Rola dyrektora we wspomaganiu funkcji wychowawczych nauczycieli Wykład 1. Każdy jest wychowawcą Rola dyrektora we wspomaganiu funkcji wychowawczych nauczycieli  Autorzy: dr Karolina Appelt, dr Sławomir Jabłoński, dr Joanna Matejczuk, dr Julita Wojciechowska Zakład Psychologii Socjalizacji i Wspomagania Rozwoju Instytut Psychologii

Program szkolenia Cykl 3 wykładów Prezentacje na stronie Kuratorium Oświaty Ciekawe artykuły pomocne w pracy oraz „zadaniu domowym” Zadania domowe : zadanie nr 1 – arkusze robocze do opracowania i przesłania do 20 września do prowadzącego wykład: slawo@amu.edu.pl

Każdy jest wychowawcą – plan wykładu Wychowanie – co to jest? Jakie miejsce zajmuje wychowanie w mojej szkole? Jaka jest idea wychowywania w mojej szkole? Jak rozpoznać realizację funkcji wychowawczej w szkole? W jaki sposób dyrektor może wspomagać funkcje wychowawcze nauczycieli?

1. Wychowanie – co to jest?

Główne funkcje szkoły EDUKACJA SOCJALIZACJA WYCHOWANIE ?

zdolność do życia we wspólnocie Filary kształcenia w XXI wieku (Delors, 1998) wiedza EDUKACJA umiejętności zdolność do życia we wspólnocie WYCHOWANIE autonomia

? Główne cele edukacji i wychowania (?) rozwój DZIECIŃSTWO TERAŹNIEJSZOŚĆ DOROSŁOŚĆ PRZYSZŁOŚĆ ? rozwój EDUKACJA i WYCHOWANIE

Podstawowe źródła trudności we współczesnej edukacji i wychowaniu: coraz większa nieprzystawalność światów dorosłych (nauczycieli), dzieci i młodzieży (uczniów) odmienne WIZJE własnego życia pułapka socjalizacyjna: czy „starsi” mogą skutecznie socjalizować „młodych”? przygotowujemy dzieci do NIEZNANEGO nam świata, nie wiemy, jaki on będzie za 5, 10 … lat pułapka edukacyjna: czy wiemy czego i po co uczyć? problem tzw. KLUCZOWYCH kompetencji

Wychowywanie - do czego? NAUCZYCIEL Samowychowanie Wychowanie Wychowanie do samowychowania UCZEŃ Regulacja i pomoc z zewnątrz Samoregulacja Samoregulacja do regulowania

Funkcje wychowania (1) SOCJALIZACJA (niebezpieczeństwo indoktrynacji i zablokowania rozwoju indywidualności) EMANCYPACJA (niebezpieczeństwo wychowania ludzi niegotowych do współpracy)

Funkcje wychowania (2) RÓWNOWAGA najważniejsza jest jednostka najważniejsza jest grupa koncentracja na potrzebach ludzi koncentracja na celach instytucji RÓWNOWAGA funkcja emancypacyjna funkcja socjalizacyjna granice prawdiłowego funkcjonowania instytucji granice prawdiłowego funkcjonowania instytucji relacje podmiotowe relacje przedmiotowe działania krótkofalowe działania długofalowe

Osobista koncepcja wychowania intrapersonalny kontekst funkcjonowania nauczyciela TEORIE NAUKOWE OSOBISTA KONCEPCJA WYCHOWANIA INDYWIDUALNE DOŚWIADCZENIA ŻYCIOWE INDYWIDUALNE DOŚWIADCZENIA ZAWODOWE WYCHOWANIE

Modele wychowania (Brzezińska, 2013) Podejście II Maszyna Funkcje wychowania: inicjowanie ukierunkowywanie kontrolowanie Podejście I Roślina Funkcje wychowania: opieka ochrona pielęgnacja Podejście III Osoba Funkcje wychowania: stymulacja inspiracja wspieranie

2. Jakie miejsce zajmuje wychowanie w mojej szkole?

AUTODIAGNOZA Wychowanie… przekonania SZKOŁA nie jest od wychowywania SZKOŁA również wychowuje Szkoła jest od uczenia, rodzina od wychowania Każde oddziaływanie jest wychowaniem ku czemuś (szkoła, dom, podwórko) Przerzucanie odpowiedzialności „zamiatanie pod dywan” Współodpowiedzialność „jedziemy na tym samym wózku” Brak/osobne/chaotyczne oddziaływania wychowawcze Wspólne, spójne, zorganizowane, oddziaływania wychowawcze

3. Jaka jest idea wychowania w mojej szkole?

Typy szkół (1) (Brzezińska, 2013) Podejście II Fabryka Efekt wychowania: trybik w maszynie Podejście I Raj Efekt wychowania: mały/duży narcyz Podejście III Szkoła życia Efekt wychowania: obywatel

Typy szkół (1) czy szkoła to: 2) Wyspa stabilizacji? nacisk na teraźniejszość, tu i teraz korzystanie z życia, z okazji tolerowanie zmian 1) Wyspa stagnacji? kultywowanie przeszłości poddanie się biegowi zdarzeń unikanie zmian 3) Wyspa transformacji? nacisk na przyszłość inwestowanie w przyszłość zarządzanie zmianami

AUTODIAGNOZA Wychowanie… co my w szkole przez to rozumiemy? Czyja jest definicja i wizja wychowania? każdy ma swoją wizję? grupy/podmioty mają swoją wizję? wszyscy mają wspólną wizję? Co składa się na definicję wychowania? Kształtowanie kultury osobistej ucznia (wąskie rozumienie) Rozwijanie kompetencji na przyszłość (praca, rodzina, społeczność lokalna) Budowanie różnych zasobów  adaptacja do zmieniającej się rzeczywistości (szerokie rozumienie) Jaka wizja, jaki cel wychowania? Radzenia sobie z problemami w szkole?  „tu i teraz” krótkoterminowa perspektywa Przygotowanie do kolejnych etapów edukacji  tylko etapy życia szkolnego, „bliskie jutro” Przygotowanie świadomego członka społeczności  perspektywa dalekiego jutra, długoterminowa

4. Jak rozpoznać realizację funkcji wychowawczej w szkole?

którymi może zarządzać NAUCZYCIEL pracownicy pomocniczy Oprac.: Studenci seminarium monograficznego nt „Specyficzne formy edukacji”, rok akad. 1999/2000, IP UAM zainteresowania (rozpoznawanie i kształtowanie) rozwój - społeczny - emocjonalny - poznawczy wiedza uczeń nauczyciel-uczeń nauczyciel-klasa diada motywacja dobór zadań - treść - trudność wzmocnienia (system kar i nagród) rozlokowanie uczniów ergonomia - kształt mebli - wielkość pomieszczenia - światło - wentylacja - temperatura - rozplanowanie sprzętów w przestrzeni wystrój bezpieczeństwo ciągi komunikacyjne przestrzeń dostępność środki dydaktyczne wyposażenie zasoby fizyczne procesy grupowe poziom integracji dyscyplina relacje grupa ZASOBY, którymi może zarządzać NAUCZYCIEL pracownicy pomocniczy rodzice inni nauczyciele planowany - wykonywanie zadań - “rezerwa czasowa” wykorzystany (poświęcony na wykonywanie zadania) efektywny (potrzebny do osiągnięcia określonego efektu) pracy ucznia w domu (zadania domowe) pracy grupowej/pracy indywidualnej budowanie kontaktu z klasą czynności porządkowe czas kompetencje osobowościowe - samorozwój - świadomość, kontrola i umiejętność rozpoznawania stanów psychicznych - dojrzałość społeczna zawodowe - znajomość procedur planowania - wiedza przedmiotowa - wiedza psychologiczna - metodyka pracy organizacja zajęć dobór treści ocenianie © Sławomir Jabłoński, Instytut Psychologii UAM

AUTODIAGNOZA Wychowanie… gdzie widać efekty zmiany (interwencji wychowawczej)? Wiem, jak należy się zachować Wiedza Potrafię się zachować Umiejętności Chcę i umiem dobrze funkcjonować wśród innych Kompetencje społeczne

Działania wychowawcze Relacja UCZEŃ-NAUCZYCIEL Relacja NAUCZYCIEL-DYREKTOR Uczniowie  KLASA Nauczyciele  ZESPÓŁ NAUCZYCIELSKI Szeroki kontekst  SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA Działania wychowawcze Zorientowane na osobę Rozpoznanie zasobów osoby Diagnoza Strategie zwiększenia gotowości osoby Pomoc Zorientowane na kontekst Rozpoznanie zasobów otoczenia Strategie zwiększenia gotowości otoczenia

Zadanie domowe: Analiza dobrych praktyk UCZNIOWIE NAUCZYCIELE GRUPA/KONTEKST OSOBA/jednostka 1 2 3 4 WYCHOWANIE DOBRE PRAKTYKI

5. W jaki sposób dyrektor może wspomagać funkcje wychowawcze nauczycieli?

Zrównoważona ocena funkcji nauczyciela Funkcja dydaktyczna – czynności związane z przekazywaniem wiedzy i rozwijaniem umiejętności Funkcja wychowawcza – czynności związane z kształtowaniem umiejętności społecznych, tożsamości i systemu wartości Funkcja opiekuńcza – czynności związane z zaspokajaniem potrzeb biologicznych i psychicznych uczniów, zapewnianie opieki, poczucia bezpieczeństwa

Zrównoważona ocena kluczowych kompetencji nauczyciela (1) w zakresie nauczania – „TWARDE” dostosowywanie zadań edukacyjnych i tempa ich realizacji do poziomu rozwoju oraz stylu uczenia się dziecka prezentowanie nauczanych treści w formie problemów do rozwiązania jasne komunikowanie i egzekwowanie wymagań szkolnych oraz merytoryczne i emocjonalne wspieranie dziecka w ich realizacji

Zrównoważona ocena kluczowych kompetencji nauczyciela (2) w zakresie wychowania – „MIĘKKIE” kompetencje poznawcze – związane z gotowością do trafnego oceniania sytuacji społecznych, zdolnością do empatii, znajomością i odwoływaniem się do reguł społecznych, kompetencje motywacyjne - gotowość do podejmowania ryzyka społecznego, otwartość, gotowość do angażowania się w sytuacje społeczne i motywacji do pracy nad własnym zaangażowaniem interpersonalnym i poziomem umiejętności społecznych kompetencje behawioralne - związane z posiadanymi i wykorzystywanymi w praktyce umiejętnościami społecznymi

Wspomaganie funkcji wychowawczych (1) animacji i wsparcia Model Model pogotowia ratunkowego

Wspomaganie funkcji wychowawczych (2): „pogotowie ratunkowe” SZKOŁA N U klasa R N U klasa R dyrektor © Sławomir Jabłoński, Instytut Psychologii UAM

Wspomaganie funkcji wychowawczych (3): „animacja i wsparcie” SZKOŁA N U klasa R N U R R U U R U U R klasa R dyrektor © Sławomir Jabłoński, Instytut Psychologii UAM

Zadanie domowe Celem zadania jest przygotowanie giełdy pomysłów z dobrymi praktykami stosowanymi w szkole dotyczącymi wychowania. Giełda pomysłów powstanie z propozycji przysłanych przez Dyrektorów, zostanie zebrana i udostępniona Dyrektorom jako inspiracja do podejmowania oddziaływań wychowawczych w szkole. Zadaniem każdego Dyrektora jest: Refleksja nad problematyką wychowania w szkole na podstawie wykładu i prezentacji zamieszczonej do Wykładu 1. Przygotowanie przykładów oddziaływań wychowawczych przeprowadzonych, aktualnie przeprowadzanych lub planowanych w szkole - każdy pomysł powinien zostać opisany według wzoru zaproponowanego w arkuszu roboczym. Wypełnione arkusze robocze proszę przesłać do 20 września na adres: slawo@amu.edu.pl