Uniwersytet Warszawski

Paweł Stępień i Agata Wroczyńska Doświadczenia z wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji na Uniwersytecie Warszawskim w kontekście systemu zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia DOBRE PRAKTYKI W ZAPEWNIANIU I DOSKONALENIU JAKOŚCI KSZTAŁCENIA NA UNIWERSYTECIE WARSZAWSKIM 2012 15 czerwca 2012

I. Akty prawne związane z wdrażaniem Krajowych Ram Kwalifikacji na UW II. Kalendarz prac nad wdrażaniem KRK na UW III. Wnioski z prac nad wdrażaniem KRK na UW IV. KRK a system zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na UW – obawy, oczekiwania, skutki V. KRK a ocena Polskiej Komisji Akredytacyjnej VI. Problemy do dyskusji

I. Akty prawne związane z wdrażaniem Krajowych Ram Kwalifikacji na UW Ustawa z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. nr 164 poz. 1365 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 8 sierpnia 2011 r. w sprawie obszarów wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych, Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r. w sprawie tytułów zawodowych nadawanych absolwentom studiów, warunków wydawania oraz niezbędnych elementów dyplomów ukończenia studiów i świadectw ukończenia studiów podyplomowych oraz wzoru suplementu do dyplomu, Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 29 września 2011 r. w sprawie warunków oceny programowej i oceny instytucjonalnej, http://www.bip.nauka.gov.pl/bipmein/index.jsp?place=Menu02&news_cat_id =117&layout=1&page=0

I. Akty prawne związane z wdrażaniem Krajowych Ram Kwalifikacji na UW Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 października 2011 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia, Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie Krajowych Ram Kwalifikacji, w tym opisów efektów kształcenia dla obszarów kształcenia, Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 4 listopada 2011 w sprawie wzorcowych efektów kształcenia, Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela, http://www.bip.nauka.gov.pl/bipmein/index.jsp?place=Menu02&news_cat_id=117&layout=1&page=0

I. Akty prawne związane z wdrażaniem Krajowych Ram Kwalifikacji na UW Uchwała Senatu UW nr 405 z dnia 28 września 2011 r. w sprawie wytycznych dotyczących projektowania planów studiów i programów kształcenia, ich realizacji i oceny rezultatów, http://www.bss.uw.edu.pl/aktualnosci/uchw_405.pdf http://www.bss.uw.edu.pl/aktualnosci/zal_uchw_nr_405.pdf Zarządzenia Rektora UW nr 44 z dnia 26 października 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu projektowania realizacji i oceny rezultatów programów kształcenia, http://www.bjk.uw.edu.pl/files/pdf/zarz44_opis_pr_stud.pdf Zarządzenie Rektora UW nr 13 z dnia 12 marca 2012 r. w sprawie powołania Komisji Rektorskich ds. Programów Kształcenia. http://www.monitor.uw.edu.pl/podglad2.php?id=2108

II. Kalendarz prac nad wdrażaniem KRK na UW 2 i 30 listopada 2011 r. – szkolenia dla członków wydziałowych komisji ds. opisu programu kształcenia zgodnego z KRK (BJK), 14 listopada 2011 r. – szkolenie dla członków wydziałowych zespołów zapewnienia jakości kształcenia oraz członków Uczelnianego Zespołu zapewnienia Jakości Kształcenia (BJK), 23 listopada 2011 r. – informacja dla kierowników jednostek na posiedzeniu „Małego Senatu” (BJK), 10 grudnia 2011 r. – warsztaty dla członków Zarządów Samorządu Studentów jednostek UW (BJK), 21 grudnia 2011 r. – spotkanie dotyczące punktów ECTS oraz kształcenia językowego w związku z wdrażaniem Krajowych Ram Kwalifikacji i weryfikacją opisu programów kształcenia (Pełnomocnik Rektora ds. realizacji Procesu Bolońskiego),

II. Kalendarz prac nad wdrażaniem KRK na UW 15 lutego 2012 r. – zakończenie prac w jednostkach nad opisem programów kształcenia zgodnych z KRK, 19 marca 2012 r. – rozpoczęcie prac Komisji Rektorskich ds. Programów Kształcenia, 2 kwietnia 2012 r. – spotkanie robocze z udziałem Prorektora ds. Studenckich, Przewodniczących Komisji Rektorskich, Przewodniczącej Senackiej Komisji ds. Studentów..., Pełnomocnika Rektora ds. Jakości Kształcenia, Kierownika Biura ds. Jakości Kształcenia, Uczelnianego Koordynatora ECTS, 16 kwietnia 2012 r. – zakończenie prac Komisji Rektorskich ds. Programów Kształcenia, 16 maja 2012 r. – przyjęcie przez Senat UW efektów kształcenia dla uchwalonych już wcześniej kierunków studiów, 30 maja 2012 r. – przyjęcie przez Senat UW efektów kształcenia dla nowych kierunków studiów.

III. Wnioski z prac nad wdrażaniem KRK na UW III 1. Wnioski przekazane przez przewodniczących Zespołów w Komisjach Rektorskich ds. Programów Kształcenia w przeważającej większości programów kształcenia efekty kierunkowe stanowią uszczegółowienie efektów obszarowych, są spójne oraz adekwatne do kierunku studiów, w przeważającej większości programów kształcenia efekty kierunkowe zostały zdefiniowane tak, że można łatwo zweryfikować, czy zostały osiągnięte przez studenta (są konkretne, sprawdzalne i mierzalne), w przeważającej większości programów podział na moduły jasno odzwierciedla logikę struktury programu kształcenia, ale...

III. Wnioski z prac nad wdrażaniem KRK na UW III 1. Wnioski przekazane przez przewodniczących Zespołów w Komisjach Rektorskich ds. Programów Kształcenia w wielu wypadkach nie założono uzyskania biegłości językowej na poziomie B2+ na studiach II stopnia, w niektórych programach kształcenia wątpliwości budziło przypisanie programu do więcej niż jednego obszaru kształcenia, mimo że większość efektów kształcenia sformułowano jasno i precyzyjnie, w niektórych programach kształcenia wątpliwości budziła mierzalność efektów dotyczących kompetencji społecznych, w nielicznych wypadkach uznano, iż metody weryfikacji efektów kształcenia (dotyczących umiejętności oraz kompetencji społecznych) są nieodpowiednie.

III. Wnioski z prac nad wdrażaniem KRK na UW III 2. Wnioski z punktu widzenia systemu zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na UW dzięki szkoleniom, w których uczestniczyło ok. 1000 osób, społeczność akademicka UW lepiej poznała skutki nowelizacji Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym w zakresie dydaktyki, zwłaszcza zaś możliwości i ograniczenia, jakie niosą regulacje związane z Krajowymi Ramami Kwalifikacji, opiniowanie programów kształcenia przez nauczycieli akademickich z innych jednostek UW umożliwiło poznanie korzyści płynących z peer review, opiniując programy kształcenia, członkowie Zespołów w Komisjach Rektorskich ds. Programów Kształcenia mieli możliwość zapoznania się z ofertą dydaktyczną, koncepcją kształcenia, pomysłami na programy studiów w innych niż ich macierzysta jednostkach.

przed ograniczaniem autonomii Uniwersytetu i poszczególnych jednostek IV. KRK a system zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na UW – obawy, oczekiwania, skutki IV 1. Obawy i oczekiwania społeczności akademickiej związane z budową systemu zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim (2007) Obawy (m.in.): przed ograniczaniem autonomii Uniwersytetu i poszczególnych jednostek przed utożsamieniem zapewnienia jakości z działaniami kontrolnymi przed działaniami godzącymi w tradycję akademicką przed działaniami antagonizującymi środowisko akademickie przed działaniami pozornymi przed rozrostem biurokracji.

nadania wysokiej rangi ocenie własnej, IV. KRK a system zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na UW – obawy, oczekiwania, skutki IV 1. Obawy i oczekiwania społeczności akademickiej związane z budową systemu zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim (2007) Oczekiwania (m.in.): poszanowania autonomii i specyfiki jednostek Uniwersytetu Warszawskiego, wykorzystania dobrych doświadczeń jednostek w zapewnianiu jakości kształcenia, nadania wysokiej rangi ocenie własnej, dialogu, współpracy, wspierania i upowszechniania najlepszych rozwiązań, racjonalności i efektywności podejmowanych działań.

IV. KRK a system zapewnienia i doskonalenia jakości IV. KRK a system zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na UW – obawy, oczekiwania, skutki IV 2. Założenia systemu zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim (2007) Kluczem do wysokiej jakości kształcenia na UW jest świadome współtworzenie kultury jakości przez wszystkich członków społeczności akademickiej. Uzyskiwanie wysokiej jakości kształcenia na UW nierozerwalnie wiąże się z autonomią, tradycją i godnością społeczności akademickiej i możliwe jest dzięki osiąganiu założonych przez nią celów.

IV. KRK a system zapewnienia i doskonalenia jakości IV. KRK a system zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na UW – obawy, oczekiwania, skutki IV 3. Spodziewane skutki przyjęcia efektów kształcenia jako podstawy projektowania dydaktyki (konferencja Efekty kształcenia – szanse i wyzwania dla szkolnictwa wyższego w Polsce, 29 października 2008) Na poziomie jednostki (m.in.): program studiów jako całość celowa i zhierarchizowana ze względu na cele wykluczenie bezrefleksyjnego powielania starych wzorów przy projektowaniu dydaktyki uwiarygodnienie ECTS jako punktacji organicznie związanej z efektami kształcenia zaangażowanie, autorefleksja, integracja społeczności akademickiej poprzez udział w dyskusji o programach studiów uwzględnienie wyników badań ankietowych i benchmarkingu w dyskusji o programach studiów (opinie studentów, nauczycieli akademickich, absolwentów, pracodawców) namysł nad misją i strategią jednostki.

V. KRK a ocena Polskiej Komisji Akredytacyjnej V 1. Ocena programowa Funkcjonowanie wewnętrznego systemu zapewniania jakości powinno zostać przedstawione ze szczególnym uwzględnieniem następujących aspektów: 1. Zarządzanie kierunkiem Należy przedstawić: strukturę procesu decyzyjnego, w tym organy i osoby podejmujące decyzje odnoszące się do tworzenia i prowadzenia kształcenia na ocenianym kierunku studiów z uwzględnieniem zakresu ich kompetencji i odpowiedzialności; system oceny procesu zarządzania kierunkiem i sposób wykorzystania jej wyników w celu doskonalenia kształcenia na ocenianym kierunku, a także ocenę skuteczności przyjętych rozwiązań. Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 1/ 2012 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej, http://www.pka.edu.pl/Dokumenty/Uchwaly/1.2012_zal.1.pdf

V. KRK a ocena Polskiej Komisji Akredytacyjnej V 1. Ocena programowa 2. Weryfikacja zakładanych efektów kształcenia. Należy przedstawić system weryfikacji osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia na różnych jego etapach, w tym: opis procedur określania efektów kształcenia oraz monitorowania ich realizacji, opis sposobów potwierdzania efektów na każdym etapie kształcenia, w tym: system oceny prac zaliczeniowych, projektowych, egzaminacyjnych, system weryfikacji efektów uzyskanych w wyniku odbycia praktyk/stażu, system sprawdzania końcowych efektów (proces dyplomowania), oraz jeżeli jest to możliwe ze względu na specyfikę i profil prowadzonego kształcenia system monitorowania karier zawodowych na rynku pracy; opis udziału interesariuszy wewnętrznych i zewnętrznych w procesie określania i weryfikacji zakładanych efektów kształcenia; opis mechanizmów mających na celu doskonalenie programu kształcenia i jego efektów; opis procedur zapewniających publiczną dostępność opisu efektów kształcenia, systemu ich oceny oraz weryfikacji; opis systemu zapobiegania zjawiskom patologicznym, związanym z procesem kształcenia, oraz dokonać oceny trafności i skuteczności przyjętych rozwiązań. Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 1/ 2012 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej, http://www.pka.edu.pl/Dokumenty/Uchwaly/1.2012_zal.1.pdf

V. KRK a ocena Polskiej Komisji Akredytacyjnej V 2. Ocena instytucjonalna Należy podać informacje umożliwiające ocenę czy: jednostka ma sformułowaną strategię rozwoju? strategia rozwoju jednostki jest zbieżna z misją Uczelni i nawiązuje do polityki budowy wysokiej jakości kształcenia? jednostka opracowała koncepcję kształcenia obejmującą studia I i II stopnia, studia doktoranckie i podyplomowe, spójną z jej celami strategicznymi? jednostka identyfikuje swoją rolę i pozycję na rynku edukacyjnym uwzględniając znaczenie jakości kształcenia, jednostka ma zidentyfikowanych wewnętrznych i zewnętrznych interesariuszy oraz czy uczestniczą oni w procesie kształtowania oferty edukacyjnej jednostki i budowaniu wysokiej kultury jakości kształcenia, a także sformułować ocenę przyjętych rozwiązań w tym zakresie oraz wynikające z niej wnioski. Załącznik nr 2 do Uchwały Nr 1/ 2012 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej, http://www.pka.edu.pl/Dokumenty/Uchwaly/1.2012_zal.2.pdf

V. KRK a ocena Polskiej Komisji Akredytacyjnej V 2. Ocena instytucjonalna Część II. Wewnętrzny system zapewniania jakości Należy wskazać poszczególne przepisy i ich zakres normatywny, w tym przepisy: konstytuujące wewnętrzny system zapewniania jakości oraz określające kompetencje organów [...] jednostki w tym zakresie, dotyczące tworzenia programów kształcenia [...], dotyczące określania i weryfikacji efektów kształcenia, w tym procesu dyplomowania, zasad rekrutacji, toku studiów [...]. Załącznik nr 2 do Uchwały Nr 1/ 2012 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej, http://www.pka.edu.pl/Dokumenty/Uchwaly/1.2012_zal.2.pdf

V. KRK a ocena Polskiej Komisji Akredytacyjnej V 2. Ocena instytucjonalna Należy przedstawić procedury / procesy dotyczące: weryfikacji osiągania zakładanych efektów kształcenia; [...] prowadzenia badań naukowych w zakresie obszaru / obszarów, do których zostały przyporządkowane prowadzone studia; zasad oceniania studentów [...], monitorowania i oceny efektów kształcenia na rynku pracy; udziału pracodawców i innych przedstawicieli rynku pracy w określaniu i ocenie efektów kształcenia; publicznego dostępu do informacji o programach studiów, efektach kształcenia, organizacji i procedurach toku studiów; [...] weryfikacji zasobów materialnych, w tym infrastruktury dydaktycznej i naukowej; [...] oceny doboru kadry prowadzącej i wspierającej proces kształcenia [...]. Załącznik nr 2 do Uchwały Nr 1/ 2012 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej, http://www.pka.edu.pl/Dokumenty/Uchwaly/1.2012_zal.2.pdf

VI. Problemy do dyskusji Drogi do osiągnięcia świadomego współtworzenia kultury jakości w warunkach znowelizowanego Prawa o szkolnictwie wyższym. Zagrożenia dla autonomii, tradycji i godności społeczności akademickiej jako fundamentu wysokiej jakości kształcenia. Wykorzystanie doświadczeń z prac nad wdrażaniem KRK w budowie systemu zapewnienia jakości kształcenia. Informacja, narzędzia, biurokracja? Rola procedur i dokumentacji w budowie systemu zapewnienia jakości kształcenia.

Pełnomocnik Rektora ds. Jakości Kształcenia dr hab. Paweł Stępień, prof. UW E-mail: pawel.stepien@adm.uw.edu.pl Tel. 0 692 15 62 64 Biuro ds. Jakości Kształcenia Kierownik: mgr Agata Wroczyńska (awroczynska@uw.edu.pl) Katarzyna Wileńska (kwilenska@adm.uw.edu.pl) www.bjk.uw.edu.pl E-mail: bjk@uw.edu.pl Tel. (022) 55 24 072, (022) 55 24 073, Fax (022) 55 24 071 Siedziba: ul. Karowa 18, p. 203