UCZEŃ NIEPEŁNOSPRAWNY W SZKOLE OGÓLNODOSTĘPNEJ ODN SŁUPSK Władysława Hanuszewicz Konsultant ds. szkolnictwa specjalnego

W systemie polskiej oświaty uczeń niepełnosprawny to uczeń, który posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez zespół orzekający publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Do niedawna obowiązywało „stare” orzeczenie (kwalifikacyjne), które było wydane na czas nieokreślony (najczęściej); należy zadzwonić do właściwej PPP i zapytać się o ważność tego orzeczenia. Orzeczenie „nowe” (o potrzebie kształcenia specjalnego) wydane jest najczęściej na dany etap edukacyjny, choć może być również bezterminowe.

Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego może otrzymać uczeń, który wymaga stosowania specjalnych metod i form pracy oraz organizacji nauki. Kształcenie specjalne może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, w szkołach lub oddziałach integracyjnych oraz w szkołach lub oddziałach specjalnych i w ośrodkach, o których mowa w Ustawie z dnia 07 września 1991r. art..2, pkt 5 ... Uczeń niepełnosprawny to uczeń o specjalnych potrzebach edukacyjnych. (uczeń z dysleksją to uczeń o specyficznych potrzebach edukacyjnych – nie należy mylić!)

Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego przysługuje dzieciom i młodzieży: z upośledzeniem umysłowym (w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym), z autyzmem lub cechami autyzmu, niedowidzącym i niewidomym, niedosłyszącym i niesłyszącym, z zaburzonym zachowaniem (z zaburzeniami emocjonalnymi), z choroba przewlekłą i zaburzeniami psychicznymi, z niepełnosprawnością ruchową, z niedostosowaniem społecznym lub zagrożonym niedostosowaniem, uzależnionym lub zagrożonym uzależnieniem z uwagi na niepełnosprawność sprzężoną

zawsze należy do rodziców. Decyzja, co do wyboru odpowiedniej placówki, po wspólnym przeanalizowaniu - z zespołem specjalistów w PP-P – najkorzystniejszego dla dziecka rozwiązania, zawsze należy do rodziców. Rodzice ucznia składają u dyrektora szkoły wniosek o zorganizowanie kształcenia specjalnego wraz z załączonym, ważnym orzeczeniem PPP o potrzebie kształcenia specjalnego. Dyrektor szkoły organizując kształcenie specjalne ma obowiązek zapewnić uczniowi: a/ dostosowanie wymagań do jego indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych, b/ zajęcia rewalidacyjne prowadzone przez specjalistów, c/ odpowiednie pomoce dydaktyczne, d/ likwidacje barier architektonicznych, e/ możliwość wydłużenia etapu edukacyjnego, f/ pomoc psychologiczno-pedagogiczną rodzicom i nauczycielom.

Na mocy cytowanej Ustawy o systemie oświaty we wszystkich typach szkół: ogólnodostępnych, integracyjnych i specjalnych, uczniom niepełnosprawnym zapewnia się: A/ możliwość realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, B/ odpowiednie formy i metody pracy, C/ dostosowane programy nauczania, D/ udział w dodatkowych zajęciach rewalidacyjnych.

Informacje o aktualnych przepisach prawa oświatowego w zakresie edukacji ucznia niepełnosprawnego możemy znaleźć na stronie internetowej Kuratorium Oświaty w Gdańsku: www.kuratorium.gda.pl linki: Kształcenie i wychowanie, Kształcenie integracyjne, Kształcenie specjalne.

Wydłużony etap edukacyjny Dziecko niepełnosprawne (posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego) może mieć odroczony obowiązek szkolny (na etapie zerowym) do 10 roku życia. Jest to decyzja administracyjna –podejmuje ją dyrektor na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego w porozumieniu z rodzicami dziecka.

Wydłużony etap edukacyjny Uczniowi niepełnosprawnemu można wydłużyć każdy etap edukacyjny przynajmniej o 1 rok: Uczeń niepełnosprawny może uczęszczać do: szkoły podstawowej - do 18 roku życia, gimnazjum - do 21 roku życia, szkoły ponadgimnazjalnej - do 24 roku życia.

Wydłużony etap edukacyjny Wydłużenie etapu edukacyjnego może mieć miejsce z konkretnego powodu: na wniosek nauczyciela ( uczeń chorował, dojrzewał itp.) gdy uczeń nie zdążył zrealizować przewidzianego dla niego programu, choć miał takie możliwości, po uzgodnieniu z rodzicami dziecka, uchwałą rady pedagogicznej. Uczeń w tej sytuacji nie otrzymuje promocji z tytułu wydłużenia (taka adnotacja na świadectwie i w arkuszu ocen, stopnie za okres pracy). Uczeń dalej pracuje zgodnie z opracowanym dla niego programem na okres „wydłużenia” edukacji.

Wydłużony etap edukacyjny Wydłużenie etapu edukacyjnego nie jest powtarzaniem treści programowych, chociaż fizycznie uczeń uczęszcza do klasy programowo niższej. Pozostawienie ucznia niepełnosprawnego na drugi rok w tej samej klasie także jest możliwe (z konkretnego powodu: wagarował i nie opanował materiału, a miał możliwości). Pozostawienie na drugi rok to powtórne realizowanie tych samych treści nauczania.

Zajęcia rewalidacyjne Każdemu uczniowi niepełnosprawnemu (posiadającemu orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego) mamy obowiązek zorganizować zajęcia rewalidacyjne. Mogą to być, w zależności od zdiagnozowanych potrzeb ucznia, zajęcia: rozwijające, kompensujące, korygujące, usprawniające, terapeutyczne, wyrównujące.

Zajęcia rewalidacyjne W zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności należy uwzględnić następujące zajęcia rewalidacyjne: korekcji wad postawy, korekcji wad wymowy, orientacji przestrzennej i poruszania się, nauki języka migowego lub innych alternatywnych metod komunikacji, inne, wynikające z programów rewalidacji (zgodnie z zaleceniami w orzeczeniu) w tym: - „ rewalidacja” zaburzonych funkcji czy organów, - wyrównywanie braków programowych.

Zajęcia rewalidacyjne Ilość godzin dla każdego dziecka dyrektor szkoły uzgadnia z organem prowadzącym. Zajęcia mogą być prowadzone indywidualnie lub w grupach jednorodnych. Zawsze po lub przed lekcjami (czasami zamiast, ale pod warunkiem, że np.uczeń ma zwolnienie z lekcji w-fu, nie chodzi na religię,.. - na tej godzinie może mieć zajęcia rewalidacyjne). Rodzaj zajęć musi być zgodny z zaleceniami na orzeczeniu. Zajęcia muszą być prowadzone przez specjalistę z danego zakresu edukacji. Program zajęć rewalidacyjnych powinien być przedstawiony do wglądu i akceptacji rodzicowi. Zajęciami rewalidacyjnymi nie są zajęcia socjoterapeutyczne oraz nauka pisma braila – na te zajęcia dyrektor pozyskuje dodatkowe fundusze z organu prowadzącego.

Tzw. „czyste” zajęcia rewalidacyjne Prowadzone są przez nauczyciela z uprawnieniami z danego zakresu pedagogiki specjalnej: z uczniem upośledzonym umysłowo pracuje oligofrenopedagog; z uczniem niedowidzącym i niewidomym pracuje tyflopedagog; z uczniem niedosłyszącym i niesłyszącym pracuje surdopedagog; z uczniem niepełnosprawnym ruchowo i przewlekle chorym specjalista z zakresu pedagogiki terapeutycznej lub leczniczej; Do pracy z uczniami o innych niepełnosprawnościach dyrektor kieruje nauczyciela (o ukończonych odpowiednich kursach i szkoleniach) posiadającego kwalifikacje zgodne z rodzajem niepełnosprawności.

Programy edukacyjne Nauczyciel zobligowany jest dostosować program nauczania do indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego lub załączonej do niego opinii

Programy edukacyjne Każdy uczeń posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego powinien mieć ustalone pisemnie (i przestrzegane) przez zespół nauczycieli: metody, formy i organizację pracy, w tym: cele edukacyjno - terapeutyczne, metody pracy - najbardziej skuteczne, formy pracy, organizację pracy w szkole, sposób odrabiania pracy domowej, system kontaktu z rodzicami lub z opiekunami dziecka, sposoby motywowania ucznia do pracy, inne (ważne sprawy, procedury).

Programu edukacyjnego Programu edukacyjnego Programy edukacyjne Ponadto uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu lekkim oraz z innym rodzajem niepełnosprawności, ale o niższych możliwościach intelektualnych, posiadający orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego potrzebują: Programu edukacyjnego dostosowanego do potrzeb i możliwości ucznia. (Nr DKW …. z listy MEN) Programu edukacyjnego własnego (autorskiego) skonstruowanego zgodnie z rozporządzeniem w sprawie podstawy programowej. (Numer nadany decyzją RP – w Szkolnym Zestawie Programów)

w oparciu o własny, indywidualny program, Programy edukacyjne Uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym zawsze pracują w oparciu o własny, indywidualny program, opracowany zgodnie z podstawą programową przewidzianą rozporządzeniem MENiS (inna podstawa programowa).

Programy edukacyjne Uczniów niepełnosprawnych (z wyjątkiem upośledzonych w stopniu umiarkowanym i znacznym) obowiązują te same przedmioty nauczania co ich pełnosprawnych rówieśników - realizują je zgodnie ze swoimi możliwościami, predyspozycjami oraz zgodnie z dostosowanymi treściami programowymi. Uczniów niepełnosprawnych nie możemy zwolnić z żadnych innych zajęć oprócz: a/ z drugiego języka obcego (uczeń z niesłyszący lub z dużym niedosłuchem), b/ z informatyki i technologii informatycznej, c/ z zajęć wychowania fizycznego. Dyrektor może zwolnić ucznia z tych zajęć na podstawie właściwej dokumentacji od lekarza lub z PP-P. Jeżeli uczeń niepełnosprawny fizycznie, nawet na wózku inwalidzkim, nie ma wystawionego przez lekarza zaświadczenia o konieczności zwolnienia z w-fu – to ćwiczy. W takich przypadkach wolno, w porozumieniu z rodzicami i lekarzem prowadzącym: wybierać pewne ćwiczenia, zamienić tradycyjny w-f na zajęcia rehabilitacyjne i inne.

Ocenianie Uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym zawsze otrzymują ocenę opisową, bez względu na etap edukacyjny, na którym się znajdują. Uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu lekkim otrzymują ocenę opisową w klasach I-III szkoły podstawowej, a od klasy IV otrzymują oceny wyrażone stopniem ze wszystkich przedmiotów nauczania. Takiego ucznia oceniamy wyłącznie w odniesieniu do stopnia realizacji jego indywidualnego, dostosowanego programu, bez porównywania z uczniem pełnosprawnym – uczeń ma również możliwość otrzymywania piątek i szóstek. Uczniowie z innymi rodzajami niepełnosprawności, ale intelektualnie na poziomie normy lub nieco poniżej (brak stwierdzenia upośledzenia) oceniani są tak samo (porównywalnie), jak ich pełnosprawni rówieśnicy (nacisk należy położyć na wysiłek ucznia i znalezienie jego „mocnej” strony).

ŚWIADECTWA Uczniowie upośledzeni w stopniu umiarkowanym i znacznym mają świadectwa na specjalnym druku (zawsze ocena opisowa). Uczniowie upośledzeni w stopniu lekkim mają takie same druki jak wszyscy uczniowie, ale z zapisem nad wynikami klasyfikacji „Uczeń realizował program nauczania dostosowany do indywidualnych możliwości i potrzeb na podstawie orzeczenia wydanego przez zespół orzekający działający w PP-P w …” (oceny wyrażone stopniem od klasy IV). Uczniowie niepełnosprawni, ale w normie intelektualnej otrzymują świadectwa takie same jak wszystkie dzieci.

Dokumentacja Statut szkoły nie wymaga zmian - polska szkoła jest z założenia placówką ogólnodostępną. Program wychowawczy szkoły, a tym samym programy wychowawcze klas powinny zwierać zapisy o nauce tolerancji, akceptacji, przełamywaniu barier. WSO szkoły posiada zapisy o tym, jak oceniamy uczniów niepełnosprawnych. Arkusze ocen. Dziennik lekcyjny – tu mogą znajdować się wyłącznie opracowane „Metody, formy i organizacja pracy...” dla poszczególnych uczniów, nie mogą znajdować się opinie i orzeczenia dot. Uczniów niepełnosprawnych.

Sprawdziany i egzaminy Nie piszą ich uczniowie: umiarkowanie i znacznie upośledzeni umysłowo, lekko upośledzeni ze sprzężeniem, uczniowie zwolnieni przez lekarza. (zwalnia OKE po zgłoszeniu przez dyrektora szkoły).

Warunki dostosowania podczas sprawdzianu i egzaminu Na podstawie opinii lub orzeczenia dostosowuje dyrektor stosownie do rodzaju niepełnosprawności (dłuższy czas, osobna komisja, pomoc osoby dorosłej …, zastosowanie alternatywnych metod komunikacji, inny arkusz). W szczególnych przypadkach PP-P dookreśla rodzaj dostosowania sprawdzianu czy egzaminu. Uczniowie niepełnosprawni mogą zrezygnować z dostosowań – rodzice składają wówczas podanie do dyrektora szkoły.

Podręczniki Takie same, jakie mają uczniowie pełnosprawni Dodatkowo można zamawiać za pośrednictwem Kuratorium Oświaty podręczniki wykorzystywane w szkołach i placówkach specjalnych Druk zamówienia możemy ściągnąć ze strony internetowej www.wspip.com.pl, wypełniamy go w dwóch egzemplarzach, które przesyłamy do KO Gdańsk (do pani st. wizytator Róży Konkiel). Podręczniki przychodzą nieodpłatnie z wydawnictwa bezpośrednio do szkoły. Dodatkowe podręczniki winny być wykorzystywane na zajęciach rewalidacyjnych, do odrabiania prac domowych oraz jako pomoc -„podpowiedź” dla nauczyciela.

INTERPRETACJA zapisów w ustawie o systemie oświaty dot INTERPRETACJA zapisów w ustawie o systemie oświaty dot. DOWOŻENIA UCZNIÓW NIEPEŁNOSPRAWNYCH   W art. 2 zapisane są typy szkół poszczególnych szczebli kształcenia, które obejmuje system oświaty. W pkt 5 wymienione są również ośrodki umożliwiające udział dzieciom i młodzieży upośledzonej umysłowo w stopniu głębokim spełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki w zajęciach rewalidacyjno - wychowawczych organizowanych zgodnie z rozporządzeniem MEN z dnia 30 stycznia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 14, poz. 76).

Treść art. 17 ust. 3a zobowiązuje gminy do zapewnienia uczniom niepełnosprawnym, których kształcenie i wychowanie odbywa się na podstawie art. 71b bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej, gimnazjum lub ośrodka umożliwiającego realizację obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym ze sprzężonymi niepełnosprawnościami albo zwrot kosztów przejazdu ucznia i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice.

Treść art. 17 ust. 3a nie wyklucza możliwości przyjęcia rozwiązania polegającego na zawarciu przez gminę - z rodzicami dziecka niepełnosprawnego - umowy, na mocy której transport będzie dostarczany przez rodziców, a gmina pokryje koszty tego transportu (np. ryczałtem).

Zapis w art. 17 ust. 3a ustawy o systemie oświaty nie pozwala na ograniczenie się przez gminę do zwracania kosztów przejazdu komunikacją publiczną, ale zawęża obowiązek gminy do zapewnienia uczniom niepełnosprawnym bezpłatnego transportu i opieki. Zapewnianie bezpłatnego transportu i opieki jest jednak sformułowaniem na tyle pojemnym, że jego rozumienie nie może być zawężone jedynie do dostarczenia przez gminę środka transportu.