystrybucję dochodów przez świadczenia społeczne; tworzy bazę materialną, organizacyjną i kadrową dla realizacji zadań polityki społecznej np. przez tworzenie infrastruktury społecznej i organizowanie służb społecznych; zapewnia kontrolę legalności i celowości działań innych podmiotów;

Odpowiedzialność państwa Za ochronę uznawanych wartości, Za sytuację wszystkich obywateli (i rezydentów), Za tworzenie podstaw bezpieczeństwa socjalnego obywateli, Za tworzenie prawnych ram dla aktywności ekonomicznej obywateli, relacji międzyludzkich i wymiany, instytucjonalizacji konfliktów społecznych, kontroli przestrzegania prawa i "nadużyć wolności" innych podmiotów.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej 2005 r. : przekształcenie Ministerstwa Polityki Społecznej w Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Zakres działania Dział praca Dział rodzina Dział zabezpieczenie społeczne

MPiPS Dział praca obejmuje sprawy: zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu;  stosunków pracy i warunków pracy;  wynagrodzeń i świadczeń pracowniczych;  zbiorowych stosunków pracy i sporów zbiorowych

MPiPS Dział rodzina obejmuje sprawy: uwarunkowań demograficznych w kraju; opieki nad dzieckiem do lat 3; ochrony i wspierania rodziny z dziećmi na utrzymaniu, w szczególności rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej; rozwoju systemu pieczy zastępczej nad dzieckiem; koordynowania i organizowania współpracy organów administracji publicznej, organizacji pozarządowych i instytucji w zakresie realizacji praw rodziny i dziecka. współpracy międzynarodowej dotyczącej realizacji i ochrony praw rodziny i dziecka.

MPiPS Dział zabezpieczenie społeczne obejmuje sprawy: ubezpieczeń społecznych i zaopatrzenia społecznego; funduszy emerytalnych; pomocy społecznej i świadczeń dla osób i gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej; przeciwdziałania patologiom; pomocy społecznej, świadczeń socjalnych, zatrudnienia, rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych; kombatantów i osób represjonowanych;koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, z wyjątkiem rzeczowych świadczeń leczniczych; działalności pożytku publicznego,

. Jednostki organizacyjne podległe Centrum Partnerstwa Społecznego "Dialog" im. Andrzeja Bączkowskiego; Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich; Krajowe Biuro Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych; Zakład Wydawniczo-Poligraficzny Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

Jednostki organizacyjne nadzorowane WYKONAWCZE Ochotnicze Hufce Pracy - OHP; Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych - PFRON; Zakład Ubezpieczeń Społecznych - ZUS.

Jednostki organizacyjne nadzorowane NAUKOWE Centralny Instytut Ochrony Pracy - CIOP; Główna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Społecznego; Instytut Pracy i Spraw Socjalnych - IPiSS; Instytut Rozwoju Służb Społecznych - IRSS;

Administracyjne podmioty polityki społecznej Szczebel gminy: ośrodki pomocy społecznej – pomoc pieniężna, usługowa, rzeczowa, kierowanie do domów pomocy społecznej; Szczebel powiatu: centra pomocy rodzinie (miejskie centra pomocy rodzinie); prowadzenie domów pomocy społecznej, zapewnianie opieki nad dziećmi w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (tj. domach dziecka, pogotowiach opiekuńczych) i w rodzinach zastępczych; Urzędy marszałkowskie: regionalne ośrodki polityki społecznej – koordynacja polityki społecznej w zakresie pomocy na terenie województw; Urzędy wojewódzkie: wydziały polityki społecznej – kontrola i nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa (tylko w zakresie zadań zleconych);

SAMODZIELNE PODMIOTY WSPÓŁPRACUJĄCE I WSPOMAGAJĄCE Rutynowa statystyka Zespoły eksperckie (think tank)

Zespół Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów Ciało opiniotwórczo-doradcze Premiera RP. Powstał 6 marca 2008 r. Pracował do 2011 r. Twórca i szef Zespołu – dr Michał Boni, Minister-członek Rady Ministrów. Zadania: prognozy, analiz i oceny sytuacji społeczno-ekonomicznej kraju propozycje dotyczące celów strategii gospodarczego i społecznego rozwoju kraju. udział w opracowywaniu planów strategicznych rządu.

TRZECI SEKTOR

Trzeci sektor ogół prywatnych organizacji działających społecznie i nie dla zysku, czyli organizacje pozarządowe (organizacje non-profit - NGS), Podstawa prawna: ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, 2003 Działalnością pożytku publicznego: działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie.

Trzeci sektor wykonują zadania powierzone przez przepisy (ustawodawstwo społeczne) przez podmioty państwa (działalność pożytku publicznego). działają w zakresie, w jakim same sobie wyznaczają zajmują się bezpośrednio zaspokajaniem potrzeb; są forum artykulacji interesów różnych grup społeczeństwa; uczestniczą (współpracują lub protestują) w politycznym procesie podejmowania decyzji dotyczących polityki społecznej;

Sfera zadań publicznych, pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób; działalność na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; działalność charytatywna; ochrona i promocja zdrowia; działalność na rzecz osób niepełnosprawnych; promocja zatrudnienia i aktywizacja zawodowej osób pozostających bez pracy działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn; oraz osób w wieku emerytalnym; ekologia i ochrona zwierząt oraz ochrona dziedzictwa przyrodniczego;

Podmioty krajowe np.. Caritas Caritas Polska jest instytucją charytatywną Konferencji Episkopatu Polski W 1895 we Lwowie powstał Związek Katolickich Towarzystw i Zakładów Dobroczynnych. W 1937 powstał projekt stworzenia centrali diecezjalnych związków, na przeszkodzie stanęła II wojna światowa. Po zakończeniu okupacji diecezjalne związki Caritas reaktywowały swoją działalność. W 1949 RM wydała uchwałę o upaństwowieniu szpitali będących własnością kościelną. Caritas Polska została reaktywowana 10. 10.1990 roku. Udziela pomocy doraźnej i długofalowej, materialnej i finansowej osobom bezrobotnym, bezdomnym, chorym, starszym, dzieciom z rodzin ubogich a także imigrantom i uchodźcom.

Trzeci sektor w Polsce 2006 - 2008 10 proc. nie prowadzi żadnych działań trzy na cztery z nich nie zatrudniają żadnego pracownika, 8 proc. zatrudnia więcej niż 5 pracowników, skłonność do stowarzyszania: 30,5 proc. w 1989 r.15 proc. w 2007 r. lokujemy się pod tym względem, na ostatnim miejscu wśród krajów objętych badaniem European Social Survey – Szwecja i Dania były na pierwszych miejscach,

CELE POLITYKI SPOŁECZNEJ Czyli po co to wszystko?

Cele polityki społecznej Problem 1: jak definiowane są cele polityki społecznej w programach politycznych, ustawach (uzasadnieniach ustaw), deklaracjach wyborczych? Problem 2: jakie powinny być cele polityki społecznej? (do czego polityka społeczna powinna zmierzać?);

Polityka społeczna St. Rychliński (lata trzydzieste) Nauka celowościowa – nauka praktyczna – jej ustalenia opisują i próbują wyjaśniać zdarzenia, ale powinny służyć zmianie rzeczywistości; „Naukowo usystematyzowany zbiór wskazówek dla praktyki”;

Spór o cele Określanie celów polityki społecznej nie należy do nauki, która nie może odpowiadać na pytanie, jak być powinno (np. K. Krzeczkowski). Kategoria celu spełnia nie tylko normatywne funkcje: może być stosowana do opisywania i wyjaśniania działania. Pominięcie celów może prowadzić do złych skutków (włączenia w zakres polityki spolecznej również takich działań, jak eksterminacja, wysiedlenia czy przymusowa sterylizacja). Dominuje definiowanie polityki społecznej poprzez pozytywne cele.

Dwie klasy celów związane z likwidacją zła społecznego (np. łagodzenie ubóstwa) – wcześniejsze i mniej ambitne => ograniczone sukcesy, ale bez negatywnych skutków. związane z kreowaniem dobra społecznego (np. urzeczywistnianie sprawiedliwości społecznej, optymalizacja podziału pomyślności) – późniejsze, niekiedy prowadzące do rewolucji => wielkie zmiany traktowane jako sukces, ale niekiedy tragiczne konsekwencje (nazizm, komunizm) współcześnie: niechęć do wielkich projektów (wielkich narracji)

Wielość celów – praktycznie zawsze (np. W. Weddigen, lata dwudzieste); organiczne włączenie robotników przemysłowych w nowy porządek społeczny; pokój społeczny, osłabianie konfliktów klasowych (jako środek do osiągnięcia pokoju społecznego;

Cele polityki społecznej poprawa warunków bytu i pracy szerokich warstw ludności, usuwania nierówności społecznych oraz podnoszenia kultury życia (W. Szubert). organizowanie postępu społecznego (J. Danecki), obrona przed niezaspokojeniem elementarnych i rozwojowych potrzeb człowieka (J. Supińska), łagodzenie nierówności i ubóstwa, minimalizowanie społecznego ryzyka i optymalizacja podziału pomyślności (G. Esping-Andersen). wyrównanie szans życiowych grup społeczeństw ekonomicznych i socjalnie najsłabszych (J. Auleytner)

Cele w podręcznikach bezpieczeństwo socjalne – obejmuje zapewnienie dochodów i usług w sytuacji wystąpienia ryzyka socjalnego (choroba, inwalidztwo, starość, śmierć, bezrobocie) inwestycje w człowieka – tworzenie równych szans rozwoju ludzi, kształcenie młodego pokolenia (są czynnikiem rozwoju ekonomicznego sprawiając, że wartości socjalne powiązane są z polityką gospodarczą) ład społeczny – jest podstawą stabilizacji życiowej ludzi, współpracy w osiąganiu celów, tolerancji różnic między ludźmi. Wartość pokoju społecznego rośnie wraz z osiąganiem dobrobytu i stabilizacji politycznej życie rodzinne – akcentowanie wartości związków między ludźmi i poczucia bezpieczeństwa na podstawie więzi emocjonalnych i uczuciowych. Wychowanie przyszłych generacji wymaga wsparcia rodzin nie tylko ubogich i nie tylko materialnego ze strony osób i instytucji.

Formułowanie celów polityki społecznej Od diagnozy... ...do rekomendacji...

Maj 2009

Wyzwania I Wzrost konkurencyjności Sytuacja demograficzna Wysoka aktywność pracy oraz adaptacyjność zasobów pracy Odpowiedni potencjał infrastruktury Bezpieczeństwo energetyczno-klimatyczne

Wyzwania II Gospodarka oparta na wiedzy i rozwój kapitału intelektualnego Solidarność i spójność regionalna Poprawa spójności społecznej Sprawne państwo Wzrost kapitału społecznego Polski

kapitał społeczny R. Putnam: obejmuje takie cechy społeczeństwa jak zaufanie oraz normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działania, F. Fukuyama: zaufanie jest uwarunkowanym historycznie i kulturowo kapitałem społecznym, którego istnienie pozytywnie wpływa na rozwój ekonomiczny oraz dobrobyt społeczeństwa,

17 listopada 2011 r .

Strategiczny cel projektu cywilizacyjnego „Polska 2030 Strategiczny cel projektu cywilizacyjnego „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA POLAKÓW Pomiar realizacji celu: Wzrost produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca, Zwiększenie spójności społecznej Zmniejszenie nierównomierności o charakterze terytorialnym, Skala skoku cywilizacyjnego społeczeństwa, Innowacyjność gospodarki w stosunku do innych krajów.

kompleksowe rozumienie „jakości życia” (well- being) jako dobrostanu w różnych obszarach życia (I): długość życia w ogóle, długość życia w zdrowiu (cel sprawnie funkcjonującego systemu ochrony zdrowia), większa satysfakcja z wykonywania pracy, lepsze warunki łączenia kariery zawodowej z życiem prywatnym i rodzinnym, sprawna sieć bezpieczeństwa socjalnego nastawiona na pomoc, której celem jest zwiększenie szans na aktywność społeczną i zawodową i dbałą o przeciwdziałanie różnym formom wykluczenia,

kompleksowe rozumienie „jakości życia” (well- being) jako dobrostanu w różnych obszarach życia (II): dostępność dóbr i usług publicznych, bez względu na status rodzinny i miejsce zamieszkania, otwarte warunki uczestnictwa w życiu publicznym, bezpieczeń dochodów na starość, środowiskowe poczucie równowagi w odniesieniu do warunków krajobrazowych, naturalnego stanu otoczenia oraz żywności, udział w kulturze (co jest ważne dla prorozwojowego potencjału kreatywności), poczucie satysfakcji z życia.

Cele polityki społecznej a gra polityczna Cele polityki społecznej (np. dążenie do redukcji bezrobocia) są często wykorzystywane w grze (walce) politycznej; W przeszłości spór o cele polityki społecznej i sposoby ich realizacji wyznaczały pozycje partii uczestniczących w grze politycznej (podział: prawica – lewica); Współcześnie nie można wyobrazić sobie gry politycznej bez podnoszenia problemów społecznych (ale podział na prawicę i lewicę nie jest taki jasny);

Rynek a modele polityki społecznej Rynek jako regulator popytu (kupuje, kto ma pieniądze i chce je wydać – a kto nie ma pieniędzy jest pozbawiony dostępu) i podaży (produkuje się to, na co jest popyt – po uprzednich inwestycjach); Skutkiem działania rynku niektórzy są wykluczeni; Zadaniem państwa (i polityki społecznej) jest umożliwienie dostępu tym, których wyklucza rynek; Im większe zaufanie do rynku jako regulatora życia społecznego – tym bardziej ograniczone działania polityki społecznej;

Interwencje w działania rynku Zakaz produkcji (np. narkotyki, broń); Standardy jakości wyrobów i ich kontrola (żywność, leki); Normy bezpieczeństwa (higiena pracy); Bezpłatność (cena zerowa); Cena minimalne (np. płaca minimalna); Subsydiowanie produkcji (dopłaty dla producentów); Subsydiowanie konsumpcji (obniżanie ceny, bony żywnościowe); Przymus konsumpcji (nauka, szczepienia ochronne);

Wymiary definicji (jako praktyki): pasywność Na ogół przyjmuje się, że polityka społeczna to decyzje i działania (aktywność)...; ...ale występuje także nieuchronnie: Brak decyzji i brak działań (pasywność); Decyzje o braku decyzji i niepodejmowaniu działań; Powinny być traktowane jako integralna część polityki społecznej;

Wymiary definicji (jako praktyki): pasywność Przy braku decyzji (decyzji o zaniechaniu) powstają skutki społeczne (związane z różnymi aspektami sytuacji ludzi); Często ranga tych skutków – i pozytywnych i negatywnych – jest większa, niż przy podejmowaniu różnych działań; Zależności empiryczne mogą ujawniać się niezależnie od intencji autorów polityki społecznej; Odpowiedzialność za niezamierzone skutki może być przypisana decydentom pod warunkiem, że mogli je przewidzieć – ale chyba nie tylko wtedy...;

POTRZEBY

Potrzeby Termin stosowany w wielu różnych naukach i w wielu różnych znaczeniach; Najważniejsze zastosowania: Ekonomia, Socjologia, Psychologia. Psychiatria, I oczywiście polityka społeczna,

Potrzeby: znaczenie 1 Potrzeby to odczuwany przez jednostkę stan braku czegoś, co w związku ze strukturą organizmu, indywidualnym doświadczeniem, miejscem jednostki w społeczeństwie Jej zaspokojenie jest niezbędne do utrzymania jej przy życiu, umożliwia rozwój, służy utrzymaniu określonej roli społecznej, zachowaniu równowagi psychicznej;

Potrzeby: znaczenie 2 Potrzeby to stan oceniany jako brak na podstawie przyjętego kryterium oceny, także niezależnie od subiektywnych odczuć osoby zainteresowanej; Może to być ocena zewnętrzna w stosunku do świadomości osoby, której potrzeba jest przypisywana;

Dwa znaczenia pojęcia „potrzeby” W polityce społecznej są wykorzystywane obydwa znaczenia; W pierwszym znaczeniu (potrzeba uświadamiana) potrzeba może skłaniać osobę do działania; W drugim znaczeniu (potrzeba stwierdzana przez zewnętrznego obserwatora) informacja o potrzebie jest adresowana do podmiotów polityki społecznej;

Potrzeba jako kategoria ekonomiczna Potrzeba jest jedną z centralnych kategorii ekonomicznych. Występowanie potrzeb rozumianych jako subiektywnie odczuwana rozbieżność pomiędzy status quo a stanem pożądanym jest najważniejszym motywem podejmowania procesu gospodarowania, polegającego na przekształcaniu zasobów w dobra ekonomiczne, które służą zaspokajaniu potrzeb.

TYPOLOGIA POTRZEB wg J. BRADSHAW’a NORMATYWNE – określane przez ekspertów, mają teoretyczne uzasadnienie, ludzie mogą o nich nie wiedzieć; ODCZUWANE – postrzegane przez osobę zainteresowaną, są definiowane jako coś niepokojącego, zwykle skłaniają do reakcji; WYRAŻANE – zgłaszane do eksperta (bo ważne, przynajmniej w ocenie osoby zainteresowanej), może być to instytucja polityki społecznej;

Potrzeby a polityka społeczna Społeczeństwo może być źródłem powstawania potrzeb oraz źródłem ich zaspokajania; Potrzeby dają się porządkować (hierarchia potrzeb) w zależności od roli dla życia i rozwoju człowieka; Potrzeby są różne w zależności od miejsca i czasu i zmieniają się w cyklu życia jednostki; Polityka społeczna powinna zaspokajać potrzeby na poziomie przynajmniej minimalnym; Potrzeby i poziom ich zaspokojenie dają się mierzyć (wskaźniki);

Koncepcja A. Maslow’a Abraham Harold Maslow 1908 – 1970; amerykański psycholog, autor teorii hierarchii potrzeb; jeden z najważniejszych przedstawicieli nurtu psychologii humanistycznej; Koncepcja hierarchii potrzeb wykorzystywana w psychologii, pedagogice, zarządzaniu, ekonomii, socjologii, polityce społecznej;

Potrzeby w polityce społecznej Brak konkretnego dobra lub usługi Odczuwany przez jednostkę Ustalany w normach (potrzeba jest odstępstwem od normy) Proces zaspokojenia potrzeby Motywuje jednostkę Wyzwala działania polityki społecznej

Potrzeby a cele polityki społecznej związane z dążeniem do redukcji zła społecznego (np. usuwanie i łagodzenie ubóstwa) – potrzeby niższego rzędu; związane z kreowaniem dobra społecznego (np. urzeczywistnianie sprawiedliwości społecznej, optymalizacja podziału pomyślności) – potrzeby wyższe;

szczegółowe polityki społeczne podział zakresu znaczeniowego pojęcia "polityka społeczna" na mniejsze zbiory (klasy). może opierać się na jednym lub kilku kryteriach, którymi są zwykle kategorie używane do definiowania, opisu i wyjaśniania problemów polityki społecznej.

Polityki szczegółowe wg. W. Szuberta (lata sześćdziesiąte) ludnościowa, rodzinna, zdrowotna, mieszkaniowa, kształcenia, kulturalna (!), zatrudnienia, kształtowania dochodów, ochrony pracy, zabezpieczenia społecznego, organizowania wypoczynku i czasu wolnego (!), kształtowania i ochrony środowiska (!), usuwania i ograniczania zjawisk patologii społecznej (!).

Opinia Komitetu Regionów UE 2011 "Pomiar postępu: wyjść poza PKB" PKB jest wskaźnikiem mierzącym produkcję, a nie korzyści, jakie z tej produkcji czerpie społeczeństwo. Jeżeli chodzi o jakość życia i dobre samopoczucie, duże znaczenie ma dysponowanie wskaźnikami takimi jak usługi publiczne, zdrowie, czas wolny i wypoczynek, zamożność, mobilność i czyste środowisko, które stanowią zarówno świadectwo, jak i przyczynę dobrego lub złego stanu środowiska.

Potrzeby wg. koncepcji ONZ, 1966 „metoda genewska” Wyżywienie – kalorie na 1 osobę, Mieszkanie – standard mieszkań (gęstość, samodzielność, sanitariaty), Zdrowie – zgony, długość życia, dostęp do usług zdrowotnych, Wykształcenie – odsetek w szkołach średnich, wyższych, jakość nauczania, Czas wolny – ilość czasu wolnego, dostęp do gazeta, kina, Dochód (produkt) narodowy na 1 mieszkańca, Wskaźnik dochodu (dynamika zmiany)

Wskaźnik Rozwoju Społecznego (Human Development Index HDI) inspiracja: Amartya K. Sen Miara syntetyczna oparta na średniej wskaźników obejmujących trzy sfery życia: sfera zdrowia (wskaźnik przeciętnej długości życia), edukacja (wskaźnik alfabetyzmu, tj. umiejętności pisania i czytania ze zrozumieniem i wskaźnik skolaryzacji) dochód przypadający na głowę mieszkańca (PKB per capita). Konstrukcja wskaźnika określa dla każdego kraju wartości w każdej z wymienionych sfer.

HDI trzy uzupełniające syntetyczne wskaźniki dystrybucyjne efekty rozwoju wg płci (GDI – Gender-related Development Index) udział kobiet w procesach decyzyjnych (GEM – Gender Empowerment Measure), poziom ubóstwa mierzony w kategoriach rozwoju ludzkiego (HPI – Human Poverty Index). wskaźnik ubóstwa wyznacza linię ubóstwa zgodnie z założeniami koncepcji rozwoju ludzkiego na podstawie średniej ważonej trzech wskaźników obejmujących minimum zdrowotne, edukacyjne oraz minimum warunków materialnych.

Human Development Index 2011-09: Norwegia 2008-7: Islandia 2006-00: Norwegia 1999-6: Kanada 1993: Japonia 1980: Szwajcaria

HDI pozwala na pełniejsze porównania międzynarodowe (jednolita metodologia rekomendowana przez UNDP). opisuje efekty w zakresie rozwoju społecznego poszczególnych krajów. jest wykorzystywany jako kryterium przy hierarchizacji krajów według poziomu ogólnego ich rozwoju – społecznego i gospodarczego – w określonym momencie. można określić dystans, jaki dzieli kraje najuboższe od najbogatszych (czy inaczej – rozwijające się od rozwiniętych) pod względem poziomu rozwoju cywilizacyjnego.

Miejsce Polski Polska zajmowała 35 – 39 miejsce (w grupie najbardziej rozwiniętych) – na liście 177 krajów świata. Dystans do przodujących krajów był stosunkowo duży. W grupie 20 krajów najbardziej rozwiniętych, znalazły się prawie wszystkie państwa Unii Europejskiej (poza: Grecją, Portugalią i Włochami), a ponadto: Norwegia, Szwajcaria i Islandia oraz pięć krajów pozaeuropejskich Australia, Stany Zjednoczone Ameryki, Kanada, Japonia, Nowa Zelandia. W pierwszej połowie lat 90. Polska przesuwała się w dół, później pozycja ulegała poprawie, ostatnio spadła.

Wskaźniki jakości życia Quality of Life Index) - wskaźnik opracowany w 2005 przez brytyjski tygodnik The Economist odzwierciedla poziom życia i satysfakcji życiowej w poszczególnych krajach w bardziej adekwatny sposób niż przy użyciu tradycyjnych metod (wskaźnika wzrostu PKB lub poziomu PKB na 1 mieszkańca)

Wskaźniki jakości życia Sytuacja materialna - PKB na 1 osobę w USD, przy zachowaniu parytetu siły nabywczej. Zdrowie - oczekiwana długość życia, w latach. Stabilność polityczna i bezpieczeństwo - ocena stabilności politycznej i bezpieczeństwa. Życie rodzinne - wskaźnik rozwodów (na 1000 mieszkańców), wyrażony w skali od 1 (najniższy) do 5 (najwyższy) – można inny. Życie wspólnotowe - wskaźnik uczęszczania do kościoła, członkostwa w związkach zawodowych – można inny.

Wskaźniki jakości życia 6 Klimat i geografia - szerokość geograficzna, dla rozróżnienia między klimatami gorącym i zimnym. 7 Bezpieczeństwo zatrudnienia - stopa bezrobocia, w procentach. 8 Wolność polityczna - przeciętne wskaźniki wolności politycznych i praw obywatelskich. Skala od 1 (całkowicie wolny) do 7 (bez wolności). 9 Równość płci - proporcje przeciętnych zarobków mężczyzn i kobiet – można inny.

Gallup World Poll 2009: The World's Happiest Countries rich countries are happier Denmark Finland Norway Sweden Netherlands Costa Rica New Zealand Canada Israel Australia

MODELE POLITYKI SPOŁECZNEJ Niekiedy są odwzorowaniem polityki społecznej prowadzonej w określonym kraju, w określonym czasie (np. polityka społeczna rządu Tadeusza Mazowieckiego);

Polityka społeczna rządu Tadeusza Mazowieckiego 1989 - 1990 Wiosna 1989 – obrady Okrągłego Stołu 4 czerwca 1989 – pierwsze w części wolne wybory Zdecydowane zwycięstwo Solidarności (w Sejmie 161/161, w Senacie 99/100) Rząd Tadeusza Mazowieckiego – gabinet pod kierownictwem premiera Tadeusza Mazowieckiego powołany przez Sejm 12 września 1989. Rząd złożył dymisję 25 listopada 1990, RM pełniła obowiązki do 12 stycznia 1991 Pierwszy niekomunistyczny rząd po 1945 roku => reformy polityczne i gospodarcze – nowa polityka społeczna

Zmiana konstytucyjna grudzień 1989 Zmiana treści pierwszego rozdziału konstytucji. Nowa nazwa państwa: "Rzeczpospolita Polska", Usunięto artykuły dotyczące kierowniczej roli partii oraz przyjaźni ze Związkiem Radzieckim. Nowe zasady ustrojowe - zasada demokratycznego państwa prawnego, zasada "sprawiedliwości społecznej", pluralizm polityczny, swoboda działalności gospodarczej, ochrona własności. Zmiana o charakterze symbolicznym, przywrócenie korony orłu białemu w Herbie Polski.

Reforma Balcerowicza Nazwa pakietu reform gospodarczo-ustrojowych, przygotowanego w ciągu 111 dni, którego realizacja rozpoczęła się w roku 1990 Plan miał doprowadzić do stabilizacji makroekonomicznej (redukcji inflacji) oraz umożliwić transformację z gospodarki centralnie sterowanej do rynkowej. Sytuacja: hiperinflacja ( +639,6% ), zadłużenie zagraniczne 42,3 mld USD (64,8% PKB ), olbrzymie niedobory rynkowe, całej gospodarce groziła zupełna zapaść.

Reforma Balcerowicza Zalety: obniżenie inflacji i deficytu budżetowego (w 1990 nadwyżka), likwidacja niedoborów rynkowych i centralnego rozdzielnictwa materiałów, uzyskanie zgody wierzycieli na redukcję zadłużenia zagranicznego, olbrzymi przyrost rezerw dewizowych, największy wzrost gospodarczy w krajach byłego bloku wschodniego, Koszt: na skutek bankructw i likwidacji wielu przedsiębiorstw państwowych i redukcji zatrudnienia, stopa bezrobocia osiągnęła poziom 16,4% w 1993 r. Krytyka: znaczny spadek stopy życiowej licznych grup ludności, likwidowanych przedsiębiorstw państwowych oraz pracowników PGR-ów, tworząc obszary nędzy i strukturalnego bezrobocia, które w wielu miejscach trwa aż do dzisiaj.

PGR Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR) – forma państwowej własności ziemskiej w Polsce w latach 1949–1993. Niska efektywność pracy oraz zarządzanie powodowały niewielką produktywność, deficyt pokrywany z dotacji państwowych, ponad 50% środków przeznaczanych na inwestycje w rolnictwie. Większość gospodarstw spełniała wiele funkcji społecznych, które nie mogły przynosić zysków (prowadzenie świetlic, klubów, przedszkoli lub szkół i straży pożarnych, dożywianie i dowożenie dzieci, zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych, utrzymywanie lokalnych dróg, prowadzenie działań melioracyjnych.

Funkcje socjalne PGR 13. pensja (tzw. trzynastka); rozmaite dodatki oraz premie za wzrost produkcji i nadgodziny; deputaty: 1 litr mleka dziennie na osobę; mieszkanie socjalne; działkę 25 arów (dla chętnych); 25 kwintali (2,5 tony) ziemniaków rocznie; węgiel przed sezonem grzewczym; dla dzieci: kolonie, choinki, dożywianie; drugie śniadanie w szkole ze stołówki zakładowej: mleko, herbata, kanapki, drożdżówki; obiad w stołówce zakładowej dla dzieci.

Upadek Ustawy z 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa: likwidacja PGR, ograniczenie lub całkowite zaniechanie chowu zwierząt, ograniczenie produkcji roślinnej, zmianą metod uprawy. Dewastacji uległ majątek – częściowo na skutek kradzieży, z powodu braku elementarnych zabezpieczeń. drastyczne ograniczenie miejsc pracy (PGR były jedynymi pracodawcami) , masowe bezrobocie, cała gama problemów społecznych (alkoholizm, dziedziczone ubóstwo i wykluczenie).

Nowa polityka społeczna Zasada: obywatel odpowiada za zaspokojenie swoich potrzeb, państwo pomaga tylko najsłabszym; Przebudowa ekonomiczna – likwidacja dopłat i dążenie do prywatyzacji; Skutek: bezrobocie (pierwsza ustawa o bezrobociu); Konieczność doraźnej pomocy (zasiłki dla bezrobotnych); Konflikt między L. Balcerowiczem (gospodarka) i J. Kuroniem (sprawy społeczne); Problem społecznych kosztów transformacji; Największy sukces transformacji – ale czy koszt społeczny nie był zbyt wysoki?

MODELE POLITYKI SPOŁECZNEJ Mogą być tworzone jako projekty przyszłej polityki społecznej, stanowiąc konstrukcje pożądanych polityk społecznych (np. Plan Beveridge’a). Często (nie zawsze) są odpowiedzią na jakąś trudną sytuację.

Plan Beveridge’a Od 1939 roku Wielka Brytania jest w stanie wojny W 1942 opublikowany został Raport Beveridge'a. Projekt radykalnych reform po II wojnie światowej – przedstawiał społeczeństwu cele wojny. Opublikowanie Raportu Beveridge'a można uznać za początek państwa opiekuńczego (ang. welfare state). Do dzisiaj jest traktowany jako wzorzec takiego państwa (ale nie wszyscy są zwolennikami państwa opiekuńczego).

Plan Beveridge’a 1942 zasady Polityki bezpieczeństwa społecznego (social security). Bezpieczeństwo społeczne „od kołyski do grobu”. Polityka społeczna realizowana we współpracy między Państwem i jednostką, Państwo gwarantuje dostęp do świadczeń i ich finansowanie na poziomie minimum. Pięć gigantów zła społecznego: niedostatek, choroba, ignorancja, nędza moralna, bezrobocie.

Tezy Planu Doraźne działania socjalne rządu zastępować działaniami w duchu keynesizmu (interwencje w gospodarkę). Działania redystrybucyjne państwa są ściśle związane z niesprawnościami rynku. Państwo opiekuńcze miało zapewniać na podstawie jednolitych składek: Świadczenia na poziomie niezbędnym do egzystencji, Opiekę zdrowotną, Emerytury i renty, Dostateczne warunki mieszkaniowe, Indywidualne usługi socjalne.

MODELE POLITYKI SPOŁECZNEJ Polityka „New Deal”, USA, Odpowiedź na „Wielki Kryzys” , 1929 – 1933,

kryzys najprawdopodobniej największy kryzys gospodarczy w XX wieku, który, w latach 1929-1933, początek w USA, objął praktycznie wszystkie kraje (oprócz ZSRR) oraz praktycznie wszystkie dziedziny gospodarki, Nadprodukcja i masowe bezrobocie,

kryzys czarny czwartek 24 października 1929, panika na giełdzie nowojorskiej na Wall Street, gwałtowny spadek cen praktycznie wszystkich akcji, łańcuch bankructw, zadłużenia i bezrobocia,

Skutki gospodarcze W USA bezrobocie ponad 30% siły roboczej, Spadek produkcji przemysłowej sięgnął w niektórych krajach 50% (Polska, USA), Wolumen handlu światowego zmalał z 3 mld (ówczesnych) dolarów w 1929 do mniej niż 1 mld w 1933[

Nowy Ład (New Deal) Program reform ekonomiczno-społecznych przez prezydenta Roosevelta po 1933 roku, Podstawy polityki społecznej: zasiłki dla bezrobotnych, roboty publiczne, dofinansowywanie z funduszy federalnych wielu przedsięwzięć. Ustawa o zabezpieczeniu społecznym 1935, Liczne rozwiązania prawne – regulacja działalności przemysłu, rolnictwa i sektora bankowego (m.in. rozdzielono bankowość inwestycyjną i handlową, ubezpieczenie depozytów bankowych, kontrola giełdy).

ustawa o zabezpieczeniu społecznym social security act 1935 część New Deal, Emerytury, Świadczenia powypadkowe (w zatrudnieniu) dla niepełnosprawnych Wypłaty dla rodziny po śmierci pracownika; Zasiłki dla bezrobotnych (początkowo) ; Tymczasowa Pomoc dla Rodzin Potrzebujących

Keynesizm John Maynard Keynes 1883 - 1946 Produkcja określana jest przez globalny popyt Zmiana ilości pieniądza na rynku wpływa na zatrudnienie Bezrobocie to efekt niedostatecznego popytu Państwo powinno być aktywne na scenie fiskalnej i monetarnej państwa

Keynesizm John Maynard Keynes 1883 - 1946 jeśli gospodarka znajduje się w stanie kryzysu, to operuje na poziomie niepełnego zatrudnienia, interwencja państwa ma sens i powinna stymulować popyt – a zatem i produkcję oraz zatrudnienie, szansa likwidacji cyklicznego bezrobocia, nawet za cenę podwyżki podatków i zwiększenia deficytu,

MODELE POLITYKI SPOŁECZNEJ teoretyczne Są narzędziem porównywania albo oceniania faktycznie realizowanych polityk społecznych (typy idealne jak biurokracja M. Webera). Typologie zaproponowane przez np.. R. Titmussa (1975), G. Esping-Andersena (1990), zespół M. Boniego – mogą być uogólnieniem rzeczywistych dokonań.

Model polityki społecznej Wskazuje cele polityki społecznej; Definiuje związki między uzasadnienie aksjologicznym (wartościami) a celami polityki społecznej; Ustala listę obszarów, w których podejmuje się interwencje polityki społecznej; Określa zależności między szczegółowymi politykami społecznej; Wskazuje podmioty odpowiedzialne za realizację polityki społecznej;

Model R. Titmussa (1975), Problem: relacje między polityką społeczną a gospodarką rynkową: model marginalny lub rezydualny (kiedy zawodzi rynek i rodzina dopuszczalna jest interwencja państwa). model motywacyjny/ służebny bądź wydajnościowy (pogramy społeczne są ważnym uzupełnieniem rynku – priorytet zasług i wydajności pracy). model instytucjonalno dystrybucyjny (polityka społeczna to integralna część systemu – redystrybucja dochodu na podstawie kryterium potrzeby).

Model N. Furniss i D. Tilton (1977) kryterium możliwych form ingerencji państwa kapitalistycznego w wolną grę sił rynkowych: państwo pozytywne (ochrona właściciela przed skutkami gry rynkowej – ubezpieczenia) , państwo bezpieczeństwa socjalnego (gwarancje minimum dochodu dla wszystkich – równe szanse), państwo dobrobytu społecznego (równe warunki życia).

Modele G. Esping-Andersena (1990) zamiana określenia "modele" na "reżimy" modyfikacja podziału Titmussa: liberalny (liberal), konserwatywno-korporacyjny (conservative/corporatist) socjaldemokratyczny (socialdemocratic) dodany później: południowo-europejski.

Modele G. Esping-Andersena (1990) Ważne pytania badawcze: Istnienie lub nieistnienie warunków korzystania ze świadczeń (np. składki, świadczenie pracy, stan materialny); Wpływ polityki społecznej na zachowania lub zmiany stratyfikacji społecznej; Modele opisują politykę społeczną w grupach krajów

model liberalny (marginalny) USA, Australia, Japonia, Szwajcaria Popierany przez skrajnych liberałów i neokonserwatystów, naturalnymi kanałami zaspokajania potrzeb: rynek prywatny i rodzina; zdecydowana większość społeczeństwa jest w stanie zaspokoić swoje potrzeby własnym działaniem przy ewentualnej pomocy rodziny lub organizacji charytatywnych. państwo powinno ingerować jedynie w ostateczności, interwencje tylko w odniesieniu do grup, które nie są w stanie same sobie poradzić. rozbudowa państwowej polityki społecznej jest niepotrzebna, niesie ze sobą negatywne skutki w postaci utraty motywacji do pracy, osłabienia moralności czy ograniczenia wolności indywidualnej.

model liberalny (marginalny) USA, Australia, Japonia, Szwajcaria działania o charakterze selektywnym, świadczenia udzielane tylko na czas istnienia potrzeby, świadczenia społeczne są z fakultatywne, zależne od sytuacji materialnej (sprawdzanej) danej osoby. państwo stymuluje podmioty prywatne – albo pasywnie albo aktywnie – do korzystania z prywatnych systemów świadczeń i usług. bardzo duża rola ubezpieczeń prywatnych.

Model korporacyjny (motywacyjny) społeczna gospodarka rynkowa Niemcy ,Francja, Austria Popierany przez społecznie zorientowanych liberałów. szersza ingerencja państwa. wyraźna granica ingerencji: programy społeczne powinny jak najmniej zakłócać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej i w możliwie w największym stopniu służyć rozwojowi gospodarczemu. potrzeby ludzkie zaspokajane przede wszystkim zgodnie z kryterium stażu pracy, zasług i wydajności. silne uzależnienie wysokości świadczeń od statusu danej osoby na rynku pracy.

Model korporacyjny społeczna gospodarka rynkowa Niemcy, Francja, Austria świadczenia przysługują głównie osobom ubezpieczonym, a same ubezpieczenia są obowiązkowe, ubezpieczenia mają powszechny charakter podmiotowy i przedmiotowy (obejmują zasadniczo wszystkich pracujących obywateli i ich rodziny oraz wszystkie typowe zdarzenia losowe, których wystąpienie może powodować utratę dochodu lub pojawienie się nowych potrzeb). ubezpieczenia prywatne pełnią rolę ważną, ale uzupełniającą.

model instytucjonalno – redystrybucyjny Skandynawia Popierany przez socjaldemokratów (niektórych socjalistów), przesłanka: ani rodzina, ani rynek prywatny nie są w stanie zagwarantować każdemu zaspokojenia potrzeb na dostatecznym poziomie. odpowiedzialność za dobrobyt i bezpieczeństwo socjalne każdej jednostki ponosi przede wszystkim społeczeństwo, w procesie zaspokajania wszystkich ważnych potrzeb mechanizmy rynkowe muszą być uzupełniane (niekiedy zastąpione) przez planowe działania państwa. nie może być wyznaczania granic zaangażowania państwa (poza skutecznością rynku).

model instytucjonalno – redystrybucyjny Skandynawia wszyscy są uprawnieni do godziwego standardu życia; polityka społeczna powinna obejmować wszystkich obywateli - prawo do świadczeń społecznych powinno przysługiwać każdemu, bez dyskryminujących warunków wstępnych. konieczna jest daleko posunięta redystrybucja dochodów i gwarantowanie dostępu do świadczeń i usług opartego na kryterium potrzeb, niezależnie od funkcjonowania rynku i wkładu własnego jednostki.

model instytucjonalno – redystrybucyjny Skandynawia Wszechstronność : zakres świadczeń obejmuje wszystkie główne ryzyka społeczne – zdrowie, edukację, wielorakie świadczenia na starość, niepełnosprawność, wielodzietność, ubóstwo, patologie itd.; „Obywatelstwo socjalne” (termin T. Marshall’a): świadczenia i wsparcie należą się wszystkim obywatelom, bez warunków wstępnych; Osłabienie (niekiedy likwidacja) związków między wkładem własnym (składki, podatki) a uprawnieniami i wysokością świadczeń; Wysoki poziom świadczeń: wysoki stopień kompensacji dochodów, długie okresy zasiłkowe, rzadkie stosowanie okresów karencji;

Model południowo-europejski Włochy, Grecja Często roszczeniowość społeczeństwa; Słabość instytucji państwowych (brak profesjonalizmu i autonomii); Zjawiska korupcji; Wewnętrzna niespójność: uniwersalizm i selektywność; Dysproporcje świadczeń: bardzo szczodre i bardzo niskie; Słabe angażowanie się państwa w pomoc społeczną; Selektywny, przy chwiejnych kryteriach, przydział świadczeń;

model w krajach tzw. realnego socjalizmu, biurokratyczno-kolektywistyczny Wiele cech wspólnych z modelem instytucjonalno-redystrybucyjnym, i z modelem motywacyjnym. Model redystrybucyjny: traktowanie państwa, jako "gestora" niemal wszystkich świadczeń i usług socjalnych, dążenie do swoiście rozumianej "powszechności" polityki społecznej, wyrażającej się nie tyle w prawie każdego do otrzymania pomocy, ile w zagwarantowaniu każdemu prawa do pracy. Model motywacyjny: silne uzależnienie praw socjalnych od statusu obywatela na rynku pracy, oraz dominująca rola techniki ubezpieczeniowej w konstrukcji systemu zabezpieczenia społecznego.

ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE

Pochodzenie terminu „zabezpieczenie społeczne”: Rada Komisarzy Ludowych – dekret o zabezpieczeniu społecznym z 1918 – социальное обеспечение Social Security Act z 1935 (ustawa z USA), Karta Atlantycka z 1941 – social security Powszechna deklaracja Praw Człowieka z 1948 artykuł 22: „Każdy człowiek ma jako członek społeczeństwa prawo do zabezpieczenia społecznego”

Zabezpieczenie społeczne Mechanizm, który jest uruchamiany na wypadek nieszczęścia, Tylko część, jeden z aspektów polityki społecznej, Przez niektórych jest utożsamiany z „wąską” (nieambitną) polityką społeczną, Odegrał ważną role w rozwoju polityki społecznej,

Zabezpieczenie społeczne * Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1966 r. ratyfikowany w 1977: art.9 „Państwa Strony niniejszego Paktu uznają prawo każdego do zabezpieczenia społecznego, włączając w to ubezpieczenia społeczne”. * Europejska Karta Społeczna z 1961 r. (Rada Europy) ratyfikowana w 1997 r.: art. 12 Prawo do zabezpieczenia społecznego. * Konwencja 102 MOP z 1952 o minimalnych normach zabezpieczenia społecznego, do stosowania której zobowiązuje Europejski Kodeks Społeczny.

Cele zabezpieczenia Zaspokojenie pilnej potrzeby finansowej wynikłej z nagłego i nieoczekiwanego zdarzenia, takiego jak śmierć żywiciela, bezrobocie czy wypadek przy pracy. Zapewnienie finansowania dodatkowych kosztów związanych z niepełnosprawnością i potrzebą opieki. Wsparcie rodziny jako jednostki społecznej. Zapobieganie lub łagodzenie ubóstwa. Redystrybucja zasobów, np. od młodszych do starszych, od samotnych do rodzin, od sprawnych do niepełnosprawnych, od zdrowych do chorych.

Zabezpieczenie społeczne J. Piotrowski całokształt urządzeń publicznych zapewniających ochronę przed niedostatkiem całokształt środków i działań (instytucji) publicznych, przy których pomocy społeczeństwo stara się zabezpieczyć swoich obywateli przed groźbą niezaspokojenia podstawowych potrzeb, społecznie uznanych za ważne

Konwencja 102 MOP (i) opieka lekarska (przedmiot ochrony: wszelki stan chorobowy, ciąża, poród, a także ich skutki), zasiłki chorobowe (przedmiot ochrony: niezdolność do pracy wskutek choroby, pociągającą za sobą utratę zarobku), świadczenia w razie bezrobocia (przedmiot ochrony: utrata zarobku z powodu niemożności otrzymania odpowiedniego zatrudnienia), świadczenia na starość (przedmiot ochrony: przeżycie ponad ustalony wiek), świadczenia w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych (przedmiot ochrony: skutki tych wypadków i chorób),

Konwencja 102 MOP (ii) świadczenia rodzinne (przedmiot ochrony: odpowiedzialność za utrzymanie dzieci), świadczenia macierzyńskie (przedmiot ochrony: ciąża, poród i ich skutki oraz będąca ich wynikiem utrata zarobków), świadczenia w razie inwalidztwa (przedmiot ochrony: niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek działalności zawodowej jeśli będzie trwała lub istnieje nadal po wykorzystaniu prawa do zasiłku chorobowego), świadczenia w razie śmierci żywiciela rodziny (przedmiot ochrony: utrata przez wdowę i dzieci środków utrzymania).

Ryzyka w Polsce J. Jończyk dożycie wieku emerytalnego, trwała lub okresowa niezdolność do pracy, śmierć żywiciela, niezdolność lub niemożność świadczenia pracy, wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, niezdrowie (w zbiegu z ryzykiem trudnych sytuacji życiowych) bezrobocie, niedostatek dochodu w rodzinie, trudne sytuacje życiowe

ustawa o działach administracji rządowej, 1997   Dział zabezpieczenie społeczne ubezpieczenia społeczne i zaopatrzenie społecznego, fundusze emerytalne, pomoc społeczna i świadczenia na rzecz rodziny, świadczenia socjalne, zatrudnienie, rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych, kombatanci i osoby represjonowane, koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego, z wyjątkiem rzeczowych świadczeń leczniczych.

Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej Dz. U Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej Dz.U. 2004 nr 64 poz. 593 Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka.

Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu: 1) ubóstwa; 2) sieroctwa; 3) bezdomności; 4) bezrobocia; 5) niepełnosprawności; 6) długotrwałej lub ciężkiej choroby; 7) przemocy w rodzinie; 7a) potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi; 8) potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności; 9) bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;

Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu: [10) braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze; - obowiązywała do 1.1.2012] 11) trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą; 12) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego; 13) alkoholizmu lub narkomanii; 14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej; 15) klęski żywiołowej lub ekologicznej.

Ogólnie: prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje: (wg tekstu ujednoliconego 2011) Kryteria dochodowe podlegają weryfikacji co 3 lata, z uwzględnieniem wyniku badań progu interwencji socjalnej. Badania progu interwencji socjalnej dokonuje Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 461 zł, zwanej dalej „kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej”, osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 316 zł, zwanej dalej „kryterium dochodowym na osobę w rodzinie”,

ogólne zasady zabezpieczenie społeczne powinno Dostarczać świadczenia zapewniające pewien standard zaspokojenia potrzeb (np. minimum egzystencji). Obejmować wszystkie ryzyka socjalne. Być spójny z innymi elementami polityki społecznej Traktować tak samo osoby będące w podobnej sytuacji (zakaz niedyskryminacji). Być prosty i zrozumiały zarówno dla klientów, jak i dla personelu. Być elastyczny i łatwo dostosowywać się do sytuacji klientów oraz oczekiwań większości społeczeństwa (np. sprawdzanie sytuacji co sześć miesięcy).

Klasyfikacja świadczeń T. Fitzpatrick (1999) Świadczenia z ubezpieczenia społecznego – składkowe Świadczenia z pomocy społecznej – stosowany test środków utrzymania Świadczenia dla określonych kategorii osób – nieskładkowe, bez testu środków utrzymania Świadczenia dyskrecjonalne – np. w związku z utratą pieniędzy lub mienia w wyniku kradzieży) Świadczenia związane z zatrudnieniem – np. wynagrodzenie za czas chorób, emerytury zakładowe Transfery fiskalne – ulgi podatkowe, poniżej pewnego progu dochodowego, na ogół dla rodziny z dziećmi

techniki zabezpieczenia społecznego Świadczenia z ubezpieczenia społecznego Świadczenia zaopatrzeniowe Świadczenia z pomocy społecznej

Typologia świadczeń zabezpieczeniowych Wojciech Muszalski Elementy różnicujące Ubezpieczenie Zaopatrzenie Pomoc Administracja Zdecentralizowana: publiczne zakłady ubezpieczeń Scentralizowana: administracja państwowa Zdecentralizowana: np..gminy Finansowanie Zdecentralizowane fundusze składkowe Budżet centralny państwa — brak składek Budżet gminy, pomocniczo budżet państwa — brak składki Uprawnieni Pracownicy lub zawodowo aktywni Całość ludności lub określone grupy Całość ludności Świadczenia Typowe, zależne od wkładu pracy (składki) — roszczeniowe Typowe, zależne od potrzeb —roszczeniowe Indywidualne, zależne od potrzeb — uznaniowe

Metoda pomocowa w polskiej praktyce W koncepcji metoda pomocowa jest w pełni uznaniowa (zależy wyłącznie od uznania donatora) – w ustawie są kryteria; W koncepcji jest wielu donatorów (podmiotów – w zestawianiu gmina jest głównym podmiotem; W koncepcji nie ma roszczenia – w ustawie, jeśli są kryteria, to można dochodzić świadczenia, jeśli kryteria są spełnione;

Negatywy zabezpieczenia Pułapka bezrobocia (świadczenia zbyt wysokie w stosunku do płac zniechęcają do podejmowania pracy) Pułapka ubóstwa (osiąganie wyższego dochodu rynkowego brutto w wyniku składek, podatków i wycofania pomocy prowadzi do zmniejszenia dochodu netto) Stygmatyzowanie (nie szanuje się osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej), poziom realizacji uprawnień (ilu uprawnionych nie otrzymuje świadczeń)

Pułapki zabezpieczenia Zachęta do oszustwa (wyłudzanie zaświadczeń i świadczeń potwierdzających ubóstwo lub inne potrzeby) Kultura zależności i powstawanie podklasy (wzrost zbiorowość trwale zmarginalizowanych, wykluczowych z głównego nurtu życia społecznego i uzależnionych od pomocy) Redystrybucyjne efekty podatków i transferów (więcej ubogich po transferach – bo niektórym osobom odebrano część dochodów).